ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

خوجالی فاجیعه‌سی/ Xocalı faciəsi

+0 بگندیم

خوجالی فاجیعه‌سی

     یوردوموزن أن صفالی یئرینده خوجالی آدیندا شهر وار ایدی. ائرمنی جلّادلاری بو شهری یئرله یئکسان اتئدیلر. فئورالین 26-دا تاریخین یادداشیندا "خوجالی فاجیعه‌سی" یازیلدی. او گئجه یاندیریلان ائولرین توستوسو گؤیه قالخدی. آیاق یالین، باشی آچیق قیز-گلینلریمیز اؤلدورولدو. یوزلرله گوناهسیز کؤرپه گوللـه‌لندی. جاوانلاریمیز، قوجالاریمیز شهید اولدو.

     ائرمنی‌لرین تؤرتدیکلری وحشی‌لیکلری هئچ زامان اونوتمامالی‌ییق!

آنا دیلی 1- کیتابیندان




آچار سؤزلر : آذربایجان,

آذربایجان جومهورییتینده میلّی آزلیقلارین تحصیل حوقوقلاری

+0 بگندیم


آذربایجان جومهورییتینده  میلّی آزلیقلارین تحصیل حوقوقلاری

     میلّی آزلیقلارین حوقوقلاری عومومی اینسان حوقوقلاری‌نین ترکیب حیصه‌سی اولدوغو اوچون آزلیغین هر بیر نوماینده‌سی شخصی موختارییت حوقوقونا مالیکدیر. شخصی موختارییت بوتون حوقوقلاری، هابئله، دؤولتین وطنداشی اولان آزلیقلار اوچون بیر چوخ سوسیال و مدنی شرطلری احاطه ائدیر. آنا دیلی آزادلیغی بوتون شخصی و ایجتیماعی حیاتا تاثیر ائدیر. محض، آنا دیلینده اینسان اؤزونودرک حیسی قازانیر، بو ایسه جمعییتده آداپتاسییا اوچون واجیب شرطلردن بیریدیر. 
     موستقیل آذربایجان دؤولتی و اونون قوروجوسو حئیدر علی‌یئو همیشه اؤلکه‌میزده یاشایان میلّی آزلیقلارین دیلین، مدنییتین، عادت-عنعنه‌لرینه دیقّتله یاناشمیش، قایغی گؤسترمیشدیر. آوروپا شوراسی‌نین تام حوقوقلو عوضوو اولان آذربایجان رئسپوبلیکاسی همین قورومون 5 نویابر 1992-جی ایلده قبول ائتدیگی "رئگیونال دیللرین و یا آزسایلی خالقلارین دیللری‌نین آوروپا خارتییاسی" پرینسیپلرینی حیاتا کئچیرمک اوچون عملی تدبیرلر گؤرور. 
     بو گون آذربایجاندا یاشایان میلّی آزلیقلارین نوماینده‌لری اؤز آنا دیللرینده سربست دانیشیرلار. بیر چوخ عالی و اورتا مکتبلرده آنا دیللری‌نین ایشله‌نیلمه‌سی تأمین اولونور، عادت-عنعنه‌لره حؤرمتله یاناشیلیر. 
    رئسپوبلیکادا یاشایان میلّی آزلیقلارین دئمک اولار کی، هامیسی آذربایجا‌نین دؤولت دیلینی بیلیر، بو دیلدن ائتنیکلرآراسی اونسییت واسیطه‌سی کیمی ده ایستیفاده اولونور. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, دیل, میلّی حوقوق, آنادیلی,

قازاقیستانین یئنی لاتین الیفباسی تصدیقلندی

+0 بگندیم

قازاقیستان جومهور‌ باشقانی نورسولطان نظربایئو، لاتین اساسلی قازاق الیفباسی‌نین یئنی نوسخه‌سینی تصدیقله‌دی


Елбасы латын негізіндегі қазақ әліпбиінің жаңа нұсқасын бекітті.


آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : قازاقجا, قازاق, تورک دونیاسی,

نییه "شاعیر سؤزو، البته، یالاندیر" ؟ !

+0 بگندیم

 

نییه "شاعیر سؤزو، البته، یالاندیر" ؟ !

