آذربایجان تورکلرینین میفولوگییاسیندا دونیا داغینا اینام
رامازان قافارلی
فیلولوگییا اوزره عئلملر دوکتورو، پروفئسور
دونیانین داغدان ایداره اولونماسی
بو ایدئیانین ۱۲-جی یوزایللیکده یازییا آلینان («مونیسنامه»ده) میفیک مودئلی گؤستریر کی، آذربایجانلیلاردا دونیا داغینا اینام چوخ گوجلو اولوب. خالق آراسیندا دیللر ازبری اولان بیر سیلسیله بایاتیلارین بو گون ده داغلارا مراجیعتله (آ داغلار، اولو داغلار...) باشلانماسی، اینسانلارین دردلرینی اولو داغلارلا بؤلوشمهسی همین اینانجدان دوغور:
داغلارین قاری درمان، یاراما ساری درمان...
هَرکاییل-هئراکل-کوْراوقلو میفینده داغ کولتو.
آذربایجانین ائلدنگیزلر سولالهسینین ولیعهدلرینین بؤیوک موعلّیمی، گنجهلی ال-اوستادین «مونیسنامه» ( XII عصرده یازیلمیشدیر، کیتابین الیازماسی ۱۹۲۰-جی ایلده گنجهدن لوندونا آپاریلیب، حال-حاضردا اثرین یئگانه نوسخهسی «بریتانییا» موزئیینده ساخلانیلیر) اثرینده قاف داغی حاقیندا یازیلانلار آتشپرستلرین آلبوروز دونیا داغینا عایید تصوّورلرینی تاماملاییر. کایناتین باشلانغیجی، چوخسایلی باشقا دونیالارا گئدن یوللار دا قاف داغیندا گؤستریلیر. یئر اوزونون بوتون تورپاقلاری اورا باغلانیر. کایناتین دوز اورتاسیندا یئرلشدیگی اوچون دونیا اونون زیروهسیندن نوخود بویدا گؤرونور. قاف ماوی زومروددن یارادیلیب. ال-اوستاد یازیر: «اساتیر قورویوجولارینین بعضیلری سؤیلهییرلر کی، قاف آنجاق خریزوْلیتدن (قیزیلا چالار یاشیلیمتیل-ساری رنگلی قیمتلی داش) عبارتدیر و دونیا اوزریندهکی گؤی اونا گؤره ماویدیر کی، اوندا خریزوْلیت-داغ عکس اولونور». دونیانین بوتون دامارلاری قاف داغینین هامیسی - قورویوجوسو هَرکاییلین الینده جمعلشیردی. دونیادا ائله بیر شهر، کند، ویلایت، اؤلکه، گوشه یوخ ایدی کی، یئرآلتی دامارلاری ایله قاف داغلارینا باغلانماسین. آللاهین هانسی اؤلکهیه غضبی توتسا، هَرکاییل اونون سو دامارلارینی کسیردی، نملیگین قارشیسی آلینیردی، اورادا قوراقلیق و فلاکت باش آلیب گئدیردی؛ بوتون بولاقلار، آرخلار، چایلار قورویور، بیتکیلر، اوتلار سوسوزلوقدان محو اولوردو. زلزلهنین ده باش وئرمهسینه سبب تانرینین اینسانلارا غضبیدیر. هَرکاییل اولو آللاهدان امر آلان کیمی، آداملاری قورخوتماق مقصدیله او دیارین قافداکی دامارلارینی برک-برک سیلکهلهییر، نتیجهده یئرین آلتی اوستونه چئوریلیر، یا دا یئر یاریلیب، بوتون جانلیلاری اوُدور. هَرکاییل دئییردی: «تانرینین بویروغو اولسا، قاف داغیندان کئچن بوتون دامارلارا کوی وورارام، دونیا جهنم تک جانلیلارین باشینا دارالار. لاکین یارادانین قایغیسی ایله چوخلارینین قوللوغوندا دورورام، بؤیوک گوناه ایشلهدنلرین ایسه یاشادیقلاری اراضیلرین دامارلارینی بوروب، اونلاری مین جور اذییّته دوچار ائدیرم». دونیانی ایداره ائدن قاف داغی نهنگ اؤکوزون باشینداکی ۲ بوینوزونون آراسیندا یئرلشیر. بو اؤکوزون بؤیوکلوگو ۱۰۰۰ ایللیک یول مسافهسینه برابردیر.
آردینی اوخو/ Ardını oxu