Hayvonlar xoʻjaligi haqida gʻaroyib qissa

Jorj Oruel

 Tarjimon: sanobar karimova (Ingiliz tilidan)

I- bob

Mister Jounz qorongʻi tushib qolganligi uchun tovuqxonaning eshigini berkitdi. Lekin tovuqlar katagining orqa tomonidagi teshiklarni berkitish uning xayolidan koʻtarildi. Fermaning etak tomonidan qaytayotgan mister Jounzning qoʻlida fonar bor edi. Undan taralayotgan nur ferma hovlisi boʻylab oʻynardi. Kayfi oshib qolgan mister Jounz ferma maydonini gandiraqlagan holda kesib oʻtdi-da, omborxonaning orqa eshigidan kirib, oyogʻidagi etiklarini uloktirib yubordi. Krujkani qoʻliga olib, bochkadagi pivoga botirdi va toʻgʻridagi kushetkaga - qattiq xurrak otib uxlayotgan missis Jounzning yoniga borib yonboshladi.

Mister Jounz yotadigan uyning derazalaridan nur toʻshayotganini koʻrgan hayvonlar yelkalarini silkitib qoʻydilar, qushlar esa qanotlarini qokdilar. Kunduz kuni ferma hayvonlari orasida bir xabar tarqalgan edi. Qari mayor Toʻngʻiz oʻtgan kuni koʻrgan ajoyib va gʻaroyib tushini hikoya qilib bermokchi emish. Shuning uchun ham hayvonlar qorongʻi tushishini orziqib koʻtardilar. Mister Jounz uxlagani kirib ketganidan soʻng hamma hayvonlar ogʻilxonada uchrashishga kelishib olgan edilar.

بیر ماهنی‌نین سیرّی

مؤلیف: حیکمت بابا اوغلو

"یئنی آذربایجان" قزئتی‌نین باش رئداکتورو

     "ساری گلین" ماهنیسینی دینله‌ین هر بیر آذربایجانلی اوچون بو ماهنی اولدوقجا دوغمادیر. اوّلا، اونا گؤره کی، ماهنی‌نین سؤزلری اوغوز تورکلری‌نین بایات بوْیونون یاراتدیغی ادبی اوسلوبدا، بایاتی ژانریندا یازیلیب. جمعیسی یئددی هئجادان عیبارت، اولدوقجا ساده وزنده یازیلمیش بو سؤزلر بایاتی ژانری‌نین بوتون موثبت کئیفییتلری، آخیجیلیغی، ساده‌لیگی، آیدین ایفاده طرزی و محض خالق دیلی ایله یازیلدیغی اوچون چوخ سئویلیر. بایاتی یالنیز تورکلره عایید بیر یارادیجیلیق نومونه‌سیدیر. بو اوسلوب عیراق تورکمنلری و آذربایجانلیلارین ان چوخ ایستیفاده ائتدیگی خالق یارادیجیلیغی نومونه‌سی اولماقلا باشقا هئچ بیر خالقین شیفاهی یارادیجیلیغیندا راست گلینمه‌ین بیر نومونه‌دیر. 
ماهنی‌نین اولدوقجا پوپولیارلیق قازانماسی‌نین و سئویلمه‌سی‌نین ایکینجی سببی ایسه اونون مضمونو ایله باغلیدیر. ماهنیدا بیر ناکام عئشق حئکایه‌سیندن بحث ائدیلیر و بو حئکایت اولدوقجا تاثیرلی سؤزلرله تصویر اولونور. ماهنینی چوخ سئودیرن اوچونجو جهت ایسه اونون مئلودییاسی‌نین یئنه خالق یارادیجیلیغی‌نین باشقا بیر نومونه‌سی اولان آشیق صنعتیندن قایناقلانماسیدیر.
ایلک باخیشدان هر نه قدر بو ماهنی‌نین آشیق هاوالاری ایله اویغونلوق تشکیل ائتمه‌دیگی تصوّورو یارانسا دا، ماهنییا دیقّتله قولاق آسدیقدا اونون مئلودییاسی‌نین آلت قاتلاریندان ان قدیم آشیق هاوالاریندان اولان "ایروان چوخورو"-نون ریتملری آیدین سئزیلیر. سانکی "ایروان چوخورو" هاواسی "ساری گلین"ده داها لنگ، داها آراملا، داها حزین و غملی شکیلده سسلنمکله بو عئشق حئکایتی‌نین بیتمه‌سینی ایسته‌میر، بو چاره‌سیز عئشقه یاس توتارجاسینا حزین-حزین اینیلده‌ییر. 
بس، تپه‌دن-دیرناغا ایستر سؤزلری، ایستر موسیقیسی و ایسترسه ده غملی مضمونو ایله تورک روحونون داشیییجیسی اولان بو ماهنییا نییه باشقالاری صاحیب چیخماغا چالیشیر؟! بو ماهنی‌نین گئرچک تاریخچه‌سی وارمی؟ وارسا نئجه‌دیر؟ آراشدیرمامیزدا بو سواللارا جاواب تاپماغا چالیشاجاغیق. 

