ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

ایرا‌ندا مین‌ ایل‌لیک تورک حاکمیتی

+0 بگندیم

ایرا‌ندا مین‌ ایل‌لیک تورک حاکمیتی

زلفیه ولی‌یئوا

تورکلرین و فارسلارین ایلکین موناسیبتلری‌نین قیسا دَیرلندیرمه‌سی  ایراندا مین‌ایل‌لیک تورک حاکمیتی باشلیغیندا اله آلدیغیمیز بو مؤوضو اساساً موسلمان تورکلرین بؤلگه‌ده‌کی حاکمیتلری‌‌نین اینجه‌لنمه‌سی و دَیرلندیریلمه‌سی ایله علاقه‌لیدیر. اؤلکه‌میزده و ائله‌جه ده اونون خاریجینده خصوصاً ایسلامدان اوّل ایران جوغرافیاسیندا قورولان بیر چوخ دؤولت و مسکونلاشان خالقلار اوزرینه چوخ سایدا تدقیقاتلار آپاریلمیشدیر. بو مؤوضودا گونئی آذربایجانلیلاری‌‌نین (پروف. ذهتابی کیریشچی شبستری، پروف. جاواد هئیت و ب.) دا بؤیوک فعالیتلری اولموشدور. ایرا‌نین تورکلر طرفیندن توتولماسیندان و بورادا حاکمیتی اله کئچیرمه‌لریندن‌ اوّل دقّت ائدیلمه‌سی گرکن بیر نقطه ده ایرانی قروپلارین دونیا‌نین بیر چوخ خالقلاری کیمی بو جوغرافیایا، موختلیف طبیعی، سیاسی و اقتصادی سببلرله گلیب یئرلشمه‌لریدیر. خصوصاً تورک تاریخی‌‌نین ان حساس مسئله‌لریندن بیری اولاراق گؤستریلن و اینجه‌لنن کؤچ مسئله‌سینه فارس خالقی‌نین تاریخینده هر ندنسه آز دقّت ائدیلمیشدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک,

اورمو تئوری‌سی ایشیغیندا تورکلرین آتایوردو

+0 بگندیم

اورمو تئوری‌سی ایشیغیندا تورکلرین آتایوردو 

رنگ بیلدیرن سؤزلره گؤره

پروفسور دوکتور فیرودین آغاسی‌ اوغلو

علمده درین کؤک سالمیش یانلیش بیر تئوری‌نی ردّ ائتمگین واختی چوخدان چاتسا دا، تورکولوق، إتنولوق و تاریخچیلر بو پروبلِمین اوزرینه گئتمگه ریسک ائتمیرلر، چونکی ایکی عصردن آرتیق علمی ادبیاتدا کیتابدان کیتابا اؤتورولن، آز قالا، بدیهیاتا چئوریلن بیر فیکری تکذیب ائتمک او قدر ده آسان دئییل. بو، «آلتای دیللری عاییله‌سی» نظریه‌سیدیر. ایثبات اولونمامیش بو نظریه‌یه گؤره، گویا تورکلر موغول و تونقوز-مانجور خالقلاری ایله قوهومدور و اونلار نه واختسا، آلتای دیل عاییله‌سی آدلا­نان پروتوآلتای دیلی پارچالاناندان سونرا بیر-بیریندن آیریلمیشدیر. گویا تورکلر آلتایداکی موغولوید قوهوملاریندان آیریلیب، باتی اؤلکه‌لره کؤچموشلر. بو باخیمدان، آذربایجان تورکلری‌‌نین منشأیی ده آلتای و موغولوستان چؤللری ایله باغلانیر. 

 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اورمو, آذربایجان, تورک, تورک دونیاسی,

ایل‌آخیر چرشنبه‌لرین میفولوژی قایناقلاری

+0 بگندیم

ایل‌آخیر چرشنبه‌لرین میفولوژی قایناقلاری

 رامازان قافارلی

فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو، پروفئسور


     خالقیمیزین میلّی معنوی دَیرلر سیستئمینده اؤنملی یئر توتان یازقاباغی ریتوُاللار دونیا‌نین یارانماسیندا ایشتیراک ائدن دؤرد عونصورله (سو، اود، تورپاق، هاوا) علاقه لندیریلیر. بو ریتوُاللار آذربایجان تورکلری‌نین میفیک تفکّورونون ایزلرینی یاشادان قایناق کیمی چوخ عوضسیزدیر. 
ایل‌آخیر چرشنبه‌لرله باغلی مولاحیظه‌لرده اساس عونصورلرله علاقه‌لندیریلن هفته‌لرین آردیجیللیغی، دوزومو، ماهییتی و مرامی شرح اولونور. نووروز بایرامی‌نین منشأیینی اساساً زردوشتلوکله باغلایان تدقیقاتچیلارین فیکرینه گؤره، چرشنبه‌لردن بیرینجی تورپاق، ایکینجی یئل، اوچونجو سو، سونونجو اوددور. اونلار قناعتلرینی بئله اساسلاندیریرلار کی، "نووروزون بیرینجی هفته‌سی تورپاق آییلیر.اوتلار قالخیر، آغاجلار یاشیللانیر، آداملار چؤل ایشلرینه باشلاییرلار. ایکینجی هفته یئل آییلیر، کولک اسیر، آغاجلار چیچکله‌ییر. اوچونجو هفته سو آییلیر، آداملار سویون اوستوندن توللانیب آیدینلیغا چیخیرلار. دؤردونجو هفته‌ده اود آییلیر. آداملار قیشدان قالان آغیرلیغی، خسته‌لیگی اود اوستونه تؤکورلر، اوستوندن توللانیب یونگوللشیرلر". 
لاکین سون آراشدیرمالار، حاقلی اولاراق، نووروزون منشأیی‌نین زردوشتلوکدن چوخ-چوخ قاباقلارلا، باشلیجا اولاراق مالدارلیقلا، اکینچیلیکله، بیر سؤزله، آقرار تصروفاتلا، تفکّور پلا‌نیندا ایسه تورکون قدیم میفیک گؤروشلری ایله باغلی اولدوغونو ثوبوت ائدیر. نووروزون کؤکونون چوخ درین قاتلاردا دایاندیغی، اولو اجدادیمیزین طبیعتده‌کی دَییشیکلری سئزدیگی، تقویم دوزومونون آردیجیللیغینی آنلاماغا باشلادیغی چاغلارلا سسلشدیگی آچیق-آیدین گؤرونور. آنجاق چرشنبه‌لرین نؤوبه‌لشمه‌سی ایله باغلی شرحلرده بیر قدر فرقلی مقاملار نظره چارپیر. اگر نووروزدان دؤرد هفته چیخساق، اوندا ازل چرشنبه قیشین شاختالی چاغینا دوشور. تورپاغین اویانماسی، اوسته‌لیک ده قارین آلتینداکی اوتلارین جوجرمه‌سی، آغاجلارین یارپاقلاماسی ایناندیریجی دئییل. ایکینجی چرشنبه‌ده آغاجلارین چیچکله‌مه‌سی ده یئرینه دوشمور. چونکی هله قاباقدا دلی مارت گلیر. 
اودون آخیر چرشنبه‌ده اویانماسی و آداملارین اؤز آغیرلیقلارینی اونون اوستونه تؤکمه‌سی فیکری ده نووروزو اودو موقدّس سایان زردوشتلوکله باغلاماق قناعتینی آلت-اوست ائدیر. فیکرین اؤزونده باشقا بیر اویغونسوزلوق دا وار: تورپاغین و هاوا‌نین اویانماسی، ایسینمه‌سی اوچون سبب و واسیطه اولمالیدیر. بو واسیطه اود چرشنبه‌سیدیر کی، او، آخیردا دئییل، سولارین بوزونون سینماسیندان سونرا گلیر، یعنی ایکینجی‌دیر. اونون موطلق شکیلده همین عونصورلردن اولده مئیدانا گلمه‌سی لازیمدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, بایرام,

تورک خالقلاریندا خیزیر کولتو و نیظامی یارادیجیلیغیندا اونون یئری

+0 بگندیم


تورک خالقلاریندا خیزیر کولتو و نیظامی یارادیجیلیغیندا اونون یئری
 

نجفزاده عزیزآغا بایرام اوغلو 
فیلولوگییا اوزره فلسفه دوکتورو 

     موسلمان-تورک میفولوگییاسی‌نین اساس صورتلریندن بیری اولان خیزیر آدی نه ایسلامییتین موقدّس کیتابی قورآندا، نه ده اوندان اؤنجه‌کی سماوی کیتابلاردا چکیلمه‌سه‌ده، تورک خالقلاری آراسیندا ان پوپولیار، اینانجلاردا اؤزونه‌مخصوص ستاتوسو اولان بیر موقدّس‌دیر. دین‌شوناسلارین فیکرینجه، "کهف" سوره‌سی‌نین 60-جی آیه‌سینده موسا‌نین ایکی دنیزین قوووشدوغو یئرده گؤروشمک ایسته‌دیگی، 80، 81، 82-جی آیه‌لرینده ایسه یول یولداشی اولوب اوندان عئلم اؤیرندیگی شخص محض خیزیردیر. 12-13. عصر منبعلرینده طبری، جوزی، قُرطبی کیمی مؤلیفلر خیزیرلا باغلی افسانه و روایتلری توپلامیشلار. تدقیقاتچیلار اونون آدی‌نین بالیا، کونیه‌سی‌نین ابو ال-عباس، لقبی‌نین ال-خیزیر اولدوغونو یازیر. خیزیر سؤزو ایسه موختلیف منبعلرده فرقلی ایضاحینی تاپیر. بونلارین سیراسیندا ان گئنیش یاییلانی همین ایفاد‌نین عربجه"یاشیل" ،"یاشیللیق" آنلامینا گلمه‌سیدیر. بئله کی، روایته گؤره، خیزیر پئیغمبره وئریلن مؤعجیزه‌لردن بیری‌نین آیاق آتدیغی، اَیلشدیگی هر یئرین یاشیللاشماسی اولدوغو اوچون او، بو لقبی آلمیشدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : بایرام, آذربایجان, تورک دونیاسی, تورک,

تورک میفولوژی تفکّورونده خیدیر نبی بایرامی

+0 بگندیم


تورک میفولوژی تفکّورونده خیدیر نبی بایرامی 
اولکر نبی‌یئوا
باکی دؤولت اونیوئرسیتئتی‌نین پروفئسورو، فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو 


    تورک‌سویلو خالقلارین میفیک دوشونجه‌سینده طبیعتین اویانیشینی موژده‌له‌ین، یازین، یاشیللیغین صبیرسیزلیکله گؤزله‌نیلمه‌سینی ترننوم ائدن، بوللوق، برکت، فیراوانلیق اینانجلارینین رمزی کیمی اوزون عصرلر بویو یوردوموزدا کئچیریلن بایراملاردان بیری "یاز آغزی خیزیر" ،"خیدیر نبی" ،"خیدیر ایلیاس" ،یاخود "قیش‌یاریسی" بایرامیدیر. بو بایرام تاریخاً اساساً کیچیک چیلله‌نین حؤکم سوردوگو عرفه ده، داها دوغروسو، فئورالین ایلک اون‌گونلوگونده، تقریباً فئورالین 9-11-جی گونلرینده کئچیریلمیشدیر. 
خیدیر نبی بایرامی‌نین باشلیجا ایشتیراکچیسی اولان خیدیر و یا خیزیر اسکی تورک میفولوژی تصوّورلرینده اؤلوب-دیریلن، ظولمت دونیاسیندان ابدی حیات بخش ائدن دیریلیک سویونو تاپیب ایچن و اؤلمزلیک قازانان بیر اوبرازی سیموولیزه ائدیر. تورک میفیک قایناقلاریندا خیزیر یئر، سو، اومای کیمی بیر ولی (اؤولییا)، یاخود هامی روح ستاتوسونا مالیک وارلیق کیمی سجییّه‌لندیریلیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : بایرام, آذربایجان, تورک,

کؤنوللر فاتئحی دیلشاد خاتون

+0 بگندیم

کؤنوللر فاتئحی دیلشاد خاتون 
نامیق حاجی‌حئیدرلی


   تاریخده ایکی اونلو، تورک سویلو دیلشاد خاتون اولوب. بیری 14-جو یوزایللیکده آذربایجان اراضیسینده یاشاییب. موغول اصلیللی چوبانلیلار (چوبانیلر) سولاله‌سی‌نین سارای منسوبو اولوب. اؤنجه سولطان ابو سعید باهادورون، سونرالار باهادور اؤلندن سونرا ایسه، شئیخ حسن جلاییرین آروادی اولدو. 
حاقّیندا صؤحبت آچاجاغیم دیشاد خاتون ایسه 18-جی یوزیللیکده دوغو تورکوستاندا دوغولموشدو. دوغولدوغو بؤلگه‌ده و چینده بو گون ده بو قهرمان تورک قیزی حاقّیندا افسانه‌لر دولاشماقدادی. چین‌لیلر اونو داها چوخ "شیانگ فئی/ Şiang Fei" آدییلا تانیییر. بو سؤزون چین دیلینده بیر سیرا آنلاملاری وار. "موقدّس" ،"عولوی" ،"اوجا" کیمی دئییملری ایفاده ائدن بو سؤز، "گؤزل قوخولو خانیم" آنلامینی دا وئریر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : قادین, تورک, تورک دونیاسی,

میفولوگییا و فولکلورلا ایلگیلی بعضی اورتاق دیل عونصورلری‌نین قایناغی

+0 بگندیم

میفولوگییا و  فولکلورلا ایلگیلی بعضی اورتاق دیل عونصورلری‌نین قایناغی 
پروفئسور دوکتور  ووقار سولطانزاده
دوغو آق‌دنیز اونیورسیته‌سی، تورکجه ائییتیمی بؤلومو

کؤچورن: عباس ائلچین

اؤزت 
مقاله‌ده آند ایچمک دئییمی‌نین، ناخیش کلمه‌سی‌نین اولوشدوردوغو بیر سیرا دئییملرین و بیر وارمیش، بیر یوخموش تورونده قالیب ایفاده‌لرین قایناغی آراشدیریلماقدادیر. بونلاری بیرلشدیرن اؤزللیک، میفولوگییا ایله، فولکلورلا ایلگیلی اولمالاری و هامیسی‌نین مئزوْپوْتامیا قایناقلی اولماسیدیر. آند ایچمک دئییمی‌نین کؤکنی، اسکی چاغدا یایغین شکیلده اویغولانان، بابیل، هیتیت، پهلوی، ایبرانی و چین قایناقلاریندا بحث ائدیلن، تاثیری تورکلرین یاشادیغی بؤلگه‌لر داخیل گنیش جوغرافیادا گؤرولن بیر آند ایچمک گله‌نگینه دایاندیریلماقدادیر. سؤز قونوسو گله‌نکده آند ایچَنه سؤزلو آندلا یاناشی، بیر مادّه ده اوددورولوردو. بو مادّه‌نین یالاندان آند ایچنه ضرر وئره‌جگینه اینانیلیردی. 
تورک خالقلاری‌نین و قونشو خالقلارین میفولوگییاسیندا گؤرولن ناخیش عونصورونون و بونونلا ایلگیلی دئییملرین، آتاسؤزلری‌نین قایناغی، سومئرلرین ایلاهی بیر گوجو تمثیل ائدن و سؤزده ناخیش، چیزگی؛ دوزن آنلامینا گلن Giš-ḫur میفولوژی فیقوُرونا باغلانماقدادیر. اورتا آسیا، قافقازلار، یاخین دوغو و آنادولودا یاشایان خالقلارین بیر وارمیش، بیر یوخموش (بیری واردی، بیری یوخدو؛ بولغان‌میدی بولماغان‌میدی؛ یکی بود، یکی نه بود؛ کَانَ یَا مَا کَانَ وس.) تورونده مشهور ناغیل باشلانغیجی فورمولونون ده ایلک تثبیت یئری سومئر متنلری‌دیر. 

آچار سؤزلر: اورتاق دیل عونصورلری، دئییم، ناغیل باشلانغیجی قالیبلاری، میفولوگییا، کؤکن 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : سومئر, تورک, میف,

سومئر و تورک فولکلوروندا بوزقورد اوبرازی

+0 بگندیم

سومئر و تورک فولکلوروندا بوزقورد اوبرازی

ایسلام صادیق

کؤچورن: عباس ائلچین

     قورد اوبرازی، تورک فولکلوروندا و میفولوگییاسیندا قورد اوبرازی‌نین خصوصی یئری وار. بو اوبراز حاقّیندا ایندییه قدر چوخ یازیلیب و هله چوخ یازیلاجاق، چونکی اونون پوئتیک تحلیل اوچون وئردیگی ماتئریال زنگین، ایمکانلار گئنیش‌دیر. هر بیر آراشدیریجی قورد اوبرازینا فرقلی آسپئکتدن یاناشیر، اونو اؤز تحلیل پریزماسیندان کئچیریر، اونا گؤره ده همیشه یئنی سؤز دئمک، یئنی فیکیر سؤیله‌مک اولور.

«کیتابی-دده قورقود» و «کوراوغلوو» ائپوسلاریندا قورد اوبرازینا خوصوصی محبّت اولدوغو آیدین گؤزه چارپیر. ایندی بللی اولور کی، بو سئوگی‌نین، سایغی‌نین کؤکو «بیلقامیس»آ باغلی‌دیر. «کیتابی-دده قورقود»دا «قورد اوزو موبارک‌دیر»، «یئنی باییرین قوردونا بنزه‌ردی ییگیدلریم»، «ایسسیز یئرین قوردو کیمی اولاشدیلار»، «آزوای قورد انیگی ائرکگینده بیر کؤکوم وار» (۱، ص.۱۱۱، ۱۱۴، ۱۴۷)، «کوراوغلو»دا «نه قدر سفیل گزره‌م، آدیم قورد اولدو، قورد اولدو»، «کوراوغلونون قورد اوغلویام» کیمی میصراعلار چوخدور و بونلار بیزه تانیش‌دیر. هر ایکی ائپوس تورک پوئتیک تفکّورونون محصولودور. قورد بور­دا تورک کاراکتئری‌نین ایفاده‌سی اوچون سئچیلمیش اوغورلو بدیعی تصویر واسطه­سیدیر، بنزه‌تمه‌دیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک, سومئر, میف, آذربایجان, قورد,

بؤیوک چؤلون یئددی اؤزللیگی

+0 بگندیم

بؤیوک چؤلون یئددی اؤزللیگی

نورسولطان نظربایئو تورک تاریخیندن یازدی:

"قازاخیستان بوتون تورک خالقلاری‌نین مقدس آتا یوردودور"

 

هر شئیین اؤلچوسو مکان، هر حادثه‌‌نین اؤلچوسو زامان‌دیر. مکان ایله زاما‌نین کسیشدیگی یئرده میلّی تاریخ باشلاییر. بو عادی بیر فیکیر دئییلدیر.

  آلمانلار، ایتالیانلار و یا هیندیستان‌لیلارین کئچمیشینه نظر سالساق، حاقلی اولاراق اونلارین مین ایللری احاطه ائد‌ن تاریخلرینده‌کی بؤیوک اوغورلاری ایله یاشادیقلاری یئر آراسیندا باغلیلیغا عایید سواللار میدانا گلیر. طبیعی کی، قدیم روما ایندیکی ایتالییا دئییل، آنجاق ایتالیانلار اؤزلری‌نین تاریخی کؤکلری ایله اؤیونورلر. قدیم قوتلار دا بیره بیر ایندیکی آلمانلار دئییل، آنجاق اونلار دا آلمانییا‌نین تاریخی ارثی‌نین بیر پارچاسی‌دیر. زنگین ائتنیک مدنییّته صاحب قدیم هیندیستان و ایندیکی هیندلیلری تاریخین فاصیله‌سیز آخیشیندا اینکیشافینی سوردور‌ن اؤزونه‌مخوصوص بیر سیویلیزاسییا اولاراق گؤرمک مومکون‌دور.

بو، تاریخه دوزگون یاناشما اولماقلا برابر، کؤکلریمیزی تانیماغا، میلّی تاریخیمیزی دریندن آراشدیراراق آچیلمامیش دویونلرینی ایشیقلاندیرماغا ایمکان وئرر.

قازاخیستان تاریخی ده آیری-آیری حیصّه‌لر حالیندا دئییل، موعاصیر عئلمی مئتودلارلا بیر بوتون اولاراق دوشونولمه‌لیدیر. بونون اوچون کونکرئت مودّعالاریمیز دا مؤوجوددور.

بیرینجیسی، اؤنمینه آز سونرا توخوناجاغیمیز ایلک دؤولته بنزه‌ر قوروملارین، پروتودؤولتلرین بؤیوک بیر قیسمی بوگونکو قازاخیستان اراضیسینده یارادیلیب و اونلار قازاخ میلّتی‌نین ائتنیک کؤکلری‌نین اساس عونصورلرینی فورمالاشدیرمیشدیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, قازاق, تورک, قازافستان, تورکستان,

Nursultan Nazarbaev: Ulı dalanıñ jeti qırı

+0 بگندیم


Nursultan Nazarbaev: Ulı dalanıñ jeti qırı

Keñistik – barlıq närseniñ, al waqıt – bükil oqïğanıñ ölşemi. Waqıt pen keñistiktiñ kökjïegi toğısqan kezde ult tarïxı bastaladı. Bul – jay ğana ädemi aforïzm emes.

Şın mäninde, nemisterdiñ, ïtalïyalıqtardıñ nemese ündi xalıqtarınıñ jılnamasına köz jügirtsek, olardıñ mıñdağan jıldı qamtïtın töl tarïxındağı ulı jetistikteriniñ deni osı elder qazir meken etip jatqan awmaqtarğa qatıstılığı jöninde suraq twındaytını orındı.  Ärïne, ejelgi Rïm degen qazirgi Ïtalïya emes, biraq ïtalïyalıqtar özderiniñ tarïxï tamırımen maqtana aladı. Bul – orındı maqtanış. Sol sïyaqtı, ejelgi gottar men bügingi nemister de bir xalıq emes, biraq olar da Germanïyanıñ mol tarïxï murasınıñ bir bölşegi. Polïétnïkalıq bay mädenïeti bar ejelgi Ündistan men bügingi ündi xalqın tarïx tolqınında üzdiksiz damıp  kele jatqan biregey örkenïet retinde qarastırwğa boladı.

Bul – tarïxqa degen durıs ustanım. Sol arqılı tüp-tamırımızdı bilwge, ulttıq tarïxımızğa tereñ üñilip, onıñ kürmewli tüyinin şeşwge mümkindik twadı.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک, قازاقجا, تورک دونیاسی, قازاق, قازاقستان, تورکستان,

آذربایجان تورکلری‌‌نین میفولوگییاسیندا دونیا داغینا اینام

+0 بگندیم

آذربایجان تورکلری‌‌نین میفولوگییاسیندا دونیا داغینا اینام

  رامازان قافارلی

فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو، پروفئسور

 

دونیا‌نین داغدان ایداره اولونماسی

 بو ایدئیا‌نین ۱۲-جی یوزایللیک‌ده یازییا آلینان («مونیس‌نامه»ده) میفیک مودئلی گؤستریر کی، آذربایجان‌لیلاردا دونیا داغینا اینام چوخ گوجلو اولوب. خالق آراسیندا دیللر ازبری اولان بیر سیلسیله بایاتیلارین بو گون ده داغلارا مراجیعتله (آ داغلار، اولو داغلار...) باشلانماسی، اینسانلارین دردلرینی اولو داغلارلا بؤلوشمه‌سی همین اینانجدان دوغور:

داغلارین قاری درمان، یاراما ساری درمان...

 هَرکاییل-هئراکل-کوْراوقلو میفینده‌ داغ کولتو.

