NASREDDİN HOCA FIKRALARI

(Истории о Ходже Насреддине на турецком языке)

SON ÜMİT

Nasreddin Hoca merhumun biricik varlığı olan sevgili eşeği bir gün kaybolmuş. Kendi mi başını alıp bir yere gitmiş, yoksa hayvanı biri mi aşırmış, bilmiyor.

Tabiî şuna buna soruşturmaya, aramaya koyulmuş. Kırlara doğru açılmış. Bir taraftan da bir türkü söylemeğe başlamış.

Böylece dolaşıp dururken bir tanıdığına rastlar.

Tanıdığı:

— Hoca, böyle türkü çağıra çağıra nereye gidiyorsun? diye sorar.

Hoca merhum da eşeğini kaybettiğini, onu aramakta olduğunu söyler. Ahbabı:

— Bu ne iştir Hoca Efendi? Benim bildiğim, insan eşeğini kaybetti mi, feryat eder, ağlar, dövünür. Sen ise türkü söylüyorsun!

Hoca, kendisine önündeki tepeyi gösterir.

— Bir ümidim şu dağın ardında kaldı. Eşeğimi orada da bulamazsam o zaman siz dinleyin bendeki feryadı! cevabını verir.

HOCA'YA OYNANAN OYUN

Nasreddin Hoca'nın eşeği ölür. Tabiî yeni bir eşek alması gerekir. Şimdi otomobile alışan bir kimse nasıl yayan gezemezse, eskiden de eşeğe, katıra alışan bir kimse, eşeksiz olamazdı. Merhum Hoca da bunlardan biri olduğundan yeni bir eşek almak üzere çarşıya gider.

Bakar, biri eşeğini satıyor. Gözden geçirir, hayvanı beğenir. Pazarlıkta da uyuşurlar, böylece eşeği satın alır. İpinden çekerek evinin yolunu tutar.

Durumu gözden kaçırmayan iki külhanbeyi. Hoca'ya bir oyun oynamaya karar vererek aralarında sözleşirler. Hoca'nın peşine düşerler. Biri eşeğin boynundaki ipi Hoca'ya sezdirmeden kendi boynuna bağlar. Diğeri de eşeği aldığı gibi yeniden satmak üzere pazarın yolunu tutar.

Hoca, tam evinin önüne gelince, bir de bakar ki eşek kaybolmuş. Yerinde bir genç var.

— Kimsin sen? diye sorar. Külhanbeyi boynunu büker:

— Ah, hiç sorma Hoca Efendi, der. Geçenlerde annemin kalbini kırarak bir eşeklik yaptım. Annem de bana: «İnşaallah eşek olursun!» diye inkisar etti. Hemen insanlıktan çıkarak eşek haline geldim. Şimdi öyle sanıyorum ki, annem hasretime dayanamayarak inkisarını geri aldı. Ben de yeniden insan haline geldim. Bunda şüphe yok ki kerametli varlığınızın da tesiri olmalı!

Hoca, bu durum karşısında gencin boynundaki ipi çözer:

— Peki, git de, bir daha annenin gönlünü kırma! der.

Ertesi sabah yine bir yerden bir para uydurur. Pazara giderek yeni bir eşek aramağa başlar.

Bir de ne görsün? Dün aldığı eşek yine satılmıyor

mu?

Hemen eşeğe yaklaşır, kulağına eğilir:

— Seni gidi çapkın! der. Annene karşı yine nasıl bir eşeklik yaptın?

MAKSADI BAŞKAYMIŞ!..

Nasreddin Hoca merhum, eşeğini huysuzluğu yüzünden satmağa karar vererek pazara götürür... Hayvanı cambaza teslim eder.

Bir müşteri gelir, dişine bakmak ister; eşek hart diye ısırır.

Bir başkası kuyruğuna bakayım derken çifteyi yer.

Hayvan kimseyi yanına yaklaştırmaz. Kimsenin kendisini muayene etmesine izin vermez. Cambaz da gelir, hayvanın yularını Hoca'ya teslim eder:

— Senin hayvanın çok huysuz, der. Kimse bu hayvanı satın almaz.

Nasreddin Hoca, eşeğini satamayacağını anlayınca:

— Esasında ben de onu satmak için getirmiş değilim, der. Maksadım Ümmeti Muhammedin benim ondan neler çekmekte olduğumu görüp anlamasıdır.

«AKÜN VARSA DEREYE KOŞ!»

Eski devirlerde kömür pek bilinmediğinden ateş odunla yakılırdı. Kış için de halk yazdan civardaki dağlardan ağaç keser, bunları istif ederek kış için saklardı.

Hoca da fırsat buldukça baltasını alır, eşeğini önüne katar, yakın dağlara giderek odun keserdi.

Bir gün yine böylece dağa çıkmış. Dolaşırken, çıra haline gelmiş bir çam köküne rastlar. Çıra, oduna nisbetle çok daha kıymetli olduğundan sevinir. Kökü parçalar. Eşeğine de güzelce yükleyerek evin yolunu tutar.

Fakat yolda bir ara, çıranın iyi cinsten olup olmadığını merak eder. Çakmağını çakar, çıraya tutar. Bir iki defa üfleyince, kav haline gelmiş bulunan çıra birden alev alır. Söndürmek ister, söndüremez. Alevler bir anda bütün yükü kaplar. Ürken eşek de, sağa sola çifteler atıp anırarak koşmağa başlar.

Tabiî Hoca'yı da bir telâş alır. Yaklaşamadığı eşeğinin arkasından koşarken, bir taraftan da:

— Aklın varsa dereye koş! diye haykırmaya başlar.

«BEN BİLMEMİŞ OLAYIM!»

Eşek denilen faydalı hayvanı, insanlar hernedense çok hor görürler. Halbuki zavallının tek kusuru, biraz inatçı olmasından ibarettir. Yoksa kanaatkar, cefakeş, çalışkan biT mahlûktur. Sıpa iken de çok sevimlidir.

Ama bir defa inadı da tuttu mu, mübarek insanı

deli eder.

Nasreddin Hoca merhumun eşeği de bir gün inatçılık eder. Hoca onu bir güzel döver. Ahıra bağladıktan sonra da oğluna yüksek sesle:

— Şu hayvana ne yem, ne de su ver! Açlıktan gebersin, der.

Ama ahırdan çıkar çıkmaz hemen oğlunun kulağına eğilir:

— Ben mahsustan, onu korkutmak için böyle söyledim. Sakın hayvanı aç ve susuz bırakma! Sen yine de yemini, suyunu ver! der.

NEFT YAĞI

Nasreddin Hoca'nın eşeği ihtiyarlamış. Eski kuvveti ve dinçliği kalmamış. Hoca ise işin farkında değil,. Eskiden dağdan köye bir saatte gelirken, bu mesafeyi iki saatte almaya başlamış.

Bir gün bunu bir ahbabına dert yanmak için söyleyince, ahbabı:

— Eşeğin gerisine biraz neft yağı sürecek olursan hemen canlanır. Hızla kaçar, demiş.

O da bunu tecrübe etmiş. Hakikaten canı yanan eşek, dağdan eve, bu sefer yarım saatte gelivermiş.

Hoca, derdine derman bulduğu için memnun. Ertesi sabah yine oduna gitmiş. Odun kesip hayvana yüklemiş. Ama bu sefer kendisi de bir dermansızlık duymaya başlayınca, neft yağını eşeğine sürdüğü gidi, kendisine de sürmeye karar vermiş.

Bu tecrübeyi yapar yapmaz canı fena halde yandığından, başlamış koşmaya... Eşeğinden önce evine varmış. Karısına:

— Ben göle koşuyorum. Olan oldu. Eşek gelince ona da söyle, o da başının çaresine baksın! demiş.

«KİM VERECEK OTİ?»

Hoca, eşeğine yem ve Su vermek işinde karısıyla sık sık kavga edermiş. Kadın ev işlerinden yorulduğunu, bu işin erkek işi olduğunu, bu nedenle eşeğe otunu kocasının vermesi gerektiğini söylenmiş. Hoca da hiç hoşlanmadığı bu işi karısına yüklemeye çalışırmış.

Bir akşam yine bu yüzden tartışmışlar. Hoca, eşeğe ot vermeyeceğini kesin olarak söylemiş. Karısı da inat etmiş, ben de vermem demiş. Bu yüzden eşek o gece aç kalmış.

Ertesi günü de iki taraf inadından vazgeçmemiş.

Zavallı eşek yine aç kalmış.

Üçüncü günü eşeğin bu inat yüzünden açlıktan öleceğini anlayan Hoca dayanamamış:

— İyi ama karı! demiş. Sen zoti, ben zoti! Kim verecek bu hayvana oti?

NASREDDİN HOCA VE TİMURLENK

Timurlenk Anadolu'ya gelip de Yıldırım Bayazıd'ın ordularını perişan ettikten sonra Akşehir'e gelmiş ve orada bir müddet kalmıştır. Orada da Nasreddin Hoca ile tanışmış, nüktelerinden çok hoşlanmıştır. Denebilir ki, Nasreddin Hoca, hoş buluşları ve nükteleri sayesinde Akşehir'i Timurlenk'in hışmına uğramaktan kurtarmış, böylece hemşerilerine büyük iyilikler yapmıştır.

Timurlenk, Nasreddin Hoca'yı tanıyınca ve kendisinden hoşlanınca, ilk iş oiarak cesaretini ölçmek ister.

Kendisini bir meydana diker ve ellerini yanına açarak öylece durmasını emrettikten sonra usta okçularından birine gerekli emri verir.

O da yanına bir ok sürerek yirmi adımdan bir ok atar. Ok Hoca'nın sağ koltuğunun altından cübbesini delerek geçer. Yaya ikinci bir ok süren okçu, ikinci oku da Hoca'nın sol ko!tuk altından geçirir. Üçüncü oku ile sarığını delip düşürür.

Bütün bu tehlikeli tecrübeler yapılırken, Nasreddin Hoca, yerinden bir parmak bile oynanmayınca, Timurlenk onun cesaretine hayran kalarak bol bir ihsanda bulunur. Aynı zamanda da kendisine yeni bir cübbe ile sarık verilmesini emreder.

Bu emirler yerine getirilirken Hoca merhum Timurlenk'e:

— Emredin de şu fakir Hoca'ya bir de çakşır (Şalvar) versinler! der.

Timurlenk:

— Ne münasebet? diye karşılık verir. Sadece cübben ve sarığın zarar gördü. Tarafımızdan çakşırına bir zarar getirilmiş değil ki...

Nasreddin Hoca başını sallar:

— Evet, doğru söylersiniz. Sizin tarafınızdan çakşırıma bir zarar gelmedi ama, kendi tarafımdan çok büyük bir zarara uğradı. Onun için emredin de bir temiz çakşır versinler!

Timurlenk güler ve Hoca'ya bir de yeni çakşır verilmesini emreder.

NEDEN ŞÜKREDERMİŞ?

Timurlenk, Nasreddin Hoca'dan pek ziyade hoşlandığı için kendisiyle sık sık buluşur, konuşurmuş. Hoca da her istediği zaman Timurlenk'in huzuruna çıkabilirmiş.

Bir sabah yine kendisini ziyarete karar vermiş. Ve bir sepet dolusu ayva alarak yola çıkmış. Yolda bir arkadaşına rastlamış. Arkadaşı ona nereye gittiğini sorunca, o da Timurlenk'i ziyatere gitmekte ve ona ayva götürmekte olduğunu söylemiş.

Arkadaşı:

Bana kalırsa sen ona ayva değil de incir götür, demiş. Timurlenk inciri çok seviyormuş.

Nasreddin Hoca bu tavsiyeyi tutmuş, ve ayvaları bırakarak sepetini incirle doldurup Timurlenk'e

götürmüş.

O sabah Timurlenk biraz keyifsizmiş. Canı bir şeye sıkılmış olduğundan Nasreddin Hoca'ya yüz vermemiş. Sepetten aldığı incirleri de birer birer alarak Hoca'nın suratına atmaya başlamış.

Nasreddin Hoca suratına olgun incirleri birer birer yerken yüksek sesle durmadan Allah'a şükredermiş.

Onun bu davranışı Timurlenk'in gözünden kaçmamış ve merakla:

— Bre suratına incirleri yerken ne şükreder durursun? diye sormuş.

Nasreddin Hoca cevap vermiş:

— Ben devletlime ayva getiriyordum. Yolda bir arkadaşa rastladım. Ve onun tavsiyesiyle size ayva yerine şu incirleri getirdim. Ya onu dinlemeyerek devletlime ayvaları getirseydim, yüzüm gözüm ne hale gelirdi? İşte bunu düşündüğüm içindir ki Allah'ıma şükrediyorum.

TEK AYAKLI KAZLAR

Nasreddin Hoca yine bir gün karısına bir kaz pişirterek bunu alır ve hediye olarak Timurlenk'e götürür. Ama yolda dayanamaz, kazın bir ayağını yer. Timurlenk güzelce kızartılıp pişirilen kazdan memnun kalır. Ama bunun bir ayağının noksan olduğunu görünce:

— Bu kazın pbür ayağı ne oldu? diye sorar. Hoca şaşırır, şöyle bir etrafına bakar. Az ötede

birkaç kazın tek ayakları üzerinde tünemiş olarak güneşlendikleri gözüne ilişince:

— Bizim Akşehir'de kazlar tek ayaklıdır devletlim! der. İnanmazsanız bakınız!

Tabiî Timurlenk bunu yutmaz. Adamlarından birine kazları kovalamasını emreder.

Adam elindeki çomakla kazlara vurunca, kazlar, öbür ayaklarını da meydana çıkararak kaçmaya başlarlar. O zaman Timurlenk:

— İşte yalanın ortaya çıktı. Hoca, der. Hani kazlarınız tek ayaklıydı?

Nasreddin Hoca hemen cevabını yapıştırır:

— O çomağı ben de yesem, dört ayaklı olurdum!..

BUZAĞI İKEN KOŞARMIŞ

Timurlenk boş vakitlerinde ordusunu tâlim ettirir ve hem oyun, hem de bir çeşit cenk tâlimi olan cirit oynatırdı.

Bir gün cirit oyununa Hoca'yı da davet eder. Bir hayvana binerek öyle gelmesini tembih eder.

Nasreddin Hoca merhumun ise böyle taraklarda bezi olmadığından kötü bir düşünceye dalar. Ne yapacağını bir türlü kararlaştıramaz. Nihayet ertesi günü çift sürdüğü öküzünün sırtına atlayarak ciridin oynanacağı meydana gelir.

Herkes yerinde duramayan, rüzgâr gibi koşan yağız atlarda iken onun böyle hantal bir öküzün sırtında gelişi, Timurlenk'i fena halde kızdırır:

— Hoca! der. Cirit oyunu için çok hızlı koşan, gayet atik hayvanlara binmek gerekirken sen ne diye bu hantal ve zayıf öküzle geldin?

Nasreddin Hoca boynunu büker:

— Yallah devletlim! der. Son yıllardaki halini bilmiyorum ama, ben onun buzağı iken ne kadar çevik olduğunu bilirim. Öyle koşardı ki ona at değil, kuş bile yetişemezdi.

EŞEK OLMAK GEREKİRMİŞ

Akşehir halkı, gazabından fena halde korktuğu Timurlenk'i memnun etmek için bir çare ararlar. Sonunda kendisine güzel bir eşek hediye etmeye karar verirler.

Eşeği kendisine takdim edecek heyet arasında tabiî Nasreddin Hoca'ya da ödev verirler. Bunlar güzelce süsledikleri eşeği önlerine katarak Timurlenk'in huzuruna gelirler.

Timurlenk bu hediyeyi küçümser gibi görününce, sıra ile herbiri hayvanın bir tarafını medhe koyulur.

Kimi çok sağlam bir hayvan olduğunu, kimi dörtnala giderken bile sırtında kahve içilecek kadar insanı sarsmadığını, kimi cinsinin pek makbul olduğunu ileri sürer. Ama bu sözlerin hiçbiri Timurlenk'in ilgisini uyandırmaz. Herkes bu cihangir komutanın birdenbire öfkelenmesinden korkmağa başlar. •

Nasreddin Hoca bakar ki hava kötü, hemen atılır:

— Ben de bu mübarek mahlûkun gözlerinde büyük bir zekâ görüyorum; der. Bana öyle gelir ki, kendisine öğretilse, kısa zamanda okuma bile öğrenebilir.

Bu söz, Timur'un birden ilgisini uyandırır:

— Bu eşek okuma yazma öğrenebilir öyle mi?

— Bundan şüphem yoktur devletlim!

— Pekâlâ! Seni bu eşeğe okuma öğretmeye memur ediyorum. Ama eğer kendisine bunu öğretemeyecek olursan kellen de gider. Bunu da bilmiş ol!

Herkes acıyarak Hoca'ya bakarken, o istifini bozmaz...

— Başüstüne! Ancak bunun için eşeğin bana teslim edilmesini ve on beş gün de mühlet verilmesini isterim.

— Kabul!

— Bu işin bir mikdar masrafı olacak...

— Ne lazımsa verilsin!

Nasreddin Hoca da parayı cebine atar, eşeği önüne katarak evinin yolunu tutar. Yolda arkadaşları ne yapacağını sorarlar, ama o hiç birine cevap vermez.

On beş gün dolar. Hoca da kolunun altına bir kara kaplı kitap sıkıştırarak eşek önünde, Timurlenk'in divan kurduğu yere gelir.

Timurlenk:

— Oldu mu? diye sorar.

— Evet devletlim!

— Demek ona okuma öğrettin?

— Evet efendim!

— Pekâlâ, göster marifetini!

Etraf büyük bir meraklı kitlesiyle sarılmıştır. Timurlenk'in arkasında da baş cellâdı palasını sıyırmış beklemektedir. Hiç kimse Hoca'nın bu işi becerebildiğine inanmamakta, ona şimdiden acımaktadır.

Nasreddin Hoca kitabı eşeğin önüne koyarak çekilir.

Eşek o zaman hemen burnu ile kitabı açar ve dili ile sahifeleri çevirmeğe, aynı zamanda da anırmağa başlar.

Herkes şaşırmıştır.

Timurlenk de bunlardan biridir. Yanındaki müşavirine döner:

— Bu işe ne dersin?

Nasreddin Hoca'nın düşmanı olan müşavir:

— Bu ne biçim okuma? Eşek sahifeleri çeviriyor ama sadece anırıyor. Ne dediği, yahut ne okuduğu anlaşılmıyor, der.

Timurlenk Hoca'ya döner:

— Ne dersin bu söze? Hoca tereddüt etmez:

— Aman devletlim! der. Nihayet eşek bu... Onun ne dediğini, ne okuduğunu anlayabilmek için eşek dilini bilmek gerekir.

Cevap Timurlenk'in hoşuna gider. Nasreddin Hoca'ya yüklü bir mükâfat verdikten sonra bu işi nasıl başardığını sorar.

İyi bir mükâfat alan ve Timurlenk'in hiddetinin geçtiğini gören Hoca anlatır:

— Efendimiz! İlk iş olarak verdiğiniz harçlıkla bolca arpa aldım. Arpaları bu kitabın sahifeleri arasına yerleştirdim. Birkaç gün sahifelerini elimle açarak eşeğe arpaları yedirdim. Buna çabucak alıştı. Ve arpaları yeyip karnını doyurmak için sahifeleri diliyle çevirmeyi öğrendi. Son iki gün ise onu aç bıraktım. Burada huzurunuzda kitabı görünce, içinde arpa bulunduğunu sanarak bunun sahifelerini çevirmeye koyuldu. Bir şey bulamayınca da acı acı anırmağa başladı. Mesele bundan ibarettir.

Nasreddin Hoca'nın göstermiş olduğu zekâ, Timurlenk'in o kadar hoşuna gider ki, kendisine bir mükâfat daha verir. Böylece Nasreddin Hoca zekâsı sayesinde hem Akşehirlileri Timurlenk'in gazabından kurtarır, hem de bol bol ihsana nail olur.

FİL HİKÂYESİ

Timurlenk'in bütün İran'ı, Kafkasya'yı ve Anadolu'yu zapteden ordusunda filler de vardı. Timurlenk Akşehir'e gelip burasını beğenince ve kalmağa karar verince, bu fillerden birini de oraya getirtir.

O zamana kadar hiç fil görmemiş bulunan Akşehir halkı önce bundan memnun kalır ama, fil harman yerlerini, bostanları, bahçeleri silip süpürmeye başlayınca, herkesi bir düşüncedir alır. Mübarek hayvan doymak nedir bilmiyor.

Bu durum karşısında aralarında toplanıp ne yapacaklarını düşünmeye başlayan Akşehir halkı, sonunda bir heyet halinde Timurlenk'in huzuruna çıkarak ondan fili geri aldırması için ricada bulunmaya karar verirler.

Tabiî bu heyete girmesi için Nasreddin Hoca'yı da zorlarlar. Nasreddin Hoca da ister istemez hemşerilerinin ricalarını kabul eder.

Heyet yola çıkar. Fakat Timurlenk'in bu işe fena halde kızmasından da korkmaktadırlar. Adamın sağı solu yok! Hepsini birden cellâtlara teslim etmesi işten bile değil.

İşte bu korku yüzünden yolda birer ikişer sıvışmaya başlarlar. Tam karargâha varınca, Timurlenk'in büyük bir hiddet içinde bangır bangır bağırmakta olduğu duyulur. Bunu duyan diğerleri de kaçışmaya başlayınca, Nasreddin Hoca kendisini sert cihangirin karşısında tek başına bulur. Timurlenk onu görünce:

— Yine ne istiyorsun bre Hoca? diye gürler. Timurlenk'in bu sorusu karşısında Nasreddin Hoca

hemen titremeye başlar.

— Şey devletlim! diye kekeler. Akşehir halkı kullarınız beni gönderdiler de...

— Ne diye gönderdiler? Ne istiyorlar?

— Şu mübarek fil için...

— Ne olmuş file?

Nasreddin Hoca, hakikati söyleyecek olursa Timurlenk'in öfkeleneceğini hemen anlayarak:

— Hiddet buyurmayın devletlim! diye konuşur. Kullarınız bu mübarek hayvandan pek memnun. Kendisini pek sevdiler. Ancak burada yalnız olmasından üzülüyorlar. Acaba bir dişisi de getirilse, burada üreseler diye ricada bulunuyorlar.

Bu sözler, Timur'un hiddetini yatıştırır:

— Pekâlâ, söyleyeyim, getirsinler! cevabını verir. Timurlenk'in huzurundan hemen çıkan Hoca, kan

ter içinde şehire dönerken, yolda sıvışan ve kendisini yalnız bırakan hemşerileri hemen etrafını alırlar:

— Oldu mu Hoca? Timurlenk şu belâlı hayvanı buradan uzaklaştırmaya razı oldu mu?

Nasreddin Hoca onlara ters ters bakar. Arkasından da şu cevabı verir:

— Siz ne diyorsunuz? Yakında dişisini de getirtiyor.

Burada üreyecekler! O zaman göreceksiniz gününüzü!

Ve hiddetle evinin yolunu tutar.

HOCA'NIN OK ATIŞI

Timurlenk, keyifli bir gününde Nasreddin Hoca'yı alarak askerlerinin ok talimi yaptıkları yere götürür. Orada konuşurlarken, Nasreddin Hoca övünmek için bir zamanlar kendisinin ok talimi yaptığını, ok atmakta çok usta olduğunu söyleyecek olur. Bu sözle yakından ilgilenen Timurlenk, Hoca'ya bu ustalığını isbat etmesini emreder.

Hoca ne yapsın? Söz bir defa ağzından çıkmış. Geri almak da olmaz. Hemen eline sürülen yay ile oku alır. Hedefin karşısına geçer. Oku yaya sürer. Hedefi nişanlar, oku atar.

Ok, hedefin çok uzağına düşünce:

— İşte ilk talime başladığım vakit, oku böyle atar, hedefi bir türlü tutturamazdım, der.

Hemen yaya ikinci bir ok sürer. Bunu da atar. Bu ok da hedefi bulamayınca:

— Ama ben yılmadım. Okları bu şekilde hedefe eriştirememekle beraber, bu işe her gün devam etmekte kusur etmedim, der.