حافیظ شیرازی یارادیجیلیغیندا تورک اوْبرازی
پاشا علی‌ اوغلو 
ایبراهیم قولییئو

    اعجازکار قلمیندن چیخمیش لیریک شئعیرلری ایله فارس دیللی پوئتیک فیکرین زیروه‌سینده دایانان و تخمینن یئددی عصر یاخین شرق ادبییاتی‌نین ایدئیا - بدیعی ایستیقامتینی موعین‌لشدیرن حافیظ شیرازی‌نین یارادیجیلیغیندا تئز-تئز راست گلینن سؤزلردن بیری ده "تورک" و اونون "تورکانِ-شیراز" ،"تورکِ-سمرقندی" ،"شاهِ-تورکان" ،"تورکِ-عاشق کُش" ،"بچّه‌یِ-تورکان" کیمی تعیینی ترکیبلریدیر.
 شاعیرین یارادیجیلیغیندان قیزیل بیر خط کیمی کئچن بو ایفاده اطرافیندا ادبییات تدقیقاتچیلاری، کلاسیک پوئزییانی و اورتا چاغ طریقتلرینی آراشدیرانلار آراسیندا دایم جیدّی موباحیثه‌لر گئتمیش و بو گون ده همین موباحیثه لر داوام ائتمکده‌دیر. بعضیلری حافیظین بو سؤزو تورک ائتنیک-میلّی منسوبیتی‌نین آدی کیمی، دیگرلری "جسور" ،"قودرتلی" و س. آنلامیندا ایشلَنن دیل واحیدی کیمی و اوچونجو قیسیم ایسه، صوفی تئرمینی اولاراق "گؤزل" ،"دیلبر" ،"قلب اووسونچوسو" معناسیندا ایشلتدیگنی بیلدیریرلر. مؤوضونون تحلیلینه کئچمزدن اؤنجه سؤزون سئمانتیک-ائتیمولوژی تاریخینه قیسا بیر نظر سالاق.

آینور طالیبلی

تورک یوردو

سورما بانا کیمیم،‌ نه‌ییم..

باجاسی توتمه‌ین بیر ائو

اذان‌سیز بیر میناره‌ییم

دوشمانا یورد اولموش اولان...

قاراباغدا آچان چیچک

تبریزده‌کی تورک دیلی‌ییم

کرکوک‌ده‌کی تورکمنیم بن

ظولم ایچینده  اویغور تورکو...

 یاد ائلینده قیریمیم بن

تورکون آغلایان یوردویوم

قلبی قیریق تورک قیزی‌ییم...

قایناق: قیریم سسی

اوزئییر حاجی بیگلی‌نین، «او اولماسین، بو اولسون» موسیقیلی کومئدییاسی
جمیله حسنووا

     اوزئییر حاجی بیگلی میثیلسیز بسته‌کار و بؤیوک دراماتورق اولموشدور. اونون یاراتدیغی «ار و آرواد» (1909)، «او اولماسین، بو اولسون» (1910)، «آرشین مال آلان» (1913) کومئدییالاری آذربایجان مدنییت خزینه‌سینده میرزه فتعلی آخوندوو و جلیل محمدقولوزاده‌‌نین کلاسیک کومئدییالاری ایله بیر جرگه‌ده دورور. لاکین اوزئییر حاجی بیگلی‌نین کومئدییالاری‌نین ان عومده جهتی اوندان عیبارتدیر کی، صنعتکار توکنمز یارادیجیلیق قودرتی سایه‌سینده دراماتورگییانی موسیقی ایله قوووشدورماغا نایل اولموش و میلّی موسیقیلی کومئدییا ژانری‌نین اساسینی قویموشدور.
     اوزئییر حاجی بیگلی‌نین موسیقیلی کومئدییالاریندا اوبرازلارین موسیقی واسیطه‌سیله سجییه‌لندیریلمه‌سی، اونلارین موسیقی پورترئتلری‌نین یارادیلماسی، بیر سیرا دیالوقلارین موسیقی‌یه سالینماسی، خورلاردان، رقصلردن ایستیفاده اولونماسی، دراماتیک و لیریک صحنه‌لرده موسیقی‌نین گئنیش یئر توتماسی موهوم خوصوصییتلردیر. عئینی زاماندا، اوزئییر حاجی بیگلی‌نین کومئدییالاری‌نین ادبی متنی آیریلیقدا دا صحنه‌ده عئینی تاثیر گوجونه مالیکدیر. خوصوصیله «او اولماسین، بو اولسون» کومئدییاسی اوزئییر حاجی بیگلی دراماتورگییاسی‌نین ان پارلاق اؤرنگیدیر. 

 Ey yaxshi oting bila sarog’oz,

Anjomig’akim etar har og’oz⁽¹⁾.

Ey sendin ulus xujasta farjom,

Og’ozingga aql toimay anjom.

Ey aqlg’a foizi maoniy,

Boqiysenu borcha xalq foniy.

Ey elga adam baqoni aylab,

Zotingg’a fanoni foni aylab,

Ey ilmingg’a g’ayb sirri ma’lum,

Mavjudsen, o’zga borcha ma’dum.

Ey yo’q qilibon adamni budung,

Yo’qlug’ni adam qilib vujudung.

Ey husnni dilpazir qilg’on,

El ko’nglin anga asir qilg’on.

Ey husng’a aylaganni shaydo,

Majnunlug’ ila qilib huvaydo,

Ey ishq o’tin aylagan jahonso’z,

Har bir shararini xonumonso’z,

Ey o’rtab ul o’tqa xonumonlar,

Ne xonu ne monki, jismu jonlar,

Ey kimniki aylabon parivash,

Majnun anga yuz asiri g’amkash,

Ey kimni qilib parig’a Majnun,

Ashki suyin oqizib jigargun.

Ey har sorikim qilib tajalli,

Ul mazhar o’lub jahonda Layli.

 LAYLI VA MAJNUN

AMIR ALISHER NAVAOIY

تورک دوشونجه‌سی‌نین عظمتلی آبیده‌سی 
آیتک ذاکیرقیزی (ممّدووا) 
فلسفه دوکتورو 

بوتون تورکلرین عئینی دیلده بیرلشه بیله‌جگینی ثوبوت ائدن آرقومئنت - “ترجومان” 

     تورک دونیاسی‌نین بؤیوک دوهاسی ایسماییل بَی قاسپیرالی (1851-1914) مدنییت تاریخینده میثیلسیز خیدمت گؤسترمیشدیر. اونون ناشیری اولدوغو، اون دوققوزنجو عصرین سونو–ییرمینجی عصرین اوّللرینده چاپدان چیخان “ترجومان” قزئتی تورک خالقلاری‌نین دوشونجه‌سینده عظمتلی یئر توتور. بو ایل آپرئل آییندا “ترجومان” قزئتی‌نین 135 ایللیگیدیر.
“ترجومان” قزئتینی ایسماییل بَی قاسپیرالی‌نین ان بؤیوک اثری آدلاندیران بؤیوک موتفکّیر یوسیف بَی آکچورا یازمیشدیر کی، “ترجومان” قزئتی اوتوز ایلدیر مسلگینی، فیکرینی اصلا دییشدیرمه‌دن، فاصیله‌سیز داوام ائدیر. “ترجومان” هر نوسخه‌سینده اؤز مسلگینی بئله ایفاده ائدیر: "تورک، تاتار، آذربایجان، کوُموُک، نوْقای، باشقیرد، اؤزبک، سارت، تارانچا، کاشغاری، تورکمن و سایر آدلارلا بیلینن تورک قؤوملری‌نین جومله‌سی آراسیندا یاییلمیش و معلوم اولان “ترجومان” ،موسلمانلار آراسیندا معاریفین اینتیشارینا و ایسلام مکتبلری‌نین ایصلاحینا چالیشیر. ساده و آچیق هر کس آنلایاجاق صورتده قلم ایشله‌دیر".
تورکییه‌‌نین گؤرکملی ایجتیماعی خادیمی ضیا گؤک‌آلپ میرزه فتعلی آخوندزاده‌نی و ایسماییل بَی قاسپیرالینی روسییادا یئتیشن ایکی بؤیوک تورکچو آدلاندیرمیشدیر. میرزه فتعلی آخوندزاده‌نین "آذربایجان تورکجه‌سینده یازدیغی اؤزونه‌مخصوص کومئدییالار، بوتون آوروپا دیللرینه چئوریلمیشدیر. قیریمدا “ترجومان” قزئتینی چیخاران ایسماییل بَی قاسپیرالی‌نین تورکچولوکده‌کی پرینسیپی "دیلده، دوشونجه‌ده و ایشده بیرلیک" ایدی “ترجومان” قزئتینی شیمال تورکلری آنلادیغی قدر شرق تورکلرییله غرب تورکلری ده آنلاردی. بوتون تورکلرین عئینی دیلده بیرلشه بیله‌جگینه، بو قزئتین وارلیغی جانلی بیر آرقومئنتدیر".