+0 بگندیم
عبدالله شایق حیاتی و یارادیجی‌لیغی
عبدالله شایق (اصل آدی: عبدالله آخوند مصطفی اوغلو طالب‌زاده؛ 24 فوریه 1881، تیفلیس – 24 ژوئیه 1959، باکی) — آذربایجانلی شاعیر، یازیچی، دراماتورق، پوبلیسیست، پداقوق، ادبیاتشوناس، ترجومه‌چی، 1934-جو ایلدن آذربایجان یازیچی‌لار بیرلیگی‌نین عوضوو، آذربایجان اوشاق ادبیاتی‌نین بانی‌لریندن بیری، آذربایجان شوروی امکدار اینجه صنعت خادیمی (1940).[1]
یاشاییشی
ائرکن ایللری و تحصیلی
عبدالله شایق مصطفی اوغلو 1881-جی ایلین فوریه‌نین 21-ده تیفلیسین شئیطان‌بازار محلّه‌سینده آنادان اولموشدور. اونون والیدئین‌لری آخوند مصطفی و مهری خانیم بیر نئچه ایل ایدی کی، تیفلیسه کؤچه‌رک اورادا مسکونلاشمیشدیلار. عبدالله بؤیوک قارداشی یوسفدن سونرا ائوین ایکینجی اؤولادی ایدی. اونون اکیزتایی اولان قیز اؤولادی دوغولاندان آز سونرا تلف اولموشدو.[2]
آتاسی آخوند مصطفی سلیمان اوغلو دؤورونون سئچیلن بیر روحانی ضیالیسی ایدی. او، 1881-جی ایله‌دک تیفلیس شهری اوزره قاضی‌نین موعاوینی، سونرا ایسه قافقاز شئیخ‌الایسلامی‌نین موعاوینی ایشله‌میشدی.[3]اوغلان‌لاری یوسف و عبدالله ایلک تحصیل‌لرینی تیفلیسده موسلمان اوشاق‌لاری اوچون نظرده توتولان آلتی‌صینیفلی روحانی مکتبینده آلمیشدیلار. بو مکتب تکجه دینی تحصیل اوجاغی دئییلدی. اونون تدریس پروقرامی روس-تاتار (آذربایجان) مکتب‌لری‌نین لاییحه‌سینه اویغون ایدی. بو مکتبده عبداللهین آتاسی آخوند مصطفی ایله یاناشی، قوری موعلیم‌لر سمیناریاسی‌نین مأذون‌لاریندان باخشعلی بیگ و پاشا بیگ ده درس دئییردیلر.[2]
اؤلکه‌ده 19. عصرین اورتالاریندان باشلاییب گئتدیکجه اینکیشاف ائدن معاریفچی‌لیک حرکاتی‌نین ایدئیالاری گنج عبدالله‌دا اؤز تاثیرینی بوراخیردی. عبدالله شایق 1889-93-جو ایللرده بو مکتبده ایلک تحصیلینی آلدیقدان سونرا خوراسانا زیارته گئدن آناسی، قارداشی یوسفله بیرلیکده اونو دا اؤزو ایله آپاریر. یوسفله عبدالله تحصیل‌لرینی خوراسانا داوام ائتدیریرلر. بورادا دؤورون قاباقجیل فیکیرلی گنجلریندن اولان، اورمیه‌دن کؤچوب گلمیش یوسف ضیا آدلی بیر موعلیم ده درس دئییردی. هر ایکی قارداشین فیکری اینکیشافیندا، ادبیاتا و یارادیجی‌لیغا اولان ماراق‌لاری‌نین قووّتلنمه‌سینده ضیانین خوصوصی رولو و تاثیری اولموشدور. بؤیوک قارداش آخوند یوسف موعلیمینه بسله‌دیگی احتیراما اساساً اؤزونه "ضیا" تخلوصو گؤتورموشدور.[4]
1889-جو ایلین پاییزیندا مهری خانیم اوغلو یوسفله بیرلیکده تیفلیسه گئری دؤنور. عبدالله ایسه تحصیلینی تاماملاماق اوچون 1900-جو ایلین پاییزینادک خوراسانا بیر تانیش‌لاری‌نین ائوینده قالاراق بورادا باکی‌لی میرزه عبداللهدان و گنجه‌لی میرزا باغیردان منطیق و پوئتیکا، هابئله عرب شعرلری‌نین تاریخینه دایر درس آلیر. یئددی ایل خوراسانا موکمّل تحصیل آلیب، تاریخ، پسیکولوژی علملرینی، شرق، آذربایجان، روس ادبیاتینی منیمسه‌ییر.[5]پاییزدا آناسی خوراسانا گله‌رک عبداللهی دا تیفلیسه گتیریر. بیر نئچه آی بورادا قالدیقدان سونرا اوّلجه یوسف، سونرا ایسه عبدالله باکی‌یا کؤچور.[4]
عبدالله باکیدا ایکی صینفی موباریزه ایله اوزلشدی. بیر طرفدن بورژوازی، دیگر طرفدن ایسه پرولتاریا. 1905-جی ایل اینقیلابی عرفه‌سینده بو ایکی صینیف آراسیندا باشلانان موباریزه تاریخین ضروری بیر حادیثه‌سی کیمی مئیدانا چیخمیشدی. بونونلا برابر باکی هم ده علم، ادبیات و مدنیت مرکزینه چئوریلیردی، مطبوعات اورقان‌لاری، مکتب‌لر، مدنیت اورقان‌لاری آچیلیر، ضیالی‌لارین سایی آرتیردی.[6]
پداقوژی فعالیتی
دؤورون ضیالی‌لاری‌نین چوخو قوری موعلیم‌لر سمیناریاسی‌نین مأذون‌لاری ایدی. اونلار یئنی اوصوللا درس دئییر، اثرلر یازیردیلار. نریمان نریمانوف، عبدالرحیم بیگ حاقوئردی‌یئف، میرزا فتحعلی آخوندوف، نجف بیگ وزیروف و دیگر دراماتورق‌لارین اثرلرینی تاماشایا قویوردولار.[7]1905–1907-جی ایللر اینقیلابی‌نین تاثیری آلتیندا مکتب اطرافیندا گئدن موباریزه گونو-گوندن شیدّتله‌نیردی و بو، آذربایجان ضیالی‌لاری‌نین، موعلیم‌لری‌نین، موحریرلری‌نین و ادیب‌لری‌نین دسته‌لرینی احاطه ائدیردی.[8] همین دؤورده شخصلر قوری موعلیم‌لر سمیناریاسینی بیتیریب آذربایجانین موختلیف یئرلرینده چالیشیردیلار. اونلار نسلین تعلیم-تربیه‌سینه، اونلارین دونیوی تحصیل آلمالارینا قایغی گؤستریردیلر.[9]بو اینسان‌لار یئنی اوصوللا مکتب‌لر آچیر، قزئت، درگی‌لر چیخاریر، درسلیک‌لر حاضیرلاییر، تدریس پروقرام‌لاریندا دونیوی علملره گئنیش یئر وئریردیلر. مقصد اینسان‌لارین شوعورونا تاثیر گؤسترمک، خالقلار آراسیندا دوستلوق ایدئیاسی یایماق ایدی.[10]
عبدالله باکی‌یا گلن کیمی ایلک نؤوبه ده تیفلیسدن تانیدیغی نریمان نریمانوفلا گؤروشور. عبدالله، نریمان نریمانوفا اونون باکی‌یا موعلیم آرزوسو ایله گلدیگینی، نریمانوف ایسه اونا بو صنعت اوچون ایمتاحان وئرملی، موعلیملیک حوقوقو قازانماسی‌نین واجیب اولدوغونو بیلدیردی.[11] نریمانوفون مصلحت‌لریندن سونرا عبدالله نریمان نریمانوفون اونا وئردیگی "تورک-آذربایجان دیلی‌نین موختصر صرف-نحوی " کیتابینی، آذربایجان دیلی‌نین قرامری، ادبیاتی، ائلجه‌ده متودونو اؤیرندی.[10]
1901-جی ایلین آوریلین 22-ده بیر آلکساندر آدینا اوچونجو اوغلان گیمنازیاسیندا ایمتاحان کومیسیونو چاغیریلدی. عبدالله اوچ نؤوع اوزره ایمتاحان وئردی: یازیلی، شیفاهی و نومونه درسی. بو ایمتاحان‌لاری زامانی او، اؤز ایستعدادی و باجاریغینی گؤسترمیش، سعیی سایه‌سینده آذربایجان دیلی و ادبیاتینا متودونا عایید سوال‌لارا نریمان نریمانوفو و باشقا کومیسیون عوضولرینی راضی سالان جاواب‌لار وئرمیش و هر اوچ ایمتاحاندان " 5 " قیمتی آلمیشدیر.[12]
عبدالله طالب‌زاده 1901-جی ایل آوریلین 22-ده 608 نؤمره‌لی شهادتنامه یه اساساً "آذربایجان دیلی موعلیمی" آدینی آلیر. شهادتنامه‌نی کومیسیون عوضوو اولان نریمان نریمانوف ایمضالامیشدیر. اونون موعلیم کیمی ایشه دوزلمه‌سینده نریمانوف موهوم رول اوینامیشدیر. اونون باکی دؤولت دوماسی‌نین معاریف شؤعبه‌سی‌نین مودیری میخایل آقانوویچه یازدیغی مکتوبدا بیلدیریلیر:
"قوللوغوم سیزینله گؤروشمگیمه مانع اولور، آنجاق عالیجناب‌لیغینیزا و خئییر-خواه‌لیغینیزا گوونه‌رک سیزه مکتوب یازماغا جسارت ائدیرم. سیزدن خواهیش ائدیرم کی، میرزا عبدالله طالب‌زاده‌نی روس-تاتار مکتبینه تاتار دیلی[ تاتار دیلی دئدیکده آذربایجان تورکجه‌سی نظرده توتولور] موعلیمی وظیفه‌سینه تعیین ائده‌سینیز. اونون بو فنی تدریس ائتمگه صلاحیتی واردیر و روس دیلینی ده کیفایت قدر یاخشی بیلیر. اگر سیز اونون سندلرینی باشقالاری‌نین سندلری ایله موقاییسه ائتسه‌نیز، اونون باشقالاریندان فرقلنن لیاقتی آیدینلاشار.[12]"
لاکین بوش یئر اولمادیغی اوچون عبدالله طالب‌زاده‌نی روس-تاتار مکتب‌لرینده " احتیاط موعلیم " تعیین ائتمگی قرارا آلدیلار. بو حاقدا او، مکتب کومیسیونو صدرینه مکتوب یازیر:
"سیز عالی جناب حضرت‌لرینیزه بیلدیریرم کی، من 31 اوکتوبر 1901-جی ایل 85 نؤمره‌لی امرینیزه اساساً 5 نووامبر 1901-جی ایلدن روس تاتار مکتب‌لرینده " احتیاط موعلیمی " اولماغا راضی‌یام.[12]"
بونونلا، عبدالله طالب‌زاده سلطان مجید غنی‌زاده‌نین مودیر اولدوغو آلتی صینیفلی شهر مکتبینده پداقوژی فعالیته باشلاییر. عبدالله طالبزادهنین پداقوژی فعالیته باشلادیغی دؤورده خالقی معاریفلندیرمک، اونلاری زامانین طلبینه اویغون تربیه ائتمک ایجتیماعی بیر مسله کیمی مئیدانا چیخمیشدی.[12] عبدالله طالبزادهنین پداقوژی فعالیتی‌نین بیرینجی مرحله‌سینی احاطه ائدن 1901–18-جی ایللر آراسیندا آذربایجان معاریفی ساحه‌سینده ایکی قووّه قارشی-قارشی‌یا گلمیشدی: کؤهنه تعلیم اوجاق‌لاری — موللاخانالار، موللالار، اسکولاستیک تعلیم-تربیّه اوصولو ایله درس دئین موعلیم‌لردن عیبارت قووّه، ایکینجیسی ایسه: یئنی تعلیم-تربیه اوصول‌لارینا، دونیوی مکتب‌لره مئیل ائدن پداقوژی قووّه ایدی. عبدالله طالب‌زاده یئنی تیپلی تدریس اوجاق‌لاری‌نین شبکه‌سی‌نین گئنیشلندیریلمه‌سی اوغروندا موباریزه آپاران ایکینجی قووّه‌نین — دؤورون معاریفچی‌لری‌نین سیرالارینا قوشولدو.[13] آذربایجان دیلینه آیریلمیش درس ساعاتی آز اولدوغوندان او، بئش-آلتی آی حاضیرلاشدیقدان سونرا ایمتاحان وئره‌رک شریعت موعلیمی شهادتنامه‌سی آلدی. او، ایشله‌دیگی مکتبده آذربایجان دیلی درسلری ایله یاناشی شریعت درسلری ده آپاریردی. ایکینجی رئال مکتبین دیرکتورونون قافقاز تحصیل دایره‌سینه گؤندردیگی 1916-جی ایل 18 اوکتوبر تاریخلی مکتوبوندا یازیلیر:
"صینیف موربیسی ایشله ین آ.شایقه بیرینجی رئالنی مکتبینده شریعت درسلری آپارماسینا ایجازه وئریلمیشدیر.[13]"
عبدالله شایق شریعت درسلری‌نین کیچیک ماهیتینی درک ائده‌رک چوخ واخت اونون یئرینه آذربایجان دیلینی، دونیوی علملری تدریس ائدیردی. لاکین آتدیغی بو آددین اونو وظیفه‌سیندن کنارلاشدیرا بیلردی. عبدالله شایق بونونلا باغلی "خاطیره‌لریم" -ده یازیردی:
"بیر گون مودیر غفلتاً ایچری گیردی و اوزونو صینفه چئویره‌رک بوگونکو درسین مؤوضوسونو سوروشدو. شاگیردلردن حبیب تالیشینسکی آیاغا قالخاراق: - بو گون درسده موعلیم "میراث مسله‌سینی کئچیر" - دئیه‌رک منی چتینلیکدن قورتاردی.[14]"
1901–1906-جی ایللرده عبدالله طالب‌زاده بیر نئچه مکتبده درس دئییردی. 1902-جی ایلین سپتامبریندا او، حبیب‌بیگ محمودبیگوفون مودیر اولدوغو آلتی‌صینیفلی شهر مکتبی‌نین آشاغی صینیف‌لرینه دایمی آنا دیلی موعلیمی تعیین ائدیلدی. درس ساعاتی آز اولدوغونا گؤره 1903-جو ایلدن صابونچودا آلتی‌ایل‌لیک مکتبده ده درس دئمگه باشلاییر. گنج موعلیم فهله‌لرین ایش شراییطینی ایلک دفعه اولاراق داها یاخیندان موشاهیده ائدیر، اؤیره‌نیردی. عبدالله طالبزادهنین 1903-جو ایلده اوچونجو کیشی گیمنازییاسیندا چالیشماسی حاقیندا اوچ سند مؤوجوددور: بیرینجی‌سینده، اونون 1903–1905-جی ایللرده پروگیمنازیادا ایشله‌دیگی گؤستریلیر.[15] ایکینجی سند ایسه مرکزی ادبیات آرشیوینده ساخلانیلان 31 نؤمره لی شهادتنامه‌دیر.[16] شهادتنامه‌دن معلوم اولور کی، او، قافقاز معاریف موفتّیش‌لیگی‌نین 15672 نؤمره‌لی امرینه اساساً 1905-جی ایل اوکتوبرون 29-دان 1912-جی ایل اوکتوبر 31-ه قدر گیمنازییادا چالیشمیشدیر.[16][17]
صابونچویا گئدیب-گلمک چتین اولدوغو اوچون عبدالله 1906-جی ایلین سپتامبریندا اورادان آیریلاراق باکی رئالنی و یئددینجی شهر مکتبینه ایشه دوزه‌لیر. عبدالله طالب‌زاده روس دیلینده ترجومه‌یی-حالیندا گؤستریر کی، 1906-جی ایلده 7-جی روس-تاتار مکتبینده یئرلی دیلدن درس دئمگه باشلادی. سیّد حسین، جعفر جبارلی محض بو مکتبده اونون شاگیردلری اولموشدور. او، بورادا 1908-جی ایله قدر چالیشدی. عبدالله طالب‌زاده 1908-جی ایلدن پداقوژی فعالیتینی باکیداکی رئالنی مکتبینده داوام ائتدیریر. عبدالله شایق بورادا شهرین بیر نئچه مکتبینده آلتینجی درس کیمی تدریس ائدیلن آذربایجان دیلیندن درس وئرمیشدیر.[18]موترقّی فیکیرلرینه عبدالله شایق شاگیردلری و قاباقجیل فیکیرلی معاریف ایشچی‌لری آراسیندا بؤیوک حؤرمت و نوفوذ صاحیبی اولموشدور.[18][19]
عبدالله شایق نیجات جمعیتی‌نین عوضولری آراسیندا (آشاغی سیرادا ساغدان دؤردونجو). 1906-جی ایل.
عبدالله شایقین پداقوژی فعالیتی‌نین بیرینجی مرحله‌سینی احاطه ائدن ایللر خالق معاریفی ساحه‌سینده باشلانمیش بؤیوک بیر جانلانما ایله موشاییعت اولونور. موختلیف معاریف جمعیت‌لری یارادیلیردی. بو جمعیت‌لر ایچریسینده "نیجات" جمعیتی اؤز فعالیتی ایله دیقتی جلب ائدیردی. جمعیتین صدر موعاوینی اولان نریمان نریمانوفون و اونون همفیکیرلری‌نین حسن بیگ زردابی، فرج بیگ آغایئف، سلیمان ثانی آخوندوف، عبدالله شایق، اوزئییر حاجی‌بیگلی و باشقالاری‌نین سعیی نتیجه‌سینده 1906-جی ایلین آقوستوندا و داها سونرا 1907-جی ایلده آذربایجان موعلیم‌لری‌نین مووافیق اولاراق بیر و ایکی قورولتای‌لاری چاغیریلدی.[20]
آذربایجان ایجتیماعی حیاتیندا تاریخی اهمیت کسب ائدن قورولتای‌لار معاریف و مکتب مسله‌سینی موسلمان‌لارین اینکیشافی‌نین ان واجیب کومپوننت‌لری ایله باغلی اولان سیاسی، مدنی و ایجتیماعی مسله ایدی. درسلیک‌لرین، پروقرام‌لارین وضعیتی، تعلیم اوصول‌لاری (همین دؤور ایبتیدایی شهر مکتب‌لرینده روس دیلی نِموْی[نِموْی سؤزونون ترجومه‌سی لال دئمکدیر.] متودو ایله تعلیم ائدیلیردی)، اوخوماق و یازماق اوچون آسان اولان یئنی اوصولون تطبیقی حاقیندا، کند موعلیم‌لری‌نین وضعیتی، مکتب‌لرده آذربایجان دیلی درسلرینه وئریلن درس مودتی‌نین آرتیریلماسی، تدریسین کئیفیتی‌نین یوکسلدیلمه‌سی، تعطیل‌لرین دوزگون بؤلوشدورولمه‌سی، ایبتیدایی تحصیلین عومومی و ایجباری اولماسی، یئنی اوصول‌لاردان ایستیفاده ائدیلمه‌سی هر ایکی قورولتایین اساس موذاکیره مؤوضوسو اولموشدور.[20]
عبدالله طالب‌زاده بیرینجی قورولتایدا چیخیش ائده‌رک آنا دیلی و ادبیاتین تدریسی، یئنی درسلیک‌لر یاراتماق حاقیندا اؤز فیکیرلرینی وئردی. قورولتای حسن بیگ زردابی، فریدون بیگ کؤچرلی، محمود بیگ محمودبیگوف، سلیمان ثانی آخوندوف، عبدالله شایق و دیگرلریندن عیبارت خوصوصی کومیسیون سئچدی. قورولتایین نؤوبتی ایجلاسیندا کومیسیون آدیندان عبدالله طالب‌زاده چیخیش ائده‌رک پروقرامین ترتیبی پرسیپ‌لریندن و اهمیتیندن دانیشدی.[20]
یارادیجی‌لیغی
عبدالله شایق 1901-جی ایلده 22 آوریل اوچونجو اوغلان گیمنازیاسیندا خوصوصی ایمتاحان کومیسیونوندا ایمتاحان وئره‌رک آنا دیلی موعلیمی آدینی آلیب. 5 نووامبر 1901-جی ایلدن روس-تاتار مکتب‌لرینده احتیاط موعلیمی کیمی پداقوژی فعالینیته باشلاییب. بوندان سونرا عؤمرونون 34 ایلینی آذربایجان معاریفی‌نین اینکیشافینا حصر ائدیب. 1906-جی ایلین آقوستوندا باکیدا کئچیریلن 1. موعلیم‌لر قورولتایی‌نین تشکیلینده بؤیوک خیدمت‌لری اولوب. قورولتایدا آنا دیلی‌نین و ادبیاتین تدریسینه دایر تشبوثله چیخیش ائدیب. قورولتای ح.زردابی، ف.کؤچرلی، م.محمودبیگوف، س.ثانی، ع.شایق و باشقالاریندان عیبارت خوصوصی کومیسیون سئچیب و آذربایجان دیلینده مووافیق پروقرام حاضیرلاماغی اونلارا تاپشیریب. 1. موعلیم‌لر قورولتاییندان هئچ بیر ایل کئچمه‌میش نئچه-نئچه یئنی درسلیک‌لر یارانیب. "الیفبا" ، "اوشاق چشمگی" ، "ایکینجی ایل" ، "گولزار" و س. بو کیمی درسلیک‌لرده ع.شایقین اؤز اثرلری و دونیا ادبیاتیندان اؤرنک‌لر چاپ اولونوب. اون آلتی صحیفه‌لیک "اوشاق چشمگی" کیتابی کیچیک یاشلی اوشاق‌لارین بیلیک سویّه‌سینه اویغون حاضیرلانیب.[21]بوندان سونرا او، موختلیف ایللرده بیر-بیری‌نین آردینجا "میلّی قیرائت" ، "مونتخابات" ، "تورک چلنگی" ، "ادبیات" ، "تورک ادبیاتی" ، "گولشنی ادبیات" آدلی درسلیک‌لر و پروقرام‌لار حاضیرلاییب. بو درسلیک‌لرده آذربایجان کلاسیک‌لری‌نین حیات و یارادیجی‌لیغی حاقیندا معلومات‌لار و اثرلریندن پارچالار وئریلیب. او، هم ده قادین‌لار اوچون درگی چیخارماق، اوشاق باغچاسی آچماق، کیتابخانا یاراتماق، کاسیب اوشاق‌لاری پولسوز اوخوتماق کیمی خئییرخواه تشبوث‌لر ایره‌لی سوروب، عئینی زاماندا آذربایجان ادبیاتینی تدقیق و تبلیغ ائدیب، خاقانی، نظامی، نسیمی، فضولی، ختایی، واقف، ودادی، ذاکر، م.ف.آخوندوف، س.ع.شیروانی، م.ع.صابر، ع.صحت، م.هادی، ح.جاوید کیمی شاعیر-یازیچی‌لارین یارادیجی‌لیق‌لاری آراشدیریب.
ع. شایق یارادیجی‌لیغینا ترجومه و غزل‌له باشلاسا دا، ایلک مطبوع اثری " لایلای" آدلی اوشاق شعری اولوب. او، 1906-جی ایلدن باشلایاراق سیلسیله شعرلری ایله آذربایجان میلّی اوشاق پوئزیاسی‌نین اینجی‌لرینی یارادیب. بیر سیرا شعرلری "دبیستان" و "مکتب" اوشاق-گنجلر توپلولاریندا ایشیق اوزو گؤروب. بو ایللرده "نیجات" جمعیتی‌نین ایداره هئیتینه عوضو سئچیلیب، ادبی-بدیعی پروبلم‌لرله، معاریف و مکتب ایشلری ایله مشغول اولوب.
خالق ادبیاتینی توپلاییب آراشدیران ع. شایق بو اؤرنک‌لر اساسیندا "تیق-تیق خانیم" ، "تولکو حجّه گئدیر" ، "یاخشی آرخا" کیمی منظوم ناغیل‌لار دا یازیب. اونون "ادهم" ، "تاپدیق دده" ، "قوچ‌پولاد" کیمی پوئمالاریندا میلّی فولکلورون تاثیری گؤرونور. شایق هم ده 1910-جو ایلده یازدیغی "گؤزل باهار" پیئسی ایله میلّی اوشاق تئاتری‌نین اؤزولونو قویوب.
شاعیرین " حورّیت پریسی"نه، "نییه اوچدو" ، "بیر قوش" ، "20. عصره خطاب" ، " شیکایت‌لریم" ، " زامانین اینقیلابچی‌لارینا" کیمی شعرلری اینقیلاب روحلو شعرلری ساییلیر.
نثر یارادیجی‌لیغینا 1905-جی ایلده رومانتیک "ایکی موضطریب و یا عذاب و ویجدان" یاریمچیق رومانی ایله باشلایان ادیب "مکتوب یئتیشمه‌دی" ، "کؤچ" ، "داشقین" ، "اینتیحارمی، یاشاماقمی" ، "گؤبلک" ، " ایبلیسین حوضوروندا" ، " دورسون" ، "عصریمیزین قهرمان‌لار"-ی کیمی بیر چوخ حکایه، پووئست و رومان‌لار یازیب. "کؤچ" و "مکتوب یئتیشمه‌دی" حکایه‌لری و "عصریمیزین قهرمان‌لاری" رومانی ایلک میلّی نثر اؤرنک‌لری کیمی دَیرلندیریلیر. " هپیمیز بیر گونشین ذره‌سی‌ییز" اثری شاعیرین او دؤورکو دونیاگؤروشونو، شر قووّه‌لرین خالقلار آراسیندا نیفاق سالماسینی، ساواش تؤرتدیگینی، بشرین صاباحینی، اینسان‌لارین طالعیینی گؤسترن رومانتیک شعرلریندندیر.
ع.شایق موستقیل آذربایجان ایدئیاسیندا محمد‌امین رسول‌زاده، ا.آغااوغلو، ع.توپچوباشوف، ع.حسین‌زاده، ی.نصیب‌بیگلی کیمی اؤندر ضیالی‌لارلا همفیکیر اولوب. او، 1918-جی ایل مئیین 28-ده یارانان آذربایجان خالق جومهوریتینی سئوینجله قارشیلاییب. محمد امین رسول‌زاده بو دؤورده "میلّی ایستیقلالین سئوینجینی ایلک دویان‌لار" سیراسیندا ع.شایقین ده آدینی چکیب. رسمی دؤولت قزئتی اولان "آذربایجان"-ین صحیفه‌لرینده مکتب‌لر و میلّی‌لشدیرمه مسله‌سی حاقیندا ایلک چیخیش ائدن، اونو تبلیغ ائدن و حیاتا کئچیرن‌لردن بیری ده ع.شایق ایدی. او، 1919-جو ایلده باکی دؤولت بیلیم‌یوردونون یارانماسی ایله باغلی "طلبه حیاتی" پیئسینی یازیب، یاریمچیق "عصریمیزین قهرمان‌لاری" رومانینی تاماملاییب. بو اثرلرده مؤلیف وطن، میلت، موستقیل‌لیک آرزولارینی دیله گتیریب، میلّی دؤولتچی‌لیگیمیز اوچون یئنی میلّی کادرلار حاضیرلانماسی مسله‌سینی اؤنه چکیب. اونون بو ایللرده قلمه آلدیغی "یئنی آی دوغارکن" ، " تورک عدمی مرکزیت موساواتا ایتحاف" ، "آرازدان تورانا" کیمی شعرلری ادبی موحیطده دَیرلندیریلن پوئزیا اؤرنک‌لریندندیر. اونون "وطنین یانیق سسی" شعرینده اولو اوغوزلارین هونری، آلتای تورکلری، ائلخان و آلتون اوردوسو اؤرنک گؤستریلیب.
وطنپرور شاعیر کیمی
شاعیر "ایکی موجاهید" و یاخود "آتی یارالی عسگر" شعرینده جاهان ساواشی‌نین یارالاری، ارمنی داشناک‌لاری‌نین آذربایجان تورپاق‌لارینداکی وحشی‌لیگی، قاراباغداکی فیتنه-فسادلاری اؤن پلانا چکیب. ادیب آدر دؤورونده معاریف و مکتب یؤنومونده‌کی ایشینی داها دا جانلاندیریب، بیر نئچه مکتبی میلّی‌لشدیریب، روس مکتب‌لرینده آذربایجان تورکو صینیف‌لری یارادیب. دؤولتین یاراتدیغی پروقرام و درسلیک‌لر حاضیرلایان کومیسیونونون عوضوو کیمی چالیشیب.
1920-جی ایل آوریلین 28-ده روس اوردوسو (11. قیرمیزی اوردو) آذربایجانا سوخولور، کومونیست‌لر حاکیمیتی اله آلیر. بونا باخمایاراق، ع.شایق خالقین گله‌جگی نامینه اؤز ادبی-پداقوژی فعالیتینی داوام ائتدیریر. او، پداقوژی کورسلاردا، تکنیکوم‌لاردا و باشقا مکتب‌لرده درس دئییر، مدنی-معاریف ایشلرینه یاردیم ائدیر، بدیعی یارادیجی‌لیقلا مشغول اولور. 1923-جو ایلده اونون ادبی-پداقوژی فعالیتی‌نین 20 ایللیگی طنطنه ایله قئید ائدیلیر. چالیشدیغی گیمنازیا "شایق نومونه مکتبی" آدلاندیریلیر. بو مکتبده بوتون درسلر آذربایجان تورک دیلینده آپاریلیر. تزه آچیلان صینیف‌لرده اساس موعلیم‌لرع.شایق، ق.رشاد، ج.جبراییل بیگلی، س.قولی‌یئف و باشقا ضیالی‌لار اولور. لاکین یئنی یارانمیش مکتب بیر چوخ پروبلم‌لرله اوزلشیر. نه درسلیک، نه ده پروقرام تاپیلیر، موعلیم کادرلاری چاتیشمیر. سئچیلمیش هئیت ع.شایقین رهبرلیگی ایله شاگیردلر اوچون پروقرام و درسلیک حاضیرلاماغا باشلادی. "شایق نومونه مکتبی"-نین مأذونو، حاضیردا ائا-نین موخبیر عوضوو محمدمین صالحلی سؤیله‌ییر کی، بیر چوخ فنلردن درسلری بیزه تورکیه‌دن گلمیش موعلیم‌لر دئییردی. قوجامان پداقوق و تدقیقاتچی لطیف حسین‌زاده گنجلرده میلّی شوعورون فورمالاشماسیندا، میلّی مدنیتین، تاریخین اؤیره‌نیلمه‌سینده او واخت فعالیت گؤسترن مکتبین بؤیوک رول اوینادیغینی وورغولایاراق یازیر کی، مکتبده چاتیشمایان درسلیک‌لری تورکیه‌دن گتیریردیلر. بوتون بو چتینلیک‌لره باخمایاراق عبدالله شایقین رهبرلیگی ایله گنج، هوسکار موعلیم‌لرین سعیی و چالیشقانلیغی سایه‌سینده میلّی صینیف‌لرده درس پروسه‌سی ترقی تاپیر. شوروی حاکیمیتی‌نین ایلک ایللرینده مکتب ایکی یئره آیریلیر: آشاغی شؤعبه‌لر و صینیف‌لر-بیرینجی درجه‌لی دوققوزونجو مکتب، اوچونجو صینیفدن اعتیباراً ایسه-ایکینجی درجه‌لی اون ایکینجی مکتب آدلاندیریلیر. آکادمیک م.صالحلی سؤیله‌ییر کی، مکتبین دیرکتورو غفور کانتئمیر ایدی. عبدالله شایق ادبیاتدان درس دئییردی. او درین بیلیگه مالیک، اؤز پئشه‌سی‌نین وورغونو اولان هرطرفلی بیر شخص ایدی. اوشاق‌لارا بؤیوک قایغی ایله یاناشیر، اونلارلا داورانیشدا چوخ نزاکتلی اولاردی. بیز شاگیردلر اونا احتیراملا یاناشار، حؤرمت علامتی اولاراق "میرزه" دئیردیک. 1923-جو ایلده "نومونه مکتبی" نین ایلک بوراخیلیشی اولور. همین بوراخیلیش گئجه‌سینده طلبه و موعلیم‌لرین آرزوسونو نظره آلان معاریف کومیسارلیغی و باش تربیه ایجتیماعیّه دایره‌سی بیر چوخ دولانباجلی یوللاردان کئچیب فعالیتینی مووفّقیتله داوام ائتدیرن مکتبی "شایق نومونه مکتبی" آدلاندیرماغی قرارا آلیر. 1918-جی ایلده یارادیلمیش مکتب 10 ایل فعالیت گؤسترمیشدیر. بو مودت عرضینده مکتبده سیویلیزاسیایا دوغرو اینکیشاف پرسپکتیولری، عصرین اوّل‌لرینده آذربایجانین دیرچلدیلمه ایمکان‌لاری، میلّی شوعورون سورعتله اویانما پروسه‌سی نظره آلیناراق موستقیل و رئال میلّی تحصیل سیاستی حیاتا کئچیریلیر.
بو ایللر عرضینده تعلیم-تربیه ایشلری ایله یاناشی بدیعی یارادیجی‌لیقلا دا مشغول اولان ع.شایقین "وظیفه" ، "اؤزو بیلسین، منه نه؟" ، "آناباجی" ، "عصبی آدام" کیمی سیلسیله حکایه‌لری، "آراز" اینقیلابی-تاریخی مؤوضولو رومانی، علم، معاریف و مدنیت حاقیندا بیر سیرا مقاله‌لری ادبی موحیطده ماراقلا قارشیلانیر. او، هم ده "تنقید-تبلیغ" تئاتری اوچون اثرلر یازیر.
آذربایجان گنج تاماشاچی‌لار تئاتری‌نین، اوشاق و گنجلر نشریاتی‌نین ایشی بیرباشا شایقین آدی ایله باغلی‌دیر. اوزون مودت بو تئاتردا چالیشان ادیب " خاص‌آی " ، " ائل‌اوغلو" ، "وطن" ، "فیتنه" ، "قاراجا قیز" کیمی چئشیدلی پیئس‌لر یازیر. " فیتنه" و "نوشابه" اثرلری نظامی سوژه‌‌لری اساسیندا یارانان ماراقلی صنعت اؤرنک‌لری‌دیر.
ادیب بو ایللرده ده اوشاق‌لار اوچون گؤزل اثرلر یازیر، باشقا صنعت دوستلارینی دا بو ایشه جلب ائدیر. اونون "مئی نغمه‌سی" ، "توپ اویونو" ، "بنؤوشه" ، "قرنفیل" ، "بولبول" کیمی اوشاق شعرلری، ناغیل و پوئمالاری بو گون ده اؤز دَیرینی ساخلاییر. م.سیّدزاده، م.دیلبازی، م.رضاقولوزاده، ز.جبارزاده و باشقا مؤلیف‌لر اوشاق‌لار اوچون اثر یازماغی اوندان اؤیره‌نیرلر.
عالیم، ادبیاتشوناس، فولکلورچو کیمی ده چالیشان ع. شایق کلاسیک ادبیات یؤنومونده آراشدیرمالار آپاریر. اونون نظامی، فضولی، نسیمی، واقف، م.ف.آخوندوف، میرزه جلیل، ح.جاوید، م.هادی کیمی صنعتچی‌لر حاقینداکی فیکیرلری بو گون ده دَیرلی‌دیر.
شاعیرین شرق ادبیاتی مسله لری، صوفیزم، تصووف، حوروفی‌لیک، ائلجه ده چئشیدلی ادبی جریان و متود حاقینداکی آراشدیرما و آختاریش‌لاری دا ماراقلی‌دیر. میلّی فولکلوروموزو ایلک دفعه توپلاییب اؤیرنن‌لردن بیری ده ائله ع.شایق‌دیر. اونون چاغداش حیاتا، علم و دیل مسله‌لرینه عایید یازی‌لاری ایسه خوصوصی ماراق دوغورور.
عبدالله شایقین اؤولادی تنقیدچی، ادبیاتشوناس کمال طالب‌زاده‌دیر. عئینی زاماندا بؤیوک شاعیر صمد وورغون ایله باجاناق ایدی.
کیتاب‌شوناسلیق
اثرلری‌نین نشری
- گولشن ادبیات. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی، 1910، 89 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی، 1910، 64 ص.
- یاخشی آرخا. تولکو، قارغا، حاجی‌لئیلک. باکی: کاسپی مطبعه‌سی، 1911، 18 ص.
- تیق-تیق خانیم. تولکو، قارغا، حاجی‌لئیلک. باکی: کاسپی مطبعه‌سی، 1911، 16 ص.
- تولکو و خوروز. باکی: کاسپی مطبعه‌سی، 1911، 15 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی، 1911، 56 ص.
- گؤزل باهار پیئسی. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی، 1912، 34 ص.
- گولزار قیرائت کیتابی. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1912، 34 ص.
- بدبخت عاییله. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1912، 42 ص.
- کیمدیر حاقلی؟ پیئسی. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1913، 39 ص.
- مراد. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1913، 15 ص.
- اورک تیکمک، یاخود قوربان بایرامی. باکی: کاسپی مطبعه‌سی، 1913، 14 ص.
- شله‌قویروق. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1913، 16 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1915، 57 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1917، 57 ص.
- میلّی قیرائت کیتابی. باکی: حؤکومت مطبعه‌سی، 1919، 228 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: ایران مطبعه‌سی، 1919، 56 ص.
- تورک چلنگی. باکی: حؤکومت مطبعه‌سی، 1919، 405 ص.
- اوشاق گؤزلوگو. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی ، 1919، 57 ص.
- وطن. باکی: بیرینجی حؤکومت مطبعه‌سی، 1919، 30 ص.
- ادبیات درسلری. باکی: حؤکومت مطبعه‌سی، 1919، 134 ص. (حسین جاویدله بیرلیکده)
- میلّی قیرائت کیتابی. باکی: حؤکومت مطبعه‌سی، 1919، 228 ص.
- شل‌قویروق (ایکینجی چاپی). باکی: آذرنشر، 1921، 110 ص.
- میلّی قیرائت (ایکینجی طبع). باکی: آذرنشر، 1922، 232 ص.
- قیرائت کیتابی. باکی: آذرنشر، 1924، 145 ص.
- تورک دیلی (اوشاق گؤزلوگو). باکی: آذرنشر، 1924، 80 ص.
- تورک ادبیاتی. باکی: آذرنشر، 1924، 334 ص.
- قیرائت کیتابی. باکی: یئنی تورک الیفباسی کومیته‌سی، 1925، 167 ص.
- موعلیم (حکایه). باکی: آذرنشر، 1926، 38 ص.
- مکتوب یئتیشمه‌دی. باکی: آذرنشر، 1926، 22 ص.
- گؤبلک. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1926، 15 ص.
- آناباجی. باکی: آذرنشر، 1926، 16 ص.
- ایلدیریم. باکی: آذرنشر، 1927، 91 ص.
- تولکو حجّه گئدیر. باکی: آذرنشر، 1927، 40 ص.
- دؤردونجو ایل (درسلیک). باکی: آذرنشر، 1929، 176 ص.
- دؤردونجو ایل (درسلیک). باکی: آذرنشر، 1930، 176 ص.
- ائششک اوستونده سیاحت. باکی: آذرنشر، 1933، 10 ص.
- سئچیلمیش حکایه لر. باکی: آذرنشر، 1933، 180 ص.
- اویونچو باغالار. باکی: آذرنشر، 1934، 28 ص.
- چوجوق شعرلری. باکی: آذرنشر، 1934، 16 ص.
- اویونچو باغالار. باکی: آذرنشر، 1936، 40 ص.
- تولکو حجه گئدیر. باکی: آذرنشر، 1936، 20 ص.
- سئچیلمیش اثرلری. باکی: آذرنشر، 1936، 270 ص.
- مکتوب یئتیشمه‌دی. باکی: آذرنشر، 1937، 16 ص.
- یاخشی آرخا. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1939، 28 ص.
- تاپدیق دده. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1939، 39 ص.
- گؤزل باهار. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1940، 32 ص.
- آراز (رومان). باکی: آذرنشر، 1940، 274 ص.
- تیق-تیق خانیم. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1942، 10 ص.
- ناغیل‌لار. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1945، 54 ص.
- اووچو مستان. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1945، 23 ص.
- قوچ پولاد. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1946، 76 ص.
- نوشابه. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1947، 12 ص.
- سئچیلمیش اثرلری. باکی: آذرنشر، 1948، 428 ص.
- شعرلر، ناغیل‌لار. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1948، 32 ص.
- مکتوب یئتیشمه‌دی. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1949، 12 ص.
- کؤچ. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1950، 32 ص.
- شعرلر و حکایه‌لر. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1950، 80 ص.
- آراز. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1954، 172 ص.
- سئچیلمیش اثرلری (اوچ جیلدده)، بیر جیلد. باکی: آذرنشر، 1955، 444 ص.
- سئچیلمیش اثرلری (اوچ جیلدد)، ایکی جیلد. باکی: آذرنشر، 1957، 456 ص.
- سئچیلمیش اثرلری (اوچ جیلدد)، اوچ جیلد. باکی: آذرنشر، 1959، 528 ص.
- تولکو حجه گئدیر. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1959، 16 ص.
- شعرلر و حکایه‌لر. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1959، 112 ص.
- سئچیلمیش اثرلری. باکی: آذرنشر، 1960، 480 ص.
- خاطیره‌لریم. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1961، 224 ص.
