ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

ثابیت رحمان

+0 بگندیم
ثابیت رحمان

بدیرخان احمدوو

کؤچورن: عباس ائلچین

  کومئدییایازان، یازیچی، سئناریست ثابیت رحمان (1910-1970) آذربایجان ادبیاتی‌نین بؤیوک بیر دؤورونون فورمالاشماسی و تشککولونده اؤزونه‌مخصوص رولو اولان صنعتکارلارداندیر. قیرخ ایللیک یارادیجیلیق یولوندا او، اونلارلا حئکایه، فئلیئتون، شئعیر، کومئدییا، پووئست، رومان، کینوسئناری، موسیقیلی کومئدییا، لیبرئتتو و س. ژانرلاردا یازیب-یاراتمیشدیر. ث.رحمان هم ده ساتیریک، لیریک، لیریک-ساتیریک کومئدییالاری ایله آذربایجان کومئدیوقرافییاسینا زنگینلیک گتیرمکله یاناشی، دراماتورگییادا ساتیرانین، گولوشون تظاهورونو، چالارلارینی زنگینلشدیرمیشدیر. 

  ثابیت رحمان شکی(کئچمیش نوخا) شهرینده آنادان اولوب (1910)، ایلک تحصیلینی بورادا آلدیقدان سونرا باکیدا ع.شایق آدینا نومونه مکتبینده اوخویوب، سونرا باکی دارولموعلیمینه کؤچورولوب (1924)، بورادا اونا ح.جاوید، ع.شایق و س.حوسئین کیمی قودرتلی صنعتکارلار درس دئییب. قانتمیرین مودیری اولدوغو مکتبی بیتیردیکدن سونرا یئنیدن شکییه قاییداراق واختیله اوخودوغو زحمت مکتبینه موعلیم تعیین اولونور(1926). بیر مودت سونرا ایسه عالی تحصیل دالینجا باکییا گلیر و باکی عالی پئداقوژی اینستیتوتونون (ایندیکی ADPU) فیلولوگییا فاکولته‌سینده تحصیلینی داوام ائتدیریر (1929-1932).  



آردینی اوخو/ Ardını oxu

Türkçenin Alfabeleri

+0 بگندیم

 

 

Türkçenin Alfabeleri

Tarih boyunca Türkler kadar alfabe değiştirmiş başka bir ulus, ya da Türk dili kadar değişik alfabelerle yazılmış ve yazılmakta olan başka bir dil yoktur denilebilir. Gerçekten, belgelerle izleyebildiğimiz tarihi boyunca, Türk dilinin değişik dönem ve çevrelerde Göktürk, Soğd, Uygur, Mani, Brahmi, Süryani, Arap, Grek, Ermeni, İbrani, Latin ve Slav alfabeleri gibi başlıca 12 alfabe ile yazılmış ve yazılmakta olduğunu biliyoruz. Eski Türk alfabeleri içinde, belirli tarihsel dönemlerde ve belirli çevrelerde dar ölçüde kullanılmış olan Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Grek, Ermeni ve İbrani alfabeleri bir yana bırakılsa bile, tarih boyunca Türklerin kullandığı alfabeler yine de 5’i bulur:

  • Göktürk
  • Uygur
  • Arap
  • Slav
  • Latin


آردینی اوخو/ Ardını oxu

Göktürk (Orhun) Alfabesi

+0 بگندیم

 

Göktürk (Orhun) Alfabesi



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آغجاقانادلار اولماسا

+0 بگندیم

عزیز نسین | Aziz Nasin 

آغجاقانادلار اولماسا

یازان : عزیز نسین 

 

اون یاشیندایکن بئله دئییردی: 

  - آه، بیر چانتام اولسا... آه، منیم ده او بیری اوشاقلار کیمی کیتابلاریم، اویونجاقلاریم اولسا!.. منیم ده رومانلاریم اولسا... اوندا گؤررلر، نئجه چالیشیرام. هئچ بیر شئییم یوخ. بئله نئجه چالیشیم من؟.. 

  *** 

  اون اوچ یاشینا گلینجه، او بیری اوشاقلار کیمی کیتابلاری، دفترلری، چانتاسی، اویونجاقلاری اولدو. آما هئچ جور چالیشا بیلمیردی.  

  - دوست-تانیشلاریم کیمی پالتارلاریم یوخ کی... -دئییردی. آنام، بابام، قارداشلاریم-هامیمیز بیر اوتاقدا یاشاییریق. بئله دار یئرده چالیشماق اولارمی؟ آه، بیر ماسام اولسا، اؤز باشیما بیر ماسام،بیر دولابیم. باخ، اوندا نئجه چالیشیلیر، گؤرسونلر... 

     *** 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

ایکی آلما

+0 بگندیم

 ایکی آلما

جلیل محمدقولوزاده 

    آخشام واختلاری گزمه یه چیخاندا، هردنبیر بالاجا اوغلومو دا یانیمجا آپاریرام. بو دفعه  ده آپاردیم.      و هامان بالاجا اوغلوم ایله گزمه یه گئدنده، هردنبیر ایتتیفاق دوشور کی، اونا یئمه لی شئی ده آلیرام کی، مندن راضی قالسین. بو دفعه  ده بالاجا اوغلوم دوکانلاردا دوزولموش نازو-نعمتی گؤرنده مندن یئمــــه لی بیر شئی ایسته دی. من او عقیده ده دئییلم کی، هر دفعه  اوشاق ایله بازارا گئدنده اونا بیر شئی آلماق لازیمدیر و لاکین بونو دا دئمیرم کی، هئچ بیر واخت آلماق لازیم دئییل. آنجاق بو دفعه  هئچ بیر زاد آلماق ایستمیردیم؛ او سببه کی، جیبیمده چوخ پولوم یوخ ایدی. و بیر ده ایستمه دیم کی، اوشاغیم هر دفعه  بازارا چیخاندا دادامال اؤیرنسین. 

  *** 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

Hun Türkçesi üzerine araştırma ve incelemeler

+0 بگندیم

 

Hun Türkçesi üzerine araştırma ve incelemeler

Dr. Yusuf Gedikli

 

 

I yazı

 

1. Hunların Var nehir adı

   Mihail İllarionoviç Artamonov’un Hazar Tarihinde şöyle bir pasajı vardır:
   “Attilanın 454’te ölümünden sonra Hun birliği dağıldı. Önce Hunlar tarafından itaat altına alımış bulunan German kabileleri isyan ettiler. Attilanın büyük oğlu Ellak, Nedao savaşında hayatını kaybetti; fakat Dengizih ve İrnik adındaki küçük kardeşleri ordularıyla birlikte Kuzeybatı Karadeniz civarındaki bozkıra dönerek tekrar Pannon-yadaki Gotlar üzerinde hakimiyet tesis etmek istedilerse de geri atıldılar ve çok büyük bir ihtimalle Akatirleri Don ötesine atarak İskityanın, ‘kendi dillerinde Var dedikleri’ Danapr (Dinyeper) nehrinin aktığı kısmına yöneldiler.”
   Alıntıda siyah dizdiğimiz ibarede Hunların Dinyeper nehrine “kendi dillerinde Var dedikleri” yazılıdır. Peter B. Golden, Hazar Çalışmaları kitabında bu cümlenin Jordanese ait olduğunu söyler. Jordanes eserini 551 civarında yazan Got tarihçisidir. Eserinin Macarcası 1904’te basılmıştır. Türkçesi maalesef yoktur.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

اسکی تورکلرین قوتسال سایی - دوققوز

+0 بگندیم

اسکی تورکلرین قوتسال سایی - دوققوز  

 نامیق حاجی‌حئیدرلی

کؤچورن: عباس ائلچین 

 

تورکلر دوققوز رقمینی قوتسال قبول ائدر و اوندان آرتیغینا اعتیبار ائتمزلر. 