 آذربایجانین ائلدنگیزلر سولاله‌سی‌نین ولیعهدلری‌نین بؤیوک موعلّیمی، گنجه‌لی ال-اوستادین «مونیس‌نامه» ( XII عصرده یازیلمیشدیر، کیتابین الیازماسی ۱۹۲۰-جی ایلده گنجه‌دن لوندونا آپاریلیب، حال-حاضردا اثرین یئگانه نوسخه‌سی «بریتانییا» موزئیین‌ده ساخلانیلیر) اثرینده قاف داغی حاقیندا یازیلانلار آتش‌پرستلرین آلبوروز دونیا داغینا عایید تصوّورلرینی تاماملاییر. کایناتین باشلانغیجی، چوخسایلی باشقا دونیالارا گئدن یوللار دا قاف داغیندا گؤستریلیر. یئر اوزونون بوتون تورپاقلاری اورا باغلانیر. کایناتین دوز اورتاسیندا یئرلشدیگی اوچون دونیا اونون زیروه‌سیندن نوخود بویدا گؤرونور. قاف ماوی زومروددن یارادیلیب. ال-اوستاد یازیر: «اساتیر قورویوجولاری‌‌نین بعضیلری سؤیله‌ییرلر کی، قاف آنجاق خریزوْلیتدن (قیزیلا چالار یاشیلیمتیل-ساری رنگلی قیمتلی داش) عبارتدیر و دونیا اوزرینده‌کی گؤی اونا گؤره ماوی‌دیر کی، اوندا خریزوْلیت-داغ عکس اولونور». دونیا‌نین بوتون دامارلاری قاف داغی‌‌نین هامیسی‌ - قورویوجوسو هَرکاییلین الینده جمعلشیردی. دونیادا ائله بیر شهر، کند، ویلایت، اؤلکه، گوشه یوخ ایدی کی، یئرآلتی دامارلاری ایله قاف داغلارینا باغلانماسین. آللاهین هانسی اؤلکه‌یه غضبی توتسا، هَرکاییل اونون سو دامارلارینی کسیردی، نملیگین قارشی‌سی آلینیردی، اورادا قوراقلیق و فلاکت باش آلیب گئدیردی؛ بوتون بولاقلار، آرخلار، چایلار قورویور، بیتکیلر، اوتلار سوسوزلوقدان محو اولوردو. زلز‌له‌‌نین ده باش وئرمه‌سینه سبب تانری‌‌نین اینسانلارا غضبی‌دیر. هَرکاییل اولو آللاهدان امر آلان کیمی، آداملاری قورخوتماق مقصدیله او دیارین قافداکی دامارلارینی برک-برک سیلکه‌له‌ییر، نتیجه‌ده یئرین آلتی اوستونه چئوریلیر، یا دا یئر یاریلیب، بوتون جانلیلاری اوُدور. هَرکاییل دئییردی: «تانری‌نین بویروغو اولسا، قاف داغیندان کئچن بوتون دامارلارا کوی وورارام، دونیا جهنم تک جانلیلارین باشینا دارالار. لاکین یارادا‌نین قایغیسی ایله چوخلاری‌نین قوللوغوندا دورورام، بؤیوک گوناه ایشله‌دنلرین ایسه یاشادیقلاری اراضیلرین دامارلارینی بوروب، اونلاری مین جور اذییّته دوچار ائدیر‌م». دونیانی ایداره ائد‌ن قاف داغی نهنگ اؤکوزون باشینداکی ۲ بوینوزونون آراسیندا یئرلشیر. بو اؤکوزون بؤیوکلوگو ۱۰۰۰ ایللیک یول مسافه‌سینه برابردیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, میف,

سۇمئر و اوْغۇز ائپوْسۇنۇن استرۇکتۇر بنزرلیگی: ریتۇال و ژانر علاقه‌لری کوْنتئکستینده

+0 بگندیم

 

سۇمئر و اوْغۇز ائپوْسۇنۇن استرۇکتۇر بنزرلیگی: ریتۇال و ژانر علاقه‌لری کوْنتئکستینده

آغاوئردی خلیل 

کؤچورن: عباس ائلچین

خۆلاصه

مقاله‌ده اوْغۇز ائپوْسۇ سۇمئر ائپوْسۇ بیلقامیشلا مۆقاییسه‌لی شکیلده آراشدیریلیر. اوْغۇز و سۇمئر ائپوْسۇندا ریتۇال و ژانر علاقه‌لری تحلیل ائدیلیر. ائپوْسۇن تیپلوْژی تحلیلی ایله ریتۇال قایناقلاری‌نین استرۇکتۇر بنزرلیگی مۆعیّنلشدیریلیر.

آچار سؤزلر: اوْغۇز، سۇمئر، ائپوْس، بیلقامیش، دده قوْرقۇد، ریتۇال، ژانر.




آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اوغوز, تورک, دده قورقود, کور اوغلو, تورک دونیاسی,

تورکلرده `دوغو`-نون اؤنمی

+0 بگندیم

تورکلرده `دوغو`-نون اؤنمی 

بهاالدین اؤگل

کؤچورن: عباس ائلچین
    گونشین دوغدوغو طرف اولان دوغو(شرق)، تورکلرین ان چوخ اؤنم داشییان و قوتلو بیر یؤنو ایدی. چینلیلر ایسه، داها چوخ گونشین گزیندیگی بؤلگه اولان گونئیه‌ اؤنم وئریردیلر. چینلیلر دونیایا یؤنلمک ایسته‌دیکلری زامان، اوزلرینی گونئیه چئویریر، باتییا(غربه) ساغ و دوغویا سوْل دئییردیلر. بو اینانیش، هون دؤولتیندن بیر چوخ اورتا آسیا و حتّی ایسلام-تورک دؤولتینه قدر یاییلمیشدیر. تورکلر ایسه، چینلیلرین ترسینه، دونیایا یؤنلمک ایسته‌دیکلری زامان، اوزلرینی دوغویا دؤندریردیلر.بو سببله گؤک تورکلر دوغویا، ایلَری (ایلگرو) دئیردیلر. یعنی، "ایلری‌یه دوغرو، سونسوزلوغا" قدر دئمکدیر....

   داها سونراکی چاغلاردا دوغویا اؤن، یعنی اسکی تورکجه اؤنگ سؤزوندن تؤره‌ین اؤنگدین ده دئیلمیشدیر. چین قایناقلاری، هونلارین گؤک تورکلرین دوغونو قوتلو توتدوغونو و بو یؤنلره سلام وئردیگینی ده یازار. موغوللاردا دا بو عادت مؤوجوددور. چینگیزخانین دا سیخیشدیقجا قوتسال بیر داغ اولان بوُرکان-کالدوُن داغینا چیخیب گونشه سلام وئردیگینی بیلیریک. طبیعی اولاراق بو تؤرنلر، داها چوخ گونشین دوغدوغو زامان اولوردو. اساسن بیزیم دوغویا "گون دوغوسو" و اسکی تورکلرین "کون توغسیق" دئمه‌لری‌نین سببی ده، هرحالدا بونونلا ایلگیلی اولمالی‌ ایدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک,

تورکلرده قوتسال حئیوانلار

+0 بگندیم

تورکلرده قوتسال حئیوانلار

بهاالدین اؤگل

کؤچورن: عباس ائلچین

تورکلرده قورد، اؤکوز، گئییک(مارال)، آت، آسلان، قارتال، بالیق، دوه، قاپلان، آیی، سامور" وس.حئیوانلار قوتسال ساییلمیشدیر. بو حئیوانلاردان بعضیلر "حئیوان آتا" اینانیشی ایچریسینده قوتسال وارلیقلار اولاراق دوشونولموش و جئشیدلی تورک بویلاری‌نین سویونون قایناغی اولان حئیوانلار اولاراق گؤرولموشدور.

گؤک‌تورک تؤره‌ییش دستانیندا گؤرولن قورد موتیوی، توغلار و بایراقلارین تپه‌سینده یئر آلما یولویلا بیر دؤولت سمبولو اولموشدور.(ص.115) بونون یانیندا قورد، باشچی و قورتاریجی ایشلَوینده ده قارشیمیزا چیخیر.




آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک, تورک دونیاسی,

حافیظ شیرازی یارادیجیلیغیندا تورک اوْبرازی

+0 بگندیم

حافیظ شیرازی یارادیجیلیغیندا تورک اوْبرازی
پاشا علی‌ اوغلو 
ایبراهیم قولییئو

    اعجازکار قلمیندن چیخمیش لیریک شئعیرلری ایله فارس دیللی پوئتیک فیکرین زیروه‌سینده دایانان و تخمینن یئددی عصر یاخین شرق ادبییاتی‌نین ایدئیا - بدیعی ایستیقامتینی موعین‌لشدیرن حافیظ شیرازی‌نین یارادیجیلیغیندا تئز-تئز راست گلینن سؤزلردن بیری ده "تورک" و اونون "تورکانِ-شیراز" ،"تورکِ-سمرقندی" ،"شاهِ-تورکان" ،"تورکِ-عاشق کُش" ،"بچّه‌یِ-تورکان" کیمی تعیینی ترکیبلریدیر.
 شاعیرین یارادیجیلیغیندان قیزیل بیر خط کیمی کئچن بو ایفاده اطرافیندا ادبییات تدقیقاتچیلاری، کلاسیک پوئزییانی و اورتا چاغ طریقتلرینی آراشدیرانلار آراسیندا دایم جیدّی موباحیثه‌لر گئتمیش و بو گون ده همین موباحیثه لر داوام ائتمکده‌دیر. بعضیلری حافیظین بو سؤزو تورک ائتنیک-میلّی منسوبیتی‌نین آدی کیمی، دیگرلری "جسور" ،"قودرتلی" و س. آنلامیندا ایشلَنن دیل واحیدی کیمی و اوچونجو قیسیم ایسه، صوفی تئرمینی اولاراق "گؤزل" ،"دیلبر" ،"قلب اووسونچوسو" معناسیندا ایشلتدیگنی بیلدیریرلر. مؤوضونون تحلیلینه کئچمزدن اؤنجه سؤزون سئمانتیک-ائتیمولوژی تاریخینه قیسا بیر نظر سالاق.




آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک,