+0 بگندیم
بیر دلی‌نین دفتریندن
اوزئییر حاجی‌بیگلی
بیر مثل وار دئییرلر کی، ایکی‌آیاقلی‌یا اعتیبار یوخدور.
دوغرودان دا بئله‌دیر، دونیادا هر نه ایکی‌آیاقلی مخلوق وار، اونلارین هئچ بیرینه اعتیبار ائله‌مک مومکون دئییل.
گؤتورک، مثلا، تویوغو. ایکی‌آیاقلی مخلوقدور. نه قدر دن وئر، نه قدر یئم وئر، یئنه ده سنی گؤرنده قاچاجاقدیر. او کی، قالدی آداما--ایکی‌آیاقلی مخلوقدور--داها بورادا هئچ دانیشماق لازیم دئییل.
آما بو ایشین سببی وار.
مثلا، ائودن چیخیرسان باییرا و گؤرورسن کی، بیر دنه تویوق آیاغی‌نین بیرینی قالخیزیب تکجه دوروبدور. و اؤزو ده برک فیکره گئدیبدیر. ایسته‌ییرسن کی، یانینا گئدیب بیر قدر دن وئره‌سن. گؤرورسن کی، او ساعات قاچدی. دئمه‌لی، تویوقلا سنین آراندا اعتیبار یوخدور. چونکی سن ده ایکی‌آیاقلی، او دا.
ایندی گؤرک بونون سببی ندیر؟
تویوق چوخ یاخشی بیلیر کی، سن تویوق یئینسن و مادام کی، سنی گؤرور همیشه قورخور. اودور کی، بیر سورو تویوغا دا چاغیریب دن تؤکنده گؤرورسن کی، یازیق تویوقلارین بیر گؤزو دنده و بیر گؤزو ده سنده‌دیر.
ایندی گلک آداملارا!
دئییرلر کی، قدیم زامانلاردا آداملار بیر-بیریلرینه چوخ یاخشی اعتیبار ائلرمیشلر و حتّی بیر زامان وار ایمیش کی، بیر صالاواتا چؤرک ده آلماق اولارمیش، باشماق دا و پاپاق دا.
من بیلمیرم کی، بو احوالات دوغرودورمو، یوخسا یالان. آنجاق اونو بیلیرم کی، بو گون او جوره شئیلر اولا بیلمز. چونکی بو گون صالاوات عوضینه پول لازیمدیر. پولو قازانماق دا صالاوات چکمک کیمی آسان دئییلدیر. ایندی بو گون اگر بیر آدام او بیری آداما اعتیبار ائله‌ییرسه، پولون جهتینه ائله‌ییر و ایللا پولو اولماسا، ایتمیش پاسپورت کیمی اعتیباردان ساقیطدیر.
پول اینسانلار آراسیندا رسمیت تؤره‌دیر. مثلا، حسن‌قولو ایله جعفرعلی بیر-بیریله دانیشیرلار، حسن‌قولو دئییر کی، بو گون باشیم برک آغریییر، اوندا جعفرعلی جاواب وئریر کی، بیر قدر فِناستین آل، یاینکی یاتارکن باشووا دسمال چال، یا حنا قوی. آما ائله کی، حسن‌قولو جعفرعلی‌یه بیر مانات ضرر وورور، او حالدا جعفرعلی ائله وورور کی، حسن‌قولونون باشی نینکی آغریییر، بلکه یاریلیر و قان آخیر. ایندی منه دئیه‌جکلر کی، سنین سؤزلرینده منطیق یوخدور.
منطیق ندیر؟
منطیق دانیشما علمیدیر. دانیشان کس گرک ائله دانیشسین کی، سؤزونون دالی قاباغی بیر-بیرینه دوز گلسین. مثلا، دئمه‌سین کی، بو گون هاوا چوخ گؤزلدیر، چونکی دونن برک آجمیشدیم.
ایسترسینیز منطیق باره‌سینده بیر قدر سؤیله‌ییم. بوردا میثال لازیمدیر. مثلا، شوشه قیریلار، الیمده‌کی شوشه‌دیر. بس الیمده‌کی شوشه ده قیریلار.
بیر اؤزگه مثل: اینسانلار اؤله‌جکدیرلر. سن اینسانسان، بس سن ده اؤله‌جکسن. یاینکی اینسان ایکی‌آیاقلیدیر. و ایکی‌آیاقلی‌یا دا اعتیبار یوخدور. تویوق دخی ایکی‌آیاقلیدیر، بس اوندا، تویوغا دا اعتیبار یوخدور.
اوندا بیریسی گلیب دئییر: تویوغون ایکی آیاغی واردیر و اؤزونه ده اعتیبار یوخدور. سنین ده ایکی آیاغین وار و سنه ده اعتیبار یوخدور. بس اوندا سن تویوقسان!
یوخ، بو سؤز خیلافی-منطیقدیر، بونا سوفیزم دئیرلر. ائله هامان او سوفیزمدیر کی، تهران حؤکومتینی بو گونه سالدی و هم آغلامالی و هم گولمه‌لی بیر کومدی‌یا قاییردی.
ایران حؤکومتی دئییر کی، سایر حؤکومتلر مشروطه وئردیلر، چونکی جاماعات ائله ایسته‌ییردی. آما ایران جاماعاتی ائله ایسته‌میر و اونا گؤره من ده مشروطه وئرمیرم.
بورادا منطیق اولاردی، هرگاه "ایران جاماعاتی ائله ایسته‌میر" سؤزو غلط اولماسایدی. آما، چونکی او سؤز غلطدیر، اونا گؤره بو مطلبده، ایران حؤکومتی قاناجاقدان کنار اولان کیمی، منطیقدن ده کناردیر. من بورادا چوخ سؤزلر دانیشاردیم، آما دانیشمیرام. زبان در دهان ائی خیردمند چیست؟ .....................................................نیست.
کؤچورن: عباس ائلچین