- قوچ پولاد. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1962، 88 ص.
- بنؤوشه. باکی: آذرنشر، 1964، 14 ص.
- پیرین کرامتی. باکی: آذرنشر، 1965، 39 ص.
- تیق-تیق خانیم. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1966، 16 سه.
- شل‌قویروق. باکی: آذرنشر، 1966، 23 ص.
- یاخشی آرخا. باکی: معاریف، 1966، 46 ص.
- تولکو حجه گئدیر. باکی: گنجلیک، 1968، 16 ص.
- گؤزل باهار. باکی: گنجلیک، 1968، 27 ص.
- آراز. باکی: گنجلیک، 1969، 198 ص.
- تیق-تیق خانیم. باکی: گنجلیک، 1970، 16 ص.
- یاخشی آرخا. باکی: گنجلیک، 1971، 16 ص.
- آراز. باکی: گنجلیک، 1973، 199 ص.
- خاطیره‌لریم. باکی: گنجلیک، 1973، 364 ص.
- شعرلر، پوئمالار، تمثیل‌لر. باکی: گنجلیک، 1976، 21 ص.
- قوچ پولاد. باکی: گنجلیک، 1977، 264 ص.
- اثرلری (بئش جیلدده)، بیر جیلد. باکی: آذرنشر، 1966، 555 ص.
- اثرلری (بئش جیلدده)، ایکی جیلد. باکی: آذرنشر، 1968، 602 ص.
- اثرلری (بئش جیلدده)، اوچ جیلد. باکی: آذرنشر، 1972، 652 ص.
- اثرلری (بئش جیلدده)، دؤرد جیلد. باکی: آذرنشر، 1977، 776 ص.
- اثرلری (بئش جیلدده)، بئش جیلد. باکی: آذرنشر، 1978، 502 ص.
- آراز. باکی: گنجلیک، 1980، 196 ص.
- سئچیلمیش اثرلری. باکی: گنجلیک، 1984، 444 ص.
- عبدالله شایق. سئچیلمیش اثرلری: 1. جیلد – حکایه‌لری، پووئستی، رومان‌لاری؛
- عبدالله شایق. سئچیلمیش اثرلری: 2. جیلد – شعرلری، غزل‌لری، پوئمالاری، پیئس‌لری؛
- عبدالله شایق. سئچیلمیش اثرلری:3. جیلد – شعرلری، منظوم حکایه‌لری و پوئمالاری، حکایه لری، تمثیل‌لری، پیئس‌لری.
ترجومه‌لری‌نین نشری
- ایکی اوشاق (منظوم حکایه). باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین مطبعه‌سی، 1906، 39 ص.
- رومی. عیبرت و موقابیله (مثنوی). باکی، 1906، 24 ص.
- دانیئل دفو. مشهور اینگیلیس روبینسونون حکایه‌سی. باکی: اوروجوف قارداش‌لاری‌نین الکتریک مطبعه‌سی، 1909، 78 ص.
- شکسپیر. مکبث. باکی: آذرنشر، 1932، 87 ص.
- بارتو. پینتی قیز. باکی: آذرنشر، 1935، 10 ص.
- نظامی. ایسگندرنامه. ?. حیصه (شرفنامه). باکی: آذرنشر، 1941، 450 ص.
- ای.آ. کریلوف. سئچیلمیش تمثیل‌لر. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1944، 36 ص.
- نظامی. سِحرلی اوزوک. باکی: اوشاق‌گنج نشر، 1962، 15 ص.
- نظامی گنجوی. ایسگندرنامه. باکی: آذربایجان س‌س‌ر ائا نشریاتی، 1964، 407 ص.
- نظامی. سِحرلی اوزوک. باکی: گنجلیک، 1971، 15 ص.
- ای.آ. کریلوف. جیرجیراما و قاریشقا. باکی: گنجلیک، 1976، 13 ص.
- ایللرین تؤهفه‌سی. باکی: گنجلیک، 1976، 148 ص.
فیلموقرافی
- رقص ائدن باغالار (فیلم، 1935)
- تولکو حجه گئدیر (فیلم، 1971)
- پیسپیسا خانیم و سیچان بیگ (فیلم، 1974)
قایناق
- محمدحسین تهماسیب. سئچیلمیش اثرلری. 2 جیلدده. بیر جیلد. باکی: موترجیم، 2010. — ص. 470.
اتک‌یازی
- Abdulla Shaig: Rays from the Same Sun. Azerbaijan International Magazine
- Abdulla Şaiq Biblioqrafiya, 2016. səh. 7
- Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 244.
- Abdulla Şaiq Biblioqrafiya, 2016. səh. 7-8
- Undelivered Letter by Abdulla Shaig, Azerbaijan International,
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 12
- D.R, Mustafayeva. Görkəmli Maarifçi Pedaqoq H.Mahmudbəyov. Azərbaycan məktəbi № 6. 1961. 34.
- X.C, Məmmədov. İlk rus-müsəlman məktəbləri və onun tarixi rolu. Azərbaycan məktəbi № 5. 1964. 12.
- T.B, Eminli. Əli Nəzminin pedaqoji görüşləri. Bakı. 1999. 15.
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 13
- Şaiqanə yad et. Bakı: "Gənclik". 1981. 35.
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 13-14
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 17
- Şaiq, A.M. Xatirələrim. Bakı: "Uşaqgəncnəşr". 1961. 46.
- Abdulla Şaiq. Seçilmiş əsərləri. II cild. Bakı: "Azərnəşr". 1968. 310.
- Azərbaycan SSR Dövlət və İncəsənət Arxivi.Abdulla Şaiqin Fondu, həyat və fəaliyyətinə dair materiallar. (sənədlər, məktublar, əmrlər və s.). 78.
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 18
- Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 19-20
- Şaiq, A.M. Xatirələrim. Bakı: "Uşaqgəncnəşr". 1961. 57.
- A.S, Abdullayev. Azərbaycan dilinin tədrisi tarixindən. Bakı: "Maarif". 1966. 71–73.
- Abdulla Shaig Rays from the Same Sun. azer.com
کؤچورن: عباس ائلچین