  میرزه اولوغ بیگ «دؤرد اولوس تاریخی» 

  «ساها تورکلری‌نین برکت و دوغوم تانریچاسی آیزیت`ین دورومو، دوققوز ائرکک و دوققوز قیز ائولادلی بای-اولگئن`ین حالی توپراغا باغلی کولتورلرین تصوورلریدیر دئییلمکده‌دیر ».

(سعادت‌الدین گؤمئچ «شامانیزم و اسکی تورک دینی»)  

  «ایبن فضلان سیاحتنامه‌سینده ده آغ‌هونلارین باقییه‌سی اولان دوققوز کارلوق بویوندان بیری‌نین بولاقلار اولدوغو بلیرتمکده‌دیر».

(بیلدیریلر کیتابی، 1 جیلد، ائدیتور: اولکو چئلیک شاوق، آنکارا-2011 ص.52) 

  «شامانلارین، آیینلرده دوققوز قات گؤیه چیخیب، دوققوز قاتی دا دولاشاراق تکرار ائندیکلری سؤیله‌نیر»

( دوکتور. بایرام دوربیلمز. «قریم تورک خالق آنلاتیلاریندا سایی سیمگه‌چیلیگی») 

  «ماناس`م دیریلدیگی گئرچک ایسه، قویوندان دوققوز آلاییم، سیغیردان دوققوز آلاییم، دوه‌دن دوققوز آلاییم، آت سورولریندن دوققوز آلاییم. قیرخ جوُرانین هربیری اوچون بیره‌ر دوققوز گئنه دیلک ائدیب قوربان ائده‌‌ییم " . قیرغیز حیاتیندا توغوزدا-دوققیزدا- عددی سون ایللره قدر اؤنملی کادار ا رول اوینامیشدیر. آلتای-یئنی‌سئی تورکلری‌نین دستانلاریندا دا بو دوققوز ساییسنا چوخ راستلانیر».

.........



آردینی اوخو/ Ardını oxu

Kırımtatar Dili

+0 بگندیم

Kırımtatar Dili

Kırımtatarca Ural-Altay dil grubuna mensup bir Türk dilidir. Ana unsurlarını Kıpçak lehçesinden alan bu dil zaman içerisinde gelişimini sürdürmüş ve başka dillerle etkileşimde bulunmuştur. Hanlık döneminde Osmanlı Devletiyle olan sıkı ilişkilerin etkisi ve hem Kırım Hanlarının hem de ileri gelenlerin İstanbul'da eğitim almaları Oğuz lehçesi özelliklerinin de Kırımtatarcasında görülmesine yol açmıştır. İsmail Bey Gaspıralı ile birlikte başlayan aydınlanma ve cedidçilik hareketleri etkisiyle Oğuz lehçesi unsurları iyice yerleşmiştir. İsmail Bey Gaspıralı'nın kendisinin de "Dilde, fikirde, işde birlik" şeklinde dile getirdiği ve İstanbul Türkçesinin edebi dil olması gerektiğini savunduğu düşüncesi çok taraftar bulmuştur. Ancak yine aynı dönemlerde yaşayan birçok şair ve yazar da eserlerini Kıpçak özelliklerin ağırlıkta olduğu çöl şivesinde yazmaya devam etmiştir.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

لاتین اساسلی قیریم تاتار الیفباسی

+0 بگندیم

Latin Esaslı Kırım Tatar alfabesi

Vatan KIRIM



Latin
Kiril
Latin
Kiril
1 A a a A a 17 M m me М м
2 B b be Б б 18 N n ne Н н
3 C c ce ДЖ дж 19 Ñ ñ ng НЪ нъ
4 Ç ç çe Ч ч 20 O o o О о
5 D d de Д д 21 Ö ö ö


6 E e e Э э 22 P p pe П п
7 F f f Ф ф 23 R r re Р р
8 G g ge Г г 24 S s se С с
9 Ğ ğ ga ГЬ гь 25 Ş ş şe Ш ш
10 H h he Х х 26 T t te Т т
11 I ı ı Ы ы 27 U u u У у
12 İ i i И и 28 Ü ü ü


13 J j je Ж ж 29 V v ve В в
14 K k ke К к 30 Y y ye Й й
15 Q q ka КЪ къ 31 Z z ze З з
16 L l le Л л










الفبای لاتین ترکمنی

+0 بگندیم

 

 الفبای لاتین  ترکمنی

 

شهروز آق آتابای

   

      زبان ترکمنی با داشتن هفت میلیون گویشور در کشورهای ترکمنستان، ایران و افغانستان یکی از زبانهای عمده قومی در این منطقه به شمار می‌رود. ترکمنی از جمله زبانهایی است که ادبیات آنها در طول تاریخ، کمتر بر کتابت و آثار نوشتاری مبتنی بوده است. همچنین جامعه ترکمنی زبان در کشورهای مختلفی پراکنده‌اند. به همین علت، امروزه شاهد کتابت زبان ترکمنی با خطوط مختلف عربی، روسی و لاتین می‌باشیم.
همانگونه که می‌دانیم، ترکمنهای ایران و افغانستان (و حتّی عراق) از الفبای عربی استفاده می‌کنند. با این حال در میان اکثریت جامعه ترکمن ‌زبان جهان الفبای لاتین ترکمنی متداول است. در کشور دوست و همسایه ترکمنستان نیز زبان ترکمنی با الفبای لاتین رسمیت دارد. با توجه به روابط حسنه و روز افزون جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان، گسترش ترجمه مابین زبانهای فارسی و ترکمنی و نیز شمار معتنابه علاقمندان یادگیری الفبای مذکور، بصورتی مختصر و مفید به معرفی این الفبا می‌پردازیم.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

قازاخ لاتین الیفباسی

+0 بگندیم

Qazaq latin älipbïi

 




" سیزین اؤلکه ده ائششک یوخدورمو؟ "

+0 بگندیم
AZİZ NƏSİN

" سیزین اؤلکه ده ائششک یوخدورمو؟ " 

  یازان : عزیز نسین

       دیشی آغریییر کیمی، بیر الی اوزونده باشینی ساغا-سولا یئلله ده-یئلله ده ایچری گیردی. بیر یاندان الینی یاناغینا وورور، بیر یاندان دا: 

      - توفف، روسوایی-جاهان اولدوق...- دئیه دئیینیردی. 

      او، اصلینده چوخ نجیب بیر آدامدیر. قاپیدان گیرر-گیرمز، سالام وئرمه دن بئله دئیینمه سینه چوخ تعجوب ائتدیم. 

  - خوش گلدینیز، - دئدیم - بویورون، ریجا ائدیرم اوتورون. 

  - رذیل اولدوق، رذیل…  

  - نئجه سینیز؟ 

  - نئجه اولا بیلرم؟ بی آبیر اولدوق… بی آبیر… یقین باشینا بیر فلاکت گلمیشدی. بلکه ده عاییله سینه بیر بدبختلیک اوز وئرمیشدی... 

     - یئرین دیبینه گیردیک، محو اولدوق... 

    - آخی نه اوچون؟ نه اولموشدور؟ 

     - داها نه اولاجاق. بیر قوتور ائششگی کیشییه ایکی مین بئش یوز لیره یه ساتدیلار... 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

شاعیر

+0 بگندیم

شاعیر

کارئل چاپئک

 

  عادی بیر حادیثه : سحر ساعات دؤردده ژیتنی کوچه سینده سرخوش بیر قادینی آوتوموبیل وورموش، سونرا دا یوکسک سورعتله آرادان چیخمیشدیر. گنج پولیس مأمورو مئیزلیکین قارشیسیندا بو آوتوموبیلی تاپماق دوروردو. معلوم اولدوغو کیمی گنج پولیس مأمورلاری ایشلرینه چوخ جیدی یاناشیرلار. 

  - هیمم… دئمه لی، سیز اؤزونوزدن اوچ یوز مئتر مسافه ده سورعتله اوزاقلاشان آوتوموبیلی و یئره سریلمیش آدامی گؤردونوز. هر شئیدن اول سیز نه ائتدینیز؟ - دئیه مئیزلیک 141 نؤمره لی پولیس نفریندن سوروشدو. 

  - هر شئیدن اول ضررچکمیشین یانینا قاچدیم کی، اونا ایلک طیببی یاردیم گؤستریم، - پولیس سؤزه باشلادی. 

  - اولجه ماشینین نؤمره سینه دیقت یئتیرمک لازیم ایدی، - مئیزلیک دئییندی، - سونرا دا بو آروادینان مشغول اولماق. اصلینده ائله من ده بو جور حرکت ائدردیم،- دئیه علاوه  ائتدی و الینده کی  کارانداشلا باشینی قاشیدی. - دئمک، ماشینین نؤمره سینه دیقت یئتیرمه دینیز. بس، باشقا علامتلر؟



آردینی اوخو/ Ardını oxu

صابیر بیزه نه لری دئییردی؟!

+0 بگندیم
صابیر بیزه نه‌لری دئییردی؟

صابیر بیزه نه لری دئییردی؟! 

   عاکیف  علی  ؛ یازیچی-پوبلیسیست، فلسفه دوکتورو 

            سون دؤورلرین ایجتیماعی-سیاسی اولایلاری، موختلیف قروپ و قوووه لرین ضیدیتلی فعالیتی، بعضاً آز قالا قارشی دورما حددینه جن گرگینلشن مقاملار حاقیندا دوشوندوکده بیر سیرا اوبیئکتیو و سوبیئکتیو فاکتورلارلا یاناشی تاریخی آنالوقلار دا یادا دوشور. یادا دوشور کی، هله اؤتن عصرین اوللرینده ده عئینی موتیولی حادیثه لر جریان ائتمیش، میللی اؤزونودرک پروسئسلری نین آغیر ایره لی له یشی باره ده او دؤورکو کلاسسیکلر ده یازیلار یازمیش، خالقی قارشی دورمادان چکیندیرمه یه چالیشمیش، میللی باریشیغا سسله میشلر. اوزون زامان ایچینده اؤز  " آکتواللیغینی "  ساخلامیش بئله تبددولاتلار و چکیشمه لر باره سینده کسکین یازیلار یازان ادیبلردن بیری ده داهی میرزه علی اکبر  صابیر اولموشدور. بو یازیلار آراسیندا اونون تاریخی-پوبلیسیستیک سبکیده قلمه آلدیغی «فخرییه» ائپوپئیاسی خوصوصی دیقته لاییقدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

موللانصرالدین مکتبی

+0 بگندیم

موللانصرالدین مکتبی

عیسی حبیب بیلی

 آذربایجان ادبی-ایجتیماعی فیکری نین چوخ عصرلیک تاریخینده مطبوعات اساسیندا ایکی مؤحتشم مکتب یارانمیشدیر:  " موللانصرالدین"  و  " فیوضات "  ادبی مکتبلری. اولا،  " موللانصرالدین"  و  " فیوضات "  ژورناللاری هره سی اؤز ایستیقامتینده آذربایجان میللی-دئموکراتیک مطبوعاتین زیروه لری ایدی. اؤتن بیر عصردن آرتیق دؤور عرضینده هله لیک ساتیریک-دئموکراتیک مطبوعاتین اینکیشافی ساحه سینده  " موللانصرالدین" دن، رومانتیک ایستیقامتده ایسه  " فیوضات " دان اوجا زیروه فتح ائدیلمه میشدیر.  " موللانصرالدین"  و  " فیوضات "  آذربایجان ادبی-ایجتیماعی فیکری نین قوشا قانادلاری، مؤحتشم یاناشی زیروه لریدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu