Ziya Gökalp’e Göre Felsefî Türkçülük

Prof.Dr. Mevlüt UYANIK

ÖZ:

Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş felsefesinin oluşmasından önemli etkileri olan Ziya Gökalp’in fikirlerini “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak” için yapılan okumalarla güncellemek önemlidir. “Altın Yurt” Turan’ın uykudan uyanması, Karakurum’un buyruksuzluktan, Altınordu’nun dağınıklıktan kurtulması için “Büyük Oğuz İttihadı’nın son aşaması olan Turan birliğinin hars/kültür açısından kurulma önerisinin Türk Devletler Teşkilatı ile pratiğe geçirildiği günümüzde fikirlerini M.Fuad Köprülü ve onun talebesi Halil İnalcık üzerinden takip etmek gerekir. Bu düşünürlere ilaveten Türk Tarihini “Selçuklu-Osmanlı-Türkiye Cumhuriyeti” sürekliliğindeki “sırrı” Erol Güngör’ün sosyal psikoloji desteğini alarak anlamaya çalışıyoruz. Türklerin farklı zaman ve farklı mekânlarda devlet kuran zihniyetini, Türk Aklının mahiyetini ve farklı hüviyetlerle devam ettirmesinin felsefî açıdan tahlili önemlidir.

Bu bağlamda bildirinin yakın hedefi Ziya Gökalp’ın “Türkçülük, “siyasî bir fırka değildir, ilmi, felsefî, bediî bir mekteptir; başka bir tabirle harsî bir mücadele ve teceddüt/yenilenme yoludur” tespiti günümüze ne der sorusunun cevabı aranacaktır. Özellikle “Felsefî Türkçülük” tasavvurundaki yüksek ve halk felsefesi” şeklindeki ayrımının ne derece tutarlı olduğu üzerinde durarak, bir “Gökalp Eleştirisi” yapılacaktır. Kızılelma şiirinde “Ne bir Türk hukuku, Türk felsefesi/Ne Türkçe inleyen bir şair sesi/Şair, hakîm gelmiş bizden de çokça/Kimi Farisî yazmış, kimi Arapça/Fransızca, Rusça, Çince yazmışız/Türkçe ancak birkaç hece yazmışız./Bakınız mesela: Yazmış koskoca/Fârâbî Arapça, Karamzin Rusça/ ifadelerinden hareketle Türk Aklının dönemindeki hâkim dillerde ürettiği metinlerin Türk Felsefesi bağlamında değerlendirme imkanı müzakereye açılacaktır.

Bu açıdan bildirinin uzak hedefi, farklı din (Hristiyanlık-Musevîlik) mensubu olmanın yanı sıra farklı dil konuşan Türklerin ürettiği fikirlerin onları yüceltmek olarak değerlendirmenin yanı sıra kurucu özne sıfatıyla Türk felsefesi içinde değerlendirilmesine katkı sağlamaktır. Bildirinin olası katkısı ise Gökalp’i yeniden düşünmeye çağrı yaparak, “en yanlış bilinen ya da çarpıtılmış yönlerinden birisi olan Türk milliyetçilik tasavvurunun tashihine yöneliktir. Eğer onun dil ve kültür esasına dayalı, ulusların eşitliğine inanan kültürel milliyetçiliği tasavvuru güncellenirse bu yanlış anlamaların giderilmesine katkı sağlanabilir.

Anahtar Terimler: Türk Felsefesi, Ziya Gökalp, Büyük Oğuz İttihadı, Kızıl Elma, Altın Yurd