Üçüncü oku da çabucak yaya sürüp fırlatınca, bu sefer ok nasılsa hedefin tam ortasına saplanır. O zaman mağrur bir tavırla yayı sahibine verir:

— Sonunda da gördüğünüz gibi oku hedefin tam ortasına saplamaya başladım. İşte Hoca attı mı, böyle atar!

HOCA VE ÂLİM

Akşehir'e nasılsa dünyanın büyük bilginlerinden biri gelir. Ve şehrin en bilgini kimse onunla münazara yapmak istediğini söyler.

Timurlenk gelip yerleştikten sonra, bütün bilginler kaçıp gitmişler. Halk bu ünlü bilginle Nasreddin Hoca'yi karşılaştırmaktan başka çare bulamaz. Hoca'ya yalvarıp yakarırlar, o da sonunda bu bilginle karşılaşmaya razı olur.

Münazara, Timurlenk'in huzurunda yapılacaktır. Ancak iki münazaracı birbirlerinin dillerinden anlamadıklarından, bu işi işaretle yapacaklardır. Bu yolda anlaşırlar.

Yabancı bilgin önce yere bir daire çizer, bekler.

Nasreddin Hoca hemen bunu ikiye böler. Sonra dörde ayırıp üçünü kendi tarafına çeker gibi yapıp, dörtte bir kısmını ona iter gibi bir işarette bulunur.

Bilgin hemen başıyla cevabın makbul olduğunu işaret eder.

Arkasından parmaklarını yukarıya doğru çevirip bir iki defa hareket ettirir.

Nasreddin Hoca da bu işaretin tam tersini yapar. Parmaklarını yere doğru çevirerek ellerini sallar.

Bilgin bu cevabı da beğenir.

Derken kendini gösterir. Yerde sürünür gibi yapar.

Hoca da hemen kuş gibi uçar işaretini verir.

O zaman bilgin Hoca'nın karşısında saygı ile eğilip elini öper.

Timur bu işaretlerden bir şey anlamayarak tercüman yoluyla bilgine bütün bu işaretlerin mânasını sorar.

Bilgin şu cevabı verir:

Ben dünyanın her tarafını dolaştım; fakat itiraf ederim ki bu Hoca kadar bir bilgine rastlamadım. İlk olarak dünyanın yuvarlak olduğunu bilip bilmediğini anlamak istedim.

Meğer bunu çok iyi bilirmiş. Hemen ekvator hattını çizerek dünyanın kuzey ve güney olarak ikiye, bölündüğünü belirtti. Üstelik dünya yüzünün üç kısmının deniz, bir kısmının kara olduğunu da bildi.

İkinci olarak yerden otların ve ağaçların nasıl bittiğini sordum. Hemen şart olarak yağmuru işaret etti.

Son olarak yeryüzünün insanlar ve dört ayak üstünde yürüyen, yahut sürüngen mahluklar ve balıklarla dolu olduğunu bilip bilmediğini anlamak istedim. İşte bu soruyu sorarken büyük bir unutkanlık yapıp kuşları sormayı unuttum. O ise, bunu farkedip bana kuşları hatırlatmak suretiyle işlediğim hatâyı düzeltti. Böylece bütün sorüarımın karşılığını fazlasıyla vermiş oldu. kendisinin benden üstün bir bilgin olduğunu anladığım için de elini öptüm.

Timurlenk ondan bu cevabı aldıktan sonra Nasreddin Hoca'yı yanına çağırır ve işaretle neler konuşmuş olduklarını bu sefer de ona sorar.

Hoca merhum, büyük bir umursamazlıkla şunlar anlatır:

— Ben onu sahiden bir bilgin sanmıştım. Bu adam bir bilgin filân değil, sadece bir aç... Herhalde Akşehir'in baklavalarının şöhretini duymuş olacak ki, bir tepsi baklava işareti yaptı. Ben de önce ortasından böldüm. Yâni yarısı senin, yarısı benim olsun demek istedim. Sonra baktım ki bu çok olacak, bir tepsi baklavayı dörde böldüm. Üç kısmını kendime ayırıp ancak bir kısmını kendisine verebileceğimi söyledim.

İkinci işaretiyle, şöyle bir tencere dolusu pilâv pişirsek, pilâv fıkır fıkır kaynayıp pişse de yesek demek istedi. Ben de pilâvın pilâv olması için üzerine tuz, biber, üzüm, fıstık serpmek gerektiğini belirttim. Hoşuna gitti.

Son olarak kendisini acındırmak için çok aç olduğunu, açlıktan karnının çöktüğünü, yürümeye dermanı kalmayıp yerlerde süründüğünü anlatmak istedi. Ben de açlıktan bir kuş gibi hafifleyip, nerede ise uçacağımı işaret ettim. Böylece bizim eve konuk gelmesini önlemek istedim. Mesele budur, devletlim!

ONA PAHA BİÇMİŞ

Timurlenk bir gün Nasreddin Hoca'yı da yanına alarak bir hamama gider. Soyunup peştemallarını kuşanır, sıcağa girerler. Bir taraftan terlerken, bir taraftan da şundan bundan bahsederler.

Derken Timurlenk'in aklına bir soru gelir, Nasreddin Hoca'ya sorar:

— Sen herşeye kıymet biçmesini bilirsin! Bu halimle bana ne kıymet biçersin?

Hoca, Timurlenk'i şöyle bir süzer:

— Yüz akçe! der.

Kendisine bu kadar az kıymet biçilmesine içerleyen Timurlenk kızar:

— Behey gafil! der. Yalnız şu işlemeli peştemalın yüz akçe ettiğini bilir misin?

Nasreddin Hoca boynunu büker:

— Ben de zaten onu düşünerek yüz akçe, dedim.

DÜNYANIN ORTASI

Bir gün Timurlenk'in karargâhına yine dünyaca tanınmış bir bilgin gelir. Ondan kendisiyle tartışacak bir bilgin ister.

Timurlenk de hemen Nasreddin Hoca'ya haber gönderir. Nasreddin Hoca da kalkar, gelir.

Bilgin tek bir soru soracağını söyleyerek:

— Dünyanın ortası neresidir? sorusunu sorar. Nasreddin Hoca, sağa, sola bakar. Gözüne eşeği ilişince:

— Eşeğimin sol arka ayağının bastığı noktadır, cevabını verir.

Bilgin bunu kabul etmeyerek Hoca'dan isbat etmesini ister.

Nasreddin Hoca'nın cevabı pek kestirme olur:

— İnanmazsan ölç!

Esas itibariyle dünyanın yuvarlak olduğu gözönüne alınacak olursa her noktanın dünyanın ortası olabileceği meydandadır. Bu bakımdan da rahmetli Hoca'nın cevabı doğru bulunmaktadır.

TİMURLENK'E BİR CEVAP

Timurlenk, sohbetinden pek ziyade hoşlandığı Nasreddin Hoca'yı bir gün yanına çağırmış. Şundan bundan konuşurlarken Timurlenk'in karşısına bir takım köleler çıkarmaya başlarlar. Meğer Timurlenk kapısında hizmet görmek üzere bir köle satın almak istermiş. Fakat getirilenleri bir türlü de beğenmezmiş. Herbirine bir kusur bulurmuş.

Sonunda hiçbirini beğenmeyerek Hoca'ya dert yanmaya başlamış.

Nasreddin Hoca:

— Siz bilirsiniz ama, huzurunuza getirilen köleler arasında pekâlâ sonuncusunda ben hiçbir kusur göremedim, demiş.

Timurlenk:

— Sen farkında olmadın. Gülerken bütün dişleri görünüyordu, karşılığını verince, Hoca cevabı yapıştırmış:

— Aman devletlim, bu bir kusur sayılır mı? Zavallı kapınızda çalışırken gülecek değil a!

NEÛZÜBİLLÂH

Timurlenk, Hoca merhumla bir gün konuşurken, konu Abbasî Halifelerine gelmiş. Bu arada Timurlenk kendisine şöyle bir soru sormuş:

— Son Abbasî Halifelerinin adlarının sonunda hep «billâh» kelimesi var. Mütevekkil Bitlâh, Mutasım Billâh gibi... Acaba ben de bir Abbasî halifesi olsaydım, adım ne olurdu?

Nasreddin Hoca, sertliği ve şiddeti ile şöhret bulan bu cihangire hemen en uygun düşecek adı bulmuş:

— Neûzü Billâh! (Allah'a sığındık, demektir.)

İPE UN SERMEK

Nasreddin Hoca merhum, komşularından birinin kendisinden bir şey istemesine fena halde kızar, istenen şeyi vermemek için elinden geleni yaparmış.

Komşuları da Hoca'nın bu huyunu bildiklerinden, kendisini kızdırmak için fırsat düştü mü durmadan öteberi isterlermiş.

Bir gün komşularından biri yine Hoca'ya başvurarak çamaşır ipi ister... Hoca vermemek için:

— İp boş değil, üzerine un sermişler! karşılığını verir.

Komşu:

— Amma da yaptın Hoca, diye çıkışır. Hiç ipe un serilir mi?

Nasreddin Hoca da dayanamayarak ağzından baklayı çıkarır:

— Vermeye gönlü olmayınca, insan ipe un da serer. Artık anlayıver!

HAMAM ÜCRETİ

Nasreddin Hoca merhum, bir gün hamama gidecek olur. Hamamcılar, kendisine hiç itibar etmezler. Eski püskü bir peştemal, kirli, yırtık bir havlu verirler. Hiçbir tellâk da yanına uğramaz.

Hoca kendi kendisine şöyle böyle yıkanır. Hamamdan çıkarken de on akçe gibi ancak çok zengin ve eli açık insanların verdikleri büyük bir bahşiş bırakır.

Tabiî hamamcılar bu durum karşısında pek utanırlar.

Bir müddet sonra Nasreddin Hoca yine aynı hamama gelir. Kendisini gören hamamcılar hemen karşılamaya koşarlar. Hususî oda açarlar. Sırma işlemeli peştemallar, ipek havlular, sedef nalınlar çıkarırlar. Hoca'nın koltuğuna girerek onu içeri alırlar. Halvette çift tellâk kendisini kokulu sabunlarla yıkayıp bir âlâ keselerler. Hpca'ya yıkandıktan sonra çay, kahve ikram ederler. İstirahatine dikkat ederler.

Hoca bu sefer hamamdan çıkarken kendisini uğurlamak üzere sıralanan hamamcılara bir akçe uzatır. Ve onların buna fena halde bozulduklarını görünce de şöyle konuşur:

— Bu bir akçe, geçen sefer geldiğim zamanki hamam ücretidir. Geçen sefer verdiğim on akçeyi de bugünkü hamam ücretine sayarsınız.

KIRK YILLIK SİRKE

Tabiî eskiden bugünkü ilâçlar yoktu. Hekimlik de ileri gitmemişti. İlâçların hemen hepsi bugün «koca karı ilâçları» dediğimiz cinsten ilâçlardı. Bâzı otların, maddelerin her derde deva olduğuna inanırlardı.

Bu arada kırk yıl bekletilmiş sirkenin de bir çok dertlere deva olduğuna inanılırdı. Onun için bâzı evlerde böyle eskitilmiş sirke saklanırdı.

Bir gün Hoca'nın komşularından biri hastalanır.

İlâç için de kırk yıl eskitilmiş sirke aramaya başlarlar. Biri Nasreddin Hoca merhuma başvurur:

— Hocam, sende kırk yıllık sirke var mı? Bir hastamız için lâzım da...

Hoca:

— Var! der.

— Bir parça verir misin?

— Veremem.

— Neden Hoca? Bir zavallı hastayı iyileştirmek istemez misin? Vermek istemeyişinin sebebi ne?

— Eğer her isteyene verecek olsaydım, elimde kırk yıldan sirke mi kalırdı?

MEKTUP

Nasreddin Hoca'ya biri başvurarak Bağdat'taki bir ahbabına Arapça mektup yazdırmak ister. Hocd yıllarca medresede dirsek çürütmüş ama, Arapça'yı bir türlü öğrenememiş. Bunu olduğu gibi itiraf etmekle, adamın gözünden küçük düşeceği için itiraf etmek işine gelmiyor. Ne yapsın?

Nasreddin Hoca'nın' yaşadığı devirlerde gök ve yıldızların sırlarını çözmek için uğraşanlara müneccim denirdi. Bunlar yıldızların durumuna göre her ay değişen oniki burcu keşfetmişlerdir. Ve bugün bile hâlâ bir çok insanın inandığı bir şeye, insanların doğdukları tarihe rastlayan burçlara göre talihleri olduğuna inanırlardı.

Bir mecliste yine bu mesele konuşulurken biri merak ederek Hoca'ya sorar:

— Kuzum Hoca sen hangi burçta doğmuşsun? Hoca, ciddi ciddi karşılık verir:

— Teke burcunda...

— Teke burcu diye bir burç yok ki... Sakın bu oğlak burcu olmasın?

— Evet, oğlak burcunda doğmuşum ama, aradan bu kadar yıl geçti. Nerede ise ihtiyarlığa ayak basacağız. Bu kadar yıl içinde oğlak da büyüyüp teke olmamış mıdır?

KİM ÖĞRETMİŞ?

Nasreddin Hoca'nın ineği bir buzağı doğurmuş. Fakat yavaş yavaş büyüyen bu buzağı, bir gün haşarılığın son haddini göstererek evin yanındaki bostana girmiş. Ne varsa herşeyi çiğnemiş, yemiş, mahvetmiş.

Hoca bunu görür görmez, hemen bir sopa yakaladığı gibi başlamış ineğini dövmeye...

Karısı şaşırmış:

— Ne yapıyorsun Efendi? Bostanı berbat eden buzağı... Sen ise ineği dövüyorsun?

Hoca cevap vermiş:

— Ufacık buzağıya bu haşarılığı anasından başka kim öğretmiş olabilir? Onun için de dayağı hak eden kendisidir.

«YA SECDEYE KAPANIRSA?»

Nasreddin Hoca bir gün bir iş icabı bir yolculuğa çıkar. Bir şehre gelerek bir hana iner. O zaman otel denilen şey olmadığından yolcular yabancı yerlerde; hanlarda veya kervansaraylarda kalırlardı.

Hoca'nın indiği han, eski mi eski, harap mı harap bir yermiş. Hoca, tavanlardaki kalasların ve tahtaların gıcırtısından, kendi kendine sesler çıkarmasından, tavan ha çöküyor, ha çökecek diye sabaha kadar uyuyamamış.

Sabah olunca da bunu han sahibine söyleyerek hanını tamir ettirmesini tavsiye etmiş.

Ama dar kafalı bir yobaz olan han sahibi hiç oralı olmadan şu karşılığı vermiş:

— Merak etme! Tavan sağlamdır, tamire de ihtiyacı yoktur, o duyduğun çıtırtılar, sesler, ağaçların Cenabı Hakk'a ibâdetinden, teşbih etmesindendir.

Hoca dayanamamış:

— Ya bir gün işi daha ileri götürüp secdeye de kapanmak isterlerse o zaman görürsün gününü !

ÇÖMLEK HESABI

Eskiden, bugün olduğu gibi takvim yoktu. Günlük gazeteler de çıkmazdı. Bu yüzden günleri pek şaşıran olmazdı ama, ayın kaçı olduğunu bilenler pek az olurdu.

Bu, diğer aylar için pek önemli olmasa bile. Ramazan ayı için çok lüzumlu bir şeydi. Onun için Ramazan geldi mi, günleri şaşırmamak için herkes bir usul tuttururdu.

Yine bir gün Ramazan gelmiş, Nasreddin Hoca da günleri iyi hesaplamak ve şaşırmamak için bir çömlek alarak her gün içine birer taş atmaya başlamış. Tabiî taşlar otuzu bulunca Ramazan da tamamlanacak, Hoca eksik veya fazla oruç tutmaktan kurtulacaktır.

Nasreddin Hoca'nın küçük oğlu da babasnın her gün bir çömleye taş atmakta olduğunu görünce, tutmuş aynı çömleye kimseye belli etmeden bir avuç taş atıvermiş.

Ramazan sonlarına doğru bir gün mecliste o gün Ramazan'ın kaçı olduğu yolunda bir tartışma çıkmış. Kimi yirmi beşi, kimi yirmi altısıdır diyormuş. Hoca bu tartışmaya son vermek için:

— Durun, benim sağlam bir hesabım var. Ramazan'ın kaçı olduğunu size şimdi dosdoğru olarak söyleyebilirim! diyerek evine koşmuş. Çömleyi boca ederek taşları saymaya başlamış.

Bir de bakmış, doksan tane taş var. Tabiî bu işe bir türlü aklı ermemiş. Taşları yeniden çömleğine doldurduktan sonra düşünceli düşünceli aynı meclise dönmüş.

Onu görünce hemen:

— Ramazan'ın kaçıymış Hoca? diye sormuşlar:

Nasreddin Hoca:

— Kırkbeşi diye kekelemiş. Hemen itirazlar yükselmiş:

— Olur mu böyle şey? Ramazan'ın tamamı otuz gündür. Daha bitmeden sen kırk beşidir diyorsun. Kırk beş gün süren ay vftr mı?

Hoca içini çekmiş:

— Benim çömlek hesabına bakılacak olursa, bugünün Ramazan'ın doksanı olmak gerekir. Ben yine insaflı davrandım da bunu yarı yarıya indirdim.

SUÇUNU BİLİRMİŞ

Nasreddin Hoca'nın tarlasına bir gün yabancı bir öküz girer. Hoca bunu görünce sopasını kaptığı gibi hayvanın üzerine yürür. Öküz bu durum karşısında hemen kaçmaya başlar. Hoca kovalar, fakat yetişemez.

Hoca'nın bu işe canı çok sıkılır ama ne yapsın? İster istemez geri döner.

Bir kaç gün sonra Nasreddin Hoca pazarda aynı öküzü görmesin mi? Hemen bir sopa kaparak hayvanı dövmeye başlar. Sahibi şaşırır:

— Hoca ne yapıyorsun? Öküzümü ne hakla dövüyorsun böyle?

Hoca şu cevabı verir:

— Sen sus hele! O suçunu pek güzel bilir!..

«BİR PUL EKSİK VERİN!»

Nasreddin Hoca gençliğinde bir derenin kenarında oturuyormuş. Derken hepsi de kör, beş altı kişi gelirler. Hoca'ya kendilerihi karşıya geçirmesi için rica ederler. Bu işi yapacak olursa, adam başına birer pul vereceklerini söylerler.

Pul, akçeden ufak, o zaman geçen küçük bir paranın adıdır.

Nasreddin Hoca buna razı olur. Ayaklarını çıkarır, paçalarını sıvar, başlar bunları teker teker sırtında taşıyarak derenin öbür tarafına geçirmeye...

Ama yine birini geçirirken nasılsa tam derenin ortasında sırtından düşürür. Akıntı da adamcağızı aldığı gibi götürür. Böylece biri dışında bütün körler derenin karşı tarafına geçirilmiş olur. Ama körler arkadaşlarından birinin eksik bulunduğunu farkederek hemen feryada başlarlar. Onun nerede olduğunu sorarlar.

Nasreddin Hoca, körlerin kopardıkları gürültüye fena halde kızar:

— Ne şamata ediyorsunuz o kadar? diye kendilerini paylar. Pekâlâ, ben vazgeçiyorum hakkımdan... Bir pul eksik verin!

NEDEN SOKMUŞLAR?

Nasreddin Hoca merhum, bir yaz günü yolculuğa çıkmış. Hava sıcak mı sıcak. Buram buram terliyor. Yakınlarda ne bir göl, ne bir dere var. Susadıkça susamış. İçi kavrulmaya başlamış.

Tam bu sırada bir çeşme görerek eşeğini sevinçle o tarafa doğru sürmüş. Çeşmenin yanına varınca da hayvanından inmiş.

Fakat bir de bakmış ki çeşmenin lülesine bir kazık sokmuşlar.. Su ancak damla damla akıyor.

— Bu ne iştir böyle? diyerek kazığa asılmış. Çekmiş.

Biraz zorlar zorlamaz kazık yerinden çıkmış. Fakat aynı zamanda şiddetle fışkıran sular Hoca'nın üstünü başını su içinde bırakmış. Onu baştan. aşağıya bir güzel ıslatmış.

Bunu gören Nasreddin Hoca lüleye dönmüş:

— Tevekkeli seni tıkamamışlar, demiş. Böyle deli deli akarsan elbette ağzına kazığı sokarlar!..

«AH GENÇLİK!»

Genel olarak yaşlı kimseler bir işe girişip de bunu başaramadılar, beceremediler mi, hemen gençliklerini hatırlarlar. Yanındakilere de bunu söyleyerek, gençliklerinde ne derece yaman ve becerikli olduklarına onları da inandırmak isterler.

Bizim Hoca da yaşlanıp göbek salıverince, sık sık gençliğini anar olmuş.

Bir gün bir ata binmesi gerekmiş. Eğeri tutarak bir sıçramış... Nerede? Az kalsın yere düşüyormuş.

Hemen içini çekerek:

— Ah gençlik! demiş.

Sonra etrafına bakmış, kimsecikler olmadığını görünce:

— Sanki gençliğinde böyle bir sıçrayışta ata binebilir miydin?

ŞUNA DEĞMİŞ BUNA DEĞMEMİŞ!

Nasreddin Hoca merhumun en çok sevilen fıkralarından biri de muhakkak ki şudur:

Hoca sıcak bir yaz günü tarlaya ekin biçmeye gidecekmiş. Giderken susayınca kesip yer, serinlerim diye bir kaç karpuz da alarak beraberinde götürmüş.

Mübarek Ağustos güneşi yükseldikçe ortalığı kasıp kavurmaya başlamış. Çok geçmeden Hoca da karpuzlardan birine bıçağı vurmuş.

Bakmış, tatsız... Hemen bunu orada bulunan bir tezek yığınının üzerine atmış. İkinci bir karpuz kesmiş. Bu da aksine tatsız çıkmasın mı? Onu da aynı yere atmış.

Sıra diğerlerine gelmiş. Fakat karpuzlar aynı bostandan, aynı tohumlardan olduğu için hepsi de tatsızlıkta birbiriyle âdeta yanş ediyorlarmış.

Sonunda Hoca kestiği bütün karpuzları aynı tezek yığınının üzerine atarak orağını eline almış ve yeniden ekin biçmeye başlamış.

Ama sıcaklık da arttıkça artıyormuş. Yakınlarda su namına bir şey yok. Nihayet dayanamayacağını anlayarak yeniden tezek yığının başına gitmiş. Kesip parçaladığı ve oraya attığı karpuz dilimlerini birer birer alarak, şuna değmiş, buna değmemiş diye diye hepsini de yemiş!

Bu kıssadan alınacak nice hikmetler var!

MADEM Kİ KIYAMET KOPACAKMIŞ...

Nasreddin Hoca'nın güzel, besili bir kuzusu varmış. Bütün arkadaşlarının gözü de bu kuzudaymış. «Ne etsek, Hoca'yı nasıl kandırsak da kuzunun kesilmesine razı etsek... Şunu afiyetle bir yesek!» diye kafa yorarlarmış.

Sonunda bir plân yaparlar. Hoca'yı ancak bu şekilde oyuna getirebileceklerine hükmederler.

Biri karşısına çıkar:

— Haberin var mı Hocam, der. Bugünlerde kıyamet kopacakmış.

— Kim söyledi?

— Herkes söylüyor bunu..

— Kulak asma! Kıyametin ne zaman kopacağını ancak Allah bilir...

— Ama herkes söylüyor. Herkes söylediğine göre de bir bildikleri olmalı! Gel kıyamet kopmadan şu senin kuzuyu keselim de bir güzel yiyelim! Hiç olmazsa kıyamet kopmadan önce kendimize bir ziyafet çekmiş oluruz.

— Aklım ermez bu işe benim!

Hoca biraz gitmiş, bir başka ahbabına rastlamış. O da aynı masalı okumuş. Bugün yarın kıyamet kopacağını, hazır vakit varken kuzuyu kesip yemelerini tavsiye etmiş.

Hoca bundan kurtulur, fakat karşısına çıkan üçüncü tanıdığı da aynı şeyi söylemesin mi?

Sonunda Hoca, bunların ellerinden ve dillerinden ne yapsa kurtulamayacağını anlar. Kuzusunu kesip bir ziyafet çekmeyi içi yana yana kabul eder.

Tabiî ahbapları buna pek ziyade sevinirler. Hemen bir kır ziyafeti düzenlenir. Pilâvı, helvayı da başkaları üzerlerine alır. Hoca da kuzusunu götürür.

Güzel bir su başında kuzuyu keserler. Ateş yakarlar. Hayvanı temizledikten sonra uzun bir şişe geçirirler. Hoca'ya da bunu ateşte çevirmek ve güzelce kızartmak vazifesi verilir.

Hepsi de Hoca'nın, kuzusunu kendilerine yedireceği için fena halde içerlemekte olduğunun farkındadır. Kendisini teselli için aynı masalı tekrarlayıp dururlar:

— Canım, herkes kıyametin neredeyse kopmak üzere olduğunu söylüyor. Belki de yarın kopar. Bir defa da kıyamet koptuktan sonra kuzunun filân ne önemi kalır? Bak ne güzel kızarıyor. Şu son günümüzde onu güzelce yedik mi, yine sen kârlı çıkacaksın. Nasıl olsa sana da bir pay düşecek!

Hoca bu açık alaya bir kat daha içerler. Fakat ses çıkarmaz. Bütün bu masallara inanmış görünür.

Derken arkadaşları oyun oynamaya karar verirler. Elbiselerini, pabuçlarını çıkarıp Hoca'ya emanet ederek hemen çayırlara yayılırlar. Oyuna başlarlar.

Nasreddin Hoca da onlardan güzel bir intikam almak için elbise ve pabuçlarını ateşe atarak hepsini yakar.

Oyun bitmiş, kuzu kızarmış, herkes de acıkmıştır. Elbise ve pabuçlarını giymek üzere gelenler, bunların yanmış olduğunu görünce feryadı basarlar. Nasreddin Hoca'ya:

— Ne yaptın Hoca? diye çıkışmaya başlarlar. Hoca sakin sakin cevap verir:

— Canım nasıl olsa yarın kıyamet kopacak değil mi? Ne yapacaksınız elbiseleri, ne yapacaksınız pabuçları?

«AL, SEN OKU!»

Nasreddin Hoca'ya biri Acemce yazılmış bir mektup getirerek bunu okumasını ve Türkçe'ye çevirmesini rica etmiş.

Hoca bakmış, mektup Acemce:

— Ben bunu okuyup anlayamam, demiş. Adam:

— Neden? diye sormuş.

— Çünkü mektup Acemce yazılmış. Ben Acemce bilmem.

Karşısındaki cahil bir adammış. Ona göre sarıklı bir Hoca'nın bilemeyeceği şey olmamalıdır.

— Yazık sana be! demiş.. Bir de başına koskoca bir sarık sarmışsın. Ben de buna bakarak seni bilgin bir kişi sanmıştım.

Nasreddin Hoca hemen başındaki sarığı çıkarıp adamın başına koymuş:

— Eğer keramet sarıkta ise, haydi, sen oku! demiş.

HOCA'NIN EVİ

Nasreddin Hoca bir ev yaptırıyormuş. Kalfalar, dülgerler gelmiş. Evi yapacak olan kalfa:

— Sana öyle bir ev yapacağım ki, kıyamete kadar dayanacak, demiş.

Bu sözü duyan Nasreddin Hoca, dülgere dönmüş:

— Öyle ise tavana çakacağın tahtaları yere, yere çakacağın döşeme tahtalarını da tavana çak!

Dülger şaşırmış:

— Böyle şey olur mu Hoca Efendi, demiş. Tavana çakılan tahtalar ince olur. Bunlar döşemeye çakılacak olursa dayanmaz, hemen kırılır. Çünkü üzerine basılacak, ağır eşyalar konacaktır. Buna karşılık tavanda yürünmeyeceğine göre döşemelik kalın tahtaların tavana çakılmasına ne lüzum var?

Hoca şu cevabı vermiş:

— İyi ama, ev kıyamete kadar dayanacağına göre, kıyamet günü her şey altüst olurken bu ev de altüst olacak. O zaman tavanlar aşağıya, döşemeler de yukarıya döneceğine göre evde rahat rahat gezebilirim.

HOCA'NIN ACEMCE ŞİİRİ

O devirlerde bir çok yerlerde olduğu gibi Konya ve Akşehir'de de koyu bir Sünnilik vardı. Sünnilik doğru yoldan ayrılmış bir mezhep gibi bilinirdi. Çok kişiler de bu yüzden İran dilini bile öğrenmek istemezlerdi. «Kim ki bilir Farisî gider dinin yarısı» sözü de bu devirden kalmadır.

Buna rağmen edebiyatla meşgul olan münevverler, yine de Farisi dilini öğrenirlerdi. Konya'da tekkesini kuran Mevlânâ Celâleddin Rumî de Mesnevîyi Farsça söylemişti. O devirde bir kimsenin münevver sayılması için Arabça ile birlikte Acemce bilmesi şarttı. Acemce medreselere sokulmadığı için, bu dil daha çok dışarıda öğrenilirdi.

Bir mecliste bu konu etrafında konuşulurken biri Nasreddin Hoca'ya:

— Acemce bilir misin Hoca? diye sorar. Nasreddin Hoca övünmek için:

— Evet, bilirim, demiş. Bunun üzerine aynı adam:

— Öyleyse bize Acemce bir şiir oku da dinleyelim, der.

Hoca ne yapsın? Düşünür, taşınır, bildiği bir kaç Acemce kelimeyi Türkçe kelimelerle karıştırarak şöyle bir şey okur:

«Reftem becayi serviler»

«Gördüm dokuz kurt amedend»

«Bir kaçını devirdim de»

«Bir kaçı tarlami revend»

Adam da Hoca'nın hakikaten Acemce bildiğine inanır.

DOKSAN DOKUZ OLSUN!

Pazarsızlık insana neler yaptırmaz ki.. Bir devirde Nasreddin Hoca yeniden büyük bir para sıkıntısına düşmüş. Ne yapsın? Başlamış gece gündüz evinde yüksek sesle dua etmeye:

— Yâ Rabbî, bana yüz altın ver! Doksan dokuz olsa kabul etmem.. Yâ Rabbî, bana yüz altın ver! Doksan dokuz olsa kabul etmem...

Onun durmadan böyle düâ ettiğini duyan zengin bir komşusu merak etmiş. Yanına doksan dokuz altın alarak görünmeden Hoca'nın damına atlamış. Tam Hoca aynı duayı sayıklarken başlamış bacasından teker teker altınları atmaya!

Hoca, bacasından altın yağmaya başladığını görünce, Allah'ın duasını nihayet kabul ettiğine inanarak koşmuş. Başlamış altınları toplamaya.. Birtaraftan da sayarmış. Altınların sayısı doksan dokuz olunca:

Buna da şükür! Varsın doksan dokuz olsun! Diyerek bunları cebine indirmiş.

Bacanın tepesinde bu işin sonunu bekleyen zengin komşu hemen telâşlanmış. Yukarıdan seslenmiş:

— Hoca, hani altınlar doksan dokuz olsa kabul etmeyecektin? Oldu mu ya?

Hoca pişkin bir tavırla cevap vermiş:

— Doksan dokuz altını veren Allah, elbette birini de verir.

«TOZU DUMANI O ZAMAN GÖRÜRSÜN!»

Nasreddin Hoca merhum, gençliğinde, daha medrese öğrencisi yâni molla iken, bir arkadaşıyla birlikte, dağa kurt avına gider. Dolaşırlarken bir kurt inine rastlarlar. İnin içinden kurt yavrularının sesini duyan arkadaşı:

— Ana kurt dışarı çıkmış olacak. Yavruları içeride yalnız. Sen dışarıda bekle de ben girip yavrularını çıkarayım, der ve ine girer.

Tam o sırada ana kurt da gelmesin mi? Yavrularının bir tehlike karşısında olduğunu hisseder etmez, hemen içeri girmek ister. Nasreddin Hoca da o anda bir atiklik göstererek nasılsa iri yarı kurdun kuyruğuna yapışır. Kurt içeri girse arkadaşını parçalayacak. Bunu bildiği için kuyruğa sıkıca yapışmıştır.

Kurt da kuyruğunu kurtarıp içeri girmek için tepinmekte, ortalığı tozutmaktadır.

İşin farkında olmayan arkadaşı, ine giren toz bulutlarını görünce içeriden seslenir:

— Ne yapıyorsun Molla! Amma da tozuttun! Nasreddin Hoca karşılık verir:

— İş kurdun kuyruğunda... Hele bir kopacak olursa, sen tozu, dumanı o zaman görürsün!..

RÜYADA GÖZLÜK

Nasreddin Hoca, gece yarısı uyanarak karısını telâşla uyandırır:

— Hatun! Benim gözlük nerede? Bul şunu! Kadın uykusundan uyandmldığı için içerler:

— Ne yapacaksın uyurken gözlüğü? diye sorar. İnsan uyurken gözlük takar mı?

— Senin saçın uzun, aklın kısadır. Böyle şeylere aklın ermez, a'emin güzel bir rüya görüyordum, ama göziüğüm olmadığı için iyi seçemiyordum. Şunu ver de, rüyamı rahat rahat göreyim!

(NOT: Hoca merhumun yaşadığı devirde gözlük henüz icad edilmemişti. Bu fıkrayı Nasreddin Hoca'nın söylemiş olması şüphelidir.)

GENÇLİK, İHTİYARLIK

Nasreddin Hoca'nın da bulunduğu bir mecliste, gençlikten ve ihtiyarlıktan bahsediliyormuş. Herkes de insanın gençken kuvvetli olduğunu, fakat ihtiyarladıkça bu kuvvetini gitgide kaybettiğini söyler. Yalnız Hoca bunu kabul etmez:

— Hayır, hiç de doğru değil, der. Bir insan gençliğinde ne kadar kuvvetli ise, ihtiyarlığında da o derece kuvvetlidir.

Hemen itiraz ederler. Ama Hoca bunu kabul etmez:

— Tecrübemle biliyorum, ısrar etmeyin! der.

— Bu tecrübe nedir? diye merakla sorarlar. Bunun üzerine Hoca şu cevabı verir:

— Bizim evin bahçesinde bir değirmen taşı vardır. Çok eski zamandan beri orada durur. Gençken kaç sefer bunu yerinden kaldırmayı denedim. Fakat bir türlü yerinden kımıldatmayı başaramadım. Şimdi aynı şeyi şu ihtiyar halimde de birkaç sefer yapmak istedim. Ama değirmen taşını yine de yerinden kımıldatamadım. Demek oluyor ki insan gençliğinde ne derece kuvvetli ise, yaşı ilerleyip ihtiyarladıktan sonra da bu kuvveti değişmiyor.

«YA TUTARSA?»

Nasreddin Hoca merhumun, en güzel, aynı zamanda da en manâlı fıkralarından biri, Akşehir gölüne yoğurt mayası çalmasıdır.

Fıkra şöyledir:

Bir gün bâzı arkadaşları onu göl başında bir işle meşgul bularak yanına yaklaşırlar. Orada ne yaptığını sorarlar.

Nasreddin Hoca, büyük bir ciddiyetle şu cevabı

verir:

— Göle yoğurt mayası çalıyorum. Hemen kahkahalar yükselir. Biri:

— Sen deli mi oldun Hoca? diye sorar. Hiç koca göl, senin çalacağın maya ile yoğurt haline gelir mi? Hiç göle çalınan maya tutar mı?

— Ya tutarsa?

Fıkra burada sona eriyor. Çok kimseler de Nasreddin Hoca'nın göle maya çalmasının sadece gülünç bir şey olduğunu sanırlar. Ama bir anda, çalışmadan zengin olmak için define arayanlar, piyangodan, totodan medet umanların yaptıkları iş, bundan çok mu farkJı sanki? Biz Nasreddin Hoca'ya bu işi yaptığı için gülüyoruz ama, onlara güldüğümüz yok. Esasında Hoca, herkesin içinden geçirdiği bir şeyi olduğu gibi açıklamaktan başka bir şey yapmış değildir.

FİNCANCI KATIRLARI

Nasreddin Hoca bir gün geç vakit bir mezarlıktan geçerken, önünü iyi göremediğinden nasılsa açık ve boş bir kabrin içine düşer. Düşünce de aklına: «Acaba Münkir ve Nekir adlı melekler beni yeni bir ölü sanarak soru sormaya gelirler mi?» sorusu gelir. Ve beklemeye , başlar...

Ortalık iyice karardığı halde gelen giden olmayınca kalkmaya davranır.,. Aynı anda mezarlığın yanından fincan, tabak, bardak, kâse gibi kırılacak şeyler taşımakta olan fincancı katırları geçmiyor muymuş? Bunlar, karanlıklar içinde mezardan birinin anî olarak çıktığını gördükleri anda birdenbire ürküverirler. Birbirlerinin üzerine düşerler. Tabiî sırtlarındaki küfelerde taşıdıkları fincanların, tabakların bir kısmı kırılır.

Gürültüye yetişen fincancılar, hayvanlarını ürküten Hoca'yı hemen yakalarlar:

— Bre kimsin sen?

Hoca ellerinden kurtulabilmek için:

— Âhiret ehlindenim! diye bir palavra atar.

— İşin ne öyleyse dünyada?

— Şöyle ne var ne yok diye bir dolaşmaya çıktım da...

— Dur biz sana, ne olup olmadığını güzelce gösterelim!

Böyle dedikten sonra Hoca'yı bir güzel döverler.

Zavallı Nasreddin Hoca, kan revan içinde, perişan bir halde gece yarısı evine döner. Karısı onu bu halde görünce:

— Bu ne haldir Efendi? diye çığlığı basar. Hoca:

— Hiç sorma Hatun! der. Şöyle öbür dünyaya kadar bir yolculuk yapayım, dedim; başıma bu haller geldi.

— Öyle mi? Peki ne varmış öbür dünyada?

O zaman Hoca merhum, bütün perişan haline rağmen yine de kendisinde o meşhur cevabı verecek kudreti bulur:

— Eğer fincancı katırlarını ürkütmeyecek olursan, pek korkacak bir şey yok.

HOCA'NIN HESABI

Nasreddin Hoca'nın bakkala borcu biriktikçe birikmeye başlamış. Hoca'nın yine darlık çektiği devirlerden biriymiş. Bu gibi devirlerin onun başına sık sık gelmekte olduğunu biliyoruz.

Bakkal bir iki defa eve kadar gelmiş, Hoca atlatmış. Bir iki sefer yolunu kesecek olmuş, sıyrılıp geçmiş. Bu kaçıp kovalama ne kadar sürebilirdi? Nihayet Nasreddin Hoca bir mecliste bir takım yabancı misafirleriyle sohbet ederken, borçlu bulunduğu bakkalı birden karşısında görmesin mi?

Bakkal eliyle para işareti yapar. Bu sefer, ne bahasına olursa olsun parasını almadan oradan ayrılmayacağını anlatmak ister.

Hoca renkten renge girer, Yanında parası olsa verecek... Ama yok ki... En azından rezil olması işden değil...

Onu görmemezlikten gelmek ister, Başını çevirir. Ama bakkal herşeyi göze aldığından Hoca başını hangi tarafa çevirecek olsa o tarafa geçer.

Hoca bakar ki kurtuluş yok, onu çağırır:

— Gel bakalım bakkal efendi! Benden alacağını istemeye geldin değil mi? Kaç akçe borcum var benim sana?

Bakkal ellerini oğuşturarak:

— Tam kırk bir akçe borcun var, der. Ve Hoca'nın borcunu ödemesini bekler. Hoca kaşlarını çatar:

— Peki, sen hesap adamısın. Söyle bakalım, yarın sana yirmi beş akçe verecek olsam, borcum ne kalır?

— On altı akçe...

— Onbeş akçe de öbür gün versem ne kalır?

— Bir akçe!

— Be adam bir akçe alacak için böyle insanın karşısına geçmeye, bir takım işaretler yaparak onu misafirleri yanında küçük düşürmeye utanmaz mısın?

Bakkal şaşırır, verecek cevap bulamaz. Utanarak oradan uzaklaşır.

BİR ALIŞ VERİŞ

Nasreddin Hoca'ya yakıştırılan bir alış veriş fıkrası vardır ki, çok hoştur.

Hoca merhum pazara, alış verişe gider, ve bir dükkâna girerek bu cübbe ister. Dükkâncı, çıkarır. Hoca giyer, vücuduna uygun olup olmadığını inceler, münasip bulunca, pazarlığa girişir ve sekiz akçeye anlaşırlar.

Hoca bir de şalvar satın almak istemektedir. Dükkâncı ona birkaç tane şalvar da çıkarır. Hoca bunlardan birini beğenir. Fiatını sorar, dükkâncı bunun için de sekiz akçe ister.

O zaman Hoca sorar:

— Demek her ikisinin fiatı da sekizer akçe?

— Öyle Hoca Efendi.

— Peki öyleyse, cübbenin yerine şalvarı alıyorum. Ve böyle diyerek şalvarı alıp dükkândan çıkmaya davranır.

Dükkâncı kendisini hemen önler:

— Parasını vermedin Hoca Efendi!

— Ne parasını istiyorsun?

— Şalvarın parasını...

— Onu cübbenin yerine aldım ya... Rafları aynı değil mi?

— Ama cübbenin parasını da vermedin.

— Cübbeyi aldım mı ki parasını vereyim? İşte tezgâhın üzerinde duruyor.

Dükkâncının bu hesaba bir türlü aklı ermez:

— Doğru! der. Hoca da ücretini vermeden bir şalvara sahip olur.

BATIP ÇIKMA

Bir ara, nasılsa Hoca'nın eline bir yerden toplu olarak yüz akçe geçer. Hoca da bu parayı kesesine güzelce yerleştirip kuşağının arasına kor.

Fakat iki gün sonra pazarda dolaşırken eli hafif kurnaz bir yankesici Hoca'nın kesesini çekip almaz mı?

Hoca buna pek üzülür. Kesesini çarpan yankesicinin yakalanmasını boş yere bekler.

Ama giden gitmiştir. Ne yankesici bulunur, ne de giden parası geri gelir.

Nasreddin Hoca küskün küskün mescide giderek bir köşede otururken, içeriye Akşehir'in zengin tüccarlarından biri girer, Hoca'yı görünce, ona bir kese uzatır ve onun şaşkın bakışları arasında şöyle konuşur:

«Bir iş için Konya'ya gitmiştim. Akşehir'e dönerken, yolda bir tufandır başladı. Saatlerce yağan yağmurdan dereler, çaylar taştı. Köprüleri sular götürdü. Ben de atımla çayı geçerken sellere kapıldım. Tam o sırada sen aklıma geldin. Eğer selâmetle çayı geçer, Akşehir'e varırsam Hoca'ya yüz akçe adağım olsun, dedim. Herhalde kerametinin himmetiyle sular beni bir söğüt ağacının üzerine attı. Bir dala yapışarak selâmete çıktım. Ne yazık ki, atım çayın azgın sularına kapılıp sürüklendi, gitti. Şimdi al şu yüz akçeyi, güle güle harca ve beni dualarında unutma..»

Çaldırmış olduğu yüz akçenin hüznü ile çökmüş bulunan Nasreddin Hoca, hiç beklemediği bir yerden kendisine gelen bu parayı cebine indirirken ellerini havaya kaldırır ve şöyle dua eder:

— Hey gidi kudretine kurban olduğum Allah! Sana nasıl şükretmeyeyim? Şu bizim parayı nerede batırdın, nerede çıkardın?

NARALARIN SEBEBİ

Nasreddin Hoca'nın bir Sipahî komşusu varmış. Ama her akşam eve girince önce alt katta, arkasından orta katta, son olarak da üst katta olmak üzere can ve gönülden üç nâra atarmış. Ve bunlar hiç şaşmazmış.

Herkes gibi Hoca da bu naraların sebebini pek merak edermiş.

Bir gün dayanamamış, Sipahî evine girerken kendisini önlemiş:

— Kuzum, demiş. Sen eve her gelişinde, birbiri peşi sıra, can ve gönülden üç nara atıyorsun. Bunun sebebini pek merak ettim de, sorayım dedim.

Sipahî:

— Olur, demiş. Benimle beraber gel de naraları niçin attığımı anla!

Beraberce içeri girmişler. Sipahî Hoca'yı önce ahıra sokmuş. Hoca bakmış, küheylân gibi bir Arap atı duruyor. Fevkalâde bir şey. Sipahî:

— İşte bu atı cenkte ele geçirdim. Rüzgâr gibi gider. Eşi, benzeri yoktur. Onu gördükçe dayanamam, ilk narayı atarım, demiş.

Arkasından da narayı basmış. Hoca:

— Haklısın! demiş.

Beraberce orta kata çıkmışlar. Orada duvara asılmış bir sürü kıymetli silâhlar görmüşler. Sipahî anlatmış:

— Bunları falan, filân savaşlarda tepelediğim düşmanlardan aldım. Herbirinin benim için büyük bir değeri ve hâtırası vardır. Onları gördükçe, savaş anılarımı hatırlarım. Gözümün önüne savaş meydanları gelir, dayanamam. İkinci narayı da atarım.

Nasreddin Hoca bunu da doğru bulmuş ve:

— Haklısın! demiş.

Nihayet üçüncü kata çıkmışlar. Sipahî karısına seslenmiş. Bir kapı açılınca dışarıya dünya güzeli bir dilber, hurileri kıskandıracak güzellikte genç bir taze çıkmış. Onu göstermesiyle de Hoca'nın aklı başından gider gibi olmuş. Aynı zamanda üçüncü naranın da sebebini anlamış. Ve sipahîye söz fırsatı vermeden:

— Haklısın arkadaş! Üçüncü narayı da can ve gönülden atabilirsin! diyerek evden çıkmış.

TOKADIN KARŞILIĞI

Hoca merhum, bir gün çarşıda dalgın dalgın dolaşırken biri yanına sokulur ve tam ensesine tokadı şaplatır.

Hoca hemen döner, karşısında tanımadığı bir adam vardır. Adam da bozulur:

— Affedersin Hoca, der. Seni bir tanıdığıma benzettim de... Kusura bakma!

Ama Hoca'nın canı fena halde yanmış olduğundan adamı bırakmaz:

— Öyle şey olur mu? Senden davacıyım. Yürü kadıya! der...

Böylece beraberce kadının huzuruna çıkarlar. Meğer kadı, adamın ahbabı değil miymiş? Hemen başlar kendisini kayırmaya:

— Yanlışlık olmuş Hoca! der. Herkesin başına böyle şey gelir. Onu bağışlaman gerek. Ama istmezsen, sen de onun ensesine bir tokat vur. Böylece ödeşmiş olursunuz.

Hoca kabul etmez:

— Ben neden vurayım! Affedecek olsam onu buraya getirir miydim? Cezası ne ise vermelisin ona!

Kadı bakar ki Hoca diretiyor:

— Pekâlâ, dediğin gibi olsun! der. Bir tokadın diyeti bir akçedir. Sen burada bekle... Gidip sana bir akçe getirsin!

Böyle derken de diğerine göz kırpar. Tokadı atan adam, bunun mânasını anladığından hemen çıkar, savuşur, gider...

Hoca bekler, bekler, adam bir türlü gelmez. O zaman meseleyi anlar gibi olur. Yavaşça yerinden kalkar. Başka dâvalarla meşgul olan kadıya sezdirmeden arkadan yaklaşır. Sonra da bütün kuvvetiyle Kadı'nın ensesine tokadı indirir.

Kadı yerinden fırlar:

— Bre ne yaptın? diye gürler.

Hoca sakin bir tavırla karşılık verir:

— Kaç saattir gelecek bir akçeyi bekliyorum. Ama artık bekleyecek vaktim kalmadı. Tokadın diyeti bir akçe olduğuna göre, demin salıverdiğin adam akçeyi getirince bunu sen alırsın. Böylece kimsenin hakkı kimsede kaimamış olur.

Kadı verecek cevap bulamaz.

«HEMEN SAĞLIKLA GİY»

Nasreddin Hoca, bir gün yanında birkaç arkadaşı ile bağlarda dolaşırken, Akşehir kadısına rastlar. Kadı keyif ehli bir adammış. Tabiî şehirde içemeyeceği için, canı kafayı çekmek istedikçe, şarap şişesini alır, bağlara açılır, kendisini kimsenin göremeyeceği bir yere varınca, kafayı tütsülenmiş.

Kadı o gün de aynı şeyi yapmış, iyice sarhoş olduktan sonra cübbesini, sarığını bir yere fırlatıp, kendisi de sızmış, kalmış.

Hoca'nın da o sıralarda bir cübbeye şiddetle ihtiyacı varmış. Yerlere atılmış cübbeyi görünce hemen alıp sırtına geçirmiş.

Kadı akşama doğru ayılmış. Cübbesini arayıp bulamayınca bunun çalındığını anlamış. O halde evine dönmüş. Ertesi sabah da adamlarına çarşıda pazarda dolaşmalarını, tanıdıkları cübbeyi kimin sırtında görecek olurlarsa, onu hemen yakalayıp huzuruna getirmelerini emretmiş.

Bunlar da hemen çarşı pazarda dolaşmaya başlamışlar. Biri kadının cübbesini Nasreddin Hoca'nın sırtında görür görmez, kendisini yakalayıp doğruca kadının huzuruna götürmüş.

Kadı cübbesini tanıyınca sormuş:

— Bre nerede buldun bu cübbeyi? Hoca cevap vermiş:

— Dün bâzı arkadaşlarla bağda dolaşıyorduk. Bir de ne görelim, saçı, sakalı ağarmış, şöyle sizin gibi kerli ferli bir adam, zil zurna sarhoş olmuş yatmıyor mu? Yanın da da içilmesi haram olan koca bir şarap şişesi var. Cübbesini sarığını çıkarıp atmış. Bu halde oradan bir hırsız geçecek olsa cübbeyi mutlaka çalacak. Buna meydan vermemek için cübbeyi aldım. Sahibi çıkınca hemen vereceğim. Şahitlerim de var.

Kadı şöylece sakalını bir sıvazlamış. Biraz düşünmüş. Sonra:

— Sen hele onu sağlıkla giymekte devam et. Hoca! demiş. Bu cübbenin sahibi çıkmaz.

BOZUKLUK NEREDE?

Nasreddin Hoca merhumun Konya'da bir işi çıkmış. Oradaki kadıdan bir ilâm alması gerekiyormuş. Gitmiş, derdini dökmüş. Kadı oralı bile olmadan bu işin çıkmayacağını, kendisine istediği ilâmı veremeyeceğini söylemiş.

Ne kadar ısrar etmişse de kararından dönmemiş. Hoca mahkemeden küskün küskün çıkınca, bir ahbabına rastlamış. Adamcağız Hoca'nın bu halini

görünce:

— Hayrola Hoca, nedir bu halin? diye sormuş. Hoca da zaten dert dökecek birini arıyormuş.

Hemen başından geçenleri anlatarak sözlerini şöyle tamamlamış:

— Bunca masraf ederek, kalktık Konya'ya kadar geldik. Kadı ise haklı olduğum halde ilâmı vermedi. Nasıl dertlenmem?

Ahbabı hangi kadıya başvurmuş olduğunu öğrenince:

Sen de tam adamına düşmüşsün, demiş. O kadı, Konya'da rüşvet almakla meşhurdur. Rüşvet almadan kimseye ilâm filân vermez. Balı da çok sever. Sen çarşıdan bir çömlek bal alarak ona götür. Hemen ilâmı alırsın!

Nasreddin Hoca bunu öğrenince, rüşvetçi kadıya bir oyun oynamaya karar vermiş. Önce bir çömlek satın alarak bunu sarı balçıkla doldurmuş. Üzerine de bir parmak kalınlığında süzme bal koymuş. Yeniden aynı kadıya başvurmuş.

Kadı içi bal dolu büyük çömleği görünce, hemen Nasreddin Hoca'ya istediği ilâmı mühürleyip vermiş.

Nasreddin Hoca dışarı çıkar çıkmaz da hemen çömleğe kaşığını daldırmış. Daldırmasıyla beraber de altının sarı balçık dolu olduğunu görmüş ve nasıl bir. oyuna geldiğini anlayınca, adamını Hoca'nın arkasından göndermiş:

— Demin buraya gelen Hoca'yı önle! Ona verdiğim ilâmda bir bozukluk var. Buraya gelsin de düzgününü vereyim, demiş.

Tabiî maksadı ilâmı alıp yırtmak, yenisini de vermemek.

Adam koşmuş ve oradan henüz fazla uzaklaşmamış bulunan Nasreddin Hoca'ya yetişerek:

— Hey Hoca Efendi, demiş. Kadı Efendi Hazretlerinin sana vermiş olduğu ilâmda bir bozukluk varmış. Şunu bana ver. Benimle beraber gel de sana düzgününü versin, demiş.

Tabiî Hoca meseleyi anlamış:

— Bozukluk ilâmda değil, bal çömleğindedir, diyerek yoluna devam etmiş.

ALLAH'IN HİKMETİ

Nasreddin Hoca bir gün bostana gitmiş. Çapa çapalamış. Öğleye doğru yorulup, bostanın yanında bulunan ceviz ağacının gölgesine uzanmış. Şakır şakır terlediğinden başından kavuğu da çıkarmış.

Sağa sola bakınırken bir bostandaki bal kabaklarına, bir de altına uzanmış bulunduğu ceviz ağacının dallarındaki cevizlere takılmış.

Kendi kendine:

— Şu Allanın işlerine akıl sır ermiyor, diye düşünmüş. Bâzan ne kadar yakışıksız şeyler yaratıyor. Tutmuş, şu koca ceviz ağacına ufacık cevizleri, parmak kalınlığındaki bitkilere de şu kocaman bal kabaklarını lâyık görmüş. Doğrusu cevizler, o bir karış boyundaki bitkilere, bal kabakları da şu kocaman ağaçlara lâyık olsa gerek!

O tam bunları düşünürken ağaçtan kopan bir ceviz, çıplak başının üstüne düşmesin mi?

Hoca'nın canı oldukça yanmış, ama bir taraftan da:

— Allah'ım, sana çok şükür! diye dua edermiş. İyi ki benim âciz kafamla düşündüğüm gibi bal kabaklarını böyle ulu ağaçlarda yetiştirmemişsin! Böyle yapsaydın şimdi halim ne olurdu?

«SANA NE?»

Nasreddin Hoca akşam üstü, yorgun argın evine doğru gidiyormuş. Derken yolda zevzeğin biri karşısına çıkmış:

— Hoca Efendi, demiş. Demin biri bir tepsi baklava ile buradan geçiyordu. Gözlerimle gördüm.

Hoca, bu zevzekliğe kızmış. Zaten canı da sıkkınmış. Zevzeğe:

— Bundan bana ne? diyerek yoluna devam etmiş.

Ama zevzek yanından ayrılmıyor. Nihayet baklayı ağzından çıkarmış:

— Yalnız bu kadar değil Hoca Efendi, demiş. Sözümü tamamlamaya fırsat vermedin. Baklava tepsisini taşıyan sizin eve girdi.

Hoca bu sefer de:

— Öyleyse sana ne? diyerek adımlarını sıklaştırmış.

İSBATI

Bir gün Akşehir'e bilginliği ile övünen bir papaz gelir. Soracak bâzı soruları olduğunu söyleyerek bunlara cevap verecek bir kimse bulunup bulunmadığını öğrenmek ister.

Kendisini yakaladıkları gibi Nasreddin Hoca'nın yanına getirirler.

Papaz:

— İki sorum, var der. Bütün dünyayı dolaştım; bu sorularıma cevap verecek kimse bulamadım. Acaba sen istediğim cevapları verebilecek misin? Birinci sorum şudur: Gökyüzünde kaç tane yıldız var?

Hoca tereddüt etmeden cevap verir:

— Şu kapıdaki eşeğimin sırtında kaç tane kıl varsa o kadar...

Papaz şaşırır:

— Bu ne biçim cevap? der. Hiç eşeğin kılları sayılabilir mi?

Hoca karşılık verir:

— Ya gökteki yıldızlar? Papaz ister istemez:

— Pekâlâ, bu sorumun-cevabını vermiş olduğunu kabul ediyorum, der. Şimdi ikinci soruma cevap ver. Şu sakalımda kaç kıl var?

Nasreddin Hoca yine tereddüt etmez:

— Eşeğimin kuyruğunda kaç kıl varsa o kadar.

— Nasıl isbat edebilirsin?

— Bundan kolay ne var? Eşeğimi getirelim. Sıra ile bir onun kuyruğundan, bir de senin sakalından birer kıl koparalım. Eğer sen cascavlak kaldığın zaman, eşeğimin kuyruğunda hâlâ kıl kalmış olursa aldandığım ortaya çıkar.

Papaz hemen oradan uzaklaşır.

O DA BEĞENMEMİŞ

Nasreddin Hoca birçok şeyleri merak ettiği gibi, bir gün de aşçılığa merak sarar. Yemeklerin nasıl pişirildiğini, çeşitli yemeklerin nasıl icad edildiğini öğrenmek hevesine kapılır, Arkasından kendi de orijinal bir yemek icad etmek ister.

Mevsim kısmış. Dışarıda lapa lapa kar yağıyormuş. Yerlerde de diz boyu kar varmış.

Hemen aklına gelir. Bir tepsi dolusu kar alır dışarıdan, başlar buna ekmeğini bana bana yemeğe.

Fakat bundan hiçbir lezzet almayınca:

— Karla ekmek yemesini ben icad ettim ama, ben de beğenmedim, der.

YEMEĞİN BUĞUSUNU SATAN...

Nasreddin Hoıca kadı iken, karşısına Akşehir'de cimriliği ile şöhret yapmış bulunan bir aşçı ile zavallı bir adam çıkar. Aşçı adamı yakapaça sürükleyerek karşısına getirmiştir.

Hoca ne olduğunu sorunca, davacı olan hasis aşçı şöyle anlatır:

— Efendim, bu adam dükkânımın önüne geldi. Elinde bir somun vardı. Ben de dükkânın önünde âlâ fasulye pişiriyordum. Tencere buğusu da kenarından çıkıyordu. Bu adam elindeki somundan lokmalar kopararak buğuya tutup tutup yedi. Bütün somunu bitirince, buğunun parasını istedim..vermiyor.

Hoca kendisini ciddî ciddî dinledikten sonra adama döner:

— Doğru mu söylüyor? Adamcağız boynunu büker:

— Evet efendim, öyle oldu.

— Ver bana hele şu para keseni! Adamcağız ürker. Fakat ne yapsın? Karşısında koskoca bir kadı var. İçinde birkaç akçe bulunan para kesesini istemeye istemeye çıkartarak kendisine uzatır.

Nasreddin Hoca para kesesini aldıktan sonra aşçıya yanına yaklaşmasını emreder. O da para alacağım sevinciyle yaklaşır. Nasreddin Hoca para kesesini aşçının kulağı dibinde sallar. Paralar da birbirine çarptıkları için şıkırtısı duyulur.

Hoca:

— Ne duydun? diye sorar. Aşçı:

— Para şıkırtısı! cevabını verir. Hoca:

— Tamam! Hakkını aldın.. Haydi git işine! diyerek keseyi sahibine verir.

Aşçı hemen itiraz eder:

— İyi ama Kadı Efendi, bana para vermedin ki... Nasreddin Hoca o zaman kaşlarını çatarak meşhur vecizesini söyler.

— Daha ne istiyorsun be adam? Yemeğin buğusunu satan, ancak paranın sesini alır. Hakkını aldın. Savul git karşundan!..

BİR SORU, BİR CEVAP

Merhum Nasreddin Hoca'nın hazırcevaplığı karşısında komşuları da ona altından çıkamayacağı bir soru bulup sormaya can atarlarmış. Ama ne yapsalar nafile., Hoca ne sorulsa, hemen altından kalkarmış. Soru ne kadar münasebetsiz olsa da ona yakışacak bir cevap bulmakta tereddüt göstermezmiş.

Bir gün bir komşusu tutmuş, şöyle bir soru sormuş:

— Kuzum Hoca Efendi, sabah olunca insanlar neden hep aynı tarafa gitmezler de kimi o tarafa, kimi bu tarafa gider?

Hoca hemen sorusunun cevabını bulmuş:

— Herkes aynı tarafa gidecek olsa, neûzübillâh dünyanın dengesi bozulur da ondan...

NE ARIYORMUŞ?

Akşehir subaşısı bir ara her ne sebeptense, halkın geceleyin sokaklarda dolaşmasını yasak etmiş. Birşey yasak edilince, halkın ona karşı düşkünlüğü artar. Hoca da bir gece dayanamaz. Giyindiği gibi sokağa fırlar.

Fakat evinden pek fazla uzaklaşmak imkânını bulamadan devriyeler kendisini çevirirler. Biri:

— Hey Hoca Efendi, söyle bakalım! der: Böyle gece yarısı sokaklarda ne arıyorsun?

Hoca hemen cevabını bulur:

— Şey, uyurken birden uykum kaçtı da, onu aramak için sokağa çıkmak zorunda kaldım.

VÂDE VERMEĞE HAZIRMIŞ

Bir gün Nasreddin Hoca'ya, sevdiği ahbaplarından biri gelmiş. Meğer adamcağız çok sıkışık bir durumdaymış. Hoca'dan az bir vâde ile bir mikdar borç istemiş.

Kelin merhemi olsa, kendi başına sürermiş. Hoca da o sıralarda müthiş parasızmış. Nereden bir iki akçe bulacağım diye kötü kötü düşünürmüş.

Tam böyle bir anda, kendisinden borç istenmesi, Hoca'yi daha da şaşırtmış:

— Dileğini yerine getirmek isterdim ama, şu sıralarda ben de çok sıkışık durumdayım. Sana verecek hiç param yok. Fakat seni boş döndürmek de istemem. İstediğin kadar vâde vereyim, demiş.

«İÇİNDE BULUNMAYIN DA...»

Mahalleli, bir cenaze meselesi etrafında aralarında anlaşamamışlar. Mesele bir cenaze götürülürken tabutun neresinde bulunmanın münasip olacağı meselesi.. Kimi önde, kimi arkada, kimi sağda, kimi solda bulunmanın münasip olduğunu ileri sürmektedirler.

Bir sonuca ulaşamayınca, meseleyi Nasreddin Hoca'ya danışmaya karar verirler. Öyle ya, o medresede okumuş bir din adamı olduğuna göre, bu soruya en yetkili şekilde cevap yerecek tek adamdır.

Doğruca Hoca'nın yanına gelirler. İhtilâflarını anlatırlar.

Hepsi de kendi görüşünde haklı olduğu kanısındadır.

Hoca bakar ki, ne söylese bunları memnun edemeyecek:

— İçinde bulunmayın da, neresinde isterseniz bulunun farketmez, der.

ÖRDEK SUYU

Nasreddin Hoca kırlarda dolaşırken, bir derede yaban ördeklerinin oynaştıklarını görür. İçinden:

— Ah şunlardan birini yakalasam da kessem. Bir güzel çorba pişirip mideme indirsem, diye düşünmüş, hemen dereye koşmuş. Ama kendisinin dereye yaklaşmakta olduğunu sezen yaban ördekleri hep birden havalanarak kaçmışlar.

Hoca ne yapsın? Derenin kenarına oturmuş. Torbasından çıkardığı somunu suya banarak yemeğe başlamış.

O sırada yanına yaklaşan kır bekçisi bu işe bir mâna veremeyerek:

— Ne yapıyorsun Hoca Efendi? diye sormuş. Hoca içini çekerek:

— Ne yaparsın? Ördeği tutamadık, suyuna tirit gidiyoruz işte.. Demiş.

VASİYET

Nasreddin Hoca yine bir gün hastalanarak yatağa düşer. Bunu haber alan tanıdıkları, hemen ziyarete koşarlar. Ziyaretçi akınının bir türlü sonu gelmez.

Üstelik Hoca'yi herkes de çok sevdiğinden, yanından bir türlü ayrılmak istemez, saatlerce kalırlarmış.

Bu da Hoca'nın canını sıkar ama, ne yapsın? Dişini sıkarak tahammül gösterir, ses çıkarmazmış.

Bir gün yine pek de hoşlanmadığı bâzı tanıdıkları gelip saatlerce otururlar. Hoca yine bunalır. Nihayet kalkarlar. İçlerinden biri:

— Hoca, AÜah sana çok uzun ömürler versin ama, hani bir emri Hak da vâki olabilir. Böyle bir şey düşünerek bize bir vasiyet hazırladın mı? diye sorar.

Hoca hemen:

— Evet! der.

— Bu vasiyetin ne olduğunu söyle de öğrenelim.

— Vasiyetim şudur. Bir hastayı ziyarete gittiğiniz vakit yanında fazla oturmayınız!

BAHARA SÖZ YOKMUŞ

İnsanları memnun edebilmenin ne kadar zor bir iş olduğu malûm. Yaz olur sıcaktan, kış olur soğuktan, yağmur yağar çamurdan, yağmur yağmaz tozdan şikâyet eder dururuz.

Bir mecliste de yine bu meseleden bahsediliyormuş. Bir kısmı yazı ve sıcağı kötülüyor, kışın daha iyi olduğunu, bir kısmı da kışı ve soğuğu yeriyor, yazın daha iyi olduğunu ileri sürüyormuş.

Aynı mecliste bulunan Nasreddin Hoca'nın hiçbir şey demeden kendilerini dinlemekte olduğunu görünce biri sorar:

— Hoca, sen hiçbir şey söylemiyorsun. Yaz mı iyidir, yoksa, kış mı?

Hoca dayanamaz:

— Canım bahara da söz yok ya!.. der.

«AL ABDESTİNİ, VER PABUCUMU!»

Nasreddin Hoca bir dere kenarında abdest alıyormuş. Ellerini, yüzünü, ağzını, burnunu, kulaklarını yıkamış. Başını da meshetnriş. Sıra ayaklarını yıkamaya gelince, pabuçlarından birini dereye düşürmüş.

Pabucu yakalamak istemiş, fakat akıntı kuvvetli olduğundan pabuç suda kayıp gitmiş.

Nasreddin Hoca bu işe fena halde içerlemiş. Bir müddet ne yapacağını düşündükten sonra bir kenara abdestini bozmuş ve dereye:

— Al abdestini, ver pabucumu! demiş.

HOCA VE HIRSIZ

Nasreddin Hoca, bir gece uyurken, karısı tarafından dürtülerek uyandırılır:

— Efendi, efendi, kalk! Hoca uyku sersemi sorar:

— Ne var ki?

— Üstüne ölü toprağı mı döküldü? Bu ne uykusu böyle? Duymaz mısın evin içinde biri geziniyor. Muhakkak hırsızdır.

Hoca şu cevabı verir:

— Hiç tasalanma hâtûn! İstediği kadar gezinsin. İşe yarayacak birşey bulabilirse, elinden alması kolaydır.

GÖÇ EDİLİYOR SANMIŞ

Nasreddin Hoca merhuma ait, hoş bir hırsız hikâyesi daha vardır. Hoca bir gece uyurken bir gürültü ile uyanır. Pencereden başını uzatınca, bir hırsızın evin bir kısım eşyasını yüklenmiş olduğu halde gitmekte olduğunu görür.

Hemen o da yatağı yorganı sırtladığı gibi hırsızın peşine düşer.

Hırsız gider, o gider. Hırsız gider, o gider.

Sonunda hırsız kendi evine varınca kapıyı açarak içeri girerken Hoca da peşisıra koşarak içeriye dalar.

Hırsız Hoca'yı farkedince:

— Kimsin sen? Evimde ne işin var? diye sorar. Hoca karşılık verir:

— Ay biz bu eve göç etmiyor muyuz?

UTANMIŞ

Nasreddin Hoca yine bir gün evinde yalnızken eve bir hırsız girdiğini farketmiş. Doğruca yüklüğe girerek saklanmış.

Eve büyük ümitlerle girmiş bulunan hırsız alt katı, odaları birer birer dolaşıyor ama, bir türlü çalacak birşey bulamıyormuş.

Sonunda Hoca'nın bulunduğu odaya girer. Burada da birşey bulamayınca son bir ümitle yüklüğü açar ve birdenbire Hoca merhumla karşı karşıya gelir.

Şaşıran ve korkan hırsız:

— Şey!.. Burada işin ne senin? diye sorunca Hoca:

— Kusura bakma! der. Evde çalacak birşey olmadığı için senden utancımdan buraya saklandım.

SIRIĞIN TEPESİ

Fukara bir kimsenin eline az çok bir para geçince, ne yapacağını, onu nasıl ve nerede saklayacağını bir türlü bilemez, kestiremez.

İşte bizim rahmetli Nasreddin Hoca'nın eline de bir ara böyle topluca bir para geçer. En çok korktuğu şey, bunu hırsızlara kaptırmak veya çaldırmaktır. Onların ne kadar kurnaz olduklarını bildiği için parayı, ne yapsalar keşfedemeyecekleri bir yere saklamaya karar verir.

Ne yapsın? Evin içinde dört döner. Hiçbir yeri emniyetli bulamaz. Bahçeye bir yere gömmeyi düşünür, bu da kendisini tatmin etmez. Sonunda aklına şöyle bir şey gelir, Kendi kendine:

— En iyisi bu parayı kesesi ile bir fasulye sırığının tepesine asmak olmalı.. Eve yüz tane hırsız girse, hiçbirinin aklına fasulye sırığının tepesini aramak gelmez. Param da emniyette olur. Diye düşünür.

Düşündüğü gibi yapar da... Para dolu keseyi yüksek bir fasulye sırığının tepesine bağlar. Ve içi rahatlamış olarak işine gider.

Meğer hırsızın biri uzaktan Hoca'yı gözlemiyor muymuş? Hoca gider gitmez hemen bahçeye atlar, fasulye sırığını sökerek para kesesini alır. Sırığın ucunu orada bulunan bir tezek yığınına batırdıktan sonra eskisi gibi diker. Kendisi de savuşur, gider.

Aradan birkaç gün geçtikten sonra Hoca'ya bir miktar para lâzım olur. Doğru bahçeye çıkarak fasulye sırığını bulur. Yerinden söker. Bir de ne görsün? kese yerinde yok... Onun yerinde kurumuş bir tezek parçası durmuyor mu?

Kendi kendine:

— Allah, Allah! Bu ne iştir? diye düşünür. Ben bu sırığa adam çıkamaz diye düşünmüştüm. Meğer üzerine sığır bile çıkıp pisletmiş!

«YE KÜRKÜM YE!»

Nasreddin Hoca merhumun en manalı ve en güzel fıkralarından biri de muhakkak ki aşağıdaki fıkradır.

Mahallede bir düğün olur. Düğün evinde pilâvın, zerdenin, hele o mübarek baklavanın asla eksik olamayacağını düşünen Hoca merhum, hemen düğün evine damlar.

Fakat Hoca'nın üstü başı hiç de iyi değilmiş. Üzerinde rengini kaybetmiş bir lata, başında solmuş bir kavuk, eski bir sarık olduğundan kimseden iltifat görmemiş. Kimse onu sofraya buyur etmemiş.

Bunu görünce Hoca hemen bir solukta evine koşar. Başına yeni aldığı sarığı, sırtına da kürkünü giyerek düğün evine gider.

Bu sefer onu kapıda karşılarlar. Koluna girerek ziyafetin verildiği odaya alırlar. Sofranın baş köşesine oturturlar. Sağdan soldan iltifatlar yağmaya başlar.

Bu sırada yemek de gelir. Hoca'ya buyur derler.

O hemen kürkünün eteğini tutup yemeğe doğru uzatarak:

— Ye kürküm, ye! der.

Hoca'nın bu davranışına hiç kimse bir mânâ veremez. Yanında oturanlar:

— Ne yapıyorsun Hoca Efendi? derler. Hiç kürk yemek yer mi?

