دیلیمیز - میلّی کیملیگیمیز!
(دیل، اونسیت، کولتور و میلّت)
آینور طالیبلی
تاریخده نوفوذ قازانمیش میلّتلرین و اونلارین کولتورلرینین، مدنیّتلرینین وار اولدوغونو گؤسترن ان اؤنده دلیل هئچ شوبههسیز کی، اونلارین دیللریدیر. محض بو دا بیلینیر کی، بیر میلّتی اولوشدوران، مئیدانا گتیرن تمل باغلاردان - قاوراملاردان بیری و ان اساسی دیلدیر.بو آراشدیرمامیزین مؤوضوسو دیل قاورامی، دیل و دوشونجه آراسینداکی علاقه، دیلین میلّتین و میلّتلرین کولتورلرینین مئیدانا گلمهسیندهکی رولو، بیز تورکلرین دیلی و اورتاق تورکجهنین اؤنمی اولاجاقدیر.
دیل قاورامی حاقّیندا چوخ تانیم واردیر. اسکی زامانلاردان بری دیلچیلر طرفیندن "دیل" قاورامی موختلیف شکیللرده تانیملانمیش اولسا دا، بو تانیملار آراسیندا بیر-بیرینی حؤکماً بوشا چیخاراجاق دوزئیده بیر فرقلیلیک مؤوجود دئییلدیر.
بونلارین بیر قیسمی بئلهدیر: تاریخسل، توپلومسال و کولتورل بیر اولقو – قاورام اولاراق دیل اینسانین اؤزونو و دونیانی آنلاماسینی تأمین ائدن و اینسانلار ایله ایلَتیشیمی – اونسیتی و آنلاشمانی مومکون ائدن تمل اینسانی یئتیدیر. مشهور دیلچی، تورکولوق محرّم ائرگین دوشونجهسینه گؤره ایسه "دیل اینسانلار آراسیندا آنلاشیلمانی تأمین ائدن طبیعی بیر آراج – واسیطه، اؤزونهمخصوص یاسالاری – قانونلاری اولان و آنجاق بو قانونلار چرجیوهسینده گلیشن - اینکیشاف ائدن جانلی بیر وارلیق، تملی بیلینمهین زامانلاردا آتیلمیش گیزلی آنلاشمالار سیستمی، سسلردن هؤرولموش توپلومسال بیر قورومدور". بو تانیما گؤره دیل، یوزیللر بویو گلیشهرک مئیدانا گلمیش سوسیال بیر قورومدور. میلّتی بیرلشدیرمکده و قورومادا تأثیرلی گوجلو بیر اورتاق میراثدیر. باشقا بیر ایفادیله دیل طبیعی و سیستملی بیر آنلاشما واسیطهسیدیر؛ میلّی کولتورون آیناسی و داشیییجیسیدیر؛ توپلومون کولتورل دَیرلرینی ایفاده ائتمک اوچون واسیطه اولاراق بیرلیک و بوتونلوگو مئیدانا گتیرمکده تأثیرلی بیر عونصوردور.
آردینی اوخو/ Ardını oxu