گولشن علی‌یئوا-کنگرلی،

فیلولوگییا عئلملری دوکتورو، پروفئسور

      آرتیق بئش یوز ایلدیر ثوبوت اولونوب کی، فوضولی صنعتی بیتیب-توکنمز بیر دریادیر. بو صنعت مینلرله معنالاری گیزلنمیش دورلو-دورلو گؤوهرلردن عیبارتدیر. "آذربایجان فوضولی‌شوناسلیغی" تدقیقاتیندان سونرا کئچن هر گون گؤستردی کی، حقیقتن ده "فوضولیدن یازماق و فوضولی سئحرینه توتولماماق، فوضولی‌یه اسیر اولماماق چوخ موشکولدور. کیم اوندان یازیرسا، بو اولو جادوگرین سئحرینه دوشور، تاثیریندن یاخا قورتارا بیلمیر" (م.عادیلوو). اصلینده "اولو جادوگر"این بو اسارتی ان بؤیوک سعادتدیر. فوضولی‌یه اسیر دوشمک، اونون سئحرینده - فوضولی صنعتی‌نین پوئتیک آوُراسیندا یاشاماق اینسانا بؤیوکلوک، عظمت، نجیب بیر سئوینج بخش ائدیر. زامان کئچدیکجه فوضولی‌شوناسلیغی تدقیق ائدرکن اورگیمده قالان نیسگیلدن یاخا قورتارا بیلمیرم، عکسینه، ایلان گوللـه‌یه توش گئدن کیمی ذهنیم و قلبیم منی او پروبلئملره - فوضولی شئعیرینه دوغرو چکیب آپاریر. بئله پروبلئملردن بیری داهی شاعیرین "لئیلی و مجنون"آ داخیل اولان "جان وئرمه غمی‌ عشقه کی، عشق آفتی-جاندیر" میصراعسی ایله باشلانان غزلی‌نین سون بئیتینده‌کی"فوضولی یالانی"دیر:

 گر دئرسه فوضولی کی، - "گؤزللرده وفا وار"

آلدانما کی، شاعیر سؤزو، البتّه، یالاندیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : محمد فوضولی,

گؤیچک فاطما‌نین ناغیلی

+0 بگندیم

گؤیچک فاطما‌نین ناغیلی 
   بیری وار ایمیش، بیری یوخ ایمیش، بیر کیشی وار ایمیش. بو کیشی‌نین بیر آروادی و بو آرواددان فاطما آدیندا چوخ عاغیللی و گؤزل قیزی وار ایمیش. بیر گون فاطما‌نین آناسی ناخوشلاییر و قیزینا دئییر کی، من اؤلندن سونرا دده‌ن تزه آرواد آلاجاق و او آرواد سنی چوخ اینجیده‌جک. آما قارا اینگیمیزدن موغایات اول، اونو اؤزون اوتار.
قیزین آناسی اؤلور و آتاسی گئدیب اؤزگه بیر آرواد آلیر. بو آروادین دا اوّلکی اریندن بیر چیرکین قیزی واردی.
آرواد گؤیچک فاطمانی چوخ دؤیوب اینجیدیرمیش. فاطما صبر ائدیب، هر گون قارا اینگی اوتارماغا آپارارمیش. فاطما‌نین آنالیغی اونا یون، داراق وئررمیش کی، چؤلده داراییب اَییرسین. فاطما یونو وئررمیش اینگین آغزینا. قارا اینک یونو اودار، سونرا حاضیر ایپی آغزیندان چیخاریب وئررمیش فاطمایا. 
بیر گون فاطما یون دارادیغی یئرده کولک اونون الچیمی‌نین بیرینی گؤتوروب قالدیردی هاوایا. فاطما بونون دالینجا یویوروب دئدی: 
- قانادینا قوربان، یئل بابا، الچیمیمی سال، بابا! 
یئل اونون الچیمینی بیر باجادان سالدی. فاطما ائوه گیریب گؤردو کی، بورادا بیر هئیبتلی قاری اوتوروب، آلت دوداغی یئر سوپورور، اوست دوداغی گؤی. قاری قاباغینا بیر قورباغا قویوب اونو سیغاللاییر. بو، دیو آناسی ایدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اوشاق ادبیاتی, ناغیل,

قدیم تورکلرده دؤولت مجلیسلری

+0 بگندیم

قدیم تورکلرده دؤولت مجلیسلری

موباریز عسگروو 
"میلّی مجلیس" ژورنالی‌نین باش رئداکتورونون موعاوینی

کؤچورن:عباس ائلچین

افسانه‌یه گؤره بوزقورد اوغوز خانا: "ائی اوغوز، آرتیق من اؤنده گئده‌جگم" - دئدی. اوغوز خان بو بوزقوردون آرخاسینجا گئده‌رک ژاپون دنیزیندن وولقا چایینا قدر اوزانان بؤیوک هون ایمپئرییاسینی قوردو. 

     قدیم دؤورلردن حؤکمدارلار تطبیق ائده‌جکلری قرارلاری جمعییته منیمستمک، الده اولوناجاق نتیجه‌لرین مسئولییتینی پایلاشماق، ان دوغرو اولا‌نینی ائتمک اوچون مصلحت آلماغا ائحتییاج دویموشلار. محض بو ائحتییاجدان دا هله قدیم دؤورلردن دؤولت ایداره ائتمه سیستئملرینده خوصوصی دؤولت قوروملاری‌نین - مجلیسلرین، شورالارین مؤوجود اولدوغونو گؤروروک. لاکین بو قبیلدن اولان قوروملار آراسیندا بیزی ان چوخ ماراقلاندیران جمعییتین داها گئنیش طبقه‌سی‌نین داخیل اولدوغو نوماینده‌لی ییغینجاقلاردیر. گونوموزون پارلامئنتلر سیستئمینه‌دک یوکسک اینکیشاف سویییه‌سینه چاتان بو قورومون کؤکو هم غرب، هم ده شرق جمعییتلرینده قدیم چاغلارا قدر اوزانیر بو یازیدا "قدیم پارلامئنت" روبریکاسیندا ایسه تاریخین موختلیف دؤورلرینده "قورولتای" ،"توی" آدلانان قدیم تورک دؤولت مجلیسلری باره‌ده صؤحبت آچاجاغیق. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک, دؤولت, مجلیس, قورولتای,

بالاجا شاهزاده (آذربایجان تورکجه‌سینده سسلی کیتاب)

+0 بگندیم


BALACA ŞAHZADƏ. Antuan de Sent Ekzüperi (audiokitab)

 

بالاجا شاهزاده

آنتوان دئ ائگزوپئری

 

سسلی کیتابینی یوکله‌یین




تورکلرده عاییله و قوهوملوق سیستئمی

+0 بگندیم

تورکلرده عاییله و قوهوملوق سیستئمی 
ایلاهه صادیقووا
     عاییله بوتون جمعییتلر اوچون ان اونیوئرسال اینستیتوت حساب اولونور. نسیل آرتیرمادان باشقا او بیر سیرا فونکسییالاری یئرینه یئتیریر کی، اونلار آراسیندا ایقتیصادی، بیرگه ایستئحصال و ایستئهلاک، سوسیاللاشمانین فونکسییالاری، اوشاقلارین مودافیعه‌سی، تربییه‌سی و تحصیلی، سئوگی، بیرگه واخت کئچیرمه و س. وار. بوتون بو خوصوصییتلری نظره آلاراق، عاییله‌یه آشاغیداکی تعریفی وئره بیلریک:

"عاییله - جمعییتین ایلکین سوسیاللاشما پروسئسینده یارانان، بشرییّتین داوامینی (نسیل آرتیمینی) تأمین ائدن سوسیال بیرلیکدیر. بو بیرلیگین عوضولری‌نین قارشیلیقلی موناسیبتلری خوصوصی قایدالارا سؤیکَنن بیولوژی، پسیخولوژی، ایقتیصادی، سوسیال، حوقوقی آسپئکتلره تابئع اولور و جمعییتده توپلانمیش مادّی و اخلاقی زنگینلیکلری نسیلدن-نسله اؤتورور" . 
     تورک خالقلاری آدریاتیک دنیزی ساهیللریندن چین سدّینه قدر بؤیوک بیر اراضیده مسکونلاشیبلار. نسیل و عاییله قدیم تورکلرین حیاتیندا اؤنملی رول اویناییردی. عنعنه‌وی عاییله‌ده سیخ قوهوملوق علاقه‌لری مؤوجوددور و اساس رولو عاییله‌سینه جاواب‌دئهلیک داشییان کیشی اویناییر. بو جور عاییله‌لرده آنا، آتا، اوشاقلار، ننه‌لر، بابالار، عمیلر، داییلار، خالالار و بیبیلر هامیسی بیرگه یاشاییر و بیرگه تصروفاتی بؤلوشورلر. 
     تورکلرده قوهوملوق علاقه‌لری‌نین دؤرد سویییه‌سی مؤوجود ایدی: نسیل (بوی)، بؤیوک عاییله (سوی)، تؤرکون (کیچیک آتا عاییله‌سی) و یئنی ائولنمیشلرین عاییله‌سی (بَرک). هر بیر تورک طایفاسی بیر نئچه نسیل و قبیله‌لردن عیبارت بویلارا بؤلونوردو. بو جور قودرتلی طایفالاردان بیری ده آذربایجانلیلارین عایید اولدوغو اوغوزلار ایدی. هر بیر اوغوز نسلی‌نین اؤزونون تمگه‌سی (دامغا، ایشاره)، اونقون (توتئم، گئرب) و بایراغی وار ایدی و هر بیر بوی اؤز تمگه‌سیله اونلارا مخصوص اولان حئیوانلاری، مالی، سیلاحلاری و س. دامغالاییردی (ایشاره‌له‌ییردی). هر بیر نسلین آدی سوی‌آدین ائکویوالئنتی کیمی چیخیش ائدیردی. آما آوروپالیلاردان فرقلی اولاراق نسلین آدی اینسانین آدیندان اول ایشله‌نیردی. مثلا، تورک خالقلاری‌نین اورتاق ائپوسو اولان "دده قورقود" داستانینداکی قهرمانین آدی سالوُر قازان دئیه چاغریلیردی، قازان سالور دئیه یوخ. بو دا اونون سالوُر نسلینه عایید اولدوغونو ایفاده ائدیردی. یعنی، سالوُر نسلیندن اولان قازان. تورکلر بو عنعنه‌ ایله نسلین نه قدر اؤنملی اولدوغونو گؤستریردیلر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک, تورک دونیاسی,

بولود قاراچورلو (سهند)-ین حیاتی و یارادیجیلیغی

+0 بگندیم

بولود قاراچورلو (سهند)-ین حیاتی و یارادیجیلیغی

 "طالعییمه سن باخ! دوشونجه‌لریم یاساق، دویغولاریم یاساق!.." 

 

     گونئی آذربایجان ادبییّاتی‌نین گؤرکملی سیمالاری آراسیندا یئر آلان قلم صاحیبلریندن بیری ده بولود قاراچورلودور. هله سووئتلر زاما‌نیندان هم آرازین او تاییندا، هم ده بو تاییندا سهند لقبی ایله مشهور اولان شاعیر ادبییّات خزینه‌میزه گؤزل نومونه‌لر بخش ائتمیشدیر.
     بولود قاراچورلو سهند 1926-جی ایلده ماراغا شهرینده آنادان اولموشدور. شاعیرین اصلی قاراچورلو طایفاسینا منسوب ایدی. قدیم یازیلی قایناقلارا گؤره، گؤی‌تورک دؤولتینی یارادان ایکی طایفا خوصوصی قیلینج بوراخیردی. هر طایفا دا ایستحصال ائتدیگی قیلینجا اؤز آدینی وئرمیشدی. طایفالاردان بیری‌نین آدی "بیلگه تکینی" ،دیگری ایسه "قاراچوری" ایدی. هر ایکی طایفا طرفیندن بوراخدیقلاری قیلینجین اوستونده اؤز نیشانی خوصوصی شکیلده حک اولونوردو. او زامان گؤی‌تورک ایمپئرییاسی‌نین سرحدلری آذربایجانی دا احاطه ائدیردی. سهندین نسلی ده گؤی‌تورکلری یارادان همین قاراچوری طایفاسینا گئدیب چیخیر. عاییله‌سیندن بحث ائدن سهند دئییردی کی، آتاسی "اَیری-اویرو بیر خطله اؤز آدینی جیزمالاردی، طایفادا آغ-قارادان باشی چیخان تکجه آناسی ایدی کی، او دا دوز-غلط، فقط قوران اوخویاردی". بونونلا بئله، والیدئینلری اونا بؤیوک بیر مکتب اولموش، آتا و آناسی‌نین حئکایتلری یادداشینا هوپموش، اونون موکمّل بیر شخص کیمی یئتیشمه‌سینده اؤنملی رول اوینامیشدی. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

دوه اورگی

+0 بگندیم

دوه اورگی

عزیزه جعفرزاده

بیر کندلی‌نین بیرجه دوه‌سی واردی. قونشوسونون دا دوه‌سینی امانتن گؤتوروب، ایکی دوه ایله کاروانا قوشولور. قاییداندا دوه صاحیبی گؤرور کی، اونون دوه‌سی الدن دوشوب:

-کیشی، قونشو حاقی سن منیم دومین باشینا نه گتیرمیسن؟ اونو نه قدر یوکلمیسن؟

-واللاه، قارداش، اؤز دوه‌مه نه قدر یوکله‌میشمسه، سنینکینه ده او قدر یوک وورموشام.

-پیس باخمیسان، ناوالاسین…

-واللاه، اؤز دوه‌مدن پیس باخمیشامسا، بالام اؤلسون…

غرض، دوه دوشور اؤلور. کندین باش‌بیلنلری ییغیشیب دوه‌نی کسیر، سویور، ایچ‌آلاتینا دیقّتله فیکیر وئریب گؤرورلر کی، دوه هر جهتدن ساغلاممیش، آنجاق بیرجه دوه‌نین اورگینده بالاجا آغ لکه وار.

-کیشی، دوزونو دئ، نئینمیسن؟

-واللاه، اونو اؤز دوه‌مدن آییرمامیشام. تک بیرجه دفعه توز بورولغانیندا اونلاری اوز-اوزه یاتیردیب، اؤزوم ده آرالاریندا گیزلنمیشم، اوچوموزون ده باشیمیزین اوستونه یاش اؤرتوک آتمیشام. بیرجه او اولوب کی، همین واختدا اوزومو اؤز دوه‌مه چئویرمیشم. قوجالار:

-هه… دوه‌نین قلبینه صاحیبسیزلیگی دَییب؛ اورگینه خال دوشوب. دؤزمه‌ییب…
کؤچورن: عباس ائلچین




سولطان مجید غنی‌زاده

+0 بگندیم

سولطان مجید غنی‌زاده
     آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین فورمالاشماسیندا موهوم رول اوینایان موتفکّیرلریمیزدن اولان سولطان مجید غنی‌زاده (1866-1937) تورکلوگه و ایسلاما موناسیبتده ده اؤزونه‌مخصوص یئر توتموشدور. هله، 1880-جی ایللرین سونلاریندان باشلایاراق آذربایجان تورکلری‌نین معاریفلنمه‌سی اوغروندا موباریزه‌یه باشلایان سولطان بَی بو دؤورده دیگر آذربایجان تورک موتفکّیری حبیب بَی ماحمودبیَوولا بیرلیکده، 1887-جی ایلده باکیدا «روس-تاتار مکتبی» آدلی ایلک یئنی تیپلی ایبتیدایی مکتبین اساسینی قویموشدور. چونکی بو دؤورده اساسن دینی عئلملری اؤیره‌دن مدرسه‌لر مؤوجود ایدی و اورادا دا درسلر یالنیز فارس و عرب دیللرینده حیاتا کئچیریلیردی. آنجاق یئنی تیپلی مکتبده ایسه آذربایجان تورکجه‌سی اساس دیل کیمی تدریس اولونور، عئینی زاماندا بورادا دونیوی عئلملر (جوغرافییا، ریاضیات،تاریخ و س.) تدریس اولونوردو. 
    بو مکتبین یارادیلماسی آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین اینکیشافینا دا موثبت تاثیر گؤسترمیشدیر. بئله کی، همین مکتبین مأذونلاری آراسیندا آذربایجان تورکلری‌نین ایدئولوقو محمد امین رسول‌زاده ده اولموشدور. 
    سولطان مجید بَی آذربایجان تورک دیلی‌نین اینکیشافینا دا بؤیوک دیقّت یئتیرمیش، 20-جی عصرین اوّللرینده اونون «لوغتی-روسی و تورکی»، «ایصطیلاحی-تورکی» و باشقا کیتابلاری نشر اولونموشدور. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آز بوْیوُ

+0 بگندیم

 

آز بوْیوُ

پروفئسور دوکتور فریدون آغاسی اوغلو

 

  «آذربایجان قدیمدن تورکلرین اؤلکه‌سیدیر» (ابن هشام)

      آذربایجان اؤلکه آدی‌نین کؤکونده‌کی آذر بوْی آدی‌نین یارانماسیندا اساس اؤزک اولان آز بوْیو تورک ائتنوسو ایچینده چوخ‌سایلی سویلاردان بیری ایدی. آزییا//آسییا آدینداکی پارالئللیک کیمی، آز ائتنونیمی‌نین ده آس واریانتی گئنیش یاییلمیشدیر. بئله یاییلما‌نین سببی آز/آس بوْیلاری‌نین واختیله قدیم آذربایجاندان باتی، قوزئی و دوغو اؤلکه‌لره اولان کؤچو ایله باغلیدیر. اوچ-دؤرد مین ایلدیر کی، بو بوْیلار تاریخی منبعلرده خاطیرلانیر، لاکین اونلارین ائتنیک منسوبییتی باره‌ده عئلمی ادبییّاتدا هله ده توتارلی سون سؤز دئییلمه‌میشدیر، حالبوکی آز/آس حاقینداکی بلگه‌لر بؤیوک بیر مونوقرافییا اوچون کیفایت قدر معلومات وئریر. گؤرونور، باشقا میلّتلرین عالیملری اوچون او قدر ده اهمییّت کسب ائتمه‌ین بو پروبلئمین چؤزولمه‌سی اوچون خالقیمیزین و اؤلکه‌میزین آدی‌نین یارانماسیندا موهوم یئر توتان بو بوْیلارین تاریخینی اؤزوموز اؤیرنمه‌لی‌ییک.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, تورک دونیاسی,

Tatar ataması (etnonimı) xaqında berniçә süz

+0 بگندیم

Tatar ataması (etnonimı)  xaqında berniçә süz

 HAYREDDİN SADIK GÜLEÇYÜZ

Tarixi maglumatlarga qaraganda, „Tatar“ borıñgı  zamannardan birle ber xalıq iseme  bulıp tora. Bu isem, berence bulıp, VIII-nçe gasırda,  Urta Aziәdәge Kük Törek imperiәse  qagannarı (dәwlәt başlıqları) tarafınnan Orhun hәYәnisәyılgaları buylarına quyılgan  taş yazmalarda  „Utız  Tatar“ rәweşendә oçrıy. Annan soñ,  Uygur yazmalarında, „Tugız Tatar“ ataması telgә alına. Bu yazmalarga qaraganda, tugız-tatarlar 747-nçe yıldan soñ uygurlar belәn sugışıp algannar.

842-nçe yıldan başlap, „Tatar“ iseme, Ta-ta” rәweşendә,  Qıtay cıganaqlarında da oçrıy. Bu çıganaqlarga kürә,  ul waqıtlarda „Qara Tatar“ hә„Aq Tatar“dip ike törle tatar xalqı bulgan. Qara-tatarlar bügenge Mongoliәneñ Qıtayga ciktәş urınnarında,  aq-tatarlar isә  Qıtaynıñ könbatış yaqlarında  yәşәgәnnәr. Qıtay cıganaqları әytüençә, aq tatarlar törki xalıq bulgannar hәm tugız qabilәdәn torgannar. (2)

XI-nçe gasırda Qaşgarlı Mәxmud  tarafınnan yazılgan „Diwan-ı Lugat it-Türk“  isemle  garәpçә-törkiçә süzlektә dә,  tatarlar  törki  xalıqlar  törkemenә kertelә. (3)  



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تاتارجا, تورک ائللری, تورک دونیاسی, تاتار, تاریخ,

آذربایجا‌نین "ویکتور هوگو"سو : حبیب ساهیر

+0 بگندیم

آذربایجا‌نین "ویکتور هوگو"سو : حبیب ساهیر

ائسمیرا فواد شوکورووا

کؤچورن: عباس ائلچین

حیاتی:

    حبیب ساهیر 1903-جو ایلین ماییندا تبریز شهری‌نین سورخاب محلّه‌سینده دونیایا گلمیشدیر. آتاسی میرقوام مشروطه اینقیلابی زامانی اؤلدورولوب 5 یاشلی کؤرپه‌نین طالع قاپیسینی یئتیملیک، اؤکسوزلوک آدلی سیتم دؤیموشدور. حیاتین ایلک آغیر ضربه‌سینی آلان حبیبین بو اوغورسوزلوق بوتون عؤمرو بویونجا سانکی اونونلا بیرگه آددیملامیش، آغری-آجیلارلا دولو کدرلی یاشامی‌نین بونؤوره داشینی قویموشدور. چوخ-چوخ سونرالار خاطیرلرینده یازمیشدی: "بئش یاشینا چاتدیم. کندیمیزده فیرتینا قوپدو. آتام بیر پاییز گئجه‌سی قوناق گئتدی، بیر داها دؤنمه‌دی. یئتیم قالدیق. آلتیمیزا کؤهنه کئچه سالدیق، آجلیق گؤردوک، کورلوق چکدیک، بؤیودوک...(1)"



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : ادبیات, آذربایجان,

دؤولت، دیل، دیلچیلیک

+0 بگندیم

دؤولت، دیل، دیلچیلیک

صلاح الدین خلیلوو

کؤچورن: عباس ائلچین

    بیر حادیثه‌لر دونیاسی، بیر بیلیکلر دونیاسی، بیر ده سؤز دونیاسی وار. اساس وظیفه‌لردن بیری بو دونیالار آراسیندا قارشیلیقلی آنلاشما، آدئکوات موناسیبت قورماقدیر. سؤز، آنلاییش، لوْگوْس عادی دانیشیق دیلی‌نین اساسینی تشکیل ائدیر. محض بو­نا گؤ­ر­ه‌دیر کی، بیر چوخ فیلوسوفلارین فیکرینه گؤره، عادی دانیشیق دیلی حقیقی وارلیغین اؤزودور. یعنی حادیثه‌لر دونیاسی دا، ایدئیالار دونیاسی دا محض عادی دانیشیق دیلی سایه‌سینده حیاتیلَشیر، اینسانیلَشیر و بیزیم اوچون دونیایا چئوریلیر.

    بیر اونسیت واسیطه‌سی اولماقلا برابر، دیل هم ده بیلیکلرین ساخلانماسی، اؤتورولمه‌سی و منیمسه‌نیلمه‌سینه خیدمت ائدیر. دیلی بیلمه‌ین آدام همین دیلده ساخلانمیش بیلیک و دَیرلر سیستئمینی ده منیمسه‌یه بیلمز.

   دیلین داشیییجیسی یالنیز بو دیلی بیلن، بو دیلده دانیشان کونکرئت اینسانلار دئییل، اونلارین توپلوسو دا دئییل، بوتؤولوکده میلّت، جمعییّتدیر؛ کوتله یوخ، ستروکتورلاشمیش سوسیال سیستئمدیر و بو جمعییّتده دیل اؤزو ده بیر سوسیال اینستیتوت کیمی فورمالاشیر و اونون مؤوجودلوغونون داکونکرئت اینسانلاردان آسیلی اولمایان اوبیئکتیو رئال فورمالاری (قرامماتیکا، لوغتلر، کیتابلار، دیسکلر و س.)، مادّیلشمیش سوسیال حافیظه یارانیر. خالقین بوتون نوماینده‌لری ساده‌جه بو دیلده دانیشدیغی حالدا، اونو تام شکیلده، بوتؤو بیر فئنوْمئن کیمی تدقیق ائدن، قورویان، عومومی جهتلرینی، قانونا اویغونلوقلارینی، اینواریانتلارینی، هابئله، باشقا دیللره نظرن خوصوصیتلرینی اؤیرنن ایختیصاصلاشمیش آداملار – دیلچیلر یئتیشیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آنادیلی, دیل, دیلچیلیک, دؤولت,