سولطان مجید غنی‌زاده
     آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین فورمالاشماسیندا موهوم رول اوینایان موتفکّیرلریمیزدن اولان سولطان مجید غنی‌زاده (1866-1937) تورکلوگه و ایسلاما موناسیبتده ده اؤزونه‌مخصوص یئر توتموشدور. هله، 1880-جی ایللرین سونلاریندان باشلایاراق آذربایجان تورکلری‌نین معاریفلنمه‌سی اوغروندا موباریزه‌یه باشلایان سولطان بَی بو دؤورده دیگر آذربایجان تورک موتفکّیری حبیب بَی ماحمودبیَوولا بیرلیکده، 1887-جی ایلده باکیدا «روس-تاتار مکتبی» آدلی ایلک یئنی تیپلی ایبتیدایی مکتبین اساسینی قویموشدور. چونکی بو دؤورده اساسن دینی عئلملری اؤیره‌دن مدرسه‌لر مؤوجود ایدی و اورادا دا درسلر یالنیز فارس و عرب دیللرینده حیاتا کئچیریلیردی. آنجاق یئنی تیپلی مکتبده ایسه آذربایجان تورکجه‌سی اساس دیل کیمی تدریس اولونور، عئینی زاماندا بورادا دونیوی عئلملر (جوغرافییا، ریاضیات،تاریخ و س.) تدریس اولونوردو. 
    بو مکتبین یارادیلماسی آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین اینکیشافینا دا موثبت تاثیر گؤسترمیشدیر. بئله کی، همین مکتبین مأذونلاری آراسیندا آذربایجان تورکلری‌نین ایدئولوقو محمد امین رسول‌زاده ده اولموشدور. 
    سولطان مجید بَی آذربایجان تورک دیلی‌نین اینکیشافینا دا بؤیوک دیقّت یئتیرمیش، 20-جی عصرین اوّللرینده اونون «لوغتی-روسی و تورکی»، «ایصطیلاحی-تورکی» و باشقا کیتابلاری نشر اولونموشدور. 

Tatar ataması (etnonimı)  xaqında berniçә süz

 HAYREDDİN SADIK GÜLEÇYÜZ

Tarixi maglumatlarga qaraganda, „Tatar“ borıñgı  zamannardan birle ber xalıq iseme  bulıp tora. Bu isem, berence bulıp, VIII-nçe gasırda,  Urta Aziәdәge Kük Törek imperiәse  qagannarı (dәwlәt başlıqları) tarafınnan Orhun hәm Yәnisәy yılgaları buylarına quyılgan  taş yazmalarda  „Utız  Tatar“ rәweşendә oçrıy. Annan soñ,  Uygur yazmalarında, „Tugız Tatar“ ataması telgә alına. Bu yazmalarga qaraganda, tugız-tatarlar 747-nçe yıldan soñ uygurlar belәn sugışıp algannar.

842-nçe yıldan başlap, „Tatar“ iseme, Ta-ta” rәweşendә,  Qıtay cıganaqlarında da oçrıy. Bu çıganaqlarga kürә,  ul waqıtlarda „Qara Tatar“ hәm „Aq Tatar“dip ike törle tatar xalqı bulgan. Qara-tatarlar bügenge Mongoliәneñ Qıtayga ciktәş urınnarında,  aq-tatarlar isә  Qıtaynıñ könbatış yaqlarında  yәşәgәnnәr. Qıtay cıganaqları әytüençә, aq tatarlar törki xalıq bulgannar hәm tugız qabilәdәn torgannar. (2)

XI-nçe gasırda Qaşgarlı Mәxmud  tarafınnan yazılgan „Diwan-ı Lugat it-Türk“  isemle  garәpçә-törkiçә süzlektә dә,  tatarlar  törki  xalıqlar  törkemenә kertelә. (3)  

آذربایجا‌نین "ویکتور هوگو"سو : حبیب ساهیر

ائسمیرا فواد شوکورووا

کؤچورن: عباس ائلچین

حیاتی:

    حبیب ساهیر 1903-جو ایلین ماییندا تبریز شهری‌نین سورخاب محلّه‌سینده دونیایا گلمیشدیر. آتاسی میرقوام مشروطه اینقیلابی زامانی اؤلدورولوب 5 یاشلی کؤرپه‌نین طالع قاپیسینی یئتیملیک، اؤکسوزلوک آدلی سیتم دؤیموشدور. حیاتین ایلک آغیر ضربه‌سینی آلان حبیبین بو اوغورسوزلوق بوتون عؤمرو بویونجا سانکی اونونلا بیرگه آددیملامیش، آغری-آجیلارلا دولو کدرلی یاشامی‌نین بونؤوره داشینی قویموشدور. چوخ-چوخ سونرالار خاطیرلرینده یازمیشدی: "بئش یاشینا چاتدیم. کندیمیزده فیرتینا قوپدو. آتام بیر پاییز گئجه‌سی قوناق گئتدی، بیر داها دؤنمه‌دی. یئتیم قالدیق. آلتیمیزا کؤهنه کئچه سالدیق، آجلیق گؤردوک، کورلوق چکدیک، بؤیودوک...(1)"

دؤولت، دیل، دیلچیلیک

صلاح الدین خلیلوو

کؤچورن: عباس ائلچین

    بیر حادیثه‌لر دونیاسی، بیر بیلیکلر دونیاسی، بیر ده سؤز دونیاسی وار. اساس وظیفه‌لردن بیری بو دونیالار آراسیندا قارشیلیقلی آنلاشما، آدئکوات موناسیبت قورماقدیر. سؤز، آنلاییش، لوْگوْس عادی دانیشیق دیلی‌نین اساسینی تشکیل ائدیر. محض بو­نا گؤ­ر­ه‌دیر کی، بیر چوخ فیلوسوفلارین فیکرینه گؤره، عادی دانیشیق دیلی حقیقی وارلیغین اؤزودور. یعنی حادیثه‌لر دونیاسی دا، ایدئیالار دونیاسی دا محض عادی دانیشیق دیلی سایه‌سینده حیاتیلَشیر، اینسانیلَشیر و بیزیم اوچون دونیایا چئوریلیر.

    بیر اونسیت واسیطه‌سی اولماقلا برابر، دیل هم ده بیلیکلرین ساخلانماسی، اؤتورولمه‌سی و منیمسه‌نیلمه‌سینه خیدمت ائدیر. دیلی بیلمه‌ین آدام همین دیلده ساخلانمیش بیلیک و دَیرلر سیستئمینی ده منیمسه‌یه بیلمز.

   دیلین داشیییجیسی یالنیز بو دیلی بیلن، بو دیلده دانیشان کونکرئت اینسانلار دئییل، اونلارین توپلوسو دا دئییل، بوتؤولوکده میلّت، جمعییّتدیر؛ کوتله یوخ، ستروکتورلاشمیش سوسیال سیستئمدیر و بو جمعییّتده دیل اؤزو ده بیر سوسیال اینستیتوت کیمی فورمالاشیر و اونون مؤوجودلوغونون داکونکرئت اینسانلاردان آسیلی اولمایان اوبیئکتیو رئال فورمالاری (قرامماتیکا، لوغتلر، کیتابلار، دیسکلر و س.)، مادّیلشمیش سوسیال حافیظه یارانیر. خالقین بوتون نوماینده‌لری ساده‌جه بو دیلده دانیشدیغی حالدا، اونو تام شکیلده، بوتؤو بیر فئنوْمئن کیمی تدقیق ائدن، قورویان، عومومی جهتلرینی، قانونا اویغونلوقلارینی، اینواریانتلارینی، هابئله، باشقا دیللره نظرن خوصوصیتلرینی اؤیرنن ایختیصاصلاشمیش آداملار – دیلچیلر یئتیشیر.

میر مهدی اعتیمادین حیات و یارادیجیلیغینا بیر باخیش

ائسمیرا فواد شوکورووا

کؤچورن: عباس ائلچین 

حیاتی:

   میر مهدی اعتیماد 1900-جو ایلده تبریزده سئیید محمد کیشی‌نین عاییله‌سینده دوغولموش، لاپ کیچیک یاشلاریندان دؤورون طلبلرینه اساسن کؤهنه اوصوللو مکتب موعلّیمی موللا یوسیفدن عرب دیلی درسی آلماغا باشلامیشدیر. عرب و فارس دیلینی اؤیرنن اعتیماد ایبتیدایی تحصیلینی میرزه عبدالقاسیم خا‌نین "اوصول جدید" مکتبینده آلیر، داها سونرا "طالیبییّه مدرسه‌سینده صرف-نحو، فیقه، حیکمت عئلملرینی ده اؤیره‌نیر و او، عالی مکتب سوییّه‌سینده تحصیل آلیر. لاکین ادبییّاتا بؤیوک ماراق و سئوگیسی اونو دایم موطالیعه ائتمه‌یه، موتمادی اولاراق بدیعی ادبییّات اوخویوب اؤیرنمه‌یه، بیلیک و معلوماتینی آرتیرماغا ایستیقامتلندیریر. میر مهدی اعتیماد تحصیلینی بیتیریب خالق معاریفی ساحه‌سینده فعالیته باشلاییر. اوخوماق هو‌سینده اولانلار اوچون تبریزده یئنی اوصوللو "اعتیماد مدرسه‌سی"نی آچماغا نایل اولور.

   1920-جی ایللرده، اعتیمادین ادبی-بدیعی و پئداقوژی فعالییته باشلادیغی موهوم تاریخی مرحله ده یئنی میلّی اویانیشین، خییابانی حرکاتی‌نین تاثیری گو­نئی آذربایجان مکا‌نیندا گئنیش یاییلمیشدی. شئیخ محمد خییابانی ایسه بؤیوک عئلم، ادبییّات آدامی ایدی و بو دؤورده یارانان ادبییّاتی خوصوصی دیقتله ایزله‌ییردی. او دئییردی: "ایندی بیزه غم و کدر گتیرن ادبییّات لازیم دئییل. گنجلریمیز یئنی تحصیل دالینجا گئتمه‌لیدیر، بو ایشده ادبییّاتین رولو بؤیوکدور."[1]

...

Dövlət, dil, dilçilik

 Səlahəddin Xəlilov

Bir hadisələr dünyası, bir biliklər dünyası, bir də söz dünyası var. Əsas vəzifələrdən biri bu dünyalar arasında qarşılıqlı anlaşma, adekvat münasibət qurmaqdır. Söz, anlayış, logos adi danışıq dilinin əsasını təşkil edir. Məhz bu­na gö­rə­dir ki, bir çox filosofların fikrinə görə, adi danışıq dili həqiqi varlığın özüdür. Yəni hadisələr dünyası da, ideyalar dün­yası da məhz adi danışıq dili sayəsində həyatiləşir, insaniləşir və bizim üçün dünyaya çevrilir.

Bir ünsiyyət vasitəsi olmaqla bərabər, dil həm də  biliklərin saxlanması, ötürül­mə­si və mə­­nimsənilməsinə xidmət edir. Dili bilməyən adam həmin dildə saxlanmış bilik və dəyərlər sistemini də mənimsəyə bilməz.

Dilin daşıyıcısı yalnız bu dili bilən, bu dildə danışan konkret insanlar deyil, onlarıntoplusu da deyil, bütövlükdə millət, cəmiyyətdir; kütlə yox, strukturlaşmış sosial sistemdir.Və bu cəmiyyətdə dil özü də bir sosial institut kimi formalaşır və onun mövcudluğunun dakonkret insanlardan asılı olmayan obyektiv real formaları (qrammatika, lüğətlər, kitablar, disklər və s.), maddiləşmiş sosial hafizə yaranır. Xalqın bütün nümayəndələri sadəcə bu dildədanışdığı halda, onu tam şəkildə, bütöv bir fenomen kimi tədqiq edən, qoruyan, ümumicəhətlərini, qanunauyğunluqlarını, invariantlarını, habelə, başqa dillərə nəzərənxüsusiyyətlərini öyrənən ixtisaslaşmış adamlar – dilçilər yetişir.

تورکجه‌نین یابانچی دیللرده‌کی اون مینلرجه کلمه‌سی

دوکتور یوسوف گدیکلی

کؤچورن:عباس ائلچین

    دیل مسله‌سی دارتیشیلیرکن بیر گئرچک هر زامان گؤز آردی ائدیلمیشدیر. بو، تورکجه‌نین باشقا دیللرده اولان اون مینلرجه کلمه‌سی‌نین هیچ عاغیلا داهی گتیریلمه‌مه‌سیدیر. موغولجا، اوردوجا کیمی آرتیق چوخ اوزاقدا قالمیش دیللر ایله فارسجا، ارمنیجه، گورجوجه کیمی اؤن آسییا دیللری، یونانجا، بولغارجا، مقدونیه‌جه، آلبانجا، رومنجه، صئربجه-کرواتجا، مجارجا و حتی روسجا کیمی بالکان، اورتا و قوزئی آوروپا دیللرینده اون مینلرجه تورکجه کلمه واردیر. تورکجه ساده‌جه سؤزلوکلری ائتکیله‌مکله قالمامیش، بوتون بالکان دیللری‌نین مورفولوژی[صرف] و سینتاکسیسینی[نحو] دا ائتکیله‌میشدیر.

بیر بیلگه‌دن سوروشموشلار

کؤچورن: عباس ائلچین

بیر بیلگه‌دن سورشموشلار:

"دونیادا ان چوخ کیمی سئورسینیز؟"

"درزیمی سئوه‌رم" دئیه یانیت وئرمیش.

سورغونو سوروشانلار شاشیرمیشلار:

"آمان اوستاد، دونیادا سئوه‌جک او قدر اینسان وار ایکن نییه درزی؟!"

بیلگه بو سورغویادا بئله یانیت وئرمیش:

" دوستلاریم، ائله‌دیر، من درزیمی سئوه‌رم. چونکو اونا هر گئتدیگیمده، منیم اؤلچومو یئنیدن آلیر. آمما او بیریلر بئله دئییللر. بیر کز منیم حاققیمدا قرار وئریرلر، اؤلونجه قدر ده، منی همیشه او گؤزله گؤرورلر.

***

بیر بیلگه‌دن سوروشموشلار:

- بیر اینسانین ذکاسینی هارادان آنلاییرسینیز؟

..........

TÜRK DİLLERİ SÖZLÜKLERİ

تورک دیللری سؤزلوکلری

حاضیرلایان: عباس ائلچین

 Bu sayfadan Türk dilleri sözlüklerini yükleye bilersiniz

بو پوستدان تورک دیللری سؤزلوکلرینی یوکله‌یه بیلرسینیز

سولطان ولد،حیاتی و اثرلری (1226 - 1312)

شهامت‌الدین قوزوجولار

کوچورن: عباس ائلچین

  مولانا‌نین اوغلو اولان سولطان ولدین تام آدی محمد سولطان بهاالدین ولددیر. 24 آپرئل 1226دا تورکیه‌نین قارامان شهرینده(اسکی آدی لارَنده)  دوغان ولدین باباسی بؤیوک تورک متصوّفی مولانا جلاالدّین رومی، آنا‌سی سمرقندلی شرف‌الدین لالا‌نین قیزی گوهر خاتوندور. آنا‌سی‌‌نین خارزم پرنسلریندن اولماسی دولاییسییلا، سولطان ولد دییه آنیلدیغی روایت ائدیلیر. قایناقلارا گؤره سولطان ولد، فیزیکی یؤندن ده، معنوی باخیمدان دا باباسینا چوخ بنزه‌مکده‌دیر.[1]

  قایناقلارا گؤره ایلک ائیتیملرینی قونیا و شامدا گؤرموش، باباسی‌نین یا‌نیندا یئتیشمیش اولماسییلا اونون دوشونجه‌لرینی منیمسه‌میش اولماسینا یول آچمیشدیر. باباسی مولانا‌نین یئتیشمه‌سی اوزرینده، ادبی یؤنو، تصوفچو کیملیگی، دوشونجه‌لری و ادبی یؤنو اوزرینده بؤیوک ائتکیلری اولموشدور. [2]

 سولطان ولده بؤیوک باباسی‌نین آدی وئریلمیش، کیچیک یاشدا آنا‌سینی الدن وئرمیش یئتیشمه‌سی اوچون ده گرامانا و اؤگئی آناسی  گرا خاتونون آنا‌سی بؤیوک گرا خاتون مشغول اولموشدو.[3] گنجلیگی‌نین ایلک ایللرینده باباسیندان عربجه درسلری آلمیش و اوندان حنفی فیقهی‌نین مشهور اثری هدایه‌نی اوخوموشدور. (4)مولانا، اوغلونون ائییتیم و اؤیره‌نیمینی ائرکن بیر یاشدا باشلاداراق، کیچک قارداشی علا‌الدین ایله بیرلیکده، دده‌سی شیخ شرف‌الدینین ایداره‌سی آلتیندا اونلاری حلب و شاما گؤندره‌رک دینی عئلملری تحصیل ائتمه‌لرینی ساغلامیشدیر. تحصیلینی بیتیردیکدن سونرا قونیایا دؤنموش، باباسی‌نین بولوندوغو هر توپلانتییا قاتیلمیش، بیلگی و گؤرگوسونو آرتیرمیشدیر.

تورک بدیعی تفکّورونون و شئعیر دیلی‌نین اینکیشافیندا نسیمی‌نین رولو

مؤلیف: کامیل آللاهیاروو     

 کؤچورن: عباس ائلچین

  اورتا عصرلرده موسلمان تورکلرین بدیعی تفکّورونون و شئعیر دیلی‌نین اینکیشافیندا عیمادالدین نسیمی‌نین یئرینی و خیدمتلرینی آنلاماق و موعینلشدیرمک اوچون تورک شئعیر مدنیتی‌نین تکامول یوللارینا قیسا بیر نظر سالماق لازیمدیر.

 معلومدور کی، اسکی تورک شئعیری هر بیر بندده (تیرادادا) هر بیری بیر ساده جومله‌دن عیبارت اولان میصراعلارین سینتاکتیک باخیمدان بیر-بیرینه پارالئل قورولماسی و اونلارین سونلوقلاری‌نین دا اوخشار قرامماتیک قافییه ایله بیتمه‌سی، همچنین میصراعلارین اولینده اوخشار و یا عئینی سسلرین (آللیتئراسییا‌نین) اولماسی پرینسیپلرینه اساسلانیردی. بو شئعیر فورماسی قدیم تورکلرین سؤزون ماگیک گوجونه اینامی ایله باغلی یارانمیشدی. اوغورلو اوْو ائتمک، یاغیش یاغدیرماق، خسته‌لیکلری ساغالتماق و یا قارا قووّه‌لری اؤزلریندن اوزاقلاشدیرماق مقصدیله قدیم اینسانلار موختلیف روحلارا و تانریلارا دوعالار اوخویور و یا اونلارین شأنینه آلقیشلار سؤیله‌ییردیلر. بئله دوعالار، اووسونلار، آلقیش و قارغیشلار اوخونان زامان سؤزون تاثیر گوجونو آرتیرماق اوچون موختلیف سؤزلر، سؤز بیرلشمه‌لری و جومله‌لر دفعه‌لرله تکرار اولونوردو و بوتون بو پارالئل تکرارلار متنده ریتم و آهنگی ده خئیلی آرتیریردی. بو تکرارلارین یاراتدیغی بدیعی-ائستئتیک تاثیر قووّه‌سینی آنلادیقدان سونرا اینسانلار آرتیق بیله‌رکدن، شوعورلو صورتده اونلارین بدیعی ایمکانلاریندان بهره‌لنمه‌یه چالیشمیش و اؤزلری و طایفالاری اوچون عزیز و موقدس سایدیقلاری مؤوضو و مطلبلری بئله یوکسک و طمطراقلی اوسلوب اساسیندا قورماغا چالیشمیشلار. آوازلا اوخونان متنلرده "ماناس" ائپوسوندا، "دده قورقود کیتابی"ندا و س.) بو یوکسک بدیعی اوسلوبا خاص اولان عونصورلر (جومله‌لرین سینتاکتیک باخیمدان اویغونلوغو، هئجا برابرلیگی باخیمیندان اونلارین بیر-بیرینه یاخینلیغی، آللیتئراسییا، قرامماتیک قافییه و سؤز تکرارلاری‌نین چوخلوغو و س.) موسیقی عامیللری‌نین تاثیری آلتیندا داها گوجلو شکیلده تجسّوم اولوندوغونا گؤره اونلاری پوتئنسیال-شئعیر، نقل ائدیلن، دانیشیلان متنلری ایسه (اورخون متنلری، "اوغوز-کاغان" داستانی، "دده قورقود کیتابی"‌نین نقل ائدیلن حیصه‌لری و س.) پوتئنسیال-نثر آدلاندیرماق اولار (7، 8-16). آللیتئراسییایا ایسه قدیم تورکلر قوهوملوق، یاخینلیق علامتی کیمی باخیردیلار و مضمونجا بیر-بیرینه باغلی جومله‌لرین و سؤز بیرلشمه‌لری‌نین اولینده عئینی سسلری ایشلتمکله، اونلارین معنا و قورولوش باخیمیندان دا ایلیشکیلی اولماسینی گؤسترمک ایسته‌ییردیلر (7، 34-35).

دیل و تفکّور فلسفی پروبلئم کیمی

م. میرزه‌علی‌یئوا‌

   دیل و تفکّور پروبلئمی دیالئکتیک ماتئریالیزمده عومومی مسله اولان ماتئرییا و شوعورون قارشیلیقلی علاقه و موناسیبتلری مسله‌سی‌نین آیریلماز حیصه‌سی کیمی اؤیره‌نیلیر. دیل و تفکّور پروبلئمی فلسفه‌نین اساس مسله‌سی – ماتئرییانین‌می، یوخسا روحون‌مو ایلکین اولماسی مسله‌سی ایله باغلیدیر. بیز فلسفه‌نین اساس مسله‌سینی حلّ ائدرکن شوعورو و ماتئرییانی قارشی-قارشییا قویوروق. ماتئرییا شوعوردان آسیلی اولمایان، شوعور خاریجینده مؤوجود اولان شئیلردیر. بونا گؤره ده، شوعورو دا ماتئرییایا داخیل ائدنلر جیدی سهوه یول وئریرلر.

فیکیر ماتئرییا کیمی قبول ائدیلسه، اوندا ماتئرییا ایله تفکّور عئینی‌لشمیش اولار، اونلارین آراسینداکی فرقدن ایسه دانیشماغا بئله دَیمز. لاکین شوعورلا ماتئرییا آراسینداکی فرقی شیشیردیب، موطلق آیریلیغا چاتدیرماق دا اولماز.

عومومیتله، شوعورلا ماتئرییا آراسینداکی فرقی ده، رابیطه‌نی ده گؤره بیلمه‌لی‌ییک. فرقی اونوتماق اولماز؛ چونکی شوعورون ماتئرییا ایله عئینی‌لشدیریلمه‌سی تامامیله سهو فیکیرلرله نتیجه‌له‌نیر. لاکین عئینی زاماندا شوعورو بئییندن آییرماق دا اولماز؛ چونکی شوعور بئینین، یعنی تشکّول تاپمیش ماتئرییانین خاصّه‌سیدیر.

قدیم تورکلرده - هونلاردا و گؤی‌تورکلرده تربییه

 پیرآلی علی‌یئو

کؤچورن: عباس ائلچین

      تورکلر ("تورک" سؤزونون معناسی "گوجلو" ،"مؤحکم" دئمکدیر) ائ.أ. 2. مین‌ایل‌لیگین اوّل‌لرینده قافقازدا، اورتا آسییادا، آلتای-سایان داغلاری‌‌نین شیمالی-غرب بولگه‌سینده، یئنی‌سئی چایی بویلاریندا یاشاییردیلار. تاریخ بویونجا بیر چوخ تورک دؤولتی قورولموشدور.

ایلک تورک دؤولتلریندن بیری هون ایمپئراتورلوغو اولموشدور. اونون ان قودرتلی دؤورو مئتئ خاقا‌‌نین حاکیمییت ایللرینه تصادوف ائدیر.

تورکلرده ائل، اوبایا، خالقا باغلیلیق یوکسک اولموشدور. عالیم­لرین دئدیگینه گؤره قدیم تورکلر - هونلار اؤزلرینی "قون" ،گون" آد­لاندیرمیشلار کی، بو دا "ائل-گون" ،"گون" ،"خالق" معنالاریندا ایشلنمیشدیر.

ائرامیزدان اول 2. عصرده مئیدانا گلن هونلار اؤز قونشولاری چین سلطنتینی و خوصوصیله تونق‌هو طایفالارینی قورخویا سالمیشدیر. هون دؤولتی‌‌نین ایلک باشچیسی تومئن خان اولموشدور کی، اوغلو مئتئ خان 209-جو ایلده اونون یئرینه کئچه‌رک اؤزونو ایمپئراتور آدلاندیرمیش و تورک آدینی بوتون دونیایا یایماق، تورک گوجونو بوتون عالمه تانیتماق ایسته‌میشدیر.

قدیم تورکلر اوشاقلارینی 3 اینام اوزرینده تربییه ائدیردیلر: طبیعت قوووه‌لرینه اینام؛ آت کولتو؛ گؤی تانرییا اینام (گؤی آللاهی). دئمه‌لی تورکلرده تک‌آللاهلیلیق ایسلامدان چوخ اول مؤوجود اولموشدور.

عصبی آدام

عزیز نسین

     عصبدن الی – آیاغی تیر – تیر تیتره‌ین ضعیف، قوجا آدامی ایته‌له‌یه‌رک پولیس بؤلمه‌سیندن ایچری سالدیلار.

 - بو آدامدان شیکایتچی‌ییک رئیس بی، بیزی تحقیر ائتدی. ان باشداکی، ایری‌تهر جاواندان رئیس سوروشدو:

- نه دئدی؟

 - چوخ آغیردی رئیس بی، آتامی قاریشدیرماسایدی، وئجیمه آلمازدیم. آما رحمتلیک آتامی دا قاریشدیردی.

قوجا آتیلدی:

-بلی… ائششک اوغلو، ائششک، – دئدیم. دانیشیم، لاییقدی یا یوخ، سیز دئیین. مارشروُت تاکسی‌سیندیم. بو جاوان دا آلتین باققالدا ماشینا میندی. تاکسیم‌ده دوشمه‌دیمی؟ دؤزه بیلمه‌دیم، یاخاسیندان توتدوم. "ماشاللاه، ائششک بویدا آدامسان! گنجسن، گوجون – قوو­ّتین یئرینده‌دی، آلتین‌باققاللا تاکسیم آراسینداکی مسافه‌نی اؤلچسن بئش یوز آددیم اولماز. اینسان بو قدر یئر اوچون مارشروت تاکسی‌سینه مینرمی آی ائششک اوغلو ائششک!.." – دئدیم. عئینیله بئله دئدیم. -اینانمیرسینیز، سوروشون اؤزوندن!