+0 بگندیم
خنجر
ایلیاس افندی‌یئو
بو احوالات ایران آذربایجا‌نی نین کیچیک بیر شهرینده اولدو.
شهرین آرخا طرفی مئشه،قاباق طرفی ایسه گؤز ایشلتدیکجه اوزانیب گئدن گئنیش دوزنلیک ایدی. پالچیقدان هؤرولموش هوندور باریلار ایچینده یئرلشن و دئمک اولار کی،هامیسی بیر مرتبه‌دن عیبارت کرپیج ائولرین یالنیز داملاری گؤرونوردو.
بیر ایله یاخین ایدی کی،شهر خوشبخت گونلر کئچیریردی... بیر ایله یاخین ایدی کی،ایران آذربایجا‌نیندا میلّی حؤکومت قورولموشدو. دوکانلارین اوزریندن فارسجا لؤوحه‌لر گؤتورولموش، یئرینه آذربایجان دیلینده یازیلمیش لؤوحه‌لر وورولموشدو. کوچه‌لرین آدلاری دَییشدیریلیب آذربایجانجا اولموشدو.آداملار "آنا دیلی"،میلّی حؤکومت، "آذربایجان" سؤزلرینی ایندی تئز-تئز تکرار ائدیردیلر.ائله بیل کی،اونلار بو سؤزلرین تلفوظوندن سونسوز بیر ذؤوق دویوردولار... ائله بیل کی، اونلار بو سؤزلرله اؤیونور،فخر ائدیردیلر... سحر تئزدن تاجیر و پئشه‌کارلار آذربایجان قزئتی‌نین تزه نؤمره‌سینی آلیب اوخوماغا تله‌سیردیلر. اونلار آذربایجان دیلینده چاپ اولونموش خبرلری،شعیر و حکایه‌لری بؤیوک لذتله اوخویوردولار.
بیر ایله یاخین ایدی کی، قصبه ده آچیلمیش تزه مکتبده گنج قیز سودابه خانیم،آتاسی صراف مشدی تاغی‌نین ایراده‌سی خیلافینا چیخاراق موعلّیم‌لیک ائدیر، اوشاقلارا آذربایجان دیلینده درس دئییردی.
مشدی تاغی قصبه‌نین ان وارلی تاجیری اولوب،یگانه اؤولادی سودابه‌نی فارس و فیرنگ دیللرینده اوخوتدوراراق یوکسک تحصیله چاتدیرمیشدی. قیزی سودابه خانیم میلّی حؤکومت قورولاندان سونرا موعلّیم‌لیگه گئتمک ایسته‌دیگینی بیلدیردیکده او،اوّلجه او قدر عصبیلشدی کی،از قالدی ووروب ائو-ائشیگی داغیتسین... سونرا قیزی‌نین اؤز فیکرینده مؤحکم دوردوغونو گؤروب،ایشی مولاییم‌لیکله یولونا قویماق ایسته‌دی...
-بو قدر وار-دؤولتله منیم قیزیمین گئدیب ایتین-قوردون اوشاقلارینا درس دئییب پول آلماسی منیم اوچون بی‌آبیرچیلیقدیر،-دئدی.
لاکین قیز ایته-قوردا دئییل،اؤز هموطنلرینه خیدمت ائتمک ایسته‌دیگینی بیلدیردیکده، عاغیللی و حیله‌گر مشدی تاغی ایشین نه یئرده اولدوغونو آنلاییب سوسدو.19 یاشلی تاجیر قیزیندا بو عوصیان روحو هارادان یارانمیشدی؟ مشدی تاغی بونو آنلایا بیلمیردی. عؤمرونون 50 ایلدن آرتیق بیر دؤورونو پول کیسه‌لری آرخاسیندا کئچیرن،قیزیللارین جینگیلتیسیندن باشقا بیر شئی گؤروب دویمایان بو قوجا صراف،آز مودّتده بوتون گنجلیگین قلبینه،روحونا حاکیم کسیلن وطنپرورلیک دویغوسونون حؤکمونده‌کی سیرری آنلایا بیلمیردی...
اونون قلبی ده قارشیسینداکی قیزیللار کیمی سویوق و اؤلو ایدی...
سودابه خانیم اوجابویلو،نازیک‌بدنلی،آغ و ظریف اوزو ایری،آلا گؤزلری‌نین مهریبان ایفاده‌سی ایله ایشیقلانمیش ساکیت و مولاییم بیر قیز ایدی.
سودابه‌ده میلّی حیسّین اویانماسی تاریخی چوخ کیچیک و عادی تصادوفدن باشلانمیشدی. بیر دفعه رفیقه‌لریندن بیری‌نین ائوینده ضیافتده او،گؤزللیگی،دؤولت و روتبه‌سی ایله قیزلار آراسیندا شؤهرت قازانمیش گنج بیر فارس ظابیطی گؤرموشدو. ظابیط اونا باخیب یا‌نینداکی قیزا دئمیشدی کی:"گؤزل قیزدیر،آما حئییف کی،آذربایجانلیدیر". فارس ظابیطیندن تصادوفاً ائشیتدیگی بو سؤزلر گنج قیزین عیزّت-نفسینی یارالامیشدی.
بونا گؤره ده سودابه ایران آذربایجا‌نیندا قالخان آزادلیق حرکاتینا اورک یانغیسی ایله قوشولدو و بو حرکاتین گؤزه‌گؤرونمز جوشغون دالغالاری اونو اؤز آغوشونا آلاراق چوخ اوزاقلارا آپاردی. حیاتیندا ایلک دفعه اولاراق بو گنج قیزدا میلّی غورور حیسّی باش قالدیریب،بوتون وارلیغینا حاکیم کسیلدی. او،اورک چیرپینتیلاری ایله سحرلر یئریندن قالخیر،بیر استکان چای ایچیب مکتبه تله‌سیر،اؤز شاگیردلرینی ائله تشویش، هیجان و احتیراسلا قارشیلاییردی کی،ائله بیل اونلاری ایتیره‌جگیندن،اونلارا بیر شئی اولاجاغیندان قورخوردو.
چوخلاری جین-جیندیر ایچینده اولان بو یاریم‌آج کؤرپه‌لرین شیکایتسیز،طلبسیز باخیشلاری گنج موعلّیمه‌‌نین قلبینی اودلاییردی.او،بو سولغون و موعذّب اوزلره هیجانلا باخیر،گؤز یاشلاری ایچینده دوشونوردو:"باخ،بونلار منیم هموطنلریمدیر."
بیر دفعه تنفّوس زامانی باییردا برک سس-کوی ائشیدیب،قاپینی آچاراق آراکسمه‌یه چیخدی.شاگیردلر،یاخشی گئیینمیش و قورخوسوندان آغ‌آپپاق آغارمیش بیر اوشاغین اوستونه دارتینان و الینده خنجر اولان 14 یاشلی آریق،قارابوغدایی بیر اوغلانی گوجله ساخلاییردیلار. اوغلان دارتینیر:-بوراخین.من اونا کیمی بیشرف اولدوغونو گوستررم-دئیه غضبله قیشقیریردی.
بو حال موعلّیمه‌نی چوخ عصبیلشدیردی.او،اوشاقلاری آرالاییب،الینده خنجر اولان اوغلا‌نین یا‌نینا گلدی.اوغلان اونو گؤره‌رک ساکیت اولدو.یولداشلاری اونون قولونو بوراخدیلار و او،خنجرینی آرخاسیندا گیزلده‌رک باشینی آشاغی سالدی.
--بونلار نییه دالاشیر؟-دئیه موعلّیمه شاگیردلردن سوروشدو.
باخ،تقصیر بوندادیر،-یاشجا او بیریلریندن بؤیوک و دیری‌باش اوغلان،یاخشی گئیینمیش اوشاغی گؤستریب ایضاح ائتدی.--ایلدیریم الینده خنجر اولان اوشاق دئییردی کی،آژانلار بیشرف آداملاردیر.بو دا دئییر بیشرف سنسن.چونکی اؤزونون آتاسی فارسلارین واختیندا آژان اولوب...
موعلّیمه الینده خنجر اولان اوغلا‌نین قولوندان یاپیشیب موعلّیملر اوتاغینا آپاردی. اونون تمیز،لاکین اونلارجا یاماغی اولان کؤهنه لیباسینا،قارا قیوریم ساچلارینا،موقصیر حالدا یئره دیکیلن گؤزلرینه باخیب-خنجری وئر بورا-دئیه آجیقلا سسلندی.اوغلان خنجری آرخاسیندا توتب،جاواب وئرمه‌دی.
--وئر خنجری-دئیه موعلّیمه تکرار ائتدی. بو زامان اوغلان اونون اوزونه باخمادان،ایستر-ایسته‌مز خنجری اونا اوزاتدی.موعلّیمه آغ سوموک قبضه‌لی و آلماز کیمی ایتی تییه‌لی خنجری نظردن کئچیردی.
--شاگیرد ده اؤزو ایله خنجر گزدیررمی؟-دئیه آجیقلا اوغلانا باخدی.
اوغلان نظرلرینی یئردن چکمه‌یه‌رک سوسدو.
--دئمک،خالقین اوشاغینی اؤلدورمک ایسته‌ییردین؟-موعلّیمه اونو دیقّتله نظردن کئچیردی.
بیرده اوغلان باشینی قالدیریب شوه کیمی پارلاق گؤزلرینی موعلّیمه‌‌نین آلا گؤزلرینه دیکه‌رک:
--او،خالقین اوشاغی دئییل،آژانین اوغلودور-دئدی.
اونون سسینده‌کی کین و قطعیتدن موعلّیمه‌‌نین غضبی درحال سویودو و او،داها دا ماراقلا اوشاغا باخاراق:
--نئجه مگر،آژان خالقدان دئییل؟-دئیه گیزلی بیر تبسّومله سوروشدو. اوغلان اونا خنجر کیمی کسکین نظر سالیب،تکرار یئره باخدی.موعلّیمه بو آنی باخیشین معناسینی آنلادی.
--یاخشی گئت.بو دفعه سنین تقصیریندن کئچیرم. آنجاق بیر ده بئله ایش ائتمه.ائشیتدینمی؟
لاکین اوغلان یئریندن ترپنمیردی.
-نییه گئتمیرسن؟
اوغلان باشینی قالدیریب یاواش، لاکین مؤحکم سسله:
-خنجری وئرین!-دئدی.
-لازیم دئییل،گئت.مکتب اوشاغی خنجر گزدیرمز.
بیر نئچه ثانیه‌لیک سوکوتدان سونرا اوغلان گوجله یئریندن قوپوب،آغیر آددیملارلا قاپی‌یا طرف گئتدی و قاپی‌یا چاتاندا دایانیب گئری چئوریله‌رک:
-خنجری وئرین،موعلّیمه-دئدی.
موعلّیمه اونون آلیشیب-یانان قارا گؤزلرینه باخیب:
-دئدیم کی،شاگیرد خنجر گزدیرمز-دئدی.
-یوخ، وئرین-دئیه اوغلان بو دفعه تیترک سسله تأکید ائتدی.
-چیخ باییرا-دئیه موعلّیمه قیشقیردی.اوغلان باشینی آشاغی سالیب یئریندن ترپنمه‌دی و آجیقلا اونا باخان موعلّیمه،اوغلا‌نین قارابوغدایی یاناغیندان یاواش-یاواش یووارلانان بیر داملا گؤز یاشی گؤردو.
-صاباح من بونون عوضینده سنه باشقا بیر شئی باغیشلایارام.آخی،خنجر سنین نیینه لازیمدیر؟
موعلّیمه‌‌نین سسینده‌کی مرحمت اوغلا‌نین قلبینی کؤورلتدی .او،یالواردی.
--منی باغیشلایین،موعلّیمه-دئدی،-واللاه بیر ده هئچ کسله ساواشمارام.
آنجاق خنجری وئرین.
--دئدیم کی، سنه بوندان دا قییمتلیسینی باغیشلایاجاغام...
-ایسته‌میرم.خنجری وئرین.او،آتامینکیدیر.
--عئیبی یوخدور.من آتانلا دانیشارام.
-آتام یوخدور.
-وفات ائدیب؟
--بیلمیرم.آژانلار دؤرد ایل بوندان قاباق توتوب آپاردیلار.
موعلّیمه‌‌نین ایری-ایری آچیلمیش گؤزلری اوغلا‌نین قورو آتشله یانان گؤزلرینه زیللندی.بایاقکی بیر داملا گؤز یاشی اوغلا‌نین یاناغیندا قوروموشدو.
-نئجه، بس او واختدان هئچ بیر خبر یوخدور؟
-یوخدور.
بو سؤزو اوغلان ائله موکدّر،اومیدسیز و یانیقلی ایفاده ایله دئدی و اونون یانان گؤزلری ائله بیر احتیراسلا موعلّیمه‌‌نین الینده‌کی خنجره دیکیلدی کی،گنج قیز بوتون ووجودو ایله تیتره‌دی و غئیری-ایختییاری حرکتله الینی یاواش-یاواش قالدیریب،خنجری اوغلانا وئردی. قیز بو حرکتی موقدّس بیر آیین ایجرا ائدیرمیش کیمی ائله‌دی.
اوغلا‌نین گؤزلری سئوینجله پارلادی و او،خنجری آلیب اوتاقدان چیخدی. موعلّیمه بیر نئچه ثانیه اونون آردینجا باخیب آه چکدی.
او گونو درسدن چیخیب ائوه گلنده موعلّیمه قصبه آداملاری آراسیندا نه ایسه بیر هیجان حیس ائله‌دی.ائله بیل کی، اونلار هارا ایسه تله‌سیر،نه‌دن ایسه احتیاط ائدیب سوسوردولار.قارشیسینا چیخان آداملار ایندی موعلّیمه‌نی گؤررکن دوننکی شن و مهریبان ایفاده ایله گولومسه‌میر،سویوق بیر احتیراملا باش اَییب،جلد اؤتوردولر.
بو نه دئمک ایدی؟
آخشام اؤگئی آناسی زرین‌تاج خانیم گلیب اونو آتاسی‌نین حوضورونا چاغیردی. باشیندا آراقچین،چیگنینده عابا اولان مشدی تاغی تیرمه دؤشکچه‌‌نین اوستونده اوتوروب سولو قلیان چکیردی.
اونون اوزونده عادتی خیلافینا اولاراق ناراحات ایفاده وار ایدی. سودابه آیاق اوسته اونون قارشیسیندا دایانیب :
-نه بویورورسان، آتا؟ -دئیه احتیراملا سوروشدو.بیر نئچه دقیقه سوکوتدان سونرا مشدی تاغی باشینی قالدیریب قیزی‌نین اوزونه باخمادان:
-یقین کی،تزه خبری ائشیتمیسن.-دئدی.
-هانسی خبری، آتا؟-دئیه قیز ماراقلا سوروشدو.
-نئجه هانسی خبری؟ -مشدی تاغی زهرلی بیر تبسّومله گولومسه‌ییب علاوه ائله‌دی-گؤرونور،اجلافلار (او، دموکرات پارتییا عوضولرینی بئله آدلاندیریردی). باشلارینی گؤتوروب قاچاندا سنه خبر وئرمه‌یه ماجال تاپماییبلار. او،"قاچاندا" سؤزونو خوصوصی بیر وورغو ایله تلفّوظ ائتدی.
-هئچ کس قاچماییب،آتا-دئیه قیز آجیغینی بوغاراق جاواب وئردی.
--بو باره‌ده موباحیثه ائتمگین ایندی معناسی یوخدور،قیز.-مشدی تاغی بو دفعه تامامیله ساکیت و مولاییم بیر آهنگله سؤزونه داوام ائتدی.-اگر قاچیبلارسا،چوخ عاغیللی ایش گؤروبلر.شاهین قوشونلاری دونن زنجانا وارید اولوب،دموکراتلارین هامیسینی -اوشاقدان-بؤیوگه قیلینجدان کئچیریبلر. صاباح،بیری گون بورادا اولاجاقلار.
مشدی تاغی سوسوب قلیاندان ایکی قولاب آلاندان سونرا یئنه ده اونون اوزونه باخمادان تام ساکیت و مولاییم سسله:
-دایانماق لازیم دئییل.تئزدن ماشین گلیب سنی تهرانا آپاراجاق.آرالیق ساکیتلشنه کیمی گئدیب اورادا عمین‌گیلده قالاسان،گؤرک سونرا نه اولار...
-من هئچ بیر یئره گئتمهیهجگم.
بایاقدان بری بیرینجی دفعه اولاراق مشدی تاغی باشینی قالدیریب قیزی‌نین گؤزلرینه ایچینه باخاراق:
-نئجه.؟سن بو دفعه ده منیم اوزومه آغ اولورسان؟-دئیه قورخونج بیر گؤرونوشله سوروشدو.
-من خالق موعلّیمه‌سی‌یم.
--دئمک،بوغازدان آسیلماق ایسته‌ییرسن.
مشدی تاغی آیاغا قالخدی.
-خالق نه جور،من ده ائله... پیس گونده من اونو قویوب دوشمن قرارگاهینا قاچا بیلمه‌رم.
مشدی تاغی یئنه ده ساکیت بیر ایفاده ایله:
-عاغلینی باشینا ییغ،قیز.اونلار سنین اوجوندان منی ده بی‌حؤرمت ائدرلر.-دئدی.
-من هئچ بیر یئه گئتمهیهجگم،آتا-موعلّیمه چئوریلیب چیخماق ایسته‌دی.
--دایان-دئیه آتاسی آرخادان قیشقیردی و اونون اوزو مودهیش شکیل آلدی.
آلنینین دامارلاری قیزاریب شیشدی.گؤزلری تهلوکه قارشیسیندا اولان جاناوار گؤزلری کیمی وحشی و کوت ایفاده پارلادی.-بو گئجه‌دن سونرا منیم سن آدلی اؤولادیم یوخدور. آللاه سنه لعنت ائله‌سین!چیخ منیم ائویمدن!.بو ساعات چیخ!-او کوبود حرکتله موعلّیمه‌نی ایتله‌ییب باییرا سالدی.
کیشی‌نین سسینه قیزین اؤگئی آناسی گلدی:
-آ کیشی،بو گئجه واختی،سویوقدا-قیامتده یازیغی هارا قووورسان؟
کئچ بئله! ، -دئیه کیشی قیشقیردی.
موعلّیمه یئریندن قوپوب آغیر آددیملارلا قاپی‌یا طرف گئتدی. اؤگئی آنا قیزین پالتوسونو گتیریب داروازا‌نین آغزیندا اونا وئردی. موعلّیمه پالتوسونو گئییب آتا قاپیسیندان چیخدی...
-گئت.عاقیبتینی گؤرریک!
قارانلیقدان گلن بو سس قیزین توکلرینی اورپتدی. گؤز-گؤزو گؤرمه‌ین ظولمت گئجه ایدی. قار قاریشیق کولک اوغولداییردی.موعلّیمه بودره‌یه-بودره‌یه گئدیردی.لاکین هارایا بیلمیردی.قصبه ده یاخین بیر کسی یوخ ایدی. مهمانخانایامی گئتسین؟ مومکون دئییل،پولو یوخدور.
سویوق آذر کولگی قاری سووورور،گئجه قودوز جاناوار کیمی اوغولداییر،موعلّیمه ایسه گئدیردی...
-سالام،موعلّیمه خانیم.
قیز دیکسینه‌رک باشینی قالدیریب،بئلینده اودون شله‌سی،قارشیسیندا دایاناراق قارانلیقدا ایشیلدایان گؤزلرینی اونا زیلله‌میش ایلدیریمی گؤردو و اوغلا‌نین جینگیلتیلی سسی‌نین شن آهنگی اونون قلبینی بیردن-بیره یونگوللشدیردی
-بئله گئج واختدا مئشه‌دنمی گلیرسن؟-دئیه موعلّیمه اؤز دردینی بیر آن اونوتموش کیمی تعجوبله سوروشدو...
-بلی،مئشه‌دن گلیرم. بس سیز بو واخت هارا گئدیرسینیز؟
موعلّیمه بو دهشتلی گئجه‌ده تک-تنها مئشه‌دن اودون ییغیب گتیرن و اَینینده ایستی بیر پالتاری بئله اولمایان بو 14 یاشلی اوغلا‌نین سسینده‌کی حیات قیغیلجیمینا،شنلیک و جسارتینه حئیرت ائده‌رک جاواب وئرمه‌دی. اونلار بیر نئچه دقیقه سوکوت ایچریسینده گئتدیلر. بیردن موعلّیمه آیاق ساخلاییب،قطعی ایفاده ایله:
-ائوده کیمینیز وار؟-دئیه سوروشدو.
-هئچ کس موعلّیمه،بیر منم،بیر ده آنام.
-منی بو گئجه قوناق ساخلایارسینیزمی؟
--نییه ساخلامیریق،موعلّیمه،لاپ ایسته‌ییرسینیز بیر ایل قالین.
-گئدک.
-همیشه اودونوموزو ائرکن گئدیب گتیریردیم... بو گون باشیم درسیمه قاریشیب،گئجیکمیشم.
-دئیه اوغلان هوسله دانیشیردی.
-بس بئله قارانلیقدا قورخمورسان، مئشه‌یه تک گئدیرسن؟
-ندن قورخاجام.اوغلان قارانلیقدا دیشلرینی آغاردیب گولومسه‌دی.سونرا بیردن قاش‌قاباغینی تؤکه‌رک:-آتامین خنجری یانیمدا اولاندا هئچ ندن قورخمورام-دئدی. اونلار قصبه نین اوزاق و دار کوچه‌لریندن بیرینده،بالاجا داروازا‌نین قاباغیندا دایاندیلار.اوغلان توخماغی ووردو.
آز کئچمیش قاپی آچیلدی...
-هارداسان،آی بالا؟ دئمیرسن قورد-قوش سنی باسار یئیر؟
قاپینی آچان آرواد اوّلجه اوغلونا،سونرا موعلّیمه‌یه باخیب تعجّوب ائتدی:
-یئری ائوه پالتار سال.موعلّیمه بیزه قوناق گلیب،-دئیه اوغلان سئوینجله دیللندی.
آنا حؤرمتله گئری چکیله‌رک:
-بویورون،موعلّیمه خانیم.-دئدی
اونلار کیچیک بیر اوتاغا داخیل اولدولار.اوتاق چوخ یوخسول،لاکین تمیز ایدی. اورتادا دمیر سوبا وار ایدی.سوبا‌نین یا‌نینا کؤهنه بیر پالاز سالینمیشدی.آنا ائوین آرخا طرفینه ییغیلمیش یوکدن کؤهنه،لاکین تمیز دؤشکچه چیخاریب خجالت چکه-چکه پالازین اوستونه سالدی:
-اَیلشین،موعلّیمه خانیم.
موعلّیمه اوتوردو. ایلدیریم سوبانی قالادی.آنا‌نین اوزونده پریشان و هیجانلی بیر ایفاده وار ایدی.او، اومیدسیز و مأیوس سسله:
-بو نه ایشدیر،باشیمیزا گلیر،موعلّیمه خانیم-دئدی-قونشیمیزین اوغلو فدایی حسین بیر آز بوندان قاباق زنجاندان گلیب. دئییر،شاهن قوشونلاری جاماعاتا بیر دیوان توتوب کی،قان سو یئرینه آخیب...
موعلّیمه دینمه‌دی.آرالیغا سوکوت چؤکدو.
-تئزلیکله یقین بوردا اولارلار،-دئیه آنا واهیمه ایچینده اوغلونا باخیب،سونرا سودابه‌یه دؤنه‌رک-شهرده قالمایین،موعلّیمه.چیخین بیر طرفه گئدین.
-یوخ،من هئچ یئره گئتمهیهجگم-دئیه سودابه آنا‌نین اوزونه باخمادان جاواب وئردی و بونو ائله بیر ایفاده ایله دئدی کی،ائله بیل قادینا دئییل،اؤز آتاسینا جاواب وئریردی.
--حئییفسینیز،موعلّیمه خانیم.دئییرلر اونلار آروادلارا،اوشاقلارا دا رحم ائله‌میرلر. کیمدن بیر آز شوبه‌له‌نیرلر،بوغازدان آسیرلار...
-نه ائدک باجی.بو شهرده من تک دئییلم.
ائله بو زامان قاپی دؤیولدو.آنا قورخموش حالدا موعلّیمه‌یه باخدی.موعلّیمه سویوق‌قانلی و ساکیت سسله:
-گؤر کیمدیر؟-دئیه اوغلانا موراجیعت ائله‌دی.
ایلدیریم یویوروب قاپینی آچدی.چادرایا بورونموش بیر قادین ایچری داخیل اولدو،او،اوزونو آچدیقدا موعلّیمه آنالیغی زرین‌تاج خانیمی گؤردو. قادین گؤز یاشلاری ایچینده قیزلیغینا دئدی :
-بایاقدان بری سنی آختارمامیش یئر قویمامیشام.بو حَیطه گیردیگینی بیر اوشاقدان بیلدیم.عیناد ائلمه،قیزیم.سحر تئزدن گرک بورادان چیخاسان.اؤزونه یازیغین گلسین.دئییر،اونلار سنین کیمیلرینی سورغوسوز-سوالسیز آسیرلار.
-سن نئجه بیلیرسن آنا،7 آیدیر من جاماعاتین اوشالارینا تربیه وئریرم.اونلارا دوشمنه نیفرت ائتمک اؤیره‌دیرم.ایندی تهلوکه اونلارین باشی‌نین اوستونو آلاندا قاچیب همین دوشمنه پناه گتیرسم،منه نه دئیرلر؟
اؤگئی آنا مات-مبهوت قالیب،جاواب وئرمیردی. ایلدیریم ایری-ایری آچیلمیش گؤزلری ایله موعلّیمینه باخیردی.
بیردن موعلّیمه بیر شئیدن قورخموش کیمی دیکسینه‌رک:
-یوخ،-دئدی.-بو مومکون دئییل.من هئچ بیر یئره گئتمهیهجگم .قوی منیم 7 آی درس دئدیگیم شاگیردلر منی گله‌جکده لعنتله یاد ائتمه‌سینلر.
بو سؤزلر غئیبدن گلن فؤوق‌العاده بیر سس کیمی آنالارین قلبینی عظمت و ایلهاملا دولدوردو.
اؤگئی آنا آیاغا قالخیب:
--آللاه سنه یار اولسون،قیزیم-دئیه ووقارلا اوتاقدان چیخدی.
موعلّیمه‌‌نین اوزو دهشتلی عذاب و چتینلیکلردن خیلاص اولوب،نهایت آغ گونه چیخان آداملارین اوزو کیمی آیدین و خوشبخت بیر حیسّله ایشیقلاندی و او،حیاتین اورک‌آچان،عادی،خوش حادیثه‌لری باره‌ده دانیشماغا هوسلندی.شاگیردی‌نین بایاقدان بری اونا زیلله‌نیب قالمیش و چیراق ایشیغیندا شوه کیمی قاپ‌قارا بیر مایع کیمی قاینایان پارلاق گؤزلرینه باخاراق،شن تبسّومله :
-ایلدیریم سیزی اینجیتمیر کی،خالا؟-دئیه آنادان سوروشدو...
اونون بو غریبه نشه‌سی بیر آندا آنا ایله اوغولا دا سیرایت ائله‌دی.آنا گولومسه‌دی و بو تبسّوم اونون واختیندان اول قوجالیق شاختاسی وورموش اوزونه آنی بیر گنجلیک گتیردی.
-یامان نادینجدیر،موعلیم،-آنا اوغلونا باخدی.لاکین اونون باخیشی مذمت دئییل، محبت و فرح ایفاده ائدیردی.-آنجاق سیزی چوخ ایسته‌ییر.ائوده ایضاً سیزدن دانیشیر.نئچه دفعه ایسته‌میشم گلیب ریضامندلیک ائله‌یم.
اونلار گئجه یاریسینادک اوتوروب صؤحبت ائله‌دیلر.ائو صاحیبه‌سی اؤز دردینی دانیشدی .اری خالچا کارخاناسیندا ایشله‌یرمیش.آچیق‌فیکیرلی دموکرات ایمیش.4 ایل بوندان قاباق حبسه آلینمیش و خبرسیز-اترسیز یوخ اولموشدو...
--تبریزه گئدیب پیشه‌وری‌نین اؤزونه دئدیم،-دئیه قادین درد ایله یانان قورو گؤزلرینی یئره دیکیب ناغیل ائدیردی.--هر طرفی آختاردی،هئچ یئرده گؤردوم دئین اولمادی.
-بئله سویوق بیر گئجه‌ده گلیب آپاردیلار...-دئیه آنا آه چکیب گؤزلرینی یئره دیکدی.
-آژان بؤیوگو چوخ بیشرف آدام ایدی.قاپیدا آنامی ایتله‌ییب یئره ییخدی.گؤرسم بو ساعات تانییارام.اوزو آرواد اوزو کیمی قیرمیزی بیر کیشی ایدی. ، -دئیه ایلدیریم نظرلری هله ده یئرده اولان آنایا باخدی و اونون قارا گؤزلری کینلی،آمانسیز بیر آتشله پارلادی.
او گئجه موعلّیمه اوزون زامان یاتا بیلمه‌دی.قیسا و موضطریب بیر عؤمرون کدرلی خاطیره‌لری،سون 7 آیلیق حیاتی‌نین عزیز خیاللاری اونون یوخوسونو عرشه چکیردی.او،بو 7ایلیق حیاتی‌نین ایندی آرتیق چوخ اوزاق و ایریشیلمز اولان سعادتی ایله ویداع‌لاشیردی،گؤزل و مأیوس وطنی آذربایجان حاقّینداکی نغمه‌نی سون دفعه شاگیردلرینه اوخوتماق اوچون سحرین آچیلماسینا تله‌سیردی...
سحر آچیلدی...
موعلّیمه گئیینیب ایلدیریملا مکتبه گئدرکن اهالی آراسیندا بیر قارغاشالیق گؤردو. تاجیرلر یازیلمیش لؤوحه‌لری گؤتوروب،یئنه فارسجا یازیلانلاری آسمیشدیلار.
مورتجع تاجیرلر :
-صاباح-شرفینیز خئییر،آغا.گؤزونوز آیدین،دئییر،گلیرلر.-دئیه بیر-بیرینی تبریک ائدیر و گولومسه‌ییردیلر.
اصنافین،یوخسوللارین،خیردا آل‌وئرچیلرین اوزلری ایسه توتقون و کدرلی ایدی.اونلار سالاملاشمادان بو نه ایشدیر،داداش.-دئیه هیجانلی پیچیلتی ایله بیر-بیریندن خبر آلیردیلار.موعلّیمه مکتبه چاتیب،زنگی ووردوردو و پالتوسونو چیخاریب صینفه گیردی.لاکین اوشاقلارین یاریدان چوخو گلمه‌میشدی.
آخیرینجی درسده او،شاگیردلرینه آذربایجان نغمه‌سینی اوخوتدوردو.دونن قلبی فرحلی،خوش دویغولارلا قانادلاندیران بو نغمه ایندی اوندا حسرت و هیجران دوغوروردو. ائله بیل کی،اونون وطنی حاقیندا اولان بو ماهنی ایندی اوزاقلاردان،چوخ اوزاقلاردان گلیردی.
او،یاشارمیش گؤزلرینی اوشاقلار گؤرمه‌سین دئیه،اوزونو پنجره‌یه چئویردی.ائله بو زامان آیاق سسلری ائشیدیلدی،بیر فارس ظابیطی ایله ایکی سرباز ایچری گیردی.ماهنی اوشاقلارین بوغازیندا قیریلیب قالدی.اوجابویلو فارس ظابیطی:
-دئین،آذربایجان حاقیندا نغمه اؤیره‌دیرسینیز،خانیم.-دئیه ایستهزالی بیر تبسّومله سوروشدو.
-بلی،آغا،آذربایجان حاقیندا نغمه اؤیره‌دیرم.بس سیز نییه سیلاحلی عسگرله صینیف اوتاغینا گیریرسینیز؟
-آغایی سرهنگین امرینه اساساً بیز سیزی ناراحات ائتمه‌لی اولاجاغیق، خانیم.بویورون،بیزیمله گئدک.-ظابیط قاپینی گؤستردی.
موعلّیمه دانیشماغین معناسیز اولدوغونو حیس ائتدی.
ظابیط بو دفعه سرت حالدا :
-بیزی لنگیتمه‌ینیز.-دئدی.
موعلّیمه چئوریله‌رک قورخموش گؤزلری اونا دیکیلیب قالان اوشاقلارا باخدی.ایلدیریم آیاق اوسته دایانمیشدی.ایندی اونون گؤزلری ماریتا یاتیب اؤز اووو اوزرینه آتیلماغا حاضیرلاشان پلنگ بالاسی‌نین گؤزلرینه اوخشاییردی.
-ساغ اولون،اوشاقلار.منی یادینیزدان چیخارمایین،بلکه بیر داها گؤروشمه‌دیک...بؤیوک اوغلانلار اولاندا وطنینیز اوغروندا موباریزه ائدین.هئچ بیر زامان یاددان چیخارمایین کی،بونلار او،فارس ظابیطینی گؤستردی بیزیم ان غدار دوشمنیمیزدیر.
--رد کُن-دئیه ظابیط فارسجا سربازلارا قیشقیردی.
لاکین موعلّیمه اونلارین اؤزونه توخونمالارینا یول وئرمه‌مک اوچون جلد پالتوسونو گئییب قاباغا دوشدو.اونلار کوچه‌یه چیخاندا ایکی-ایکی فارس سربازلاری‌نین قاباغیندا قولو باغلی آپاریلان تانیش دموکراتلاری گؤردو.اونلارین آردینجا گؤزویاشلی آروادلار،بنیزلری آغ‌آپپاق آغارمیش اوشاقلار گئدیردیلر.
قصبه آغیر و دهشتلی بیر سوکوت ایچینده ایدی.بو قورخونج سوکوت ایچینده آداملارین ائولریندن چیخاریلیب قولوباغلی آپاریلماسی موعلّیمه وارفولومئی گئجه‌سینی خاطیرلادیردی.او گئجه‌ده عادی اینسانلاری بئله‌جه سوکوت ایچینده قیریردیلار.
قصبه ایله مئشه‌‌نین آراسینداکی آچیقلیغا چاتاندا موعلّیمه،مئیداندا قورولموش دار آغاجلارینی گؤردو. دار آغاجلاری‌نین یا‌نیندا ایسه بیر دسته قولوباغلی دموکرات دورموشدو. اونلاردان دا اون آددیم کناردا 20 نفر فارس سربازی و 3 ظابیط دایانمیشدی.
جاوان ظابیط، یوغون و قیپ‌قیرمیزی صیفتی اولان عئینکلی سرهنگه تعظیم ائدیب،موعلّیمه‌نی گتیردیگینی و اونون رفتارینی عرض ائله‌دی.
سرهنگ گؤزلرینی قییاراق قیزا دیقّتله باخیب جاواب وئرمه‌دی.بئش دقیقه‌دن سونرا بیری قوجا،دیگری جاوان و گؤزل بیر اوغلان اولان ایکی نفر ده گتیردیلر.
اونلارین آردینجا کؤهنه کلاغاییسی آلتیندان قار کیمی آغ ساچلاری داغینیق حالدا چیخمیش،گونشدن یانیب قارالمیش آریق سینه‌سی و اوزو دیرناقلاری ایله جیریق-جیریق ائدیلمیش بیر قاری گلیردی.
قاری سرهنگین قاباغیندا دایانیب:
--اونو اؤلدورمه.-دئیه تزه گتیریلن جاوانی گؤستردی-آللاه درگاهیندا جاواب وئره بیلمزسن. اونون گوناهی یوخدور.
-آنا-دئیه اوغلان قیشقیردی.
آنا اونو ائشیتمه‌دی.سرهنگین قولوندان یاپیشیب دئدی :
--بو ساچلاردان،چالین-چارپاز داغ چکیلن بو سینمدن قورخ.7 اوغولدان بیرجه او قالیب.
-بو کؤپگی سوسدورون-دئیه سرهنگ اوز-گؤزونو بوروشدوردو.ایکی جاوان ظابیط آنا‌نین قولوندان یاپیشیب کنارا چکدیلر.آنا،اوزونده مودهیش بیر تبسّومله اوغلونا باخدی.
-چیخار سیاهینی اوخو-دئیه سرهنگ یاورینه امر ائتدی .
موعلّیمه‌‌نین آدینا چاتاندا سرهنگ گؤزلرینی یئنه ده قییاراق اونا باخدی.
-بو هانسی مشدی تاغی‌نین قیزیدیر.صراف مشدی تاغی‌نین‌می-سوروشدو.
-بلی -دئیه یاور جاواب وئردی.
-اونو تاپین بورا گتیرین.
یاور مشدی تاغی‌نین آردینجا ایکی سرباز گؤندره‌رک سیاهینی اوخویوب قورتاردی.
-داها قالان یوخدور کی،-دئیه سرهنگ ساکیتجه سوروشدو.
-خئیر،دئیه ظابیط جاواب وئردی.
بو واخت مشدی تاغینی دا گتیردیلر.
--سن نه واختدان کومونیست اولموسان،مشدی-سرهنگ گؤزلرینی قیییب اونا باخدی.
-نه ساریدان بئله حؤکم وئریرسینیز،آغایی سرهنگ-مشدی تاغی ساکیت و مغرور بیر گؤرونوشله جاواب وئردی.
-بو کیمی قیزیدیر-سرهنگ موعلّیمه‌نی گؤستردی.
مشدی تاغی سودابه‌یه باخمادان، منفور ساکیتلیکله جیبیندن بیر کاغیذ چیخاریب تقدیم ائله‌دی.
سرهنگ کاغیذی آچیب بو سطیرلری گؤزدن کئچیردی.من قیزیم سودابه مشدی تاغی قیزینی اوزومه آغ اولوب منیم ایراده‌مین خیلافینا حرکت ائتدیگی اوچون،آشاغیدا ایمضا ائدیلن شخصلرین شهادتی ایله بو دقیقه‌دن اعتیباراً اؤولادلیق شرفیندن محروم ائدیرم..نه اؤلوسونه،نه ده دیریسینه صاحیب دئییلم، اونون هئچ بیر حرکتینده اؤزومو جاواب‌دِه بیلمیرم.
سرهنگ مکتوبو آخیرا قدر اوخومادی،سربازلارا الی ایله باشلاماق ایشاره‌سی وئردی.
قاباق جرگه‌ده دورانلاردان موعلیمله برابر گتیریلن قاری‌نین اوغلونو و قوجا کیشینی دار آغجی‌نین آلتینا گتیردیلر.
-کیمین بونلاردان شیکایتی وار-دئیه سرهنگ گوج ایله اورا ییغیلان جاماعاتا موراجیعت ائله‌دی.بو غریبه سوال هامینی تعجّوبه سالدی.
-منیم شیکایتیم وار،-جاماعاتین آراسیندا بیر گنج سسی ائشیدیلدی و بونون آردینجا ایلدیریم ایره‌لی چیخیب سرهنگین یا‌نینا گلدی.
سرهنگ اونو باشدان-باشا سوزوب:
-شیکایتین هانسینداندیر؟
اوغلان سودابه‌نی گؤستره‌رک
--باخ،او موعلّیمه‌دن،-دئدی.
-سن بونون شاگیردی اولموسان؟
-بلی،-دئیه اوغلان ساکیت و نزاکتلی سسله جاواب وئردی.
-هه بو چوخ ماراقلیدیر.دئ گؤروم شیکایتین ندی؟.قورخما
سونرا یاورینه موراجیعتله:
--بو اوشاغین دئدیکلرینی یازارسان.
-من آنجاق اونو سیزین قولاغینیزا دئمک ایسته‌ییرم-دئیه اوغلان پیچیلدادی.
-چوخ ماراقلیدیر-دئیه تکرار ائله‌دی.سونرا اوشاغا دؤنه‌رک.
--هه گل،دئ گؤروم نه دئییرسن.-دئیه قولاغینی اونا طرف توتدو.
اوغلان یاناشی اونون قولاغینا پیچیلدادی کی،
--من سنی تانیییرام.4 ایل بوندان قاباق منیم آتامی دا توتوب آپاران سنسن.
سؤز آغزیندان قورتارمامیش قولونون ایچینده گیزلتدیگی خنجری وار گوجو ایله اونون خیردگینه سوخدو.
سرهنگدن بوغوق خیریلتی ائشیدیلدی و او،سیلکله‌نیب ییخیلدی.آداملار گؤزلرینی سرهنگدن چکیب اونا باخانا قدر ایلدیریم ایزدیحامین آراسیندان کئچیب مئشه‌یه گیردی.
4 ظابیطین تاپانجاسی اونون آردینجا گورلادی.لاکین سونرا معلوم اولدو کی،گوللـه‌لرین هئچ بیری اونو توتمادی. مئشه‌نی نه قدر آراییب آختاردیلارسا،اوغلاندان هئچ بیر نیشانه تاپمادیلار.
1947-جی ایل.
کؤچورن: عباس ائلچین
