+0 بگندیم
آذربایجان تورک فلسفه‌سیندن یارپاق‌لار: سید جعفر پیشه‌وری
دوکتور فایق علی‌اکبرلی
گونئی آذربایجانین خالخال ماحالی‌نین زئیوه کندینده اکینچی عاییله‌سینده دونیایا گلن سید جعفر پیشه‌وری‌نین (1892-1947) والیدئین‌لری 1905-جی ایلده باکی‌یا کؤچدوکلری اوچون، او، تحصیلینی بو شهرده کی "ایتّیحاد" و "دارالموعلّیمین" مدرسه‌لرینده آلمیشدیر. پیشه‌وری اؤزو ده، چوخ کئچمه‌دن موعلیم اولموش، عرب، فارس دیل‌لریندن و ایسلامین تاریخی فنیندن درس دئمیش، ایلک دؤورلرده معاریفچی-دموکرا‌سی‌یا مئییللی اولموشدور. 1917-جی ایل فوریه بورژوا اینقیلابیندان سونرا میلّی-دموکراسی ایله بولشویک سوسیال-دموکراسی آراسیندا تردّود ائدن پیشه‌وری اوکتوبر اینیقلابی‌نین دا تاثیری ایله گئت گئده آذربایجان میلّی حرکاتی‌نین لیدری، میلّی ایدئولوق محمد امین رسول‌زاده‌نین ایدئیالاریندان بیر قدر اوزاقلاشاراق، باشدا نریمان نریمانوف اولماقلا سوسیال-دموکرات‌لارلا امکداش‌لیق ائتمیشدیر. اکرم رحیملی یازیر: " اوّل‌لر م.ا.رسول‌زاده‌نین مقاله‌لرینده‌کی مسلکه کؤکلنن، "آچیق سؤز" قزئتینده یازی‌لارینی چاپ ائتدیرن س.ج.پیشه‌وری سونراکی ایل‌لرده ن.نریمانوفون مؤوقعیینه کئچیر. ایرانین آزادلیق و قورتولوشو اوچون موسکویا، سووئت‌لره اومید باغلاییر". دوغرودان دا، او، باکی‌دا نشر اولونان "آذربایجان جزء لاینفک ایران" (ای‌دپ-نین اورقانی)، "عدالت" ، "انجومن" ، "حقیقت" و دیگر قزئت-درگی‌لرده‌کی یازی‌لاریندا سوسیال-دموکرات ایدئیالارینی تبلیغ ائتمیش، سوسیال-دموکرات یؤنلو "عدالت" و "ایران کومونیست پارتیاسی"نین عوضوو اولموشدور. همین دؤورده پیشه‌وری بیر سوسیال-دموکرات اولاراق اینانیردی کی: "منیم خالقیمین، وطنیمین نیجاتی و سعادتی روسیه اینقیلابچی‌لاری‌نین ایسته‌دیکلری رژیمی‌نین برقرار ائدیلمه‌سینده‌دیر. روسیه‌ده لنین‌ین ایفتیخارلی ظفر بایراغیندان باشقا آیری بیر بایراق دالغالانارسا ایرانین ایستیقلالی و آزادلیغی همیشه تهلوکه قارشیسیندا قالاجاقدیر". قئید ائدک کی، پیشه‌وری 1919-1920-جی ایل‌لرده سوسیال-دموکرات "عدالت"-ین لیدرلریندن بیری اولموش، عئینی زاماندا همین تشکیلاتین "حوریت" آدلی قزئتی‌نین باش رداکتورو وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر. آذربایجان جومهوریتی سووئت روسیه‌سی طرفیندن سوقوطا اوغرادیلدیقدان سونرا (1920، 27 آوریل) "عدالت" آک‌پ-یه بیرلشدیریلمیش، داها سونرا پیشه‌وری باشدا اولماقلا "عدالت"چی‌لردن بؤیوک بیر قیسمی قاجارلاردا باش قالدیرمیش سوسیال-دموکرات یؤنلو جنگلی حرکاتینا قوشولموش، چوخ کئچمه‌دن یئنی یارادیلمیش (1920، 9 ژوئن) گیلان حؤکومتینده مسئول وظیفه توتموشدور. ای‌ک‌پ-نین 1920-جی ایلین ژوئن‌ده رشت‌ده کئچیریلمیش ایلک قورلتاییندا مرکزی کومیته‌یه سئچیلن پیشه‌وری جنگلی حرکاتی اوغورسوزلوغا دوچار اولدوقدان آز سونرا (1921-جی ایلین اوّل‌لری) تهران‌دا "حقیقت" قزئتی‌نین باش رداکتورو کیمی فعالیت گؤسترمیشدیر. او، 1921-1923-جو ایل‌لرده "حقیقت"ده درج اولونموش "ایقتیصادی اسارت" ، "دونیا فهله‌لری‌نین اینقیلابی" ، "ایران‌دا ایدئولوژی اینقیلاب" ، "سفالت هاردان‌دیر؟" ، "واحید جبهه" ، "پاریس کومموناسی" و دیگر مقاله‌لرینده "ایران" خالق‌لارینی اسارتدن قورتارماق یول‌لاریندان بحث ائتمیشدیر. او، بو دؤورده اومید ائدیردی کی، احمد شاه قاجاردان سونرا اونون یئرینی غئیری-قانونی توتان رضا میرپنج دموکراتیک ایصلاحات‌لار آپاراجاق. شوبهه‌سیز، پیشه‌وری‌نین بو اومیدلری اؤزونو دوغرولدا بیلمزدی.
آردینی اوخو/ Ardını oxu