Nasreddin Hoca o zaman şu manalı cevabı verir:

— Az önce buradaydım. Üstümde eski bir cübbe olduğu için kimse yüz vermedi. Sonra eve giderek bu kürkü giydim, öyle geldim. Şimdi de herkes itibar gösteriyor. Bundan anladım ki iltifat hakikatte bana karşı değil, kürküme karşıdır. Bu durum karşısında bu nefis yemekleri de onun yemesi gerekmez mi?

Hiç kimse verecek cevap bulamaz.

ACELEYE GELMİŞ

Bir gün Nasreddin Haca'nın karnı fena halde acıkmış. Son zamanlarda işleri yine parlak gitmediğinden şöyle doğru dürüst karnını doyuramıyormuş.

Ne yapayım, karnımı nerede doyurayım, diye düşünürken mahallelerinde bir düğün olduğunu öğrenmiş.

Ne var ki düğün sahibini tanımıyormuş. Tanımadığı bir yere gitmek olmaz. Ne yapsın? Hemen bir zarf kâğıt almış. Kâğıdı zarfın içine koyarak güzelce kapatmış ve düğün evine damlamış.

Kapıdaki uşaklar ne istediğini sormuşlar. O da düğün sahibine bir mektup getirdiğini söyleyerek içeri girmiş. Düğün sahibi bu sırada ziyafet sofrasındaymış.

Hoca hemen mektubu onun eline tutuşturup sofraya çökmüş. Ve Besmele çekerek karnını doyurmaya başlamış.

Bu sırada düğün sahibi, Nasreddin Hoca'nın eline tutuşturmuş olduğu mektubu evirip çevirmekle meşgulmüş. Zarfın üzerinde hiçbir yazı göremeyince:

— Hoca Efendi, demiş, bu mektubun üstü yazılı değil!

Nasreddin Hoca cevap vermiş:

— Kusura bakmayın, aceleye geldi, içi de yazılı değildir.

ZORLA DAVETE GİTMEK

Nasreddin Hoca'nın mahallesinde hali vakti yerinde bir zat düğün yapmış. Fakat nasılsa Hoca'yı davet etmeyi unutmuş..

Karı koca başbaşa vererek ne yapacaklarını düşünmeye başlamışlar. Düğünün pek zengin olduğunu biliyorlar. Kesilmek üzere kuzuların, tepsi tepsi baklavaların eve taşındığını görmüşler.

Nihayet aralarında anlaşırlar. Hoca eline bir sopa alır. Karısı da yeldirmesini giyerek evden çıkarlar. Kadın önde. Hoca arkada başlarlar düğün evine koşmaya...

Kadın bir taraftan çığlık atarken Hoca da arkasından:

— Dur hele! Seni bir tutayım da kemiklerini kırayım! diye bağırırmış.

Düğün evindekiler gürültüyü duyunca hemen sokağa fırlarlar. Kadını hemen harem kısmına, Hoca'yı da sopayı elinden aldıktan sonra selâmlığa alırlar. Kendisini sakinleştirmek için başlarlar dil dökmeye:

— Canım Hoca! Yakışır mı sana bu hiddet? Nihayet bunca yıllık karındır. Kimbilir ne kahrını çekmiştir. Sen de onun kusurunu bağışla! Kadıncağızı döverek günaha girme! Bak biz de sizi davet etmeyi unutmuşuz. Kusura bakma! Şöyle sofraya buyur!

Hoca hâlâ kaşları çatık olduğu halde naziana nazlana sofraya oturur. Âlâ yemeklerle karnını doyurur. Baklava tepsisi de boşalınca:

— Yaptığım işin hakikaten doğru olmadığını anladım. Sizin sayenizde günaha girmekten de kurtuldum. Bizim hatuna haber verin de artık çıkıp gidelim! der.

Böylece harem kısmında da ikram görüp güzelce karnını doyurmuş olan karısıyla, gülüşe oynaşa evlerine dönerler.

PİLÂVIN HATIRIN! SORMAK İÇİN

Nasreddin Hoca merhumun, herşeye rağmen midesine ne derece düşkün bir zat olduğunu biliyoruz. Bunu bilen arkadaşları da kendisine bir oyun oynamaya ve onu biraz üzmeye karar vererek Hoca'yı bir Ramazan günü iftara çağırırlar.

Tabiî Hoca iftara çağırılır da gitmez olur mu?

Bütün gününü cami cami dolaşarak akşama yiyeceği nefis yemeklerin hayali ile geçirir.

İftar zamanı yaklaşınca da ziyafetin verileceği eve damlar. Hoca'yı buyur ederler. Daha içeriye adımını atar atmaz, başta merhum Hoca'nın pek sevdiği hindi dolması olmak üzere nice güzel pişmiş yemeklerin nefis kokuları başını döndürür.

Sofraya oturdukları zaman artık yerinde duramaz olur. Varlıklı bir zat olan ev sahibi de uşaklarına yemekleri getirmelerini emreder.

İlk olarak ortaya nefis bir işkembe çorbası gelir. Ev sahibi usulen bir kaşık alır almaz hemen kaşlarını

çatar:

— Hay Allah müstahakınızı versin! Kaç defa söyledim. İşkembe çorbasına bu kadar çok sarmısak konur mu? Kaldırın şu çorbayı!

Uşaklar hemen çorbayı kaldırıp götürürler. Hoca da elinde kaşık, kalakalır.

Arkasından bir lenger içinde hindi dolması gelir. Hoca hemen girişmeye hazırlanırken ev sahibi ondan da bir lokma alır ve yeniden bağırmaya başlar.

— Bu aşçı aklını mı oynatmış, yoksa bana kasdı mı var? Ne kadar baharat varsa doldurmuş. Tez kaldırın şunu sofradan!

Hindi dolması da Hoca'nın acıklı bakışları arasında sofradan kaldırılmış. Yerine börek tepsisi gelmiş. Hoca yutkunarak bundan olsun nasibini almaya hazırlanırken börekten bir parça tadan ev sahibi yeniden kıyameti koparmış:

— Kaç defa söyledim? Börekte Urfa yağı kullanmayın diye... Bu yağın bana dokunduğunu bilmez misiniz? Gözüm görmesin, götürün şu tepsiyi!

Uşağın biri acele ile börek tepsisini götürürken diğeri sofraya baklava tepsisini yerleştirmesin mi?

Ev sahibi bunu görünce bir kat daha hiddetlenmiş görünür:

— Bu ne iştir be? Yemeğe baklava ile mi başlanır? Al bunu da olduğu gibi sofracı başının kafasından aşağıya dök!

Böylece bütün yemeklerin birbiri arkasından sofradan âdeta kovulmakta olduğunu gören Hoca, yerinde daha fazla duramadan hemen sofradan kalkar bir masa üzerinde sırasını beklemekte olan nefis pilâv tabağının yanına giderek kaşıklamaya başlar. Ev sahibi bunu görünce:

— Böyle sofradan kalkmak olur mu Hoca? Gel otur yerine! diye seslenir.

Hoca pilâvı kaşıklamaya devam ederken cevap verir:

— Hele biraz müsaade edin de, geri kalan yemeklerin günahlarını sayıp dökünceye kadar, ben de hiç olmazsa şu bizim eski dostun hatırını biraz yoklayayım.

Hemen kahkahalar yükselir. İşin bir şaka olduğu bildirilerek Hoca sofraya oturtulur. Ve az önce günahları sayılarak sofradan kovulan yemekler, yeni baştan davet edilerek güzel bir Ramazan gecesi geçirilir.

SÖZÜNÜN ERİYMİŞ...

Nasreddin Hoca, gezmek için bir memlekete gitmiş. Orada bir Hoca ile tanışmış. Biraz sohbet etmişler. Vakit de öğleye geldiği için adam Hoca'ya dönerek yemek yemiş olup olmadığını sormuş. Yemediğini öğrenince de:

— Öyleyse buyurun bize gidelim de biraz tuz ekmek yiyelim! demiş.

Hoca hiç yemek davetini reddeder mi? Bu nazik daveti hemen kabul etmiş. Zaten karnı da açlıktan zil çalıyormuş.

Beraberce Hoca'nın evine giderler. Nasreddin Hoca, bu tuz-ekmek tâbirini etli, pilâvlı, çorbalı bir yemek olarak düşünmüş. Başka türlü olsa yemeye elbette davet edilmeyeceği meydanda...

Fakat sofraya hakikaten sadece ekmekle tuz gelince ve ortaya yemek olarak başka bir şey çıkarılmayınca, Nasreddin Hoca, bu yeni ahbabının hakikati olduğu gibi söylemiş olduğunu anlamış.

Sofrayı bırakıp gitmek olamayacağına göre, çaresiz ekmeği tuza batırarak karnını doyurmaya koyulmuş.

Tam bu sırada bir dilenci kendilerine musallat olmaz mı? Evin önünden bir türlü ayrılmıyor ve ille de bir sadaka istiyormuş.

Ev sahibi dayanamıyarak pencereden başını uzatmış ve dilenciye:

— Oradan defol diyorum, yoksa dışarı çıkar, kafanı kırarım, demiş.

Hoca bu tehdidi duyar duymaz fırsatı kaçırmak istemeyerek o da başını pencereden uzatmış:

— Bana bak! demiş. Aklın varsa hemen savuşmaya bak! Yoksa bu zat dediğini mutlaka yapar. Hiç şakası yoktur. Allah için sözünün tam eridir.

«DÜŞMESEYDİM DE İNECEKTİM!»

Nasreddin Hoca merhum, gençliğinde ve çocukluğunda iyiden iyiye haşarı ve yaramazdı. Tabiî gençlik gereği bunu hoş görmek gerekir. Mahallesinin çocukları ile oynamaktan pek hoşlanırdı. Daha çocukken bir neşe kaynağı olan Nasreddin'i bütün arkadaşları pek severlerdi. Onun hazır cevaplılığı, kendisine sorulan her soruya esprilerle dolu cevapJar bulması, arkadaşlarını gülmekten kırar geçirirdi.

Esasında Hoca merhum ilk şöhretini daha bu devirde kazanmaya başlamıştı.

O zamanlar, henüz bisiklet, motosiklet gibi şeyler icad edilmemiş olduğundan, çocuklar bu zevklerini, daha çok ata, eşeğe binmek ve bunları yarıştırmakla tatmin ederlerdi. Hoca da yine arkadaşları ile oyun oynarken eşeğini koşturmaya başlamış. Bir yarış yapıyorlarmış...

Derken eşeğinden birdenbire düşmesin mi?

Eşekten düşmek beceriksizlik, hattâ ayıp sayıldığından, mahalle arkadaşları hemen etrafını çevirerek kendisiyle alaya başlamışlar:

— Nasreddin eşekten düştü! Nasreddin eşekten düştü!

Yerden doğrulan Nasreddin, kendisiyle alay eden arkadaşlarını şöyle bir süzmüş. Sonra da:

— Ne oluyorsunuz? Neden öyle gülüp duruyorsunuz?diye ciddî ciddî çıkışmış... Düşmeseydim de zaten eşekten inecektim!

Bu esprili söz üzerine arkadaşları kendisine verecek cevap bulamamışlar.

TAVUKLARA HOROZ LÂZIM

Merhum Hoca Nasreddin, daha çocukluğunda bile cin fikirli, yaman bir şeydi. Zekâ ve buluş bakımından, eşi emsali yoktu.

Arkadaşları onu çok severlerdi ama, aynı zamanda kendisine kızarlar, onu az çok kıskanırlardı da... Çünkü Nasreddin her vesilede zekâca onlardan üstün olduğunu göstermekte gecikmezdi.

Bir gün aralarında toplanmışlar. Nasreddin'i zor, içinden çıkamayacağı bir duruma düşürmek için ne yapmaları gerektiğini uzun boylu konuşmuşlar.

Sonunda içlerinden biri şöyle bir teklif yapmış:

— Hepimiz yanımıza birer yumurta alıp bunu gizleyelim. Sonra Nasreddin'i de aramıza alarak beraberce hamama gidelim. Tam yıkandıktan sonra birimiz kim yumurtlayamazsa hamam paralarını vermesini teklif etsin. Biz de hep birden bunu kabul ederiz. Sonra da gizlediğimiz yumurtaları ortaya çıkarırız.

Nasreddin'in bundan haberi olmayacağına göre, bir yumurta bulamayacaktır. Sonunda hepimizin hamam parasını ödemek zorunda kalır. Tamam mı?

Arkadaşları bu teklifi pek beğenirler. Hakikaten Nasreddin çok zor bir durumda kalacak, işin içinden çıkabilmek için bir çare bulamayarak paraları ödeyecektir.

Bütün hazırlıklar tamamlanır ve Nasreddin'e hep birden hamama gitmek teklifi yapılır. O günlerde hamama gitmek ihtiyacını şiddetle duymakta olan Nasreddin de bunu memnuniyetle kabul eder. Beraberce hamamın yolunu tutarlar.

Herşey yolunda gider. Güzel güzel yıkanırlar. Tam çıkılacağı vakit içlerinden biri:

— Bir teklifim var arkadaşlar, der. Hamam parasını herkes ayrı ayrı verecek yerde birimiz toptan versin. Şimdi bir usul kararlaştıralım. Meselâ bir yumurta yumurtlayamayan bütün paraları cebinden ödesin! Olur mu?

Teklif hemen kabul olunur. Nasreddin, işin içinde bir iş olduğunu sezer ama, ne olduğunu anlayamaz. Ses de çıkarmaz.

Bu sırada arkadaşları tavuk gibi gıdaklamaya, sonra da gizledikleri yumurtaları çıkarmaya başlarlar.

Nasreddin meseleyi hemen çakar. Hiç renk vermeden göbek taşının üzerine çıkarak çırpınır ve horoz gibi ötmeye başlar.

Arkadaşları şaşırırlar. Etrafına toplanarak:

— Ne yapıyorsun? diye sorarlar... Nasreddin ciddî ciddî şu karşılığı verir:

— Bu kadar tavuğa elbette bir horoz gerekir!.

BUDAKSIZ AĞAÇ

Nasreddin Hoca küçük bir çocukken ilk defa Akşehir'e geldiği zaman bir müezzinin minarede ezan okumakta olduğunu görür. O zamana kadar minare görmemiş olduğu için bunun ne olduğunu anlayamaz. Adam da avazı çıktığı kadar bağırıp duruyormuş...

Sağa sola bakar.. Minareyi düz gövdeli bir ağaca benzetir. Müzezzini de imdat isteyen bir adam sanır.

Ne yapsa yukarıya tırmanamayacağını anlayınca biraz geriler. Ve aşağıdan minarede ezan okumakta olan müezzine şu şekilde seslenir:

— Boş yere bağırıp durma! Pek dalsız, budaksız bir ağaca çıkmışsın! Yukarıya tırmanarak yardımına gelemem ki...

ESKİ AYLAR

Ay'ın eski zamanlarda değeri şimdikinden çok daha fazla idi. Çünkü yıllar, Ay'ların görünüşüne göre hesaplanırdı. Yeni Ay çıkınca, yeni bir Ay'a girildiği kabul olunurdu. Takvimin bu sistemle hesaplanmasına Ay sistemi denir. Bir çok Arap memleketlerinde hâlâ bu usul muteberdir. Ay yılı, bugün bütün medenî dünyanın kullandığı Güneş yılından 11 gün kadar noksandır. Çünkü Arabî denilen aylar, genel olarak 29 veya 30 gün sürer.

Yine Nasreddin Hoca'nın yaşadığı devirlerde insanların gökyüzü, Ay, Güneş ve yıldızlar hakkında uzun boylu bilgileri de yoktu. Henüz uzayın sırları, insanlar tarafından çözülmüş değildi. Astronomi ilmi ilerlememişti.

Nasreddin Hoca yine henüz çocukken, bir akşam, yeni Ay'ın hilâl şeklinde ufukta yükselişini arkadaşları ile birlikte seyrediyormuş...

Derken arkadaşlarından birinin aklına bir soru gelmiş ve Hoca Nasreddin'e hemen sormuş:

— Söyle bakalım Nasreddin! Sen, sana her ne sorulsa, hemen cevabını buluyorsun... Bu sorunun da cevabını ver bakalım. Yeni Ay çıkınca, eskisini ne yaparlar?

Nasreddin bir saniye bile tereddüt göstermeden:

— Bunu bilmeyecek ne var? demiş. Kırparlar, kırparlar da yıldız yaparlar...

Nasreddin'in bu cevabı pek çok hoşuna gitmiş...

«AVUCUMDAKİ NE?»

Hoca merhum çocukken, aklı sıra onun zekâsını denemek isteyen bir adam kendisini çağırmış. Avucuna da, bir yumurta gizledikten sonra:

— Sana herkes çok zeki, çok hazır cevap bir çocuktur, diyor. Ben de bu söz doğru mu, yanlış rnı anlamak istiyorum, demiş. Bunun için de zekânı deneyeceğim! Şimdi şu avucumun içinde bir şey var. Bunun ne olduğunu bilecek olursan, sana bir hediye vereceğim!

Nasreddin, zekâsını denemek isteyen adamı şöyle bir süzer:

— Kapalı bir avuçta gizlenen şeyin ne olduğunu anlayabilmek için keramet sahibi olmak gerekir, der. Ama onun nasıl bir şey olduğunu şöyle bir parça tarif edecek olursan ne olduğunu belki de tahmin edebilirim.

— Peki, sana biraz tarif edeyim. Beyaz bir şey!

— Biraz daha açıklayamaz mısın?

— Dışı beyaz ama, içerisi sarıdır. Bildin mi şimdi?

— Bildim.

— Nedir öyleyse?

Böyle ovucuna sığan, dışı beyaz, içi sarı olan şeyin yumurtadan başka bir şey olamayacağını herkes kolayca anlayabilirdi. Nasreddin bu işin içinde bir çeşit alay olduğunu sezer sezmez, bu oyuna düşmemek için «yumurtadır» diyecek yerde:

— Bunu anlamayacak ne var? Şalgamı soymuşlar, ortasını oymuşlar, içine havuç koymuşlar! cevabını vererek adamla o alay eder.

«KİM ÇIKAR KAVAĞA»

Nasreddin Hoca'nın çocukken oturduğu mahallede gövdesi çok düz, dalları çok yüksekte, çok uzun bir kavak ağacı varmış. Mahalle çocukları hep bu ağaca tırmanmak isterler, fakat bir türlü tırmanamazlarmış.

Bir gün Nasreddin, mahalle arkadaşları ile yine kavak ağacının altında buluşmuşlar... Bir kaçı tırmanmak istemiş, daha yarıya varmadan inmek zorunda kalmışlar. Hiç kimsenin bu ağaca çıkamıyacağını söyleşmeye başlamışlar. O zaman Nasreddin:

— Ben bu ağaca çıkabilirim, demiş.. Bütün arkadaşları birden:

— Çıkamazsın! diye tutturmuşlar. Nasreddin:

— Pekâlâ bahse girelim! demiş. Hemen razı olmuşlar.

Tutulan bahse göre her çocuk kendisine peşin olarak yarımşar akçe verecek, Nasreddin ağaca çıkabildiği takdirde bu parayı haketmiş olacak. Çıkamazsa, arkadaşlarına birer akçe ödeyecek...

Paralar hemen çıkmış. Nasreddin bunları kesesine doldurup cebine attıktan sonra:

— Haydi bakalım, demiş: Şimdi bana uzun bir merdiven bulup getirin de ağaca çıkayım.

— Ne merdiveni? Öyle şey olur mu?

— Merdiven olursa ağaca herkes çıkar..

— Bahse girerken merdiven olacak diye bir şart yoktu...

Bizim ki kılını bile kıpırdatmadan cevap vermiş:

— Bahse girerken merdiven olacak diye bir şart yoktu da, merdiven olmayacak diye bir şart var mıydı?

Kimse cevap verememiş. Nasreddin de bahsi kazanmış.

«KÖR DÖVÜŞÜ NEDİR?»

Nasreddin Hoca merhum, gençliğinde şakacıydı da aynı zamanda... Ve daha çocukluğundan beri en çok kızdığı kimseler, duygu sömürücüsü dilencilerdi. Herkes çalışırken, çalışmadan birkaç kuru dua ile şunun bunun parasını alarak geçim yolu arayan bu insanlara pek içerlerdi.

O devirde dilencilik daha da yaygındı. Çünkü belediyelerin bunlarla mücadele teşkilâtı yoktu. Dilencilerin çoğu da hac vakitlerini kollar, Mekke ve Medine'ye giderek orada bol bol dilenerek bir ayda, bir yıllık masraflarını rahatça çıkarırlardı. «Medine dilencisi» tgbiri buradan kalmaktadır. Bunlar açgözlülükleri, yapışkanlıkları ve doymak bilmezlikleri ile ünlüdürler.

Nasreddin bir gün sokağa çıkınca, köy köy, şehir şehir, kafileler halinde dolaşmakta olan böyle bir dilenci grubu ile karşılaştı. Bunların hepsi de trahomlu ve kördüler. Çok iğrenç görünüşlüydüler. Torbaları dolu olduğu- halde yine de yolu kesmişler, yüksek sesle, bağırıp çağırarak dileniyorlardı.

Nasreddin bunların yanına sokuldu. Para kesesini çıkararak şakırdattı:

— Alın şu paraları aranızda bölüşün! diyerek sessizce yanlarından ayrıldı. Tabiî para kesesini de kimseye vermedi.

Yapışkan kör dilenciler para sesini ve Hoca'nın sözlerini duyduklarından onun bu para dolu keseyi içlerinden birine vermiş olacağını sanarak birbirlerine girdiler:

— Verin benim hakkımı!

— Para kesesini sana verdi.

— Hayır, bana değil sana verdi.

— Sen sakladın!

— Verin benim payımı!..

Ama kese bir türlü ortaya çıkmıyordu.

Aç gözlü dilenciler, o zaman sopalarına yapışarak, bunları savurmaya, birbirlerine vurmaya başladılar.

Nasreddin yapacağını yapmıştı. Oradan uzaklaşırken, bir arkadaşı yolunu kesti:

— Ne oluyor Nasreddin? diye sordu.

O da kıyasıya birbirlerini pataklayan kör dilencileri göstererek cevap verdi:

— Kör dövüşü nedir bilmiyorsan gör işte!...

ÇOK AKILLIYMIŞ!

Küçük Nasreddin'in oturduğu mahalleye yeni bir kiracı taşınmıştı. Bu kiracıların çok inatçı bir çocukları vardı. Çocuk her inatçı gibi aynı zamanda çok da iddiacı idi. Kendisinin çok akıllı olduğunu, onu hiç kimsenin kandıramayacağını söyleyip duruyordu.

Mahallenin çocukları, bu yeni arkadaşlarını hiç de sevmemişlerdi. Ama yine de aralarına almışlardı. Belki bu kötü huyundan vazgeçer diye düşünüyorlardı.

Ama nerede? Çocuk Nuh diyor da bir türlü peygamber deriniyordu.

Bu durum karşısında çocuklar, aralarında en akıllı bildikleri Nasreddin'e başvurarak, ondan bir çare bulmasını, bu inatçı çocuğun gururunu kırmasını istediler.

Nasreddin bu teklifi hemen kabul ederek çocuğun yanına gitti:

— Sen çok akıllıymışsın, öyle mi?

— Doğru, çok akıllıyım!

— Seni hiç kimse kandıramazmış?

— Kandıramaz ya!

— Doğru değil bu! Gel bu inatçılıktan vazgeç! Bakarsın biri çıkar da pek güzel kandırır seni.

— Kandıramaz!

— Bu kadar inatçı olmak hiç de iyi bir şey değildir.

— Beni kandırabilecek varsa çıksın ortaya!

— Ben seni pek güzel kandırabilirim.

— Kandıramazsın!

— Bahse girer misin?

— Girerim ya!

— Peki, öyleyse sen burada dur, bekle! Ben şimdi gelir seni kandırırım.

— Kandıramazsın!

— Göreceğiz... Bekliyor musun?

— Bekliyorum!

Nasreddin hemen oradan uzaklaşır. İnatçı çocuk da onun dönerek kendisini kandırmasını beklemeye koyulur...

Epey vakit geçer, Nasreddin görünmez... İnatçı çocuk sabırsızlanır, ama yerinden de ayrılmaz...

Aradan iki saatten fazla vakit geçtikten sonra meseleyi bilen mahalle çocukları onun yanına gelirler. Gülerek orada öyle ne beklediğini sorarlar.

İddiacı çocuk, Nasreddin ile girmiş bulunduğu bahsi anlatır:

— Hem gelip beni inandırabileceğini söyledi, hem iki saattir görünürlerde yok. Benim çok akıllı olduğumu, beni kandıramayacağını anladığı için gelemiyor, der...

Çocuklar hemen kahkahaları koyverirler:

— Amma da budala imişsin! Seni, kendisini iki saat boşuna bekletmekle kandırmış ya. Daha nasıl kandırılmak istersin!

KAPI

Eskiden evlerde, musluk, akarsu falan bulunmazdı, onun için çamaşır yıkayacak otan kadınlar, çamaşırlarını dere veya göl kenarına götürürler, orada bol su ile yıkarlardı. Çamaşır günleri de belli olduğundan, o günler, konu komşu toplanır, beraberce çamaşır yıkamaya giderlerdi.

Nasreddin Hoca çocukken bir çamaşır günü annesi yıkanacak çamaşırları, sabunu falan bohçasına doldurur, evde kimse olmayacağı için de oğlu Nasreddin'e şu tenbihte bulunur:

— Ben komşularla göl kenarına çamaşır yıkamaya gidiyorum. Sen de kapıyı beklersin. Sakın arkadaşlarınla oyuna falan dalarak, ben dönünceye kadar kapıdan ayrılma!

O günlerde mahalleye bir hırsız dadanmış olduğundan, kadıncağız evi böylece emniyet altına almış ve gönül rahatlığı ile çamaşır yıkamaya gitmiş.

Küçük Nasreddin de sokak kapısının eşiğine oturarak beklemeye koyulmuş.

Aradan bir iki saat geçince, öbür mahallede oturan teyzesinin kocası çıkagelmiş. Nasreddin'e:

— Akşama teyzenle beraber size geleceğiz.

Annene hemen haber ver! diyerek oradan uzaklaşmış.

Nasreddin, ne yapacağını düşünmüş, sonra birdenbire kararını vererek küçük evlerinin sokak kapısını menteşelerinden çıkararak sırtladığı gibi soluğu göl kenarında almış.

Annesi onu bu halde görünce iyiden iyiye şaşırmış:

— Nedir bu hal Nasreddin? diye sormuş. Küçük Nasreddin şu cevabı vermiş:

— Sen bana sakın kapıdan ayrılma, dedin. Eniştem de geldi. Bu akşam teyzemle bize geleceklerini, sana hemen haber vermemi söyliyerek gitti. Orada kalsam eniştemin sözünü yerine getiremezdim. Kapının önünden ayrılsam, senin emrini tutmamış olurdum. Bana, sakın kapıdan ayrılma, demiştin. Her ikinizin dediğini yapabilmek için başka çare bulamadım.

DEFİNE

İnsanların define bulmak hevesleri hiç de yeni değildir. Çok eski zamanlardan beri bir çok kimseler, şurayı, burayı kazarak Karun'un hazinelerini bulmak, zahmetsizce bir kaç kazmada zengin oluvermek hevesini duyarlar.

Bu hazine aramak hevesi, bâzan bir çok kimseleri bir anda sarar. Ellerde bir takım uydurma plânlar dolaşır. Kimi bunlara uyarak, kimi rüyasında gördüğü bir yerde hazine bulunduğunu sanarak kazmaya, küreğe sarılır.

İşte Nasreddin Hoca'nın çocukluğu sırasında bu define arayıp bulmak hevesi Akşehir'i de bir anda sarıvermişti. Herkes bir yeri kazıyor, bir şeyler arıyordu. Evlerde, kahvelerde de en çok bu işlerden bahsolunuyordu.

Büyükler bu işe heveslenerek çocuklaşırlar da, çocuklar da boş dururlar mı? Onlar da büyüklerin yaptıkları bu işi taklid etmekte gecikmemişlerdi. Bu arada Küçük Nasreddin de bir gün kazmayı almış, evlerinin bodrumuna inerek, zaten toprak olan duvarı kazmaya başlamıştı.

Çok geçmeden bir delik açıldı ve Nasreddin buradan bakınca, bir sürü sığır gördü.

Hakikatte burası, sığır beslemekle geçinen komşularının ahırından başka bir yer değildi.Toprak duvar delinince, Nasreddin bunları görmüştü.

Çocuk aklıyla düşündü, taşındı. Altın dolu bir hazine, bir define bulamamıştı ama, yine de epeyce para edecek bir sürü sığır bulmuştu. Yine düşündü, taşında. Medrese hocası son zamanlarda Nuh Peygamber'den bahsetmiş, onun Tufandan önce gemisini her çeşit hayvanlarla doldurduğunu söylemişti. Bu sığırların olsd olsa o zamandan kalmış olacağına hükmederek yukarıya koştu. Babasıyla annesine sevinç içinde haykırdı:

— Nuh Peygamber zamanından kalma bir ahır dolusu sığır bulmuşsam, bana ne verirsiniz?

«BELKİ BİR YOL BULUNUR»

Küçük Nasreddin'in, mahalle arkadaşlarına nice oyunlar oynadığını biliyoruz. Hele o kavak ağacına çıkmak işinde hepsinin yarımşar akçesini yürütmüş olması, çocukların yüreğine işlemişti. Ona çeşit çeşit tuzaklar kurmuşlar, fakat Nasreddin, bunların hepsinden de zekâsı sayesinde sıyrılıp çıkmıştı. Bu arada hamam işini de sayabiliriz.

Mahalle çocukları, ne yapıp yapıp ondan intikam almak, onu bir sefer olsun tuzaklarına düşürmek için çare arayıp duruyorlardı.

Sonunda güzel bir plân kurdular. Onu yine bir ağaca çıkmaya razı edeceklerdi. Nasreddin ağaca çıkınca pabuçlarını alıp kaçacaklar, onu yalın ayak peşlerinden koşturup duracaklardı.

Bu, çok güzel bir plândı.

Herşeyi kararlaştırmışlardı ki, küçük Nasreddin'in yanlarına geldiğini gördüler.

Nasreddin:

— Ne var, ne konuşuyorsunuz? diye sordu.

Biri, altında toplanmış oldukları ağacı göstererek:

— Senin şu ağaca çıkamayacağını konuşuyorduk, dedi.

— Neden çıkamazmışım? Pek güzel çıkarım işte!

— Çıkamazsın!

— Dünyada çıkamazsın şu ağaca!

Nasreddin, onların kendisini mahsustan ağaca çıkmak için kışkırtmakta olduklarını hemen farketmiş ve kendisine bir oyun hazırlamış olacaklarını anlamıştı.

Hayır, ne olursa olsun, bu oyuna düşmeyecekti. Ağaca çıkmak için pabuçlarını çıkarması lâzımdı. Şu halde kendisi yukarıya çıkınca, onlar da pekâlâ pabuçlarını alarak kaçabilirler, kendisine böylece bir oyun oynayabilirlerdi. Buna meydan vermemesi gerekti:

— Pekâlâ, ağaca çıkabileceğimi size şimdi göstereceğim, diyerek önce pabuçlarını çıkardı. Arkadaşlarının hemen gözleri parlamıştı. İşte Nasreddin oyuna geliyordu.

Küçük Nasreddin, onların bu bakışlarından tahmininde hiç de aldanmamış bulunduğunu anlayarak çıkardığı pabuçları koynuna soktu. Sonra ağaca doğru yürüdü.

Onun pabuçlarını bırakmamış olduğunu gören çocuklar, plânlarının suya düşmek üzere bulunduğunu farkedince hemen telâşlandılar. Biri:

— Pabuçlarını neden koynuna sokuyorsun? diye sordu. Ağaçta pabuçlarını ne yapacaksın?

Küçük Nasreddin, o zaman düşüncesinde ne kadar haklı olduğunu bir kere daha anlayarak arkadaşlarına şu karşılığı verdi:

— Mesele sadece ağaca çıkmak değil mi? Bir bakarsınız, orada bir yol bulurum. Onun için pabuçlarım yanımda bulunsun, daha iyi olur.

KUŞA DÖNDÜRMEK

Nasreddin Hoca çocukken bahçelerine bir gün bir leylek düşer. Nasreddin de bunu hemen yakalar. Fakat pek kuşa benzetemez. Ne yapsın? Tutar önce gagasını, sonra da uzun bacaklarını keser. Bir kenara koyduktan sonra eserine bir bakar ve:

— İşte şimdi kuşa döndün, der.

SES GÜZELLİĞİ

Nasreddin Hoca, temizliği, tâ çocukluğundan, gençliğinden beri çok severdi. Zaten İslâm dininde temizliğe büyük önem verilir. «Temizlik imandandır.» Hadîsi Şerifi de müslümanları her zaman temiz olmaya davet eder. Onun için Türkler bir şehri zapteder etmez, oraya camiden önce hamam yaparlardı.

Akşehir'de de birçok hamam vardı. Nasreddin, boş zamanlarında bunlardan birine giderek yıkanmayı pek severdi.

Bir gün yine hamama gitmişti. Hamam tenha olduğundan, içinden şarkı söylemek geldi. Bir türkü tutturdu. Sesi kubbelerden ve kalın duvarlardan aksedince, pek hoşuna gitti. Kendi kendine:

— Meğer benim ne güzel, ne gür sesim varmış. Bu sesimi neden başka Müslümanlara da dinleterek onları memnun bırakmayayım? diye düşündü.

Hamamdan çıkar çıkmaz da hemen camie koştu. Vakit öğleye geliyordu. Buna rağmen minareye çıkarak avaz avaz Sala okumaya başladı.

Hakikatte Nasreddin'in sesi hiç de güzel değildi. Böyle minarede bir adamın berbat sesle vakitsiz Sala okuduğunu gören biri dayanamadı. Aşağıdan seslendi:

— Behey akılsız! Şu berbat sesinle, minarede vakitsiz Sala okumaya ne zorun var?

Nasreddin'e en çok dokunan, sesinin berbat olduğu yolundaki iddia olmuştu.

Hemen Salâ'yı kesti. Aşağıya doğru sarkarak kendisine çatana şu cevabı verdi:

— Ah, ah! Benim mi sesim berbatmış? Hele bir hayır sahibi buraya bir hamam yaptırmış olsaydı, sesimin ne kadar güzel olduğunu o zaman anlardın!

YANLIŞLARI DÜZELTME

Nasreddin Hoca gençliğinde medreseye gider gelirken, Akşehir'de üstüste birkaç olay olur. Bunun üzerine şehrin asayişine bakan Subaşı, bunu önlemek üzere silâh taşınmasını yasak eder.

Halbuki Akşehir'de gençler arasında her çeşit bıçak, saldırma, hattâ pala taşımak modası vardır. Molla Nasreddin de bu modaya uyarak bu yasağa rağmen cübbesinin altında kocaman bir pala taşımaktan vazgeçmemiş. Üzerinde cübbesi olduğu için, kimsenin bunu farkedemeyeceğini düşünmüş.

Ama her zaman evdeki hesap çarşıya uymadığından bir gün yolda giderken kendisinden şüphelenen memurlar onu çevirirler. Üstünü arayınca da kocaman palayı bulup, onu hemen Subaşı'nın karşısına götürürler.

Subaşı, aksi mi, aksi bir adammış. Üstelik kılık kıyafetinden medreseye giden bir molla olduğu anlaşılan bir kimsenin üzerinde böyle kocaman bir pala çıkmış olması, kendisini fena halde kızdırır:

— Bre Molla! Nedir bu koca pala? diye gürler. Sen silâh taşımanın yasak olduğunu bilmiyor musun? Böyle güpegündüz bu palayı niçin taşırsın?

Genç Molla, istifini hiç bozmaz. Aklına bir türlü münasip bir bahane de gelmez.

— Bunu kötü bir niyetle taşımıyorum, der... Kitaplarda bâzı yanlışlar oluyor da, bununla o yanlışları kazıyıp düzeltiyorum.

Tabiî Subaşı, bu yalanı yutacak kadar aptal değildir. Yeniden gürler:

— Bre sen benimle alay mı edersin? Hiç yanlışlar böyle alâmet gibi bir pala ile düzeltilir mi?

Molla hemen cevabı yapıştırır:

— Ne diyorsun ağa? Bâzan öyle yanlışlara rastlanıyor ki, düzeltmek için bu bile yetmiyor.

ACEMİ BÜLBÜL

Hoca merhumun bir çok fıkralarından, boğazına da adam akıllı düşkün olduğunu anlıyoruz. O kadar ki, bu yüzden, bozan başkalarının mallarına da el uzatmaktan kendisini alamadığını görüyoruz.

Hoca'nın bu boğazına düşkünlüğü, gençliğinin ilk yıllarından 6eri belli olmaktadır. Kendisi herhalde canın boğazdan geldiği prensibine sıkı sıkı bağlı kimselerden olacak...

Gençliğinin ilk yıllarında, medreseye gider gelirken, yanından geçtiği bir bahçedeki zerdali dallarını pıtrak pıtrak dolduran zerdalilere gözü takılmış. Yutkunarak geçmiş...

Ertesi gün yine aynı şey! İçi fena halde çektiği halde elini uzatamamış. Ama olgun zerdaliler de bütün gün hatırından çıkmamış.

Üçüncü günü gayri dayanamamış. Ne olursa olsun diyerek zaten alçak olan duvarı aşıp bahçeye girmiş. Zerdali ağacına çıkarak zerdalileri yemeğe başlamış.

Aksilik bu ya, bahçe sahibi onu uzaktan görünce, hemen bir sopa alarak ağacın dibine gelmiş:

— Orada ağaçta ne işin var? diye sormuş. Molia Nasreddin yakalandığını anlayınca fena

halde korkmuş. Hele adamın elindeki sopayı hiç beğenmemiş:

— Şey... diye kekelemiş... Ben bu ağacın bülbülüyüm. Ötmek için kondum dalına!..

Adam:

— Öyle mi? diye sopasını şöyle bir sallamış, madem bülbülsün, öt de duyalım öyleyse!

Molla kendisini zorlamış. Kuş sesi çıkararak ötmeye çalışmış... Tabiîbecerememiş. Bahçenin sahibi:

— Bre ne ses? diye gürlemiş... Bülbül böyle mi öter?

Molla Nasreddin:

— Ne yaparsın, ben acemi bülbülüm! Acemi bülbül bu kadar öter!., cevabını vermiş!..

RAHAT BIRAKMADIN Kİ..

Yine sıcak bir yaz günü Molla Nasreddin bir bostanın yanından geçerken gözüne olgun kavun, karpuzlar ilişmiş. Midesine ne kadar düşkün olduğu da malûm... İçi bir karpuz koparmak, kesmek ve midesine indirerek susuzluğunu gidermek hevesi ile

titremiş.

Acele ile sağa sola bakmış. Kimseyi göremeyince girmiş bostana... Hemen bir karpuz kopararak kesmiş, yemeğe başlamış. Karpuz da hem serin, hem tatlı imiş. Midesinde hemen bir şenliktir başlamış.

Ama ne çare ki bostan korucusu uzaktan kendisini görmüş. Bulunduğu yere yaklaşırken:

— Hey ne yapıyorsun orada Molla? diye sormuş. Molla Nasreddin yakalandığını anlayınca aklına

gelen ilk şeyi söylemiş:

— Kusura bakma ağa! Yoldan geçerken birdenbire sıkıştım da... Rahatlamak için buraya girmek zorunda kaldım.

Ne var ki, korucu, hiç de öyle kolay kolay atlatılacak kimselerden değilmiş. Etrafına bakınmaya başlamış. Nasreddin yediği karpuzun kabuklarını gizlediği için bunları görememiş. Bu genç Molla'nın sözüne inanmak için:

— Peki nereye yaptın? Göster şunu! demiş... Molla Nasreddin ne yapsın? Sağa sola bakınmış.

Gözüne bir tezek ilişince:

— İşte! demiş.

Beriki büsbütün kızmış:

— Sen bu masalı git başkasına oku! demiş. Bu insan şeyi değil, tezek... Sığır tersi. Hayvan tersi...

Molla Nasreddin hemen cevabı yapıştırmış:

— Sen de adama insan gibi terslemek fırsatı vermedin ki...

Adam verecek cevap bulamazken Nasreddin bostandan çıkıp gitmiş...

O DA BUNU DÜŞÜNÜRMÜŞ...

Molla Nasreddin'in evinin yanında bir bostan varmış. Çok da iyi kavun, karpuz yetişirmiş. Hoca da bunlara bakar, bakar, inlermiş.

O sıralarda Nasreddin'in işi de iyi gitmiyormuş. Kavun karpuz alacak parası yokmuş.

Ne yapsın? Kendi kendisine karar vermiş. Sabah erkenden bostana atlayacak, bir çuvala kavun, karpuz doldurarak evine getirecek; canı istedikçe kesip kesip yiyecek. Böylece midesinin feryatlarını susturacak.

Bu kararı vermekle beraber hemen tatbik mevkiine de geçmiş. Ertesi sabah erkenden büyük bir çuval alarak bostana atlamış. Başlamış eline geçen kavun, karpuzu doldurmaya...

Hayatından memnun mu, memnun!

Ne çare ki, Nasreddin'in talihi yine yaver gitmemiş. Bostan sahibi de o sabah erkenden kalkıp bostana çıkmış. Bir de ne görsün? Mollanın biri kavunu, karpuzu toplayıp toplayıp çuvala doldurmuyor mu?

Hemen yanına sokulmuş. Molla Nasreddin adamla karşılaşınca, yarı yarıya doldurmuş bulunduğu çuvalı bırakıp kalakalmış...

Bostan sahibi gürlemiş:

— Ne işin var senin bostanımda? Bahane bulmak lâzım: Ne söylesin?

— Şey... diye kekelemiş... Hani dün gece fırtına çıkmıştı ya? İşte fırtına beni kaptığı gibi bu bostanın ortasına atıverdi...

— Öyle mi? Peki şu karpuzları, kavunları kim kopardı?

— Bak anlatayım. Bostana düşünce burada da duramayacağımı anladım. Fırtına beni sürükleyip duruyordu. Neye tutunduysam elimde kaldı. Bu yüzden istemeyerek kavun, karpuzları koparmışım.

— Haydi buna da bir bahane uydurdun diyelim. Ya bunları çuvala kim doldurdu?

Molla Nasreddin bu soruya verecek cevap bulamayınca iyiden iyiye bozulmuş... Sonra birdenbire masum bir tavır takınarak:

— İşte ben de onu düşünüyorum ya! demiş... Böylece işin içinden çıkmış.

MERDİVEN SATIYORMUŞ

Yine Molla Nasreddin, medreseye gidip gelirken önünden geçmekte olduğu büyük bir bahçede yemiş ağaçlarına imrenerek bakarmış. Bu bahçede her çeşit meyve ağaçları varmış. Nasreddin bunları gördükçe ağzı sulanır dururmuş.

Nihayet bir gün, ne pahasına olursa olsun bahçeye girmeye ve ağaçları süsleyen yemişlerden doyuncaya kadar yemeye karar vermiş.

Ancak ne var ki bahçe aşılamayacak derecede yüksek ve düz bir duvarla çevriliymiş.

Ama Molla Nasreddin bir şeyi aklına kor da yapmaz olur mu? Duvarı aşıp bahçeye girebilmek için hemen evine koşmuş, merdiveni almış. Duvarın önüne gelmiş. Merdiveni duvara dayayıp tırmanmış. Sonra da merdiveni yukarıya çekerek bu sefer bahçenin iç tarafına sarkıtmış. Rahatça bahçeye ayak basmış.

Şimdi işe hangi ağaçtan başlayayım diye düşünürken aksilik bu ya, bahçe bekçisi kendisini görerek hemen yanına koşmuş.

Bekçi:

— Kimsin sen? Ne arıyorsun burada? diye sormuş. Bizimki tam yanıbaşında durduğu merdiveni göstermiş:

— Merdiven satarım, cevabını vermiş. İhtiyacınız varsa size şu merdiveni satayım.

Bekçi:

— Ne demek? diye gürlemiş... Hiç burada merdiven satılır mı? Adam mı kandıracaksın?

Nasreddin:

— İyiden iyiye cahilin biriymişsin! diye karşılık verir. Merdiven bu. Nerede olsa satılır.

Ve bekçinin şaşkınlığından faydalanarak, dayak falan yemeden geldiği gibi bahçeden çıkıp gitmiş.

HOCA VE KONYALILAR

Nasreddin Hoca'nın, medrese tahsilini tamamlamak üzere bir ara Akşehir'den Konya'ya da gitmiş olduğunu biliyoruz. Konya o sıralarda Anadolu'nun en büyük şehridir. Büyük medreseleri, camileri vardır. Yurdun her tarafından tahsil için oraya akın ediliyor. En büyük bilginler buraya yerleşmişler. Etrafa buradan bilgi saçıyorlar.

Molla Nasreddin, bir müddet etrafı seyrederek hayran hayran gezmiş. Tam Konya çarşısından geçerken bir helvacı dükkânı önünde mıhlanıp kalmış. Helvacı yeni pişirdiği mis kokulu fıstıklı helvasını büyük bir tepsiye boşaltıyormuş. Hoca'nın midesine ne derece düşkün olduğunu biliyoruz. Bu manzara karşısında dayanamayarak hemen içeri dalmış. Eline geçirdiği bir tahta kaşığı kaptığı gibi tepeleme helva ile dolu tepsiyi kaşıklamaya, helvaları midesine indirmeye başlamış.

Helvacı, ne oluyorsun filân demiş ama, Nasreddin'in aldırdığı yok. Helvayı habire midesine indirmekte devam ediyor. O zaman Helvacı kepçeyi kapmış:

— Bre adam, fiatını bile sormadan, okkasız, ölçüsüz helvamı ne hakla yiyorsun? diye kafasına indirmeye başlamış.

Helva o kadar nefişmiş ki. Nasreddin dayağı göze alarak yemekte devam etmiş. Bunu yaparken de bir taraftan:

— Şu Konyalılar ne iyi insanlar! diye konuşurmuş. İnsana helvayı döve döve yediriyorlar.

MİNARE NASIL YAPILIR?

Molla Nasreddin Konya'da gezerken, bir camiir önünde, saf görünüşlü bir adamın, yüksek bir minareyi hayran hayran seyretmekte olduğunu görerek yanına3 yaklaşmış...

Selâm vermiş, adam selâmını almış. Nasreddin:

— Böyle minareye hayran hayran ne bakarsın hemşerim? diye sormuş.

Adam cevap vermiş:

— Köyden Konya'ya yeni geldim de, şu minareler çok tuhafıma gitti. Onları seyrediyorum.

— Neden tuhafına gitti?

— Hani nasıl yapmışlar, diye düşünüyorum.

Hoca gibi muzip bir kimse, bu saf köylü ile şaka etmese olur mu?

— Çok kolay demiş... Sen kuyu nedir bilir misin?

— Elbet bilirim. Köyde çok var.

— İşte kuyuyu çıkarıp tersine çevirirler, minare olur.

Köylü bu cevap karşısında söyleyecek bir söz bulamaz, doğru mu, değil mi, diye düşünürken, Nasreddin de oradan geldiği gibi sessizce uzaklaşır, gider.

«YERLİSİNE SOR!»

Molla Nasreddin'in Konya'ya yeni geldiği bir gündü. Akşehir o sırada ne de olsa gösterişsiz bir kasaba idi. Konya ise, dediğimiz gibi büyük ve kalabalık bir şehirdi. Genç bir Molla olan Nasreddin, bu kalabalık arasında az çok şaşırmaktan kendisini alamamıştı.

Bilmediği yollardan geçmek, pek kalabalık ve hareketli olan çarşıda dolaşmak âdeta başını döndürmüştü ki, biri karşısına dikildi:

— Molla! diye konuştu. Kuzum bugün günlerden nedir?

Molla Nasreddin hemen espri dolu olan cevabını yapıştırdı:

— Vallahi bu şehre ben de yeni geldim. Günlerini bilmiyorum. Sen onu bir yerliden sorup öğren!..

İNSANLAR NE ZAMANA KADAR DOĞUP ÖLÜRLER?

Bizde ötedenberi halk, başında sarık gördüğü kimseyi pek ziyade bilgin sanır... Eskiden ancak ilmiye sınıfından olanlar sarık sardıklarından, böyle bir düşünceye kapılmış olmak, pek yanlış da sayılmaz.

İşte Nasreddin Hoca da medreseye giderken, usulünce ince bir sarık taşımaya başlayınca, cahil köylülerin ve halkın gözünde hemen itibar sahibi olmuştu. Herkes kendisine karşı saygılı davranmaya başlamıştı. Bu da Molla Nasredin'in pek hoşuna gidiyordu. Bunlarla konuşurken, ister istemez, bir bilgin gibi davranıyor, her sorulana münasip bir karşılık buluyordu.

Ancak bunların arasında bazen öyle şaşırtıcı ve münasebetsiz sorularla karşılaşıyordu ki, içinden çıkabilmek bir mesele oluyordu.

Yine bir gün bir mecliste otururken, sarıklıların bilmedikleri şey olmayacağına inanan biri:

— Molla Efendi, acaba insanlar daha ne zamana kadar böyle doğup ölecekler? diye sordu.

Soru, anlaşılacağı gibi iyiden iyiye çetindi. Karşı tarafı ikna edebilecek bir cevap bulabilmek hiç de kolay değildi.

Ama Molla Nasreddin bu... Hangi sorunun cevabını bulamamış ki? Hemen karşısındakinin itiraz edemiyeceği cevabı buldu:

— Cennet ile Cehennem doluncaya kadar, dedi.

AY'I YERİNE GETİRMİŞ...

Molla Nasreddin bir akşam, abdest almak için kuyudan su çekmek ister. Yatsı namazını kılacakmış. O gün derslerden dolayı kafası da bir hayli şişkinmiş.

Kova alır, kuyunun başına geçer. Tam sarkıtacağı zaman kuyunun içine aksetmiş olan dolunayı görür.

Ay'ın aksini kuyunun dibinde görünce aklı başından gider:

— Eyvah! Ay kuyuya düşmüş.. diye pek hayıflanır.

İnsanlara bu kadar hizmeti ve yardımı olan Ay'ı ne yapıp yapıp kuyudan çıkartmağa karar verir.

Eskiden daha tulumbalar icad edilmeden ve gelişmeden önce bilindiği gibi kuyulardan su, tahta veya bakırdan yapılmış kovalarla çıkarılırdı. Sudan çabuk çürüyen ipler de sık sık kopar, su dolu kova kuyunun dibini bulurdu.

Böyle vakitlerde bunları bulup çıkarmak için bir ipe çengel takılır, kuyuya sarkıtılır, kovanın bir ucu bu çengele takılınca, çekilerek yukarıya alınırdı.

İşte Molla Nasreddin de kuyuya düşmüş olduğunu sandığı Ay'ı çıkarmak üzere kuyuya hemen çengel sarkıtır... Çengelin ucu da kuyunun içindeki bir taşa takılınca, Ay'a takılmış bulunduğunu sanaral-asılmaya başlar. Çeker de çeker... Sonunda ip bı çekişe dayanamayarak kopunca. Nasreddin sırtüstü yere yuvarlanır ve gökte parlamakta olan Ay'ı görür. Hemen bir dua okuyarak şöyle mırıldanır:

— Doğrusu çok uğraştım, çok zahmet çektim ama, Allah'a şükürler olsun Ay'ı da kuyudan çıkarabildim.

«HER GÜN BAYRAM OLSA»

Akşehir'i ve Konya'yı da içine alan Orta Anadolu'nun değişmez bir kaderi vardır. Bâzı yıllar yağmur düşmez, mahsul olmaz. Kıtlık başgösterir. Halk çok sıkıntı çeker... Nasreddin Hoca'nın yaşadığı devirlerde baraj, kanal, sulama işleri de gereğince bilinmediğinden, halk çok daha fazla sıkıntı çekerdi.

Bir ara, üstüste iki yıl kıtlık olmuş, halk çok zahmete düşmüştü. Molla Nasreddin, bu sırada bir köye gitmiş, Gidişi de tam bayrama tesadüf etmiş.

Bir de bakmış ki herkes tatlısından, tuzlusuna kadar yiyip içiyor. Kendisini de hemen ağırlamışlar, tatlılar, börekler ikram etmişler. Çoktanberi karnını doğru dürüst doyuramamış olan Nasreddin bundan pek memnun kalmış.

Bir taraftan börekleri, tatlıları atıştırıp dururken, bir taraftan da kendisine bu ikramları yapanlara:

— Burası ne bolluk yermiş! demiş. Bizim oralarda kıtlık var. Halk açlıktan kırılıyor. Siz ise bol bol börek, baklava, helva yiyorsunuz. Biri cevap vermiş:

— Sen ne söylüyorsun Molla! Burada da kıtlık var. Burada da halkın durumu parlak değil.. Ama ne var ki bugün bayram... Şerefine herkes kudretine göre fedakârlık edip bir şeyler yapıyor. Hem çoluk çocuğuna, hem de konuklarımıza ikram ediyor. Bayram geçer geçmez, yine hepimiz kuru ekmeğe döneceğiz...

Molla Nasreddin bir baklava dilimi alıp bunu midesine indirdikten sonra:

— Ah, keski her gün bayram olsa da Ümmeti Muhammed yiyecek sıkıntısı çekmese! diye dua eder.

«BURADAN AYRILIRSAM...»

Eskiden şimdi olduğu gibi halkı boş zamanlarında toplayıp hoşça vakit geçirten eğlence yerleri pek yoktu. Ne sinema, ne tiyatro, ne radyo, ne televizyon, ne yarış, nedir kimse bilmezdi.

Onun için halk tatil günlerinde yiyeceğini, içeceğini yanına alır, kırlara çıkar, arkadaşları, çoluk çocuğu ile açık havada eğlenir, hoşça vakit geçirirdi.

Hal ve vakitleri yerinde olanlar kuzu çevirir, helvalar pişirir, evde hazırlanan dolmaları, tepsi ile baklavaları da beraberlerinde götürürlerdi.

Bâzan bir arkadaş grubu aralarında toplanır, kimi çevrilecek kuzuyu, kimi pişirilecek helvayı, kimi hazırlanacak baklavayı üzerine alır ve böylece hep beraber eğlenir, güzel vakit geçirirlerdi.

Nasreddin Hoca, mollalığı sırasında, bir arkadaş topluluğu ile böyle bir gezinti yapmağa karar verirler. Herkes sıra ile bir şeyi üzerine alacağını söylemeğe koyulur.

Biri:

— Kuzu dolması benim üzerime olsun, der. İkincisi:

— Börek benim üzerime olsun!.. der. Üçüncüsü:

— Yenecek yemişler benim üzerime olsun!, der. Böylece her biri bir şeyi üzerine alırken, bakarlar

ki Molla Nasreddin hiç oralı olmuyor. Sadece ağzını şapırdatıp duruyor.

Nihayet içlerinden biri dayanamaz:

— Bre Molla! der.. Herkes üzerine bir şey aldı. Sen ise ağzını açmıyorsun... Böyle şey olmaz, sen de üzerine bir şey almalısın...

Bu münasebetsiz soru, hali vakti yerinde olmayan Molla Nasreddin'in hiç de hoşuna gitmez... Ama susmak da olmayacağına göre hemen sesini yükseltir:

— Hepiniz üzerlerinize bir şeyler aldınız. Peki, bu kır safasına ben de gelmez, bol bol yiyip içmezsem. Allah'ın ve Peygamberin bütün laneti de benim üzerime olsun! der.

«ZERDEYİ YİYEN GERDEĞE GİRSİN!»

Nasreddin Hoca medreseyi bitirip de diplomasını alınca, evlenmeye karar vermişti. Eşi dostu kendisine münasip bir kız bulmuşlar ve gayet parlak da bir düğün hazırlamışlar.

Ancak bütün arkadaşları ve yakınları, o zamana kadar onun o kadar çok oyunlarına gelmişler, muzipliklerine kurban gitmişler ki, hep birlikte düğün günü Hoca'ya bir oyun oynamaya karar vermişler.

Herkes genç Hoca'nın boğazına ne derece düşkün olduğunu pek güzel bildiği için ona oynanacak en iyi oyunun da boğazıyla ilgili olabileceğini düşünmüşler ve Hoca'yı düğün gecesi aç bırakmayı tasarlamışlar.

Türklerin geleneksel düğün yemeği pilâv ve zerde olduğundan usulen kuzulu pilâvla zerde pişirtilmiş. Hoca da hem pilâvı, hem zerdeyi pek ziyade sevdiğinden hayatından memnun tabiî...

Akşam olur, sofralar kurulur, pilâv ve zerde ortaya gelir. Misafirler, aralarında sözleşmiş olduklarından hemen sofraların başına geçerek yemeğe başlarlar. Gayet de sık otururlar. Nasreddin Hoca oraya gider, buraya gider, fakat kendisini kimse buyur etmez. Hiçbir sofrada oturacak yer bulamaz. Bu arada o canım kuzulu pilâvlarla zerdeler de biter. Hoca aç kalır.

Nasreddin Hoca kendisine oynanan bu oyuna fena halde içerler. Herkese küser ve düğün evini bırakarak, başını alır gider.

Az sonra damadın kaybolduğunu farkedenler, kendisini hemen aramaya koyulurlar, Sağa, sola başvururlar. Sonunda güçbelâ kendisini bir yerde bulurlar:

— Nereye savuştun Hoca? diye çıkışırlar. Herkes seni bekliyor. Düğün evini bırakıp gitmek olur mu? Haydi, gerdeğe gireceksin!...

Ama Hoca hiç oralı olmaz. Kızgın kızgın şu cevabı verir:

— Bana ne? Zerdeyi yiyen girsin gerdeğe!..

«BUNUN BÜYÜĞÜ VAR»

Eskiden Ramazan ayı yaklaşınca, başta medrese öğrencileri, genç mollalar ve fakir hocalar, köylere dağılırlar, Ramazan müddetince köylerde vaizler vererek, Teravih namazları kıldırarak hocalık yaparlar, bayrama kadar oralardan ayrılmazlardı. Köylüler de bayram namazından sonra bu zahmetlerine karşılık hediyeler verir, kendilerini gönderirlerdi.

Buna cer hocalığı denirdi.

Nasreddin Hoca da medrese mollalığı sırasında her Ramazan ayında cer hocalığına çıkmayı ihmal etmezdi. Böylece hem Ramazan ayını hoşça geçirir, hem de bayram gelince, heybesini doldurmuş olarak evine dönerdi.

Cer hocaları, gidecekleri köyde. Ramazana bir iki gün kala bulunmaya gayret ederlerdi. O sıralarda Ramazan ayı, ancak yeni Ay'ın, yâni hilâlin görünmesiyle başlardı. Bunun için Şaban ayının son günlerinde, akşama doğru halk açıklık bir yerde toplanır, hilâli görmeye çalışırdı. Hilâl görünürse, ertesi günü Ramazan'ın başlayacağı anlaşılır ve o gece Teravih namazı kılınırdı.

Molla Nasreddin de Ramazanı geçireceği köye gelmiş. Bir de bakmış ki, köyün hernen hemen bütün halkı açıklık bir yerde toplanmış, bekliyor.

Onlara ne beklediklerini sorunca:

— Hilâli görmeye çalışıyoruz, cevabını almış. Hoca hemen başını sallamış:

— Darılmayın ama, tuhaf adamlarsınız, demiş. Kaş kadar hilâli görebilmek için işinizi, gücünüzü bırakmış, burada toplanmışsınız. Bizim Akşehir halkı, bunun araba tekerleği kadar olanını görürler de, başlarını çevirip bakmazlar...

İSRAFTAN HOŞLANMAZMIŞ...

Nasreddin Hoca, fakir bir ailenin çocuğu olduğu için, darlık içinde büyümüştü. Daha çocukken de kendisini çeşitli zanaatlarda çalıştırmışlardı. Böylece daha küçükken hayatını kazanmak zorunda kalmıştı.

Bir ara bir demircinin de yanında çalışmış, gününü, ateşi kızdıran, alevlendiren körüğü çekmekle geçirmişti.

Bu işde çalışırken, ustası bir şeyi farketmiş. Akşam olunca ve ateş söndürülünce, çırağı körüğün ağzını l sıkı sıkı tıkıyor. Ertesi günü gelince, bunu açıp, körüğü işletmeye başlıyor.

Nihayet dayanamıyarak genç çırağına bunu niçin yaptığını sormuş.

O da şu cevabı vermiş:

— Körüğün içinde o kadar hava var. İşden sonra ağzını tıkamıyacak olursam, bu hava uçar gider. Ben israftan hoşlanmadığım için giderken körüğün ağzını tıkıyorum.

AKLINA BİR ŞEY GELMİYORMUŞ

Nasreddin Hoca, medreseyi bitirip de icazet (diploma) aldıktan sonra kasabanın ileri gelenlerinden kendisine bir iş verilmesini istemiş. Onu, oturduğu mahalle camiinin vaizliğine tâyin etmişler. O da bu işe

hevesle sarılmış.

Bu arada evlenmiş, bir de çocuğu olmuş.

Hoca'nın oğlu, zekâ ve espri bakımından Allah için babasının oğlu olduğunu göstermekte gecikmiyormuş. O da her nereye giderse, sevgili oğlunu beraberinde götürmeyi ihmal etmiyormuş.

Bu arada, camie gittiği vakitlerde onu yanına

alıyormuş.

Bir gün ikindi vakti vazetmek üzere kürsüye çıkar. Hoca'nın verdiği vaazlar, espri ile dolu olduğundan kalabalık bir cemaat tarafından dinleniyormuş. Onun için de cami halkla tıklım tıklım dolarmış...

Bir gün oğlu ile birlikte camie giden Hoca, namaz, müteakip vazetmek üzere kürsüye ç.km.ş. Oğlu da kürsünün altına oturmuş.

Evet, Nasreddin Hoca kürsüye çıkar ama, vaaza bir türlü başlayamaz. Yüzlerce kişi gözlerini,ana dıkm.ş bekliyor. Kulaklar kirişte... Fakat Hoca'da ek «k yok.

Aksilik bu ya, Hoca'nın aklına bir turlu vaaz çın bir konu gelmiyor. Bir öksürmüş, iki öksürmuş, nafile... Anlatacak bir şey bulamıyor.

Halk da sabırsızlanmış.. Şurada burada mırıltılar başlamış... O zaman Hoca, kendisini dinlemek üzere toplanmış bulunan cemaate, hakikat, olduğu gibi söylemeye karar vermiş:

Ey cemâat! demiş. Ben bu kürsüye s.ze vazetmek için çıktım. Siz de beni Dinlemek üzere toplandınız. Sağ olunuz, var olunuz! Ancak size bir itirafta bulunayım. Şu anda aklıma hiçbir şey gelmiyor. Vazedecek hiçbir konu bulamıyorum.

Hoca'nın bu samimî itirafı, yine rn.nlt.lara sebep olurken, küçük oğlu hemen oturduğu yerden ayağa kalkmış:

- Baba! demiş. Aklına söyleyecek hiçbir şey gelmiyorsa, kürsüden inmek de mi gelmiyor?

Böylece Hoca'n.n oğlu hakikaten babason olduğunu bir defa daha isbat etmiş. Nasredd,n da hemen kürsüden inerek yerini başka bir va,ze bırakmış...

«SABAH NAMAZINI ATLIYOR»

Hoca oğlu altı yaşına girince onu mahalle okuluna yazdırmış. Cin gibi zeki olan çocuk da kısa zamanda okuma yazma öğrenmiş.

Bu arada Hoca bir iş için Konya'ya gitmiş. Orada bir müddet kalması gerekiyormuş.

Oğlu ise, pek sevdiği babasına bir mektup yazmış. Tabiî çocuk okula yeni gittiği için derslerini pek iyi bilmiyor. Onun için mektubun sonunda «beş vakit namazda senin için dua ediyorum» diye yazacak yerde. «Dört vakit namazda senin için dua ediyorum» diye yazmış.

Hoca, oğlunun mektubunu gururla arkadaşlarına gösterince, biri:

— Dört vakit ne demek Hoca? diye sormuş. Namaz vakitleri dört değil, beştir. Acaba oğlun hangi namazında senin için dua etmiyor? Yoksa namaz vakitlerinin beş olduğunu mu bilmiyor?

Nasreddin Hoca hemen cevabı vermiş:

— Köftehor uykuyu fazlaca sever. Anlaşılan ben gittim gideli tembellik edip sabah namazlarına kalkmıyor. Yoksa namaz vakitlerini bilmez olur mu?

KENDİSİ BULMUŞ

Nasreddin Hoca, oğlunun zekâsı ile gururlandığı için, onu her gittiği yere götürürdü. Başkalarının da onun zekâsını ölçmek için ona sorular sormalarından hoşlanırdı.

Bir gün baba oğul yine bir yere gitmişler. Hoca'nın oğlunun zekâsını ölçmek isteyen biri, evine götürmek üzere çarşıdan aldığı bir patlıcanı zembilinden çıkararak oğlana:

Bil bakalım, bu nedir? diye sormuş.

Çocuk, kendisiyle alay etmek istediklerini hemen anlamış. Bunun altında kalmamak için:

— Henüz gözleri açılmamış sığırcık yavrusu.. demiş.

Oğlunun verdiği cevabı pek beğenen Hoca da hemen atılmış:

— Yemin ederim ki ona bunu ben öğretmedim. Aklından kendi buldu, demiş.

«BELKİ DE BİLİYOR!»

Nasreddin Hoca, oğlu biraz büyüdükten sonra boş vakitlerinde onunla konuşmaktan çok zevk alırdı. Ona sorular sorar, aldığı cevaplardan pek memnun kalırdı. Oğlunun gözlerinde sanki kendi zekâsının pırıltılarını görürdü.

Bir gün yine evde baba oğul yârenlik ederlerken oğlan:

— Baba, ben senin doğduğunu bilirim! diye bir söz söyler.

Karısı bu sözü duyunca hemen oğlunu azarlamaya başlar. Bu sözün çok saçma olduğunu, hiçbir çocuğun babasının doğduğunu bilemeyeceğini söyler.

Hoca ise oğlunu bozmamak için hemen atılır:

— Bu sözlerinle çocuğu ne diye incitip duruyorsun? Görüyorsun ki çocuk akıllıca... Belki de biliyordur... Bilse de olur...

HALKIN DİLİ

Nasreddin Hoca bir gün çarşıya gidecek. Eşeğini hazırlar. Oğlunu da yanına alır. Çocuk ne de olsa küçük... Yorulmasın diye onu eşeğe bindirir. Kendisi de hayvanın yularından çekerek yola koyulur.

Biraz giderler, bir adam yollarını keser. Doğrudan doğruya çocuğa:

— Sen eşeğe binerken babanı yaya yürütmeye utanmıyor musun? Sen çocuksun, gençsin... Yaya da yürüyebilirsin. Saygıya değer, kocaman sarıklı bir hoca olan babanın yaya gitmesine gönlün nasıl razı oluyor? diye çıkışır.

Çocuk hemen eşekten iner:

— Gördün mü baba? der. Bak herkes beni ayıplıyor. Halbuki eşeğe beni zorla bindiren sensin! Sen eşeğe bin, ben yedeyim...

Hoca itiraz etmez... Adama biraz da hak verir.. Eşeğe biner. Oğlu da yulara yapışır, yeniden yol î almaya Başlarlar.

Az sonra bir başkası karşılarına çıkar. Bir eşeğe kurulmuş olan Hoca'ya, bir de yulara yapışmış küçük çocuğa bakar. Sonra da:

— Yazıklar olsun sana Hoca! der. Başına bir de kocaman sarık sarmışsın. Kendin tek başına eşeğe kurulmuş gidiyorsun da, parmak kadar oğlunu yaya yürütüyorsun! Senin hiç mi vicdanın yok?

Nasreddin Hoca bu sözü de doğru bulur. Oğlunu hemen arkasına alır. Böylece eşeğe baba oğul beraberce binmiş olurlar. Epeyce de rahatlar. Artık hiç kimsenin bir şey diyemiyeceğini düşünmektedir.

Pazara iyice yaklaştıkları sırada, bu sefer birkaç kişi birden yollarını keserler. Biri hayvanın yularını tutarak onu durdurur ve yüksek sesle konuşmaya

başlar:

— Bu ne insafsızlık böyle? Şu zavallı eşek ikinizi birden nasıl taşısın? Hayvanın ayakları titriyor. Ağzı var, dili yok diye zavallı hayvana böyle zulmetmek doğru mu? Hayvanlara zulmetmenin de günah olduğunu bilmez misin? Bir de üstelik hoca olacaksın! Yazıklar

olsun sana!

Hoca bu söze de diyecek bir şey bulamaz. Adamı gayet haklı bulur. Hemen eşekten iner. Tabii oğlu da yere atlar. Eşeği yedeklerine alarak pazara doğru taban tepmeye koyulurlar. Artık hiç kimsenin kendilerine bir söz söylemeyeceğine emindirler.

Tam pazara girerlerken birkaç kişiye daha rastlarlar. Bunlar kendilerini şaşkın şaşkın seyrederlerken biri yüksek sesle:

— Şu dünyada ne budala insanlar var! diye söylenir. Şunlara bakın hele! Kendileri kan ter içinde yürüyorlar, arkalarında ise mükemmel bir eşek var. Allah eşeği kulları binsin, rahat etsin, yorulmasın, diye yarattığı halde bunlar oralı bile değil!.. Hayvanı peşleri sıra boş yere çekip duruyorlar.

O zaman Nasreddin Hoca daha fazla dayanamaz, oğluna döner:

— Görüyorsun ya oğul! der. Şu dünyada herkesi memnun etmeye imkân yok. Sana her söyleneni yapmaya kalksan bile yine de seni tenkid ederler. Ne yaparsan yap, yine de halkın dilinden kurtulamazsın! İyisi mi, sen, doğru bildiğin yoldan ayrılma! Arkandan, ne isterlerse söylesinler, kulak asma!

HOCA'NIN TÜCCARLIĞI

Nasreddin Hoca bir gün ticarete heves eder, Ticaretin kârlı bir iş olduğunu, tüccarların çok para kazandıklarını yıllardan beri duymaktadır. Hocalıktan eline geçen para ile ancak kıt kanaat geçinebildiğinden, sıkıntıdan kurtulmak, kısa zamanda zengin olmak hevesiyle bu işe atılmaya karar verir ve doğruca çarşıya gider.

Şöyle bir dolaşır, etrafı yoklar, sonunda yumurta alıp satmaya karar verir.

Bir akçe verir, dokuz yumurta satın alır. Birini ayırır ve:

— Bir akçeye sekiz yumurta! Bir akçeye sekiz yumurta! diye müşteri aramaya başlar. Böylece dokuzunu bir akçeye aldığı yumurtaların sekizini bir akçeye sattı mı, her seferinde birer yumurta arttıracağını, sekiz sefer yumurtaları satınca da tam bir akçe kazanacağını hesaplar.

Hesap yerinde ama, gelin görün ki, müşterilerden hiçbiri suratına bakmamaktadır. Bir iki saat, kolunda yumurta sepeti dolaştığı halde tek yumurta satamayınca, bu sefer fiat düşürerek:

— On yumurta bir akçeye! On yumurta bir akçeye! diye seslenmeye başlar.

Bunun faydasını da hemen görür. Yumurtaların hepsini de kısa zamanda satar.

Hemen yeniden bir akçeye dokuz yumurta alıp onunu bir akçeye satmaya koyulur.

Bir ahpabı onun yaptığı işi görünce:

— Ne yapıyorsun Hoca? diye çıkışır. Dokuzunu bir akçeye aldığın yumurtaların onunu bir akçeye satıyorsun. Böylece her satışta ziyan ediyorsun. Böyle ticaret olur mu?

Ama Hoca hayatından memnundur. Şu karşılığı verir:

— Aldırma! Tek dostlar beni alış verişte görsünler, yeter!..

«DÜŞÜNÜR»

Nasreddin Hoca,.bir gün pazarda dolaşırken, bir adamın, kafeste taşıdığı bir papağanı yüz altına sattığını görür. Bu işe pek ziyade şaşar.

Hemen evine koşar. Kârın yolunu bulmuş olduğuna inanır. Evinin bahçesinde beslediği hindiyi kaptığı gibi yeniden çarşıyı boylar ve :

— İki yüz altına veriyorum! İki yüz altına veriyorum! diye hindisine müşteri aramaya koyulur.

Herkes ona garip garip bakar. Kimi aldırmaz, kimi güler geçer.

Nihayet bir tanıdığı yolunu keser:

— Sen aklını mı kaybettin Hoca? diye sorar. İki akçe etmez hindiyi iki yüz altına kim alır?

Nasreddin Hoca:

— Haydi oradan! der. Demin bu pazarda bir adam yumruk kadar bir kuşu gözümün önünde yüz altına sattı. Bu ise en azından onun on misli!.

— İyi ama, o yüz altına satılan kuş papağandır. İyi bir papağana iki yüz altın bile verilir.

Hoca papağanın ne olduğunu bilmiyormuş:

— Şu papağan denilen kuşun marifeti ne imiş? diye sorar.

— Papağan denilen kuş, insan gibi konuşur, anladın mı şimdi?

Hoca meseleyi anlar, fakat renk vermez. Elindeki hindiyi göstererek:

— O konuşursa, bu da düşünür! der.

BOYAYI BOL SÜRMÜŞ

Nasreddin Hoca'nın bir kara tavuğu varmış. Gösterişli bir tavukmuş ama bir türlü yumurtlamıyormuş. Hoca onu kesip yemeğe de kıyamadığından, sonunda boş yere beslemektense satmaya karar vermiş.

Almış kara tavuğu koltuğunun altına, pazara çıkmış. Bir müşteri aramağa başlamış.

Aksilik bu ya, tavuğa bir türlü müşteri çıkmıyormuş. Tam ümidini keseceği sırada karşısına biri dikilmiş. Tavuğu gözden geçirmiş. Fiatını sormuş. Arkasından Hocaya:

— Tavuk iyi ama rengi kara... Ben ise kara tavuktan pek hoşlanmam. Eğer beyaz olsaydı, istediğin parayı verir, alırdım, diyerek oradan uzaklaşmış.

Hoca bunun üzerine tavuğu koltuğuna alarak eve dönmüş. Bir kalıp sabun alarak rengi açılsın da kolayca satayım diye hayvanı yıkamaya koyulmuş.

Sabun bitmiş, fakat tavuğun tüyleri yine de simsiyah kalınca başını sallamış:

— Doğrusu şunu boyayan boyacı hiç de açgözlü değilmiş! diye söylenmiş. Boyarken boyayı bol bol sürmüş.

SARIK

Eskiden medreseyi bitiren herkes sarık sarardı. Sarık, bilindiği gibi beyaz tülbentten yapılmış uzun bir bezdir. Fesin, yahut da külahın üzerine sarılır. Ucu da arkaya getirilerek iç tarafa doğru kıvrılır. Zamanla sarık tozla dolduğundan, bunu çözmek ve yıkamak gerekir.

Nasreddin Hoca'nın yaşadığı devirde fes olmadığından sarıklar keçe külahlar üzerine sarılırdı. Hoca'nın da gösterişli bir sarığı vardı.

Bir gün sarık fazla tozlandığından, Hoca bunu çözerek uzun tülbendi yıkamış, kurutmuş, sonra da külaha yeniden sarmağa başlamış.

Bir de bakmış ki ucu öne geliyor. Hemen çözer, yeniden sarar, tülbendin ucu bu sefer de öne gelir. Aynı şeyi kaç sefer yaptıysa, tülbendin ucu hep öne gelmiş.

Nasreddin Hoca, buna fena halde kızar ve sarığını kaptığı gibi çarşıya çıkarak satmak üzere bir müşteri aramaya koyulur.

Güçbelâ bir müşteri bulur. Garip bir adammış bu... Sarığı satın almak ister.

Hoca adamın halini görünce kendisine acır. Kulağına eğilerek:

— Sakın bunu satın alayım deme, der. Sarmak için ne kadar uğraşsan ucunu arkaya getiremezsin! Parana yazık olur.

DEVENİN BAŞI

Nasreddin Hoca, geçim sıkıntısı çektiği için, evin masrafına yardımcı olsun diye karısı boş zamanlarında iplik eğirir, Hoca da bunu çarşıya götürüp satarmış.

Hoca'nın ticaret işlerinde ne derece beceriksiz olduğu malûm. O çarşının iplikçi esnafı da insafsız mı insafsızmış. Ne yapar, yaparlar, Hoca'nın ipliklerini yok pahasına elinden alırlarmış. Çok defa Hoca'nın eline, ipliğin yün parası bile geçmezmiş.

Nasreddin Hoca, bu şekilde aldatılmaktan bıkmış. Ve kendisini devamlı bir şekilde aldatmakta olan esnaftan intikam almak üzere, bir gün kesilmiş bir devenin başını satın alarak, karısının büktüğü iplikleri bunun üzerine sarmış, böylece kocaman, ağır bir yumak meydana gelmiş.

Bunu alarak çarşıya gider gitmez, Hoca'nın saflığını bilen iplikçi esnafı etrafını çevirerek düşük bir fiat teklif etmeye başlarlar. Hoca önce biraz nazlanır. Sonunda bunu, kendisini en çok aldatan iplikçiye, istediği fiattan satmaya razı olur. Adam yumağı terazide tartar. Parasını verirken de biraz şüphelenir. Nasreddin Hoca'ya:

— Sakın bu yumağın içinde bir şey olmasın Hoca? diye sorar.

Hoca:

— Devenin başı! diyerek parayı alır ve gider.

Bir iki saat sonra Hocayı bir defa daha kandırmış olduğuna inanan iplikçi yumağı çözüp içinden hakikaten bir deve başı çıktığını görünce, bunu kaptığı gibi Hoca'nın evine koşar. Başı göstererek:

— Bu yaptığın şey senin hocalığına yakışır mı? diye çıkışır. Bak yumağın içinden ne çıktı? Senin gibi bir hoca yalan söyler mi?

Hoca oralı olmaz:

— Sen bana yumağın içinde ne var, diye sordun, ben de devenin başı dedim. Görüyorsun ki yalan söylemiş değilim. Her zaman ben aldanacak değilim ya, hayatında bir gün de sen aldanmış ol! Verdiğin fazla parayı şimdiye kadar eksik ödediğin paraya say! cevabını verir.

KIYMETLİ EŞEK

Nasreddin Hoca merhum, bir gün yine dara düşmüş. Kan koca başbaşa vermişler, işin içinden nasıl çıkabileceklerini düşünmüşler, sonunda eşeklerini satmağa karar vermişler.

Hoca eşeğini alıp pazara götürmüş. Fakat hayvana bakan bile yok. Nihayet hayvan alım satımında usta bir cambaz kendisine yaklaşmış:

— Eşeği mi satıyorsun Hoca? - Evet!

Başlamış hayvanı muayeneye:

— Hiç de iyi hayvan değil... Çok yaşlı... Kemikleri fırlamış... Ne insan taşıyabilir, ne de yük... Tırnakları da karıncalanmış.. Hasta bu hayvan... Haftaya kalmaz, geberir... Ama buralara kadar zahmet etmişsin, senin hatırın için on akçe vereyim. Hep para kazanmak olmaz ya.. Kiminin parası, kiminin duası... Sen de hoca olduğuna göre dua edersin bana.

Hoca, eşeğine karşılık en az yirmibeş, otuz akçe alabileceğini umarken bu derece düşük bir fiatla karşılaşınca, bozulmuş, yalvarıp yakararak adamı güçbelâ onbeş akçeye razı edebilmiş.

Cambaz parayı verip de eşeği alır almaz, başlamış yüksek sesle övmeye:

— Haydi, eşek almak isteyen var mı? Eşek değil, rahvan at mübarek! Halis Kıbrıs eşeği.. Yörük atları bile yolda bırakır... Genç, sağlam bir hayvan... Ağzı var, dili yok... Katırın taşıyamadığı yükü taşır.

Hemen alıcılar etrafını çevirmiş. Başlamış teklifler yağmaya:

— Yirmibeş akçe vereyim!

— Ben otuz akçe veririm!

— Allah için güzel eşek! Otuzbeş akçe...

— Ben kırk akçe veriyorum.

— Ben kırk beş!

Hoca eşeğine çıkan müşterileri görünce, hemen kesesine davranmış:

— Durun! Ben elli akçe veriyorum! diyerek cambaza paraları saymış ve on beş akçeye sattığı eşeğini elli akçeye satın alarak evine götürmüş.

Karısı:

— Ne o Efendi, satamadın mı hayvanı? diye sorunca, şu cevabı vermiş:

— Ne diyorsun karı? Meğer bizim eşeğin ne meziyetleri varmış da haberimiz yokmuş. On beş akçeye sattıktan sonra bunu sattığım cambazdan öğrendim. Eğer elli akçeyi saymasaydım eşek gidiyordu elden...

«KUYRUK YABANDA DEĞİL»

Nasreddin Hoca, başka bir darlık zamanında eşeğini yine satmak üzere pazara götürmüş. Hava yağmurlu, yerler de çamurluymuş. Bakmış eşeğin kuyruğu çamur içinde... Bu haliyle müşteri bulamam diye düşünerek hayvanın kuyruğunu kesip, heybeye atmış...

Bu sırada bir müşteri gelmiş. Hayvanı alacak olmuş. Tam pazarlığa girişeceği sırada eşeğin kuyruksuz olduğunu farkederek:

— Aaa, bu hayvanın kuyruğu yok! demiş. Kuyruksuz eşeği ne yapayım? Almaktan vazgeçtim.

Hoca bakmış adam gidiyor, hemen önlemiş:

— Öyle hemen kararını değiştirme ahbap! demiş. Sen hele pazarlığı uydur, kuyruk yabanda değil!..

TURŞUYU KİM SATACAK?

Nasreddin Hoca'ya, mollalığı zamanında bir dostu, turşuculuğun çok kârlı olduğunu söylemiş. O devirde turşucular mallarını eşeklere yükler, mahalle aralarında dolaşarak:

— Lahana, biber turşusu! diye satarlarmış. Moila Nasreddin'in de bu işe aklı yatmış. Bolca para kazanmak için turşuculuk yapmaya karar vermiş.

Bu sırada eski bir turşucu da zanaatı bırakmaya karar verdiğinden eşeğini ve ona yüklediği turşu fıçılarını satışa çıkarmış. Nasreddin de bundan faydalanarak hem hayvanı, hem de fıçıları ve bütün alet ve edevatı satın almış.

Ertesi gün de fıçıları doldurup eşeği önüne katarak mahalle aralarına dalmış.

Tam keyifli keyifli:

— Lahana, biber turşusu! diye bağırmaya hazırlandığı anda eşek birden anırmaya başlamasın mı?

Molla Nasreddin ister istemez susmuş. Biraz daha gitmişler. Molla yeniden:

— Lahana, biber turşusu! diye sesleneceği anda, eşek tekrar anırmaya başlamış. Nasreddin malını satmak üzere tekrar sesleneceği anda eşek üçüncü sefer de anırmaya koyulunca, bu sefer dayanamamış. Eşeğe:

— Yok, bu kadarı da fazla! demiş, Turşuyu sen mi satacaksın, ben mi?

SİVRİHİSAR YOLU

Nasreddin Hoca gençliğinde bir gün Sivrihisar'da horozların pahalı olduğunu duymuş. Kendisi ticarete merak sarmış ya, şöyle beş on horoz alır. Sivrihisar'a götürür, kârıyla satarım, diye düşünmüş. On kadar horoz satın alarak bunları bir kafese yerleştirmiş ve yola çıkmış.

Hava iyiden iyiye sıcakmış. Yolda, darca olan kafesin içindeki hozorların da birbirlerinin üzerine düştüklerini görünce, bunlara pek acımış.

Tutmuş kafesi açmış, horozları salıvermiş.

Horozlar kafesten kurtulunca, hemen herbiri bir] yana doğru dağılıp kaçmaya başlamışlar. Nasreddinı Hoca şaşırmış, kalmış. Sonra bir değnek alarak bunları, kovalamaya başlamış.

Bu işi yaparken bir taraftan da:

— Gecenin yarısında sabahın olacağını bilirsiniz de, öğle zamanında Sivrihisar'ın yolunu neden bilmezsihiz? diye bağırır, dururmuş...

HOCA'NIN ZEYTİNCİLİĞİ

Zanaattan yetişmemiş olanlar, çok defa, şunun bunun sözüne kanarlar. Hangi işe girişseler, bir başarı kazanamazlar.

Bizim Nasreddin Hoca merhum da bunlardan biridir,

O, esnaflığa heves ettiği sırada bir dostu da kendisine zeytin satmasını teklif etmiş. Bu işin kârlı olduğunu söylemiş.

Hoca da bir küfe zeytinle bir terazi uydurarak, zeytin satmağa başlamış. Kendisine bu öğüdü veren arkadaşı, ona esnaflığı, zeytini nasıl satacağını öğretmiş:

— Biri zeytin isteyecek olursa, fiatını söyleyip pazarlığa girişmeden önce, ona zeytinlerden bir tanesini yedir. Lezzetini görsün. Fiatı o zaman söylersin. Zeytin hoşuna giderse fiatında daha kolay uyuşursunuz. Bir de sakın veresiye mal verme! Zaten sermayen az, hemen iflâs eder, batarsın! demiş.

Hoca bu dersi aldıktan sonra zeytin satıcılığına başlamış.

Derken eski bir ahpabı gelerek fiatını sormuş. Hoca, aldığı dersi unutacak değil ya:

— Hele bir tane ye de, sonra söylerim, demiş. Adam boynunu bükmüş:

— Yiyemem... Çünkü geçen yıl Ramazan ayında hastalanmış, bir hafta oruç tutamamıştım. Onu kaza ediyorum. Benim sana güvenim var. Sen bana bir okka zeytin tart! Parasına gelince, yanımda para yok... Seninle şu kadar zamandan beri tanışırız. Zeytini bana veresiye verirsin. Ben sana borcumu ilerde öderim.

Hoca hemen cevabı yapıştırmış:

— Ben sana veresiye zeytin filân satamam ahpap! Baksana, Allah'a olan borcunu bile ancak bir yıl sonra ödemeye kalkışıyorsun. Bana olan borcunu ise kimbilir ne zaman ödersin!..

BİLENLER, BİLMEYENLER

Nasreddin Hoca, medreseyi bitirip de vaizliğe tâyin edildikten kısa bir zaman sonra büyük bir cemaate sahip olmuş. İyi ve nükteli konuştuğu için vaaz zamanlarında cami tıklım tıklım doluyormuş.

Bu sıralarda karısı da ilk çocuğunu doğurmak üzere olduğundan Hoca çok sinirli bulunuyormuş. Ebe, doğumun her saat olabileceğini söylediğinden yerinde duramaz olmuş.

Bu halde camie gitmiş, vaaz kürsüsüne çıkmış. Ama aklı fikri evde... Bir bahane bularak oradan nasıl kaçabileceğini düşünmeye başlamış.

Birden aklına bir bahane gelerek:

— Ey cemâat! diye söze başlamış. Size bugün ne anlatacağımı, ne söyleyeceğimi biliyor musunuz? diye sormuş. Cemâat:

— Bilmiyoruz! karşılığını verince:

— Madem ne anlatacağımı bile bilmezsiniz, bana konuşmak düşmez! diyerek kürsüden inmiş. Camiden hızla çıkarak evin yolunu tutmuş.

Cemâat de vaazdan mahrum kaldığından, küskün dağılmış.

Hoca'nın karısı o gece ve ertesi gün de doğuramamış. Ebe yanından ayrılmıyor ama nafile... Vaaz zamanı gelince. Hoca yeniden camie gitmiş. Kürsüye çıkmış. Bir gün önceye göre daha da telaşlı olduğundan kaçmak için bahane arıyor.

Söze yine bir gün önce başladığı gibi başlamış:

— Ey cemâat! Size bugün ne anlatacağımı, ne söyliyeceğimi biliyor musunuz?

Cemâat bu sefer Hoca'y kaçırmamak için:

— Biliyoruz, biliyoruz! diye karşılık vermiş. Nasreddin Hoca:

— Güzel! Madem ki söyleyeceğim şeyi biliyorsunuz, bunları size tekrarlamamda hiç bir fayda yok demektir. Hoşça kalınız! diyerek kürsüden inip hemen eve koşmuş...

Hoca'nın oğlu herhalde yerini rahat bulduğu için o gün ve o gece de doğmamış. Ama vaaz zamanı gelince, kadının sancıları da sıklaşmaya başlamış.

Hoca ister istemez camie gitmiş.. Yerinde duracak halde değilmiş ama, vaiz olduğundan yine de kürsüye çıkınca, bir şeyler anlatmaya mecbur.

O da böyle yapmış. Kürsüye çıkıp oturur oturmaz, iki gündür kendisini kurtaran soruyu sormuş:

— Ey cemâat! Size ne anlatacağımı, ne söyleyeceğimi biliyor musunuz?

Cemâat, Nasreddin Hoca'nın kendilerini iki gündür aynı soru ile atlattığının farkında olduğundan, bu sefer de aynı soruyu sorduğu takdirde verecekleri cevabı önceden kararlaştırmışlar.

İçlerinden biri:

— Kimimiz biliyor, kimimiz bilmiyoruz! cevabını vermiş.

Hoca hemen cübbesini toparlamış:

— Bu çok iyi! Şu halde bilenler bilmeyenlere anlatsınlar! diyerek kürsüden inip eve koşmuş.

Eve varınca da bir oğlu olduğunu öğrenmiş.

EŞEĞE TERS BİNİŞİN SEBEBİ

Nasreddin Hoca'nın pek çok garip davranışlarından biri de eşeğine zaman zaman ters binmesidir. Onun hayalî resimlerini yapan ressamlar, en çok kendisini böyle eşeğe ters binmiş olarak gösterirler.

Nasreddin Hoca, hayatında hakikaten bir seferinde eşeğine böyle ters binerek şöhret kazanmıştır. Bunun da hikâyesi şöyledir:

Hoca merhum bir gün camide vazederken, kendisinin bu işi ne derece liyakatle yapmakta olduğunu anlamak isteyen müftü ile bir takım hocalar da gelir, kürsüye yakın bir yere oturarak dinlemeye koyulurlar.

Hoca işin farkına varınca, bütün bilgi dağarcığını boşaltır, bütün anlatım gücünü kullanır, parlak bir vaaz verir. Cemaat de, kendisini kontrole gelen ulema da bundan pek ziyade memnun kalırlar.

Vaazdan sonra camiden çıkınca herkes kendisini tebrik eder.

Kayyum Hoca'nın eşeğini hazırlamıştır. Hoca bir düşündükten sonra eşeğine ters biner ve hayranlarıyla birlikte yola koyulurlar.

O zaman biri dayanamıyarak:

— Hocam eşeğine neden ters bindin? diye sorar: Hoca şu cevabı verir:

— Eşeğe düz binsem, öne geçsem siz arkamda kalacaksınız ki bu doğru olmaz. Siz öne geçseniz ben arkanızda kalmış olacağım. Bu da uygun düşmez. Hayvana ters binince ise sizlere arkamı dönmüş olmuyorum. Hep yüzyüze kalıyoruz.

NE YER, NE İÇER?

Nasreddin Hoca, bir Ramazan'da yine cerre çıkar. Tanımadığı bir köye gidip postu serer. Köylüyü memnun etmek için bütün konuşma gücünü ortaya koyar. Biribirinden güzel, biribirinden ilginç vaazlar vermeye başlar.

Köylü pek memnundur. Köyün mescidi her gün tıklım tıklım dolmaktadır. Namaz vakitlerinde cemâat yer bulamamaktadır.

Ama gelin görün ki, hiçbiri bu yabancı Hoca'ya yiyecek göndermeyi düşünmez. Zavallı Hoca, orucunu peynir ekmekle bozmakta, sahurda da kuru ekmeğe yatmaktadır.

Kimseye bir şey söyleyecek durumda da değil... Bu münasebetsiz durumun kısa bir zamanda düzeleceğini boş yere ummaktadır.

Böylece Ramazan'ın onbeşi dolmuştur. Hoca bir gün yine camide vazederken Cennet bahsini açmış ve Hazreti İsa'nın göğün dördüncü katındaki Cennet'te bulunduğunu söylemiş.

Kendisini tatlı tatlı dinlemekte olan cemaattan biri, o zaman merakını yenemeyerek:

— Kuzum Hoca efendi! O mübarek zat, göğün dördüncü katında ne yer, ne içer? diye sorar.

Bu soru, Nasreddin Hoca'ya, nice zamandan beri aramakta olduğu fırsatı vermiş olduğundan, hemen vaazı keserek kendisine bu soruyu soran köylüye döner:

— Şu fıkara Hoca, buraya geldi geleli on beş gün oldu. Tek bir gün bile acaba zavallı ne yer, ne içer, diye merak edip soranınız çıkmadı da, şimdi benden göğün dördüncü katında Allah'ın çeşitli Cennet yemekleri ile beslenen İsa Peygamberin ne yiyip ne içtiğini soruyorsunuz. İnsaf yahu!..

KABAKTAN BIKINCA

Nasreddin Hoca yine bir Ramazan'da cerre çıkmış. Daha ilk gün vaaz sırasında kabaktan «Cennet yemeğidir» diye bahsetmiş.

Mevsim de kabak mevsimi olduğundan köylüler de Hoca'ya her akşam kabak yemeği göndermeye başlamışlar.

Bir gün, iki gün, beş gün, yedi gün, Hoca kabak yemekten gına getirmiş. Köylüye kabağın Cennet yemeği olduğunu söylediğine bin defa pişman olmuş. Ama ok bir defa yaydan çıkmış olduğu için yapacak iş yok... Canı da müthiş tavuk istiyormuş.

Ne yapsın?

O ikindi vakti vaaza başlayınca sözü döndürüp dolaştırıp yine yemek bahsine getirmiş. Kabağın Cennet yemeği olduğunu tekrarlamış. Arkasından da:

— Ama siz şu fıkara hocaya her gün Cennet yemeğini lâyık görmeyip ayağı çamurlu bir tavuk da gönderseniz olur! deyivermiş.

HANGİ MERDİVENDEN?

Eskiden Anadolu'da bol sayıda Hıristiyan da yaşardı. Anadolu henüz iyice Türkleşmiş değildi. Bunun için Akşehir yakınlarında kiliseler, manastırlar bulunurdu.

Nasreddin Hoca'nın şöhreti hızla yayılmış, onun adını manastırlardan birinde yaşayan papazlar da duymuşlardı.

Papazlar aralarında görüşüp konuşmuşlar, sonra da Nasreddin Hoca'yı bularak ona bazı sorular sormaya, kendisini zor duruma düşürmeye karar vermişler.

Böylece herkes onların Hoca'ya üstün olduklarını görmüş ve anlamış olacaklardı.

Bu işi üzerine alan üç papaz, Nasreddin Hoca'yı bir gün kahvede görünce hemen içeriye dalarlar. Selâm verip karşısına dikilirler. Herkes de merakla etraflarını çevirir ve konuşmalarını can kulağı ile dinlemeye hazırlanırlar.

Papazlar, hemen Mi'râç'dan bahis açarlar., Ve biri Nasreddin Hoca'ya:

— Kuzum Hoca, sizin Peygamberinizin Mi'râç günü gökyüzüne çıkmış olduğu doğru mu? diye sorar.

Hoca:

— Şüphe yok ki doğrudur! karşılığını verir.

— İyi ama nasıl çıktı gökyüzüne?

Nasreddin Hoca, bir ân bile tereddüt etmez:

— Sizin Peygamberiniz Hazreti İsa da gökyüzüne çıkmış değil midir?