ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

نوروز دَیرلری دونیانی‌درک فلسفه‌سی‌دیر

+0 بگندیم

نوروز دَیرلری دونیانی‌درک فلسفه‌سی‌دیر

نظامی جعفروف

مدنیت هر بیر خالقین مادّی و معنوی سیماسی‌نین گوزگوسودور. خالقی فورمالاشدیران، اینکیشاف ائتدیرن، واحید اخلاق، تفکّور، دونیاگؤروش و س. اطرافیندا بیرلشدیرن اونون ذره-ذره یاراتدیغی مدنیتی‌دیر. خالقلارین تاریخ صحنه‌سینده قالماسی، اؤز یئرینی قورویوب ساخلامالاری بیرباشا اونلارین یاراتدیقلاری مدنیتله باغلی‌دیر. او دا بللی بیر منطیقدیر کی، مدنیتینی قورویوب ساخلامایان خالقلار تاریخ صحنه‌سیندن سیلینمیشلر.

مدنیت تاریخی کاتقوری‌دیر. او، کونکرت زامان و مکاندا یارانیر، اینکیشاف ائدیر، تکمیل‌لشیر، بو و یا دیگر سببدن زامانین (سیاستین) باسقیسینا معروض قالیر، ایدئولوژی‌لرین پرینسیپ‌لری ایله اویغونلاشمادیغیندان اونون آیری-آیری کومپوننت‌لری یاساقلانیب اونوتدورولور. تاریخین چوخ بؤیوک مشققتلی سیناق‌لاریندان اؤز هونر و ایراده لری سایه‌سینده غالیب چیخمیش تورکلر هله میلاددان اؤنجه مؤحتشم بیر مدنیتین ایلکین یارادیجی‌لاری و قورویوجولاری اولموشلار. بو دَیرلی فاکتی زامان-زامان اؤز مأخذلرینده تورکلرله باغلی شانلی و غورورگتیرن صحیفه‌لری (الیازمالاری) مقصدلی شکیلده خاینجه‌سینه محو ائتمیش قدیم چینلی‌لر ده تصدیقله‌میشلر. قدیم چینلی‌لر اعتیراف ائدیردیلر کی، تورکلر بؤیوک سیویلیزاسیونون یارادیجی‌لاری‌دیر. اوزاق آلتایدان توتموش مرکزی اوروپایا قدر اوزانمیش بؤیوک بیر اراضیده بیر نئچه دفعه عظمتلی ایمپیراتورلوق‌لار قورموش قدیم تورکلر سونرالار موختلیف سبب‌لردن تاریخین آیری-آیری مقام‌لاریندا اؤز دؤولتچیلیک‌لرینی ایتیرمیشلر. تاریخه یولداشلیق ائتمیش بو بؤیوک ایمپیراتورلوق‌لار محض همین قدیم و زنگین مدنیتین سایه‌سینده قورولموش و ایداره ائدیلمیشدیر. قدیم تورکلر بو و یا دیگر سبب‌لردن اؤز اراضی و دؤولت‌لرینی ایتیرسه‌لر ده، خوشبختلیکدن، مدنیت‌لرینی ان چتین تاریخی سیناق‌لار دؤورونده بئله قورویوب ساخلامیشلار. آنجاق قدیم تورک تورپاق‌لاریندا قورولموش یاد دؤولت‌لر تورکلرین تورپاق لارینی موختلیف آدلار آلتیندا اراضی‌لره بؤلموش، بیر-بیریندن آرالی سالمیش، اونلارین ایقتیصادی و مدنی علاقه‌لرینه بو و یا دیگر فورمادا قاداغالار قویموشدولار. تورک خالقلاری‌نین یاشادیقلاری اوجسوز-بوجاقسیز اراضی‌لری اله کئچیرمیش تزار حؤکومتی و اونون معنوی داوامچیسی ساییلان سووئت دؤولتی اونلارین مادّی-معنوی مدنیت‌لرینه بو و یا دیگر فورمادا قاداغالار قویموشدولار.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : نوروز, تاریخ, آذربایجان, تورک, تورک دونیاسی,

تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی

+0 بگندیم

تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی 

  گولشن علی‌یئوا کنگرلی 

  فیلولوژی علملری دوکتورو، پروفسور  

    بؤیوک شخصیت‌لر فیزیکی حیات‌لارینی باشا ووردوقدان سونرا ابدیت عؤمرو یاشاییرلار. هر یئنی دوغولان نسیل کلاسیکین یارادیجیلیغیندا اؤز فیکری-معنوی سوال‌لارینا جاواب تاپیر، کلاسیک‌لر هر نسیلله یئنیدن دوغولا بیلیرلر.  

  آذربایجان ادبیاتیندا بئله صنعتکارلاردان بیری عقیده‌سینه گؤره توتالیتار سووئت رژیمی طرفیندن تصفیه‌یه معروض قالمیش رومانتیک شاعیر و فیلوسوف حسین  جاویددیر. او قدیربیلن میلتی طرفیندن دایم خاطیرلانیر، درین مضمونلو، بدیعی-فلسفی صیقلتلی اثرلری دؤنه-دؤنه چاپ اولونور، یئنی-یئنی نسیل‌لر طرفیندن ماراق و هوسله اوخونور. حسین جاویدین بیر شخصیت و صنعتکار کیمی بؤیوکلوگو آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتی جناب ایلهام علی‌یئفین کلاسیک ایرثه احتیرامی و بؤیوک قدرشوناسلیقلا ایمضالادیغی ۲۴ اوکتوبر ۲۰۱۷-جی ایل تاریخلی سرانجامدا حسین جاویدین ادبی-تاریخی مؤوقعیی اوبیئکتیو نظری عکسینی تاپمیشدیر.

  بؤیوک شاعیر و دراماتورقون ۱۳۵.جی ایل‌دؤنومونون کئچیریلمه‌سی حاقیندا بو تاریخلی سرانجامدا دئییلیر:  " حسین جاوید سون درجه درین مضمونلو یارادیجیلیغی ایله چوخ‌عصرلیک آذربایجان ادبیاتی خزینه‌سینه تاریخی-مدنی دَیرلر بخش ائتمیش قودرتلی سؤز صنعتکاری‌دیر. او، شرقین زنگین فلسفی-پوئتیک ایرثی زمینینده یوکسله‌رک و دونیا رومانتیزم عنعنه‌لریندن اوغورلا بهره‌لنه‌رک آذربایجان خالقی‌نین ادبی-بدیعی فیکیر سالنامه‌سینه پارلاق صحیفه‌لر یازمیشدیر. موتفکّیر صنعتکارین نئچه-نئچه اوخوجو و تاماشاچی نسلی‌نین استتیک ذؤوقونو موعین‌لشدیرن اثرلری بو گون ده اؤز مونومنتال‌لیغینی و یوکسک تاثیر گوجونو قوروماقدادیر‌"‌. حسین جاوید یارادیجیلیغینا بو کونسِپتوال قیمت گله‌جک تدقیقات‌لار اوچون یئنی نظری متودولوژی معیار رولونو اوینایاجاقدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک, حسین جاوید, تورکچولوک, ادبیات, فلسفه,

موحاریبه و ادبیات

+0 بگندیم

 

موحاریبه  و ادبیات

حسین جاوید   

  توحاف شئی!.. هارایا گئتسن، هر نهیه باخسان، بیر سارسینتی، بیر پریشانلیق حؤکمفرما… بوتون کؤنول‌لر ایضطیرابدا، بوتون روحلار هیجاندا، بوتون گؤزلر اینتیظاردا… 

  کوره‌یی-عرضین، بو جاناوار یاتاغی‌نین بیر بوجاغی، بیر نؤقطه‌سی یوخ کی، دویغوموز سالدیریش‌لاردان، ائشیتدیگیمیز گورولتولاردان موتاثیر اولماسین! یانار داغلاردان سئچیلمه‌ین توپلار، اینسان‌لاری دئییل، صحرالارین وحشی‌لرینی بئله دهشت‌لر ایچینده بوراخیر. دونیامیز ایندی‌یه قدر هنوز بؤیله قورخونج بیر بلایا راست گلمه‌میش، بؤیله مودهیش بیر اینقیلاب گؤرمه‌میش. ایسکندر، ناپلئون کیمی جاهانگیرلر، چینگیز، تئیمور کیمی باهادیرلار مزارلاریندان باش قالدیریب بو موحاریبه‌نی سئیر ائتسه‌لر، شوبهه‌سیز کی، حئیرت و تأثوردن اؤزلرینی آلامازلار. ذاتاً بو موحاریبه ، بیر موحاریبه  دئییل ده، موسری بیر بلادیر، بیر طاعوندور، عالم‌شومول بیر فلاکتدیر…  

 فقط بو فلاکت هر کسی بیر درجه ده دوشوندورمه‌ییر، هر اؤلکه‌ده بیر تاثیر بوراخماییر. بیرینی گولدورورکن، دیگرینی آغلادیر. بیرینی مأیوس و موضطریب ائدیر ده، دیگرینی قهقهه و موظفریتله سئویندیریر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : حسین جاوید, ادبیات, تاریخ, فلسفه,

آذربایجانچی‌لیق و تورکچولوگون قارشی‌لیقلی موناسیبت‌لری

+0 بگندیم

 


  آذربایجانچی‌لیق و تورکچولوگون قارشی‌لیقلی موناسیبت‌لری 

  بو دؤورده آذربایجانچی‌لیق ایدئولوژی‌سی‌نین اساسیندا وطن اخلاقی، وطنچی‌لیک دویغوسو دورور. آذربایجان خالقی‌نین وطن اخلاقی، واحید دؤولتچی‌لیک شوعورو اوغروندا، وطنین ایشغالی و شخصیت آزادلیغی اوغروندا موباریزه‌سینده عوموم میلّی ایدئیا و ایدئولوژی‌‌لر حل‌‌ائدیجی رول اویناییردی. 

  آذربایجانین گونئی‌یه و قوزئی‌یه، خانلیق‌لارا پارچالانماسی، واحید میلّی شوعورون و میلّی ایدئولوژی‌‌نین تشکّولونه انگل اولدو. آذربایجانچی‌لیق ایدئولوژی‌سی بو دؤورده شرق و غرب دَیرلری‌نین سنتز شکلینده تظاهور ائتدی. عنعنه‌وی شرق ایدئولوژی‌لریندن گلن نور، عرفان، کمال ذکا، بشری‌لیک و معاریفچی‌لیگین عوضوی وحدتیندن عیبارت اولان آذربایجان ایدئولوژی‌سی تورکچولوک، ایسلامچی‌لیق، اوروپاچی‌لیق و آذربایجانچی‌لیقلا قوووشدو. بو دؤورون ایدئولوژی‌سینده جمعیت، اینسان، معنویات، میلّی-معنوی دَیرلر اؤن پلانا چکیلدی. 

 19. عصرین سونلاری، 20. عصرین اوّل‌لرینده فعالیت گؤسترن ایدئولوق‌لارین یارادیجی‌لیق‌لاری سایه‌سینده میلّی ایدئولوژی‌‌ فورمالاشدی.19.عصرده ایکی بؤیوک تورکچو م.ف.آخوندزاده و اسماعیل بیگ قاسپیرالی اؤز  "ترجومان"-ی ایله تورکچولوگو تبلیغ ائدیر، 20. عصرین اوّل‌لرینده ایسه علی‌بیگ حسین‌زاده، احمد‌بیگ آغااوغلو و علی‌مردان بیگ توپچوباشوف اوزون ایللر بویو حاکیم اولان سوننی‌لیک و شیعه لیک آنلاشیلمازلیق‌لارینی اورتادان قالدیراراق، تورکچولوک و ایسلامچی‌لیق فیکیرلری اطرافیندا بوتون آذربایجانلی‌لاری توپلاماغا چالیشدیلار. اونلارین هر بیری‌نین یارادیجی‌لیغیندا میلّی آزادلیق اوغروندا ایمپریالیزمه قارشی موباریزه آپاریجی یئر توتوردو. البته، دونیادا بنزری اولمایان ایمپریالیزم سانسورونو آشیب، بیرباشا میلّی-آزادلیق ایدئیاسینی تبلیغ ائتمک غئیری-مومکون ایدی. اونا گؤره ده، قئید ائتدیگیمیز ضیالی‌لارین اکثریتی‌نین اثرلرینده آذربایجانچی‌لیق ایدئیالاری اؤنه چکیلیردی. ا.آغااوغلو خالقی ایسلام ایدئیالاری اطرافیندا جمع‌لشدیرمکدن توتموش میلّی اولماغا قدر بوتون اوصول‌لاری مقبول ساییردی. ع.‌حسین‌زاده تورک دونیاسی ایدئیاسیندا آذربایجانلی‌لارین کؤکلرینی آراشدیریردی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : میلی شوعور, تورک, تورکچولوک, آذربایجان, تاریخ, کولتور,

آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار: تورکچولوگون ایدئولوقو ؛ احمد بیگ آغااوغلو

+0 بگندیم

 

آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار:

تورکچولوگون ایدئولوقو ؛ احمد بیگ آغااوغلو 

دوکتور فایق علی‌اکبرلی

  ییرمینجی عصرین اوّل‌‌لرینده احمد بیگ آغااوغلو غرب مدنیّتی ایله ایسلام مدنیّتی آراسیندا اوزلاشدیرما یولو ایله  "ایسلام میلّتچی‌لیگی"  علمی-راسیونال نظریه‌سینی ایره‌لی سورموش، سونرالار اونو‌سیاسی-دینی بیرلیک کیمی تبلیغ ائتمیشدیر. حسین بایقارا، میرزه بالا محمدزاده‌نین مولاحیظه‌‌لرینجه، همین دؤورده ا.آغااوغلو قاباقجیل ضیالی کیمی، اساساً، ایسلام دینینده ایصلاحات‌لار آپارماقلا موسلمان‌‌‌لارین ایجتیماعی-سیاسی ترقّی‌سینه و یوکسلیشینه چالیشمیش، داها چوخ  "ایسلام میلّتچی‌لیگی"‌نی، یا دا ایسلامچی‌لیغی تبلیغ ائتمیشدیر. آذربایجان تورک میلّی ایدئیاسی‌نین مؤلیفی، میلّی ایدئولوق محمد امین رسول‌زاده‌نین تعبیرینجه دئسک، بو دؤورده  "میلّیت‌پرورلیگین ان آدلی-سانلی مورشید‌لری، باشدا آغااوغلو احمد بیگ اولماقلا، ایسلامچی‌لیقلا تورکچولوگو چوخ دا آییرمیر، تورکلوک نامینا دئییل، موسلمان‌لیق نامینا موباریزه آپاریردیلار. میلّی حرکاتیمیزین آدی  "پان‌ایسلامیزم"  ایدی. بو یالنیز روس‌‌‌لارین خطاسی دئییلدی. اؤزوموز ده ایسلامیتی میلّیت مفهومو یئرینده ایشله دیردیک".



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک دونیاسی, تورکچولوک, احمد بیگ آغااوغلو,

Azərbaycan Türk fəlsəfəsindən yarpaqlar: ƏHMƏD BƏY AĞAOĞLU

+0 بگندیم

Azərbaycan Türk fəlsəfəsindən yarpaqlar: 

ƏHMƏD BƏY AĞAOĞLU

Faiq Ələkbərli (Qəzənfəroğlu)

AMEA Fəlsəfə İnstitutunun aparıcı elmi işçisi,dosent, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru

XX əsrin əvvəllərində Əhməd bəy Ağaoğlu Qərb mədəniyyəti ilə İslam mədəniyyəti arasında uzlaşdırma yolu ilə “islam millətçiliyi” elmi-rasional nəzəriyyəsini irəli sürmüş, sonralar onu siyasi-dini birlik kimi təbliğ etmişdir. Hüseyn Baykara, Mirzə Bala Məhəm­mədzadənin mülahizələrincə, həmin dövrdə Ə.Ağaoğlu qabaqcıl ziyalı kimi, əsasən, İslam dinində islahatlar aparmaqla müsəlman­ların ictimai-siyasi tərəqqisinə və yüksəlişinə çalışmış, daha çox “islam millətçiliyi”ni, ya da islamçılığı təbliğ etmişdir. Az­ərbaycan Türk milli ideyasının müəllifi, milli ideoloq Məhəmməd Əmin Rəsul­zadə­nin təbrincə desək, bu dövrdə “milliyyət­pər­vərliyin ən addı-sanlı mürşidləri, başda Ağaoğlu Əhməd bəy olmaqla, islamçılıqla türkçülüyü çox da ayırmır, türklük namına deyil, müsəlmanlıq namına mübarizə aparırdılar. Milli hərəkat­ımızın adı “panislamizm” idi. Bu yalnız rusların xətası deyildi. Özümüz də islamiyyəti milliyyət məfhumu yerində işlədirdik”.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورکچولوک, احمد بیگ آغااوغلو, تورک دونیاسی, آذربایجان,

آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار: سید جعفر پیشه‌وری

+0 بگندیم



آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار: سید جعفر پیشه‌وری

دوکتور  فایق علی‌اکبرلی

  گونئی آذربایجانین خالخال ماحالی‌نین زئیوه کندینده اکینچی عاییله‌سینده دونیایا گلن سید جعفر پیشه‌وری‌نین (1892-1947) والیدئین‌لری 1905-جی ایلده باکی‌یا کؤچدوکلری اوچون، او، تحصیلینی بو شهرده کی   "ایتّیحاد"  و  "دارالموعلّیمین"  مدرسه‌لرینده آلمیشدیر. پیشه‌وری اؤزو ده، چوخ کئچمه‌دن موعلیم اولموش، عرب، فارس دیل‌لریندن و ایسلامین تاریخی فنیندن درس دئمیش، ایلک دؤورلرده معاریفچی-دموکرا‌سی‌یا مئییللی اولموشدور. 1917-جی ایل فوریه بورژوا اینقیلابیندان سونرا میلّی-دموکراسی ایله بولشویک سوسیال-دموکراسی آراسیندا تردّود ائدن پیشه‌وری اوکتوبر اینیقلابی‌نین دا تاثیری ایله گئت گئده آذربایجان میلّی حرکاتی‌نین لیدری، میلّی ایدئولوق محمد امین رسول‌زاده‌نین ایدئیالاریندان بیر قدر اوزاقلاشاراق، باشدا نریمان نریمانوف اولماقلا سوسیال-دموکرات‌لارلا امکداش‌لیق ائتمیشدیر. اکرم رحیملی یازیر: " اوّل‌لر م.ا.رسول‌زاده‌نین مقاله‌لرینده‌کی  مسلکه کؤکلنن،  "آچیق سؤز"  قزئتینده یازی‌لارینی چاپ ائتدیرن س.ج.پیشه‌وری سونراکی ایل‌لرده ن.نریمانوفون مؤوقعیینه کئچیر. ایرانین آزادلیق و قورتولوشو اوچون موسکویا، سووئت‌لره اومید باغلاییر‌"‌. دوغرودان دا، او، باکی‌دا نشر اولونان  "آذربایجان جزء لاینفک ایران‌"  (ای‌دپ-‌نین اورقانی)،  "عدالت" ،  "انجومن" ،  "حقیقت"  و دیگر قزئت-درگی‌لرده‌کی  یازی‌لاریندا سوسیال-دموکرات ایدئیالارینی تبلیغ ائتمیش، سوسیال-دموکرات یؤنلو  "‌عدالت"  و  "‌ایران کومونیست پارتیاسی‌"‌نین عوضوو اولموشدور. همین دؤورده پیشه‌وری بیر سوسیال-دموکرات اولاراق اینانیردی کی:  "‌منیم خالقیمین، وطنیمین نیجاتی و سعادتی روسیه اینقیلابچی‌لاری‌نین ایسته‌دیکلری رژیمی‌نین برقرار ائدیلمه‌سینده‌دیر. روسیه‌ده لنین‌ین ایفتیخارلی ظفر بایراغیندان باشقا آیری بیر بایراق دالغالانارسا ایرانین ایستیقلالی و آزادلیغی همیشه تهلوکه قارشیسیندا قالاجاقدیر‌"‌. قئید ائدک کی، پیشه‌وری 1919-1920-جی ایل‌لرده سوسیال-دموکرات  "‌عدالت‌"-ین لیدرلریندن بیری اولموش، عئینی زاماندا همین تشکیلاتین  "‌حوریت‌"  آدلی قزئتی‌نین باش رداکتورو وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر. آذربایجان جومهوریتی سووئت روسیه‌سی طرفیندن سوقوطا اوغرادیلدیقدان سونرا (1920، 27 آوریل)  "‌عدالت‌"  آک‌پ-یه بیرلشدیریلمیش، داها سونرا پیشه‌وری باشدا اولماقلا  "‌عدالت‌"‌چی‌لردن بؤیوک بیر قیسمی قاجارلاردا باش قالدیرمیش سوسیال-دموکرات یؤنلو جنگلی حرکاتینا قوشولموش، چوخ کئچمه‌دن یئنی یارادیلمیش (1920، 9 ژوئن) گیلان حؤکومتینده مسئول وظیفه  توتموشدور. ای‌ک‌پ-‌نین 1920-جی ایلین ژوئن‌ده رشت‌ده کئچیریلمیش ایلک قورلتاییندا مرکزی کومیته‌یه سئچیلن پیشه‌وری جنگلی حرکاتی اوغورسوزلوغا دوچار اولدوقدان آز سونرا (1921-جی ایلین اوّل‌لری) تهران‌دا  "‌حقیقت‌"  قزئتی‌نین باش رداکتورو کیمی فعالیت گؤسترمیشدیر. او، 1921-1923-جو ایل‌لرده  "‌حقیقت‌"‌ده درج اولونموش  "‌ایقتیصادی اسارت‌" ،  "‌دونیا فهله‌لری‌نین اینقیلابی‌" ،  "‌ایران‌دا ایدئولوژی اینقیلاب‌" ،  "‌سفالت هاردان‌دیر؟‌" ،  "‌واحید جبهه‌" ،  "‌پاریس کومموناسی‌"  و دیگر مقاله‌لرینده  "‌ایران‌"  خالق‌لارینی اسارتدن قورتارماق یول‌لاریندان بحث ائتمیشدیر. او، بو دؤورده اومید ائدیردی کی، احمد شاه قاجاردان سونرا اونون یئرینی غئیری-قانونی توتان رضا میرپنج دموکراتیک ایصلاحات‌لار آپاراجاق. شوبهه‌سیز، پیشه‌وری‌نین بو اومیدلری اؤزونو دوغرولدا بیلمزدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : کولتور, تاریخ, سید جعفر پیشه‌وری, میلی حؤکومت, تورک, آذربایجان, آنادیلی, آزادلیق, 21 آذر, دموکرات فیرقه‌سی,

آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار: میرزه علی معجز شبستری

+0 بگندیم

آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار:   میرزه علی معجز شبستری   

   آذربایجانین شبستر شهرینده دونیایا گلیب، 16 ایل تورکیه‌ده-ایستانبولدا یاشامیش میرزه معجز شبستری (1873-1934) گنج یاشلاریندان دونیوی و دینی علم‌لرله یاخیندان تانیش اولموشدور. تخمیناً 1904-1905-جی ایل‌لرده ایستانبولدان گونئی آذربایجانا-شبستره دؤنن معجز وطنینده کی  جهالته، نادان‌لیغا، میلّی روح‌سوزلوغا دؤزمه‌یه‌رک، بو دؤوردن اعتیباراً یالانچی روحانی‌‌لره، ظولمکار مأمورلارا و عیرقچی آریانچی‌لارا قارشی موباریزه آپارمیش، اؤز تعبیرینجه دئسک، آنا دیلینده میلّی معاریفچی روحلو  " نؤوحه خوان‌لیغ "-ا باشلامیشدیر. او،1933-جو ایلده شبستردن شاهرود شهرینه سورگون ائدیلمیش و بیر ایل سونرا دا بورادا وفات ائتمیشدیر. 

  شبستری میلّی-معاریفچی روحلو  "نؤوحه خوانلیغ"-یندا تورکلوگون و آذربایجانچی‌لیغین شووینیست ایرانچی‌لار طرفیندن آشاغیلانماسینا اعتیراض ائده‌رک یالنیز مودافیعه  اولونماقلا کیفایت‌لنمه‌ییب، عئینی زاماندا آذربایجان تورکلری‌نین میلّی حاقلاری‌نین برپاسینی کسکین بیر دیلله قاجارلار و پهلوی‌لر حاکیمیت‌لریندن طلب ائتمیشدیر. شوبهه‌سیز، اونون قاجارلارلا پهلوی‌لردن طلب‌لری آراسیندا خئیلی درجه فرق وار. چونکی اونلاردان بیری، یعنی قاجارلار تورکلوگونو اونوتدوروب فارس‌لاشماغا اوز قویدوغو حالدا، پهلوی‌لر تورکلرین بوتون وارلیغینی اینکار ائده‌رک اونون آسیمیله‌سینه جان آتان آشیری عیرقچی بیر رژیم ایدی.   



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, شعیر, ادبیات, میرزه علی معجز شبستر, ساتیریک, معاریف‌لندیرمه, تورک,

میرزه‌ بالا محمد‌زاده‌‌نین دونیاگؤروشونده تورکچولوک، آذربایجانچی‌لیق و ایستیقلالچی‌لیق

+0 بگندیم

 

میرزه‌ بالا محمد‌زاده‌‌نین دونیاگؤروشونده  تورکچولوک، آذربایجانچی‌لیق و ایستیقلالچی‌لیق 

  دوکتور فایق علی اکبرلی        

    آذربایجان تورک موتفکّیری میرزه بالا محمدزاده (1898-1959)  باکی‌نین قالا کندینده دونیایا گلمیش، اوّلجه 7-جی  " روس-تاتار "  مکتبینده و م.محمودبیلی‌نین رهبرلیک ائتدیگی  " روشدیه " ده  اوخوموش،  1915-جی ایلده باکی پولیتکنیک تکنیکومونون اینشاات-معمارلیق بؤلمه‌سینه داخیل اولموشدور. تکنیکومدا اوخودوغو دؤورده  " محمدیه "  کومیته‌سینه داخیل اولان محمدزاده یاخین دوستو جعفر جبارلی ایله بیرلیکده بو تشکیلاتین فعالیتینده یاخیندان ایشتیراک ائتمیشدیر.

  او، م.ا.رسول‌زاده‌نین تؤصیه‌‌سی ایله  " آچیق  سؤز "- ه مقاله‌لر یازماغا باشلامیش، عئینی زاماندا  " قورتولوش " ،  " دوغرو سؤز "  کیمی درگی و قزئت‌لرده مقاله‌لرله چیخیش ائتمیشدیر. 1917-جی ایل 2-جی روسیه  اینقیلابیندان سونرا  " اتفاق متعلّمین "  و  " گنجلر صداسی "  درگی‌لری‌نین  فعال یازارلاریندان اولان میرزه بالا  " موساوات "-آ عوضو اولموشدور. جومهوریت دؤورونده محمدزاده  " گنجلر یوردو "  درگیسی‌نین رداکتوررو اولوب، 1919-جو ایلین اوکتوبروندا  " موساوات "-ین 2-جی قورولتاییندا پارپارتیانین باکی کومیته‌سی‌نین عوضوو سئچیلمیشدی.   



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, محمدامین رسول‌زاده, میرزه بالا محمدزاده, میلی شوعور, تورکچولوک,

مدنی سوی‌قیریم

+0 بگندیم

مدنی سوی‌قیریم

مدنی سوی‌قیریم یا دا اتنوسیت، مدنی، ایقتیصادی، عسگری وس. دیگر ساحه‌لرده، دیگرلرینه گؤره داها گوجلو اولان بیر مدنیتین، بونیه‌سینده یاشادیغی اینسان‌لارین مدنیت‌لری‌نین اونودولماسینا یؤنه‌لیک ائتدیگی سوی‌قیریم چالیشمالارینا وئریلن صیفت‌دیر. دیگر ائتنیک دیللرین یوخ ائدیلمگه چالیشیلماسی، دیگر اتنیک قروپ‌لارا عایید تاریخی قالیق‌لارین تخریباتی، پسیکولوژی اولاراق آلچاقلیق کومپلکسینی آشیلاما، تاریخی ساپدیرما کیمی فعالیت‌لر مدنی سوی‌قیریمین ایشله‌ولری اولاراق گؤروله بیلر. مدنی سوی‌قیریمدا آماج، بیر میلتین میلّی دویغولارینی ییخماق، اونلاری آشاغی‌لیق کومپلکسینه سوخماق، تاریخی، مدنی و ایجتیماعی ایچ دینامیک‌لرینی پوزماق، بو دوغرولتودا اؤز اتنیک قروپونا قاتیلماسینی تأمین ائتمکدیر. تاریخین بیر چوخ دؤنمینده مدنی سوی‌قیریم تطبیق‌لری ایله قارشیلاشیلمیشدیر. تاریخ صحنه‌سیندن سیلینن بیر چوخ اتنیک قروپون بو جور تطبیق‌لره معروض قالدیغی دوشونولمکده‌دیر. 

  گونوموز شرط‌لرینده اونسیّتین آسانلاشماسی، دؤولت‌لر و بین‌الخالق گلیشمیش‌لیک اوُچورومونون یوکسلمه‌سی مدنی سوی‌قیریمین ایشله‌ییشینی سورعت‌لندیرمیشدیر. 

آدلاندیرما 

  بو ترمین، وکیل رافائل لمکین طرفیندن 1933ده سوی‌قیریمی مئیدانا گتیرن کومپوننت‌لردن بیری اولاراق اؤنریلمیشدیر[۱]. رافائل لمکین‌ین فیکرینجه، " سوی‌قیریم "  یالنیز بیر میلّتین و یا بیر اتنیک تمثیلچی‌لری‌نین یوخ ائدیلمه‌سی دئییل،عئینی زاماندا اونون مدنی و میلّی دَیرلرین محو ائدیلمه‌سی‌دیر.

  2007-جی ایلده کی  بیرلشمیش میلّت‌لر یئرلی حاقلاری بیاننامه‌سینده cultural genocide  ایله ethnocide ترمین‌لری یان-یانا ایستیفاده ائدیلمیشدیر .

اتک یازی‌

  1.  Raphael Lemkin, Acts Constituting a General (Transnational) Danger Considered as Offences Against the Law of Nations (J. Fussell trans., 2000) (1933) 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machinesitesinde arşivlendi.;Raphael Lemkin, Axis Rule in Occupied Europe, p. 91 (1944) 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machinesitesinde arşivlendi..

کؤچورن: عباس ائلچین




میلّتچی‌لیک، اونون موحافیظه‌کار، لیبرال‌ و رادیکال فورمالاری

+0 بگندیم

میلّتچی‌لیک، اونون موحافیظه‌کار، لیبرال‌ و رادیکال فورمالاری

فرید ذولفقارلی 

   تاریخاً اینسان‌لار اؤز اجدادلاری‌نین عادت-عنعنه‌لرینه، دوغما تورپاق‌لارینا، قرارلاشدیریلمیش اراضی‌لری و بوردا مؤوجود اولان حاکیمیت‌لرینه صادیق اولموشلار. لاکین، 18-جی عصرین سونلاری اینسان جمعیتینده یارانان یئنی مئیل‌لر (مثلاً، معاریفچی‌لیک حرکاتی، صنایع اینقیلابی) اینسان‌لاری میلّتچی‌لیگه سؤوق ائتمگه باشلامیشدی. بئله‌لیکله، میلّتچی‌لیک مودرن آنلاییش اولاراق، ایلک دفعه  18-جی عصرین سونو، 19-جو عصرین اوّلی اوروپادا مئیدانا گلمیش و موختلیف زامان‌لاردا، فرقلی اوروپا اؤلکه‌لرینده بیر نئچه فورمادا تظاهور ائتمیشدیر. سونرالار میلّتچی‌لیک ایجتیماعی و فردی حیاتین عومومی‌ قبول اولونان، آیریلماز دویغوسونا و چاغداش تاریخین یئگانه موعین‌ائدیجی فاکتورونا چئوریلمیشدیر. اونون ایلک گوجلو تظاهورلری کیمی فرانسه و آمریکا اینقیلاب‌لارینی نومونه گؤسترمک اولار. 19-جو عصرین اوّل‌لریندن باشلایاراق میلّتچی‌لیک مرکزی اوروپادا گئنیش یاییلمیش و سونرالار لاتین آمریکاسی، داها سونرا ایسه شرقی و جنوبی اوروپا اؤلکه‌لرینه نوفوذ ائتمیشدیر. 20-جی عصرین اوّل‌لری ایسه میلّتچی‌لیک قدیم آسیا و آفریقا تورپاق‌لاریندا چیچکلنمگه باشلامیشدیر. بئله‌لیکله، 19-جو عصر " اوروپا میلّتچی‌لیگی عصری " آدلانیرسا، 20-جی عصر ده آسیا و آفریقا میلّتچی‌لیگی عصری حساب اولونور (Kohn 2018, par. 1-2). 

   گوجلو دؤولت‌‌ قوروجولوغوندا میلّت و میلّی شوعور آنلاییشی‌نین دوغرو درک اولونماسی و تشویق ائدیلمه‌سی ضروری عامیل‌لردن بیری‌دیر. بو سببدن میلّت و میلّتچی‌لیگین تاریخی کؤکلری و تکامولو، اونون یارانما شرط‌لری و سبب‌‌لری همچنین موختلیف اؤلکه‌لرده کی  تظاهور فورمالاری درین تدقیق اولونمالی و اؤیره‌نیلمه‌لی‌دیر. او، تاریخی ضرورتدن دوغان فلسفی-مدنی آنلاییش، سوسیال-سیاسی ایدئیا، مفکوره و موباریزه فورماسی کیمی گئنیش آراشدیریلمالی، موثبت و منفی تظاهورلری اؤیره‌نیلمه‌لی‌دیر. اونون موثبت جهت‌لریندن فایدالاناراق گوجلو، مسئولیتلی و تعصوبکئش میلّت قوروجولوغو ایستیقامتینده تدبیرلر حیاتا کئچیرتمک مومکون‌دور.     

  ایکینجی دونیا موحاریبه‌سینه کیمی (میلّت) میلّتچی‌لیک پراکنده شکیلده آراشدیرلسا دا، موحاریبه‌دن سونرا آمریکا و اوروپادا کارلتون هئیس، هانس کوهن، آلفرد کوببان، لویز اسنایدر کیمی تاریخچی‌لر، کارل دویش، إلی کِدوْری، تام نایرن، جون بروللی، إریک ج. هابسبام‌، إرنست قِللنِر، بِنِدیکت آندرسون کیمی مودرنیست‌لر و 1980-90-جی ایللردن اعتیباراً إتنو-سمبول‌چو جان آرمسترانگ، آنتونی د. اسمیت، جان هاتچینسون کیمی نظریه‌چی‌لر طرفیندن -  " حاضیر بیر ایجتیماعی کاتقوریا " ،  " مودرن دؤور آنلاییشی "  کیمی و " إتنیک کئچمیش و مدنی عامیل‌لر "  کونتکستیندن - داها گئنیش و سیستملی شکیلده تدقیق اولونموشدور (نصیبوو 2015، پار. 7-9). 

    بو آراشدیرمادا میلّت، میلّتچی‌لیک آنلاییش‌لاری و میلّتچی‌لیگین لیبرال‌، موحافیظه‌کار و رادیکال فورمالاری موختلیف ادبیات، آکادمیک مقاله و دیگر اینترنت رسورس‌لارینا (إنسیکلوپدیا و س.) ایستیناداً آراشدیریلمیشدیر. آراشدیرمانین مقصدی میلّت و میلّتچی‌لیک آنلاییش‌لارینا موختلیف یاناشمالاری و باخیش‌لاری تحلیل ائده‌رک اوروپا میلّتچی‌لیگی‌نین مئیدانا گلمه‌سی و فورمالاشماسینی، همچنین، میلّتچی‌لیگه چاغداش باخیش‌لاری موذاکیره ائتمک و لیبرال‌، رادیکال و موحافیظه‌کار میلّتچی‌لیگین اؤزل خوصوصیت‌‌لرینی گؤسترمکدن عیبارت‌دیر. آراشدیرمادا قارشی‌یا قویولان مقصدلردن بیری ده  " میلّتچی‌لیک نگاتیو یوخسا، پوزیتیو فنومن‌دیر؟ "  سوالینا جاواب وئرمکدن عیبارت‌دیر. عومومی‌‌لیکده آراشدیرما بئش حیصه‌دن عیبارت‌دیر. بیرینجی حیصه ده میلّت و میلّتچی‌لیک آنلاییشینا موختلیف باخیش‌لار، ایضاح‌لار و یاناشمالار موذاکیره‌لی شکیلده تقدیم ائدیلمیشدیر. آراشدیرمانین ایکینجی و اوچونجو بؤلمه‌سینده میلّتچی‌لیگین اوچ فورماسی - لیبرال‌، موحافیظه‌کار و رادیکال میلّتچی‌لیک - موذاکیره ائدیله رک اونلارین فرقلی خوصوصیت‌‌لری تحلیل و ایضاح ائدیلمیشدیر. دؤردونجو حیصه میلّتچی‌لیگه آلچالدیجی موناسیبته فرقلی ایضاح گتیرمکله، 19-جو عصر فنومنی‌نین نه اوچون داها چوخ نظری و علمی آراشدیریلماسی‌نین ضروری‌لیگینی ایضاح ائتمکدن عیبارت‌دیر. سونونجو، بئشینجی حیصه‌ده آراشدیرمانین عومومی‌ نتیجه‌لری و یئکون فیکیرلر اؤز عکسینی تاپمیشدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : میللی, میلتچی‌لیک, میلت,

ائرمنی میلیّتچی‌لیگی‌نین تام ناسیونالیزمه چئوریلمه فلسفه‌سی

+0 بگندیم

ائرمنی میلیّتچی‌لیگی‌نین تام  ناسیونالیزمه چئوریلمه فلسفه‌سی

پروفسور قافار چاخماقلی 

  میلیّتچی‌لیک،  اصلینده  هر بیر میلّتین موختار اولما، بیرلیکده یاشاما، وار اولماسینی ثوبوت ائتمک اوچون ایدئولوژی بیر حرکتی‌دیر. میلّته   " مودرنیست "  یؤندن باخیلسا  میلّی شخصیتی یارادان دا ائله  میلّیتچی‌لیک‌دیر. شخصیت آزادلیغی قازانماسینا و بونلاری داوام ائتدیرمه‌سینه ایستیقامتلی بو  کیمی آنلاییش‌لارین هر بیری 17 و 18. عصرلرده اوروپادا اورتایا چیخان یئنی، فلسفی، تاریخی و آنتروپولوژیک ایفاده‌لردن تؤره‌میشدیر. مثلا،  " شخصیت "  آنلاییشی‌نین دوز بیر شکیلده  " عئینی‌لیک "  (identification) اولاراق باشا دوشونولمه‌سی مومکون‌دور. قروپ منسوب‌لاری بنزر شکیل‌لرده گئیینر،  یئرییرلر، عئینی دیلی دانیشارلار، عئینی عنعنه‌لری قورویارلار؛ بوتون بو باخیم‌لاردان اؤزلرینه منسوب اولمایان فردلردن فرقلی اولدوقلارینی گؤستررلر. بو بنزرلیک – هم ده بنزه مزلیک گؤرونتوسو، میلّی  " شخصیتین "   کسب ائتدیگی معنالاریندان بیری‌دیر. بورادا اینسان‌لارین بیر بویدان،  بیر اتنیک کؤکدن گلیب گلمه‌مه‌سی او قدر ده اهمیتلی دئییل. مثلا، بیر زامان‌لار موغولیستاندا اتنیک باخیمدان موغول اولوب اولماما اهمیتلی دئییلدی، اهمیتلی اولان موغول قانونونو قبول ائتمک ایدی و موغول‌لار کیمی یاشاماقدی. بو بیر چوخ اؤلکه‌لر اوچون ده اوزون زامان یاشاما و فعالیت گؤسترمه پرینسیپی اولموشدور.  



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آذربایجان معاریفچی‌لیک فلسفه‌سینده آذربایجانچی‌لیق ایدئیاسی مسله‌‌‌لری

+0 بگندیم

آذربایجان معاریفچی‌لیک فلسفه‌سینده آذربایجانچی‌لیق ایدئیاسی مسله‌‌‌لری 

  واحد عُمروو  

  فلسفه اوزره فلسفه دوکتورو 

        اون دوققوزونجو عصرین بیرینجی یاریسیندا عباس‌قولوآغا باکیخانوولا یاناشی اسماعیل بیگ قوتقاشانلی، میرزا شفیع واضح، قاسم بیگ ذاکر، خورشید بانو ناتوان کیمی معاریفچی‌‌لرده آذربایجانچی‌لیق ایدئیا‌لارینا دایر اثر‌‌لریله دیقتی جلب ائتمیشدیر.   

  آکادمیک فیض‌اله قاسم‌زاده اون دوققوزونجو عصر آذربایجان ایجتیماعی فیکرینده معاریفچی‌لیگین اوچ اینکیشاف مرحله‌سی کئچیردیگینی، بیرینجی مرحله‌نین آذربایجانین پارچالانما دؤورونون سون ایل‌‌لرینی و 30-40-جی ایل‌‌لری احاطه ائتدیگینی، ع.باکیخانوو، ا.قوتقاشینلی، میرزه شفیع واضح کیمی آز-چوخ رئالیزمه مئیل گؤسترن یازیچی‌لارین ‌سیماسیندا مئیدانا چیخدیغینی قئید ائتدیردی. تأسوف کی، بیر چوخ تدقیقاتچی‌لار رئالیزم یارادیجی‌لیق مِتودو و معاریفچی‌لیک فلسفه‌سی آراسینداکی باغلی‌لیغی آچیب گؤسترمه‌میشدیر. او، بو مرحله‌ده آذربایجان معاریفچی‌لیگی‌نین هله چوخ ضعیف، ایبتیدایی و روشئیم(جنین) حالیندا اولدوغونو، میلّی شوعورلا باغلی بعضی خوصوصیت‌‌لری ایله (خالقا، وطنه محبت، آزاد‌لیق ایدئیا‌لاری‌نین ترنّومو، معاریفی یایماق و س.) آنجاق جوزئی بیر نیسبتده روس معاریفچی‌‌لرینه یاخینلاشا بیلدیگینی گؤسترمیشدیر. او، ایکینجی مرحله‌نین 50-60-جی ایل‌‌لری احاطه ائتدیگینی و بو زامان آذربایجان معاریفچی‌لیگی‌نین م.ف.آخوندزاده‌نین‌ سیماسیندا کمالا چاتدیغینی، اوچونجو و سون دؤورون 70-90-جی ایل‌‌لره تصادوف ائتدیگینی، بو دؤورده معاریفچی‌لیگین م.ف.آخوندزاده‌نین واریث‌‌لری حسن بیگ زردابی، نجف بیگ وزیرووون‌ سیماسیندا اینکیشاف ائتدیگینی و عصرین سونوندا باکی‌دا کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله علاقه‌دار او‌لاراق، اؤز قاباقجیل مؤوقئعیینی ایتیرمگه باشلادیغینی قئید ائتمیشدیر.  



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان,

سیاسی میلّتچی‌لیک فنومنی: تاریخی و فلسفه‌سی

+0 بگندیم

سیاسی میلّتچی‌لیک فنومنی: تاریخی و فلسفه‌سی

تورال علی‌یف

  واختیله مشهور اینگیلیس عالیمی،  " میلّت‌لر و میلّتچی‌لیک "  اثری‌نین مؤلیفی ائ.ژ.هوْبسباوُم (E.J.Hobsbawm) میلّتین نه درجه ده موهوم بیر فنومن اولماسینی ایضاح ائتمک اوچون ماراقلی بیر موقایسه‌یه ال آتمیشدی. او، نووه ساواشیندان سونرا خارابالیغا چئوریلمیش یئر کوره‌سینده آختاریش آپاران  " کهکشان‌لارآراسی تاریخچی "  تصویر ائتمیش و بئله قناعته گلمیشدی کی، همین تاریخچی یئر اوزونده اینسان‌لیق تاریخی‌نین سون 200 ایلینی  " میلّت "  ترمینی و بو ترمیندن تؤره‌ین آنلاییش‌‌لاری آنلامادان قاورایا بیلمز. بو معنادا سون اون‌ ایل‌لیک‌‌لرده علمی دؤوریه ده مؤحکم‌لنمیش  " سیاسی میلّت "  آنلاییشی خوصوصیله بؤیوک اهمیت داشیماقدادیر.

  تاریخه قیسا إکسکورس(گزینتی) ائتسک آیدین او‌لار کی، اوروپادا میلّی دؤولت‌لرین، میلّت و میلّتچی‌لیگین مئیدانا چیخماسی 16. عصردن باشلایاراق کیلیسا‌نین مؤوقعی‌نین ضعیف‌له‌مه‌سی، کاپیتالیست موناسیبت‌لری‌نین تشکّول تاپماسی شراییطینده باش وئرمیشدیر. حتّی ایش او یئره چاتمیشدی کی، 16. عصر مؤلیف‌لریندن بیری توماس آراست جسارتله دؤولتین کیلیسا و دین‌‌لرینه اؤزونون رهبرلیک ائتمه‌لی اولدوغونو یازیر، نیکولا ماکیاولی ایسه سیاست حاقیندا تئولوژی باخیش‌لارا سون قویولماسی‌نین واجیب‌لیگینی ایلک دفعه  اعلان ائدیردی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

ژان ژاک روسو یارادیجیلیغیندا اینسان حوقوق و آزادلیق‌لاری‌‌نین مودافیعه‌سی مسله‌لری

+0 بگندیم

ژان ژاک روسو یارادیجیلیغیندا اینسان حوقوق و آزادلیق‌لاری‌‌نین مودافیعه‌سی مسله‌لری 

واحد عمروو  

  فلسفه اوزره فلسفه دوکتورو 

     سوئیس فیلوسوفو ژان-ژاک روسونون اثرلری اوروپانین ایجتیماعی شوعورونا بؤیوک تاثیر گؤسترمیشدیر. اگر جان لاک آمریکا اینقیلابی‌‌نین ایلهام وئریجیسی ساییلارسا، روسونو حاقلی او‌لاراق بؤیوک فرانسه اینقیلابی‌‌نین (1789) و حتّی روسیه بولشویک اینقیلابی‌‌نین (1917)  اینتللکتوال آتاسی حساب ائتمک او‌لار.

  روسو ژنو ده ساعاتساز عاییله‌سینده دوغولوب و آناسی‌‌نین وفاتیندان سونرا آتاسی اونو تربیه ائتمیشدیر. او، سیستملی شکیلده تحصیل آلمامیش، لاکین اؤزو کلاسیک و موعاصیر فلسفه ایله جیدی مشغول اولموشدور. اوْیماچی اعمالاتخاناسیندا ایشه دوزلن روسو 1728-جی ایلده ژنوی  ترک ائدیر و مادام وارنسین یانیندا مسکونلاشاراق اونونلا دوستلوق ائدیر، اونون کؤمگی ایله شخصی قایدادا اؤز تحصیلی ایله جیدی مشغول اولماق ایمکانی قازانیر. 1742-جی ایلده روسو پاریسه - او واختکی دونیانین اینتللکتوال مرکزینه کؤچور. او، بورادا دالامبِر و دیگر فرانسه‌لی فیلوسوف انسیکلوپدیاچی‌لاری ایله تانیش اولور. 1750-جی ایلده روسونون  " اینجه صنعت و علم حاقیندا دوشونجه‌لر " مقاله‌سی دیژوْن شهری آکادمیاسی‌‌نین کئچیردیگی موسابیقه ده غالیب گلیر. اونون سونراکی اثرلری، خوصوصیله ده  " ایجتیماعی موقاویله حاقیندا "  شاه اثری مؤلیفینه عوموم اوروپا شؤهرتی گتیریر، عئینی زاماندا هم فرانسه، هم ده سوئیس حاکیمیت‌لری‌‌نین غضبینه سبب اولور. روسونون اثرلری یاساقلانیر، او، پاریسی ترک ائتمه‌لی اولور و بورایا بیر ده 1770-جی ایلده قاییدا بیلیر.

  روسو ایجتیماعی موقاویله نظریه‌سینی پارلاق شکیلده پوپولیارلاشدیرمیش و عئینی زاماندا، اونا بیر سیرا خوصوصی جیزگی‌لر علاوه  ائتمیشدیر. روسو بوتون اینسان‌لارین برابرلیگینی تانیمایان و اینسانی آنادان گلمه خودبین و قوصورلو وارلیق حساب ائدن ارسطو و هوببوسو کسکین تنقید ائدیردی. روسو بیلدیریردی کی،  " اینسان آزاد دوغولور، لاکین هر یئرده زنجیرلنمیشدیر. بو وضعیتین سببی عدالت‌سیز ایجتیماعی قورولوشدا، کونکرت او‌لاراق ایسه فودال قایدا‌لاریندا و اینسان‌لاری بیر-بیرینه دوشمن ائتمیش خوصوصی مولکیتده‌دیر. جمعیتده مؤوجود ضیدیت‌لری آرادان قالدیرماق اوچون اینسان‌لار آراسیندا تاریخه قدرکی هارمونیک موناسیبت‌لره قاییتماق لازیمدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu