ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

تورک میفولوژی‌سینده قوربان

+0 بگندیم

تورک میفولوژی‌سینده قوربان 

  اینسان و توپلوم حیاتینی ائتکی‌له‌ین عونصورلر آراسیندا اینانج‌لار اؤنملی بیر یئر توتور. شخصیتین مئیدانا گلمه‌سینده، عاییله فردلری آراسینداکی باغلارین مؤحکم بیر قورولوشا اوتورماسیندا، توپلوم عوضولری ایله اولان ایلیشکی‌لرین تشکیل ائدیلمه‌سینده، اینکیشافیندا و ایجرا ائدیلمه‌سینده اینانج‌لارین رولو بؤیوک‌دور.‌[1] 

  بیز بو مقاله‌میزده، ائورنسل بیر عیبادت اولان قوربانین تورک میفولوژی‌سینده‌کی یئرینی تثبیت ائده‌رک بو عیبادتین، گونوموزه نئجه عکس اولوندوغونو اورتایا قویماغا چالیشاجاغیق. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آذربایجان میفولوژی‌‌سی

+0 بگندیم

 


آذربایجان میفولوژی‌‌سی 

آذربایجان خالقی‌نین تاریخی کؤکلری، ایلکین دونیاگؤروشو، ایبتیدایی معیشت طرزی، قدیم عادت-عنعنه لری، معنوی حیاتی نین باشلانغیجینی ترنّوم ائدن ادبی یارادیجی‌لیغی. آذربایجان میفولوژی‌‌سی احاطه‌لی سیاسی-ایجتیماعی فعالیت دایره سینده هله ده سیرلی قالیر و فولکلورشوناس‌لیق باخیمدان هرطرفلی آراشدیریلمامیشدیر.تورک میفولوژی‌‌سی نین بیر نؤوعودور. 

  عنعنه‌وی مدنیتین آرخایک المنت‌لری فولکلورشوناس‌لیغین بیر سیرا نظری پروبلم‌لری‌نین، خوصوصیله اولوشومو ایله باغلی مسله‌لرین حلینده اساس منبع‌دیر. ایبتیدایی اینانج لارین تحلیلی میفولوژی گؤروش لرین، ائله‌جه ده دیگر ایلکین دوشونجه فورمالاری نین تاریخینی آیدینلاشدیرماق اوچون بؤیوک اهمیت کسب ائدیر. میف، ریتوال، عادت-عنعنه لر و اینانج‌لاردان دوغان مراسیم نغمه‌لری موختلیف یؤنلو إتنیک پروسه‌لری تنظیم‌له‌مکله یاناشی خالقین اؤزونو موعین‌لشدیریب تاریخی پروسه‌‌لرده یئر توتماسیندا خوصوصی‌لشدیریجی لیک فونکسیونونو یئرینه یئتیریر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : فولکلور, تورک, تورک دونیاسی, آذربایجان, میفولوژی,

خورتدان

+0 بگندیم

خورتدان

خورتدان یا دا خورتلاق — گویا گئجه قبیردن خورتلایاراق چیخیب یاتمیش آدام‌لارین قانینی سوران، اونلارا پیسلیک ائدن قورخونج، دهشتلی مؤوهوم بیر ووجود[1]، فولکلور و خالق افسانه‌لرینه گؤره قان‌ایچن مخلوق، تئز-تئز اؤلولو اولان. خورتدان‌لار اساساً شرقی اوروپا میفولوژی‌سینده  وار. ان تانینمیش عنعنه‌یه گؤره اونلاری گونش ایشیغی، اوره یه وورولموش آغجاقوواق پایاسی، گوموش گولله و داها بیر نئچه شئی اؤلدورور. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

یاشام آغاجی

+0 بگندیم

یاشام آغاجی

چوواشیستان جومهوریتی‌نین بایراغیندا یئر آلان یاشام آغاجی

 

 یاشام آغاجی قاورامین کؤکو تاریخ-اؤنجه‌سی دئییلن دؤورلره قدر اوزانان، باشدا آسیا شامانیست عنعنه‌لری اولماق اوزره، بیر چوخ عنعنه‌ده راستلانان بیر سمبول‌دور. 

 

  تورک عنعنه‌سینده یاشام آغاجی 

  یاکوت و آلتای تورکلرینده یاشام آغاجینا دونیا آغاجی دا دئییلیر. اسکی تورک عنعنه‌سینه گؤره، بو، دونیانی اورتاسیندان (گؤبگیندن) اؤته-عالمه و دمیرقازیق اولدوزونا (قوطب اولدوزو) باغلایان، بوداق‌لاری واسیطه‌سی ایله شامان‌لارا یئراوزوندن یوکسک عالم‌لره یولچولوق ائتمه اولاناغی ساغلایان بیر آغاج‌دیر. بونا دمیر آغاج دا دئییلیر.

   شامانیست عنعنه‌یه گؤره، دونیا،  " گؤیون گؤبگی "  ایله بو آغاج سایه‌سینده ایرتیباط حالیندا اولوب، بو آغاج ایله بسله‌نیر. آنا بطنینده‌‌کی بیر کؤرپه اوچون گؤبک باغی  نئجه  حیاتی بیر اؤنمه صاحیب اولدوغو کیمی یئراوزو اوچون ده بو باغلانتی کانالی عئینی درجه‌ده اؤنمه صاحیب‌دیر. بو سببدن تورک شامانیزمینده دوْگوْن عنعنه‌سینده  ده گؤرولدوگو کیمی، بو باغلانتینی ایفاده ائتمه ده  " گؤبک "  سؤزجوگو ترجیح ائدیلمیشدیر. گرک دوْگوْن گرکسه اسکی تورک عنعنه‌سینه گؤره، گؤیون گؤبگی بیر اولدوزدور. (گؤک سؤزجوگونون شامانیزمده اوچ آنلام ایچره‌جک شکیلده ایشلندیگی گؤرولمکده دیر. اؤرنگین آلتای شامانی تانری اوٌلگنه سسله‌نیرکن عئینی جومله ده بیر آیریم ائده‌رک " اولاشیلماز ماوی گؤک " ، " ائریشیلمز آق گؤک "  و  " دؤنن اولدوزلو گؤک "  دئییر کی، بو اوچ آیری تریمین گؤی اوزونو، روحانی گؤیو و اوزایی ایفاده ائتمک اوزره ایشلندیگی ایره‌لی سورولور.) 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آغاج آتا

+0 بگندیم

آغاج آتا

آغاج آتا — تورک میفولوژی‌سینده آغاج تانری. فرقلی دیللرده آغاچ (آغاش، آغاس، یاغاچ، ییغاچ، جیغاچ، ائوئسآتا اولاراق دا تانینیر. موغولجادا موْد و موْدوُن (موْدوْنائچئگئ اولاراق دئییلر.

اؤزل‌لیک‌لر

بعضی تورک طایفالاری مثلا، اویغورلار آغاجدان تؤرندیکلرینه اینانارلار. ایکی چایین قووشاغیندا یئرلشن بیر آداجیغین اورتاسیندا یان-یانا دایانان ایکی آغاجین آراسینا دوشن ایلدیریم‌لار سونرا ایچریسینده بیر اوشاق اوتوران بئش چادیر گؤرونور. بو اوشاق‌لاری او بؤلگه‌ده کی  طایفالار تاپار و اونلارین ایچینده یئتیشیب بؤیویرلر و اویغورلارین آتالاری اولارلار. گئدیب او ایکی آغاجا حؤرمت بسله ییرلر و بونون اوزرینه آغاج‌لار دانیشیب اؤزلرینه آلقیمادا (خئییر-دوعا) ایسترلر. بو بئش اوشاغین آدی ایسه بئله دیر؛ 

  1. سوْنکوُر تکین 
  2. قوْتوُر تکین 
  3. اوْغوُر (اوْر) تکین 
  4. تۆکل تکین 
  5. بؤگۆ تکین

آغاج موتیوی فرقلی میفولوژی‌لرده

  بئش اوشاق موتیوی‌نین قیرغیزیستانین پایتاختی بیشککین کؤهنه آدی اولان پیشبگ (بئش بیگ) ایله علاقه‌لی اولما احتیمالی دا واردیر. بو آدلاردان بیری اولان تۆکل سؤزو تورک مدنیتینده اونسوز دا آغاجدان دوغولان کس‌لر اوچون ایستیفاده ائدیلمکده دیر. بؤگۆ  تکین ایسه مانی دینی‌نی تورکلرده یایان آدام‌دیر و اصلینده تاریخده یاشامیش گئرچک بیر آدام اولماسینا باخمایاراق، آغاجدان دوغما افسانه‌سینه داخیل ائدیلمیشدیر. یئرله گؤیو بیرلشدیرن حیات آغاجی بعضاً دمیر آغاج اولاراق دا آدلاندیریلار. 

دده  قورقود حکایه‌لرینده‌کی باسات آدلی آدام دا (و یا آتالاری دا) اولو و بؤیوک بیر آغاجدان تؤره میشدیر. دولقان‌لارین اؤزلرینه  وئردیکلری دیگر آد اولان Tığa Kihi (مئشه کیشی)، مئشه ده یاشایان معناسینی وئرمکده دیر. آنجاق بیرباشا اله آلیندیغیندا  " آغاج آدام "  دئیه بئله ترجومه ائدیله بیلر. مئشه کیشی تعیین ائتمه سی تره‌کمه آدلی تورک بویونو دا عاغیلا گتیریر و بو سؤز ده تره‌کله یعنی آغاجلا مشغول اولان دئمکدیر. بعضاً آغاج اییه‌سی معناسیندا دا ایستیفاده ائدیلر.   

  اتیمولوژی

  (آغ/آک) کؤکوندن تؤره میشدیر. موختلیف نؤوع‌لری اولان اودونسو بیتکی. آغماق (یوخاری چیخماق) حرکتی‌ ایله علاقه‌لی‌دیر. اوزانما معناسی داشیییر. بو مضموندا گؤیه دوغرو اولماغی بیلدیریر.

قایناق‌لار 

  • Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)
  • Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar, Ramazan Işık, Kafkas Üniversitesi Yayınları

کؤچورن: عباس ائلچین




آغاج آنا

+0 بگندیم

آغاج آنا

 آغاج آنا - تورک میفولوژی‌سینده آغاج ایلاهه. فرقلی دیللرده آغاچ (آغاش، آغاس، یاغاچ، ییغاچ، جیغاچ، ائوئسآنا اولاراق دا بیلینر. موغولجادا موْد و موْدون (موْدوْنائچئ اولاراق دئییلر.


اؤزل‌لیک‌لری

یئرله گؤیو بیر-بیرینه باغلایان حیات آغاجی اولوقایینی (بای‌تئرئکی) قورویار. بعضی تورک طایفالاری آغاجدان تؤرندیکلرینه اینانارلار. مثلا بیر بویون آدی اولان قیپچاق سؤزو، " آغاج قوْووُغو "  دئمکدیر. قیپچاغی آناسی، بیر آدانین اورتاسیندا اولان آغاجین قوْووُغوندا دوغموشدور. قیپچاق‌لار دا اونون نسلیندن تؤرنمیشلر. اصلینده آغاج قوْووُغونون ایچری‌سینده ایشتیراک ائدن قادین تورلارین سونراکی عصرلرده، افسانه‌نی داها حقیقی بیر حالا گتیرمک اوچون یارادیلدیغی آیدین اولماقدادیر. داها کؤهنه دؤورلرده بیرباشا آغاجدان دوغما شکلینده بیر آنلاییشین وار اولدوغو راحات‌لیقلا دئییله بیلر و بوراداکی آغاج دا اصلینده عادی بیر آغاج اولماییب، اوُلوقایین‌دیر. چونکی او، بوتون حیاتی و دوغورقانلیغی ایشارله‌مکده دیر. بیر بنزتمه ائدیلدیگینده اوغوز خانین ایلک آروادی‌نین دا آغاج آنا آنلاییشی‌ ایله علاقه‌لی اولدوغو گؤروله بیلر. اوغوز خانین تاپدیغی بو قیز دا بیر آغاجین اورتاسیندا اوتورارکن دوغور. و داها سونرا دوغدوغو اوچ اوغولوندان تؤره‌ین اوچ اوخلار آدی وئریلن تورک طایفالاری‌نین آناسی اولاراق قبول ائدیلیر. آغاج، نجابتی دا ایفاده ائدیر. تورک مدنیتینده بؤیوک و قوووغو اولان آغاج‌لارا حؤرمت ائدیلر، حتّی بو جور آغاج‌لاردان قورخاردیلار، ایچینده آل آناسی‌نین (و یا آغاج آنانین) یاشادیغینا اینانیلیردی. آغاج آنانین دیقته چارپان بیر شکیلده آغاج آتادان آییران ان اهمیتلی خوصوصیتی، ایچینده یاشایان دیشی بیر وارلیغین و یا قادینین تاپیلماسی‌دیر. 

تۆکل

تۆکل، تورک خالق اینانجیندا آغاج اؤولادی، آغاجدان دوغولدوغونا اینانیلان آدام، آغاجین ایچیندن چیخان دئمکدیر. سؤز؛ تیکیلمک، تام اولما و بوتونلوک ایفاده ائدر. 

اتیمولوژی 

  (آغ / آک) کؤکوندن تؤرنمیشدیر. موختلیف نؤوع‌لری اولان اودونو اولان بیتکی. آغماق (یوخاری چیخماق) حرکتی‌ ایله علاقه‌لی‌دیر. اوزانما معناسی داشیییر. بو مضموندا گؤیه دوغرو اولماغی بیلدیریر. آغاجین موقدس‌لیگی بئلی‌نین گؤیه دوغرو یوکسمه‌سیندن قایناقلانیر. 

قایناق

کؤچورن: عباس ائلچین




تورک میفولوژی‌سینده کؤرپه‌لری لئیلک‌لرین دونیایا گتیرمه‌سی اینانجی‌نین کؤکلری

+0 بگندیم

تورک میفولوژی‌سینده کؤرپه‌لری لئیلک‌لرین دونیایا گتیرمه‌سی اینانجی‌نین کؤکلری

یازان: دوکتور پروین ارغون

    کؤچری قوشلاردان، اولان لئیلک، یاشام طرزی و گؤرونوشو ایله همیشه اینسان اوغلونون دیقتینی چکمیشدیر. دیگر بیرچوخ قوش نؤوعونه گؤره اوزون ساییلان بیلن یئتمیش ایل‌لیک عؤمور‌‌لری واردیر. چوخ یاشلی کیمسه‌‌‌لره  " لئیلک اتی یئمیش "  دئیلمه‌سی لئیلک ایله اینسان اوغلو آراسینداکی یاخین ایلگی‌یه ایشارت ائدیر. لئیلک‌‌لرین هر ایل عئینی یووایا دؤنمه‌‌‌لری، -تورک‌‌لرین اؤنم وئردیگی وجهی‌ ایله- تک قادینلی یاشاما‌لاری، بالا‌لارینی اوزون سوره یووادا اؤزنله بسله‌مه‌‌‌لری، عاییله‌‌لری نین یاشلی بیری‌‌لری ایله یاخیندان ایلگی‌لنمه‌‌‌لری، اونلارا یییه‌جک تأمین ائتمه‌‌‌لری، اینسان‌لا ایچ- ایچه او‌لاراق ائوین باجاسیندا یاشاما‌لاری اینسان اوغلوندا سایغی اویاندیرمیشدیر. گونوموزده ماهنی‌‌لارا، شعیر‌‌لره و افسانه‌وی متن‌‌لره میفولوژی آنلامی‌یلا قونو اولماغا دوام ائتمیشدیر. لئیلک‌‌لرین  پاییزی کؤچه حاضیرلانیرکن سرگیله‌دیک‌‌لری ویداع تؤرن‌‌لری و یاریش‌لاری دا اینسان اوغلو طرفیندن قوتسال تؤرن‌‌لر او‌لاراق ساییلیردی.[1] 

  بو یازیدا کؤرپه‌‌‌لری دونیایا لئیلک‌‌لرین گتیردیگی اینانجی، تورک اینانج سیستمینده قوش صورتینده تصویر ائدیلن دیشی حامی روح  " اوُمای "  باغلامیندا اینجله‌نه‌جکدیر. قوش بیچیمینده سانیلان اینسان روحو، دوغوم و کؤرپه ایله ایلگیلی او‌لاراق لئیلگین اسکی تورک‌‌لر آچیسیندان داشیدیغی آنلام، بو میفیک تصوّورون آنادولو جوغرافیاسیندا نه شکیلده گونجل‌لندیگی تثبیت ائدیله‌جکدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, میف,

Qurdlar və manqurdlar

+0 بگندیم

" style="font-size:11pt;font-family:Calibri, sans-serif">

səs faylı yüklə

Qurdlar və manqurdlar

  Dünya tarixinə və ədəbiyyatına yön verən çox zəngin sözlü və yazılı mədəniyyət ünsürlərinə sahib olan Türklər köçlər, döyüşlər və ticari əlaqələr nəticəsində bir çox qövmlə etkiləşim içində olmuşlar. Bu etkiləşim nəticəsində hələ yazının olmadığı dövrlərdə zəngin bir sözlü mədəniyyət xalqın dilində boydan- boya, nəsildən nəsilə köçürülərək günümüzə qədər gəlmişdir. sözlü mədəniyyət ürünlərindən əfsanələr və dastanlar ayrı bir önəmə malikdir. Dastanlarda yer alan ağac, işıq, qurd vs. kimi motivlər dastanların kilid nöqtələrini oluşdururlar. Bu motivlərdən qurd motivi, Türklərin yaradılışı və soylarının davamını sağlamasıyla ilgili anladılan əfsanələrin varlığı səbəbindən ayrı bir önəmə malikdir.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, قورد,

قوردلار و مانقوردلار

+0 بگندیم

قوردلار و مانقوردلار

دونیا تاریخینه وادبیاتینا یؤن وئرن چوخ زنگین سؤزلو و یازیلی مدنیت عونصورلرینه صاحب اولان تورکلر، کؤچلر، دؤیوشلر و تیجاری علاقه‌لر نتیجه‌سینده بیر چوخ قومله ائتکی‌لشیم ایچینده اولموشلار. بو ائتکی‌لشیم نتیجه‌سینده هله یازی‌نین اولمادیغی دؤورلرده زنگین بیر سؤزلو مدنیت خالقین دیلینده بویدان بویا، نسیلدن نسیله کؤچوروله‌رک گونوموزه قدر گلمیشدیر. سؤزلو مدنیت اورونلریندن افسانه‌لر و داستانلار آیری بیر اؤنمه مالیک‌دیر. داستانلاردا یئر آلان آغاج، ایشیق، قورد وس. کیمی موتیولر داستانلارین کیلید نؤقطه‌لرینی اولوشدورورلار. بو موتیولردن قورد موتیوی، تورکلرین یارادیلیشی و سویلاری‌نین داوامینی ساغلاماسی‌یلا ایلگیلی آنلادیلان افسانه‌لرین وارلیغی سببیندن آیری بیر اؤنمه مالیک‌دیر.

چین قایناقلارینا گؤره قورددان توره‌ییش افسانه‌لریندن ایلکی حاقیندا بو حکایه روایت ائدیلیر:

ووُ-سوُن‌لارین باتی سینیریندا کیچیک بیر دؤولت وارمیش. هون حؤکمداری ووُ-سوُن کرالینا هوجوم ائتمیش و کوُنموْ-نون آتاسی اولان بو کرالی اؤلدورموش. کوُنموْ دا او سیرالار چوخ کیچیکمیش. هون حؤکمداری اونا قییا بیلمه‌میش، اونو ساغ بوراخمیش. اوشاغین اطرافیندا بیر دیشی قورد گزمگه باشلامیش. قورد اوشاغی امیزدیردیکدن سونرا اورادان اوزاقلاشمیش. بوتون اولان بیتنی گؤر‌ن هون حؤکمداری اوشاغین قوتسال بیر بالا اولدوغونو آنلامیش و اوشاغی بؤیودوب ووُ-سوُن کرالی ائتمیش. اورتا آسیاداکی ایلک قورد افسانه‌سی بو شکیلده اورتایا چیخمیشدیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : مانقورد, قورد, تورک دونیاسی,

ایل‌آخیر چرشنبه‌لرین میفولوژی قایناقلاری

+0 بگندیم

ایل‌آخیر چرشنبه‌لرین میفولوژی قایناقلاری

 رامازان قافارلی

فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو، پروفئسور


     خالقیمیزین میلّی معنوی دَیرلر سیستئمینده اؤنملی یئر توتان یازقاباغی ریتوُاللار دونیا‌نین یارانماسیندا ایشتیراک ائدن دؤرد عونصورله (سو، اود، تورپاق، هاوا) علاقه لندیریلیر. بو ریتوُاللار آذربایجان تورکلری‌نین میفیک تفکّورونون ایزلرینی یاشادان قایناق کیمی چوخ عوضسیزدیر. 
ایل‌آخیر چرشنبه‌لرله باغلی مولاحیظه‌لرده اساس عونصورلرله علاقه‌لندیریلن هفته‌لرین آردیجیللیغی، دوزومو، ماهییتی و مرامی شرح اولونور. نووروز بایرامی‌نین منشأیینی اساساً زردوشتلوکله باغلایان تدقیقاتچیلارین فیکرینه گؤره، چرشنبه‌لردن بیرینجی تورپاق، ایکینجی یئل، اوچونجو سو، سونونجو اوددور. اونلار قناعتلرینی بئله اساسلاندیریرلار کی، "نووروزون بیرینجی هفته‌سی تورپاق آییلیر.اوتلار قالخیر، آغاجلار یاشیللانیر، آداملار چؤل ایشلرینه باشلاییرلار. ایکینجی هفته یئل آییلیر، کولک اسیر، آغاجلار چیچکله‌ییر. اوچونجو هفته سو آییلیر، آداملار سویون اوستوندن توللانیب آیدینلیغا چیخیرلار. دؤردونجو هفته‌ده اود آییلیر. آداملار قیشدان قالان آغیرلیغی، خسته‌لیگی اود اوستونه تؤکورلر، اوستوندن توللانیب یونگوللشیرلر". 
لاکین سون آراشدیرمالار، حاقلی اولاراق، نووروزون منشأیی‌نین زردوشتلوکدن چوخ-چوخ قاباقلارلا، باشلیجا اولاراق مالدارلیقلا، اکینچیلیکله، بیر سؤزله، آقرار تصروفاتلا، تفکّور پلا‌نیندا ایسه تورکون قدیم میفیک گؤروشلری ایله باغلی اولدوغونو ثوبوت ائدیر. نووروزون کؤکونون چوخ درین قاتلاردا دایاندیغی، اولو اجدادیمیزین طبیعتده‌کی دَییشیکلری سئزدیگی، تقویم دوزومونون آردیجیللیغینی آنلاماغا باشلادیغی چاغلارلا سسلشدیگی آچیق-آیدین گؤرونور. آنجاق چرشنبه‌لرین نؤوبه‌لشمه‌سی ایله باغلی شرحلرده بیر قدر فرقلی مقاملار نظره چارپیر. اگر نووروزدان دؤرد هفته چیخساق، اوندا ازل چرشنبه قیشین شاختالی چاغینا دوشور. تورپاغین اویانماسی، اوسته‌لیک ده قارین آلتینداکی اوتلارین جوجرمه‌سی، آغاجلارین یارپاقلاماسی ایناندیریجی دئییل. ایکینجی چرشنبه‌ده آغاجلارین چیچکله‌مه‌سی ده یئرینه دوشمور. چونکی هله قاباقدا دلی مارت گلیر. 
اودون آخیر چرشنبه‌ده اویانماسی و آداملارین اؤز آغیرلیقلارینی اونون اوستونه تؤکمه‌سی فیکری ده نووروزو اودو موقدّس سایان زردوشتلوکله باغلاماق قناعتینی آلت-اوست ائدیر. فیکرین اؤزونده باشقا بیر اویغونسوزلوق دا وار: تورپاغین و هاوا‌نین اویانماسی، ایسینمه‌سی اوچون سبب و واسیطه اولمالیدیر. بو واسیطه اود چرشنبه‌سیدیر کی، او، آخیردا دئییل، سولارین بوزونون سینماسیندان سونرا گلیر، یعنی ایکینجی‌دیر. اونون موطلق شکیلده همین عونصورلردن اولده مئیدانا گلمه‌سی لازیمدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, بایرام,

تورک خالقلاریندا خیزیر کولتو و نیظامی یارادیجیلیغیندا اونون یئری

+0 بگندیم


تورک خالقلاریندا خیزیر کولتو و نیظامی یارادیجیلیغیندا اونون یئری
 

نجفزاده عزیزآغا بایرام اوغلو 
فیلولوگییا اوزره فلسفه دوکتورو 

     موسلمان-تورک میفولوگییاسی‌نین اساس صورتلریندن بیری اولان خیزیر آدی نه ایسلامییتین موقدّس کیتابی قورآندا، نه ده اوندان اؤنجه‌کی سماوی کیتابلاردا چکیلمه‌سه‌ده، تورک خالقلاری آراسیندا ان پوپولیار، اینانجلاردا اؤزونه‌مخصوص ستاتوسو اولان بیر موقدّس‌دیر. دین‌شوناسلارین فیکرینجه، "کهف" سوره‌سی‌نین 60-جی آیه‌سینده موسا‌نین ایکی دنیزین قوووشدوغو یئرده گؤروشمک ایسته‌دیگی، 80، 81، 82-جی آیه‌لرینده ایسه یول یولداشی اولوب اوندان عئلم اؤیرندیگی شخص محض خیزیردیر. 12-13. عصر منبعلرینده طبری، جوزی، قُرطبی کیمی مؤلیفلر خیزیرلا باغلی افسانه و روایتلری توپلامیشلار. تدقیقاتچیلار اونون آدی‌نین بالیا، کونیه‌سی‌نین ابو ال-عباس، لقبی‌نین ال-خیزیر اولدوغونو یازیر. خیزیر سؤزو ایسه موختلیف منبعلرده فرقلی ایضاحینی تاپیر. بونلارین سیراسیندا ان گئنیش یاییلانی همین ایفاد‌نین عربجه"یاشیل" ،"یاشیللیق" آنلامینا گلمه‌سیدیر. بئله کی، روایته گؤره، خیزیر پئیغمبره وئریلن مؤعجیزه‌لردن بیری‌نین آیاق آتدیغی، اَیلشدیگی هر یئرین یاشیللاشماسی اولدوغو اوچون او، بو لقبی آلمیشدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : بایرام, آذربایجان, تورک دونیاسی, تورک,

تورک میفولوژی تفکّورونده خیدیر نبی بایرامی

+0 بگندیم


تورک میفولوژی تفکّورونده خیدیر نبی بایرامی 
اولکر نبی‌یئوا
باکی دؤولت اونیوئرسیتئتی‌نین پروفئسورو، فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو 


    تورک‌سویلو خالقلارین میفیک دوشونجه‌سینده طبیعتین اویانیشینی موژده‌له‌ین، یازین، یاشیللیغین صبیرسیزلیکله گؤزله‌نیلمه‌سینی ترننوم ائدن، بوللوق، برکت، فیراوانلیق اینانجلارینین رمزی کیمی اوزون عصرلر بویو یوردوموزدا کئچیریلن بایراملاردان بیری "یاز آغزی خیزیر" ،"خیدیر نبی" ،"خیدیر ایلیاس" ،یاخود "قیش‌یاریسی" بایرامیدیر. بو بایرام تاریخاً اساساً کیچیک چیلله‌نین حؤکم سوردوگو عرفه ده، داها دوغروسو، فئورالین ایلک اون‌گونلوگونده، تقریباً فئورالین 9-11-جی گونلرینده کئچیریلمیشدیر. 
خیدیر نبی بایرامی‌نین باشلیجا ایشتیراکچیسی اولان خیدیر و یا خیزیر اسکی تورک میفولوژی تصوّورلرینده اؤلوب-دیریلن، ظولمت دونیاسیندان ابدی حیات بخش ائدن دیریلیک سویونو تاپیب ایچن و اؤلمزلیک قازانان بیر اوبرازی سیموولیزه ائدیر. تورک میفیک قایناقلاریندا خیزیر یئر، سو، اومای کیمی بیر ولی (اؤولییا)، یاخود هامی روح ستاتوسونا مالیک وارلیق کیمی سجییّه‌لندیریلیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : بایرام, آذربایجان, تورک,

میفولوگییا و فولکلورلا ایلگیلی بعضی اورتاق دیل عونصورلری‌نین قایناغی

+0 بگندیم

میفولوگییا و  فولکلورلا ایلگیلی بعضی اورتاق دیل عونصورلری‌نین قایناغی 
پروفئسور دوکتور  ووقار سولطانزاده
دوغو آق‌دنیز اونیورسیته‌سی، تورکجه ائییتیمی بؤلومو

کؤچورن: عباس ائلچین

اؤزت 
مقاله‌ده آند ایچمک دئییمی‌نین، ناخیش کلمه‌سی‌نین اولوشدوردوغو بیر سیرا دئییملرین و بیر وارمیش، بیر یوخموش تورونده قالیب ایفاده‌لرین قایناغی آراشدیریلماقدادیر. بونلاری بیرلشدیرن اؤزللیک، میفولوگییا ایله، فولکلورلا ایلگیلی اولمالاری و هامیسی‌نین مئزوْپوْتامیا قایناقلی اولماسیدیر. آند ایچمک دئییمی‌نین کؤکنی، اسکی چاغدا یایغین شکیلده اویغولانان، بابیل، هیتیت، پهلوی، ایبرانی و چین قایناقلاریندا بحث ائدیلن، تاثیری تورکلرین یاشادیغی بؤلگه‌لر داخیل گنیش جوغرافیادا گؤرولن بیر آند ایچمک گله‌نگینه دایاندیریلماقدادیر. سؤز قونوسو گله‌نکده آند ایچَنه سؤزلو آندلا یاناشی، بیر مادّه ده اوددورولوردو. بو مادّه‌نین یالاندان آند ایچنه ضرر وئره‌جگینه اینانیلیردی. 
تورک خالقلاری‌نین و قونشو خالقلارین میفولوگییاسیندا گؤرولن ناخیش عونصورونون و بونونلا ایلگیلی دئییملرین، آتاسؤزلری‌نین قایناغی، سومئرلرین ایلاهی بیر گوجو تمثیل ائدن و سؤزده ناخیش، چیزگی؛ دوزن آنلامینا گلن Giš-ḫur میفولوژی فیقوُرونا باغلانماقدادیر. اورتا آسیا، قافقازلار، یاخین دوغو و آنادولودا یاشایان خالقلارین بیر وارمیش، بیر یوخموش (بیری واردی، بیری یوخدو؛ بولغان‌میدی بولماغان‌میدی؛ یکی بود، یکی نه بود؛ کَانَ یَا مَا کَانَ وس.) تورونده مشهور ناغیل باشلانغیجی فورمولونون ده ایلک تثبیت یئری سومئر متنلری‌دیر. 

آچار سؤزلر: اورتاق دیل عونصورلری، دئییم، ناغیل باشلانغیجی قالیبلاری، میفولوگییا، کؤکن 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : سومئر, تورک, میف,

سومئر و تورک فولکلوروندا بوزقورد اوبرازی

+0 بگندیم

سومئر و تورک فولکلوروندا بوزقورد اوبرازی

ایسلام صادیق

کؤچورن: عباس ائلچین

     قورد اوبرازی، تورک فولکلوروندا و میفولوگییاسیندا قورد اوبرازی‌نین خصوصی یئری وار. بو اوبراز حاقّیندا ایندییه قدر چوخ یازیلیب و هله چوخ یازیلاجاق، چونکی اونون پوئتیک تحلیل اوچون وئردیگی ماتئریال زنگین، ایمکانلار گئنیش‌دیر. هر بیر آراشدیریجی قورد اوبرازینا فرقلی آسپئکتدن یاناشیر، اونو اؤز تحلیل پریزماسیندان کئچیریر، اونا گؤره ده همیشه یئنی سؤز دئمک، یئنی فیکیر سؤیله‌مک اولور.

«کیتابی-دده قورقود» و «کوراوغلوو» ائپوسلاریندا قورد اوبرازینا خوصوصی محبّت اولدوغو آیدین گؤزه چارپیر. ایندی بللی اولور کی، بو سئوگی‌نین، سایغی‌نین کؤکو «بیلقامیس»آ باغلی‌دیر. «کیتابی-دده قورقود»دا «قورد اوزو موبارک‌دیر»، «یئنی باییرین قوردونا بنزه‌ردی ییگیدلریم»، «ایسسیز یئرین قوردو کیمی اولاشدیلار»، «آزوای قورد انیگی ائرکگینده بیر کؤکوم وار» (۱، ص.۱۱۱، ۱۱۴، ۱۴۷)، «کوراوغلو»دا «نه قدر سفیل گزره‌م، آدیم قورد اولدو، قورد اولدو»، «کوراوغلونون قورد اوغلویام» کیمی میصراعلار چوخدور و بونلار بیزه تانیش‌دیر. هر ایکی ائپوس تورک پوئتیک تفکّورونون محصولودور. قورد بور­دا تورک کاراکتئری‌نین ایفاده‌سی اوچون سئچیلمیش اوغورلو بدیعی تصویر واسطه­سیدیر، بنزه‌تمه‌دیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک, سومئر, میف, آذربایجان, قورد,

آذربایجان تورکلری‌‌نین میفولوگییاسیندا دونیا داغینا اینام

+0 بگندیم

آذربایجان تورکلری‌‌نین میفولوگییاسیندا دونیا داغینا اینام

  رامازان قافارلی

فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو، پروفئسور

 

دونیا‌نین داغدان ایداره اولونماسی

 بو ایدئیا‌نین ۱۲-جی یوزایللیک‌ده یازییا آلینان («مونیس‌نامه»ده) میفیک مودئلی گؤستریر کی، آذربایجان‌لیلاردا دونیا داغینا اینام چوخ گوجلو اولوب. خالق آراسیندا دیللر ازبری اولان بیر سیلسیله بایاتیلارین بو گون ده داغلارا مراجیعتله (آ داغلار، اولو داغلار...) باشلانماسی، اینسانلارین دردلرینی اولو داغلارلا بؤلوشمه‌سی همین اینانجدان دوغور:

داغلارین قاری درمان، یاراما ساری درمان...

 هَرکاییل-هئراکل-کوْراوقلو میفینده‌ داغ کولتو.

 آذربایجانین ائلدنگیزلر سولاله‌سی‌نین ولیعهدلری‌نین بؤیوک موعلّیمی، گنجه‌لی ال-اوستادین «مونیس‌نامه» ( XII عصرده یازیلمیشدیر، کیتابین الیازماسی ۱۹۲۰-جی ایلده گنجه‌دن لوندونا آپاریلیب، حال-حاضردا اثرین یئگانه نوسخه‌سی «بریتانییا» موزئیین‌ده ساخلانیلیر) اثرینده قاف داغی حاقیندا یازیلانلار آتش‌پرستلرین آلبوروز دونیا داغینا عایید تصوّورلرینی تاماملاییر. کایناتین باشلانغیجی، چوخسایلی باشقا دونیالارا گئدن یوللار دا قاف داغیندا گؤستریلیر. یئر اوزونون بوتون تورپاقلاری اورا باغلانیر. کایناتین دوز اورتاسیندا یئرلشدیگی اوچون دونیا اونون زیروه‌سیندن نوخود بویدا گؤرونور. قاف ماوی زومروددن یارادیلیب. ال-اوستاد یازیر: «اساتیر قورویوجولاری‌‌نین بعضیلری سؤیله‌ییرلر کی، قاف آنجاق خریزوْلیتدن (قیزیلا چالار یاشیلیمتیل-ساری رنگلی قیمتلی داش) عبارتدیر و دونیا اوزرینده‌کی گؤی اونا گؤره ماوی‌دیر کی، اوندا خریزوْلیت-داغ عکس اولونور». دونیا‌نین بوتون دامارلاری قاف داغی‌‌نین هامیسی‌ - قورویوجوسو هَرکاییلین الینده جمعلشیردی. دونیادا ائله بیر شهر، کند، ویلایت، اؤلکه، گوشه یوخ ایدی کی، یئرآلتی دامارلاری ایله قاف داغلارینا باغلانماسین. آللاهین هانسی اؤلکه‌یه غضبی توتسا، هَرکاییل اونون سو دامارلارینی کسیردی، نملیگین قارشی‌سی آلینیردی، اورادا قوراقلیق و فلاکت باش آلیب گئدیردی؛ بوتون بولاقلار، آرخلار، چایلار قورویور، بیتکیلر، اوتلار سوسوزلوقدان محو اولوردو. زلز‌له‌‌نین ده باش وئرمه‌سینه سبب تانری‌‌نین اینسانلارا غضبی‌دیر. هَرکاییل اولو آللاهدان امر آلان کیمی، آداملاری قورخوتماق مقصدیله او دیارین قافداکی دامارلارینی برک-برک سیلکه‌له‌ییر، نتیجه‌ده یئرین آلتی اوستونه چئوریلیر، یا دا یئر یاریلیب، بوتون جانلیلاری اوُدور. هَرکاییل دئییردی: «تانری‌نین بویروغو اولسا، قاف داغیندان کئچن بوتون دامارلارا کوی وورارام، دونیا جهنم تک جانلیلارین باشینا دارالار. لاکین یارادا‌نین قایغیسی ایله چوخلاری‌نین قوللوغوندا دورورام، بؤیوک گوناه ایشله‌دنلرین ایسه یاشادیقلاری اراضیلرین دامارلارینی بوروب، اونلاری مین جور اذییّته دوچار ائدیر‌م». دونیانی ایداره ائد‌ن قاف داغی نهنگ اؤکوزون باشینداکی ۲ بوینوزونون آراسیندا یئرلشیر. بو اؤکوزون بؤیوکلوگو ۱۰۰۰ ایللیک یول مسافه‌سینه برابردیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, میف,