موستقیل آذربایجان دؤولتی و اونون قوروجوسو حئیدر علی‌یئو همیشه اؤلکه‌میزده یاشایان میلّی آزلیقلارین دیلین، مدنییتین، عادت-عنعنه‌لرینه دیقّتله یاناشمیش، قایغی گؤسترمیشدیر. آوروپا شوراسی‌نین تام حوقوقلو عوضوو اولان آذربایجان رئسپوبلیکاسی همین قورومون 5 نویابر 1992-جی ایلده قبول ائتدیگی "رئگیونال دیللرین و یا آزسایلی خالقلارین دیللری‌نین آوروپا خارتییاسی" پرینسیپلرینی حیاتا کئچیرمک اوچون عملی تدبیرلر گؤرور. 

     بو گون آذربایجاندا یاشایان میلّی آزلیقلارین نوماینده‌لری اؤز آنا دیللرینده سربست دانیشیرلار. بیر چوخ عالی و اورتا مکتبلرده آنا دیللری‌نین ایشله‌نیلمه‌سی تأمین اولونور، عادت-عنعنه‌لره حؤرمتله یاناشیلیر. 

    رئسپوبلیکادا یاشایان میلّی آزلیقلارین دئمک اولار کی، هامیسی آذربایجا‌نین دؤولت دیلینی بیلیر، بو دیلدن ائتنیکلرآراسی اونسییت واسیطه‌سی کیمی ده ایستیفاده اولونور. 

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی کونستیتوسییا‌نین 45-جی مادّه‌سینده "آنا دیلیندن ایستیفاده حوقوقو" تثبیت اولونوب. "آنا دیلی" دئدیکده، عادتن، والیدئینلرین و یا اونلاری عوض ائدن شخصلرین دیلی باشا دوشولور. بیر قایدا اولاراق اینسا‌نین آنا دیلی اونون منسوب اولدوغو ائتنیک قروپون دیلی اولور. 

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین قووّه‌ده اولان "تحصیل حاقیندا" قانونا گؤره، والیدئینلر و یا اونلاری عوض ائدن شخصلر یئتکینلیک یاشینا چاتمامیش اوشاقلار اوچون تعلیم-تربییه موسیسه‌سی، همچنین، تربییه‌چی و موعلّیم سئچمک حوقوقونا مالیکدیرلر. 

     حاضیردا، آذربایجاندا یاشایان میلّی آزلیقلار اؤز دیللرینده مکتبلر آچیر، قزئت، تدریس و مئتودیکی وسایتلر حاضیرلاییب نشر ائتدیریرلر. 

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی کونستیتوسییاسی‌نین 21-جی مادّه‌سی‌نین ایکی حیصه‌سینه اویغون اولاراق، دؤولت اهالی‌نین دانیشدیغی باشقا دیللرین سربست ایشله‌دیلمه‌سینی و اینکیشافینی تأمین ائدیر. 

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی پرئزیدئنتی‌نین 5 سئنتیابر 2009-جو ایل تاریخلی فرمانی ایله تصدیق ائدیلمیش "تحصیل حاقیندا" قانونا اساسن، "دؤولت هر بیر وطنداشین تحصیل آلماسی اوچون مووافیق شراییطین یارادیلماسینا تأمینات وئریر و تحصیلین هر هانسی پیلله‌سیندن، سویییه‌سیندن و فورماسیندان محروم ائدیلمه‌سینه یول وئرمیر" ؛هابئله، قئید ائدیلیر کی، 

     "دؤولت جینسیندن، عیرقیندن، دیلیندن، دینیندن، سیاسی عقیده‌سیندن، میلّیتیندن، سوسیال وضعییتیندن، منشأییندن، ساغلاملیق ایمکانلاریندان آسیلی اولمایاراق، هر بیر وطنداشا تحصیل آلماق ایمکانی یارادیلماسینا و آیری-سئچکیلیگه یول وئریلمه‌مه‌سینه تأمینات وئریر". 

     آذربایجان دیلی‌نین دؤولت دیلی کیمی اؤیره‌نیلمه‌سی بوتون رئسپوبلیکا اراضیسینده عئینی درجه‌ده حیاتا کئچیریلیر و بو مسله ایله باغلی هئچ بیر پروبلئم قئیده آلینمامیشدیر. تحصیل موسیسه‌لرینده آذربایجان دیلی‌نین دؤولت دیلی کیمی تدریسینه هفته‌ده 2-3 ساعات آیریلمیشدیر. 

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی کونستیتوسییاسی‌نین "برابرلیک حوقوقو" آدلانان 25-جی مادّه‌سی‌نین طلبلرینه گؤره، عیرقیندن، دیلیندن، میلّی و دینی منسوبیتیندن آسیلی اولمایاراق، وطنداشلارین تحصیل حوقوقونا تأمینات وئریلمیشدیر. 

     "آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا یاشایان میلّی آزلیق، آزسایلی خالقلارین و ائتنیک قروپلارین حوقوق و آزادلیقلاری‌نین قورونماسی، دیل و مدنییتی‌نین اینکیشافی اوچون دؤولت یاردیمی حاقیندا" آذربایجان رئسپوبلیکاسی پرئزیدئنتی‌نین 16 سئنتیابر 1992-جی ایل تاریخلی فرما‌نینا اویغون اولاراق، عوموم‌تحصیل مکتبلرینده اونلارین دیللری‌نین تدریسی ایله باغلی لازیمی شراییط یارادیلمیشدیر. 

     اؤلکه‌میزین عوموم تحصیل مکتبلرینده تعلیم آذربایجان، روس، گورجو و ائرمنی (آذربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین داغلیق قاراباغ رئگیونوندا) دیللرینده آپاریلیر. بونا مووافیق اولاراق، تعلیم 3 دیلده اولان مکتبلر اوچون تدریس پلانلاری تصدیق ائدیلمیشدیر. رئسپوبلیکا‌نین تحصیل سیستئمینده فعالیت گؤسترن 1.764 مکتبه قدر تحصیل موسیسه‌لریندن 248-ده 8.347 اوشاق روس دیلینده، 7-ده ایسه 300-دن چوخ اوشاق گورجو دیلینده تعلیم-تربییه آلیر. 

   عئینی زاماندا، میلّی آزلیقلارین (آوار، کورد، اودین، ساخور، ایوریت، خینالیق و س.) دیلی آنا دیلی کیمی اؤیره‌دیلن مکتبلرین 1-4 صینیفلری اوچون تدریس پلانلاریندا همین دیللرین تدریسی اوچون هفته‌ده 2 ساعات درس یوکو آیریلمیشدیر. 

     رئسپوبلیکا‌نین 13 رایونوندا (لنکران، آستارا، بالاکن، اوغوز، قوبا، قوسار، قبله، زاقاتالا، ایسماییللی، لئریک، ماساللی، ساموخ و خاچماز) یاشایان میلّی آزلیقلارین اوشاقلاری‌نین اؤز آنا دیلینی، میلّی عادت و عنعنه‌لرینی، مدنییتینی اؤیرنمه‌لری اوچون مووافیق تدبیرلر حیاتا کئچیریلمیشدیر. آزسایلی خالقلارین و ائتنیک قروپلارین دیللری‌نین تدریسی‌نین ثمره‌لی تشکیلی اوچون پروقرام و درسلیکلرین، درس و مئتودیک وسایتلری‌نین، تؤوصییه‌لرین و س. حاضیرلانماسی و نشری ده دایمی دیقت مرکزینده‌دیر. 

     رئسپوبلیکا‌نین تحصیل سیستئمینده فعالیت گؤسترن 435 مکتبه‌قدر تربییه موسیسه‌سینده 7719 اوشاغین تعلیم-تربییه‌سی روس دیلینده، 320-یه یاخین اوشاغی احاطه ائدن 17 موسیسه‌ده گورجو دیلینده آپاریلیر. میلّی آزلیقلارین کومپاکت شکیلده مسکونلاشدیقلاری بؤلگه‌لرده ایسه مکتبه‌قدر تربییه موسیسه‌لرینده اوشاقلار اؤز آنا دیللرینده دانیشیرلار. 

     عئینی زاماندا، 3910 نفر شاگیرد احاطه اولونماقلا 16 مکتبده تعلیم یالنیز روس دیلینده، 673 شاگیرد احاطه اولونماقلا 6 مکتبده ایسه گورجو دیلینده آپاریلیر. تعلیم آذربایجان و روس دیللرینده آپاریلان 321 مکتبده 100089 شاگیرد روس بؤلمه‌سینده، تعلیم آذربایجان-گورجو دیلینده آپاریلان 3 مکتبده 359 شاگیرد گورجو بؤلمه‌سینده، تعلیم آذربایجان، روس و گورجو دیللرینده آپاریلان 1 مکتبده 103 شاگیرد گورجو بؤلمه‌سینده، 90 شاگیرد روس بؤلمه‌سینده تحصیله جلب ائدیلمیشدیر. بئله‌لیکله، رئسپوبلیکا‌نین 337 مکتبینده 103999 شاگیرد روس دیلینده، 10 مکتبینده ایسه 1135 شاگیرد گورجو دیلینده تحصیل آلیر. 

بوندان باشقا، رئسپوبلیکادا تدریس گورجو دیلینده آپاریلان 10 عوموم‌تحصیل مکتبی مؤوجوددور. بو مکتبلر قاخ (7 مکتب)، زاقاتالا (2 مکتب) و بالاکن (1 مکتب) رایونلاریندا فعالیت گؤستریر. 

     آذربایجا‌نین بیر سیرا بؤلگه‌لرینی تمثیل ائدن عومومتحصیل مکتبلرینده لزگی، تالیش، ایوریت، آوار، ساخور، اودین، کورد، خینالیق دیللری تدریس اولونور. تصدیق اولونموش تدریس پلا‌نینا گؤره، بو دیللرین هر بیری‌نین تدریسینه هفته‌ده 2 ساعات واخت آیریلیر. لزگی دیلی 1-9، ایوریت دیلی 1-11، دیگر دیللر ایسه 1-4 صینیفلرده تدریس اولونور. همین دیللرین احاطه دایره‌سی آشاغیداکی کیمیدیر: 

    لزگی دیلی (98 مکتب، 12325 شاگیرد)، تالیش دیلی (225 مکتب، 19010 شاگیرد)، آوار دیلی (22 مکتب، 1489 شاگیرد)، ساخور دیلی (5 مکتب 492 شاگیرد)، اودین دیلی (3 مکتب 183 شاگیرد)، کورد دیلی (2 مکتب 42 شاگیرد)، خینالیق دیلی (1 مکتب 109 شاگیرد)، ایوریت دیلی (1 مکتب 74 شاگیرد). 

بئله‌لیکله، رئسپوبلیکا اوزره 357 عوموم‌تحصیل مکتبینده میلّی آزلیقلارا منسوب 33719 شاگیرد اؤز آنا دیلینی اؤیره‌نیر. 

     رئسپوبلیکا‌نین عوموم‌تحصیل موسیسه‌لرینده اوخویان آزسایلی خالقلارین اوشاقلاری و اونلارا درس دئین موعلّیملر موختلیف موسابیقه‌لرده، یاریشلاردا ایشتیراک ائدیرلر. سون 8 ایلده کئچیریلن "ان یاخشی موعلّیم" موسابیقه‌سینده آزسایلی خالقلاردان اولان موعلّیملر ده ایشتیراک ائدیب موسابیقه غالیبی اولموشلار. همین دؤور عرضینده 12 نفر آوار، 7 نفر تالیش، 5 نفر لزگی میلّتیندن اولان موعلّیم "ان یاخشی موعلّیم" موسابیقه‌سی‌نین غالیبی اولموشلار. 

     باکی سلاویان اونیوئرسیتئتی‌نین نزدینده اوکراینا دیلی اؤیره‌دیلن بازار گونو مکتبی، قافقاز خالقلاری‌نین دیللری و مدنییتی جمعیتی فعالیت گؤستریر. 

    باکی‌نین 46 نؤمره‌لی مکتبینده 10 ایله یاخیندیر کی، ایوریت دیلی تدریس اولونور. آرتیق بیر نئچه ایلدیر کی، یهودی دیلی، تاریخی و مدنییتی اؤیره‌دیلن اؤزل اورتا مکتب فعالیته باشلامیشدیر. 

    "تحصیل حاقیندا" آذربایجان رئسپوبلیکاسی قانونوندا تثبیت ائدیلن "تحصیل دیلی سئچمک حوقوقو مووافیق قایدادا صینیفلر، قروپلار آچیلماسی و اونلارین فعالیتی اوچون شراییط یارادیلماسی یولو ایله تأمین ائدیلیر" مودعاسی‌نین طلبلرینی حیاتا کئچیرمک باخیمیندان میلّی آزلیقلارا منسوب اولان اهالی‌نین اوشاقلاری‌نین تعلیم دیلی سئچمه‌لری اوچون یاشادیقلاری رایونلارین عوموم‌تحصیل مکتبلرینده تشکیل اولونموش 595 حاضیرلیق صینفینده 8539 شاگیرد مشغول اولور. اؤلکه‌میزده میلّی آزلیقلارا هومانیست موناسیبتین نتیجه‌سیدیر کی، اؤز دیلینده دانیشان یئگانه یاشاییش منطقه‌سی اولان قوبا رایونونون خینالیق کند شاگیردلری‌نین اؤز دیللرینی اؤیرنمه‌لری دیقتدن کناردا قالمامیش، 7 ایبتیدایی صینیفده 104 شاگیرده خینالیق دیلینده درس کئچیلیر. 

    بالاکن، قاخ، زاقاتالا بؤلگه‌سینده اینگیلوْیلارین مکتب یاشلی اوشاقلاری والیدئینلرین آرزو و ایستگیندن آسیلی اولاراق، تحصیللرینی آذربایجان، گورجو و روس دیللرینده آلیرلار. 

    رئسپوبلیکامیزین 13 رایونوندا یاشایان ائتنیک قروپلارین اوشاقلارینا اؤز آنا دیللرینی، میلّی عادت و عنعنه‌لرینی، مدنییتینی اؤیرنمه‌لری اوچون لازیمی شراییط یارادیلمیشدیر. بئله کی، قوبا، قوسار، ایسماییللی، خاچماز، اوغوز، قبله رایونلاری‌نین 98 مکتبینده 12325 شاگیرد لزگی، لئریک، لنکران، آستارا، ماساللی رایونلاری‌نین 225 مکتبینده 19010 شاگیرد تالیش، بالاکن، قبله، خاچماز، زاقاتالا، قوبا، ساموخ رایونلاری‌نین 34 مکتبینده 2384 شاگیرد آوار، اودین، تات، ساخور، یهودی، خینالیق، کورد دیللرینی، اساسن، ایبتیدایی صینیفلرده اؤیره‌نیرلر. 

    حاضیردا رئسپوبلیکا‌نین 357 مکتبینده آزسایلی خالق و ائتنیک قروپلاری تمثیل ائدن 34 مین مکتبلی اؤز آنا دیللرینده تحصیل آلیرلار. 

     اورتا ایختیصاص تحصیلی ساحه‌سینده آزسایلی خالقلارین تحصیلی‌نین تشکیلی اوزره بیر سیرا تدبیرلر حیاتا کئچیریلمیشدیر. بو ساحه‌ده گؤرولن ایشلر، اساسن، میلّی آزلیقلاردان اولان گنجلرین اؤز آنا دیللرینده تدریسین تشکیلی، اونلارین جمع حالدا یاشادیقلاری رئگیونلاردا اورتا ایختیصاص تحصیلی موسیسه‌لری‌نین ستروکتور بؤلمه‌لری‌نین یارادیلماسی و سایر فورمالاردا حیاتا کئچیریلن تدبیرلردن عیبارت اولموشدور. 

    میلّی آزلیقلارین کومپاکت مسکونلاشدیغی قوسار، خاچماز، قوبا، قاخ، بالاکن، زاقاتالا، قبله، لنکران، یاردیملی، ماساللی، لئریک رایونلاری‌نین ایلک پئشه ایختیصاص تحصیلی موسیسه‌سینده 2014-جو ایل وضعیتینه گؤره 2820 نفر شاگیرد تحصیله جلب اولونموشدور کی، بو دا همین قبیلدن اولان اوشاقلارین ایلک پئشه ایختیصاص تحصیلی آلمالاریندا موهوم اهمیت کسب ائدیر. 

    آذربایجاندا میلّی آزلیقلارین اورتا ایختیصاص تحصیلی ایله احاطه اولونماسی اوچون رئسپوبلیکا‌نین جنوب و شیمال بؤلگه‌لرینده 4 اورتا ایختیصاص تحصیلی موسیسه‌سی – لنکران دؤولت هومانیتار، آستارا پئداقوژی، زاقاتالا ایداره‌‌آئتمه و تئخنولوگییا، قوبا دؤولت سوسیال ایقتیصاد کوللئجلری فعالیت گؤستریر. بو موسیسه‌لرده، اساسن، پئداقوژی، اینجه‌صنعت، توریزم، ایقتیصادیات، کند تصروفاتی، رابیطه و نقلییات ایختیصاصلاری اوزره موتخصیص حاضیرلیغی حیاتا کئچیریلیر. 

    2011-جی ایله‌دک فعالیت گؤسترمیش آذربایجان دؤولت پئداقوژی کوللئجی‌نین قوسار فیلیالی، باکی صنایع پئداقوژی و باکی قیدا صنایعسی کوللئجلری‌نین بالاکن و قبله رایونلارینداکی شؤعبه‌لری میلّی آزلیقلارا منسوب وطنداشلارین پئداقوژی و دیگر یؤنوملو ایختیصاصلار اوزره موتخصیص کیمی یئتیشمه‌سینده اهمیتلی رول اوینامیشدیر.

     آذربایجان رئسپوبلیکاسی ناظیرلر کابینئتی‌نین 26 اییون 2014-جو ایل تاریخلی قراری ایله ماساللی دؤولت رئگیونال کوللئجی یارادیلمیش، مووافیق تدریس پلان و پروقراملاری اساسیندا همین کوللئجده آقرونوملوق، بایتارلیق، مئشه و مئشه پارک تصروفاتی، توریزم و س. ساحه لر اوزره کادر حاضیرلیغینا باشلانیلمیشدیر. 

     2008-جی ایلدن 2014-جو ایله‌دک اولان مودّتده تدریس روس دیلینده آپاریلان عوموم‌تحصیل مکتبلری‌نین یئنی پروقراملارلا (کوریکولوملارلا) ایشله‌ین 1-7 صینیفلری اوچون 187 آددا اوریژینال و ترجومه درسلیک، موعلّیم اوچون مئتودیک وسایت، 8-11 صینیفلر اوچون ایسه 71 آددا درسلیک نشر اولونموشدور. 

     2006-جی ایلدن میلّی آزلیقلارین نوماینده‌لری‌نین تحصیل آلدیغی عوموم‌تحصیل مکتبلری‌نین 1. صینیفلرینده پروف. یحیا کریمووون مؤلیفی اولدوغو "دیلیمیزی اؤیرنک" آدلی درسلیک ایستیفاده اولونور.

     2014-جو ایلده تدریس گورجو دیلینده آپاریلان عوموم‌تحصیل مکتبلری‌نین بیر، ایکی، اوچ صینیفلری اوچون "ریاضیات" ،"حیات بیلگیسی" ،"اینفورماتیکا" ،"موسیقی" و "تصویری اینجه‌صنعت" درسلیکلری موتخصیصلر طرفیندن ترجومه ائدیله‌رک چاپا تقدیم ائدیلمیشدیر. 

     2010-2014-جو ایللرده اودین دیلی تدریس اولونان عوموم‌تحصیل مکتبلری‌نین ایکی، اوچ، دؤرد صینیفلر اوچون "اودین دیلی" درسلیگی حاضیرلانمیشدیر. 

     میلّی آزلیقلارین دیللری‌نین تدریسی‌نین ثمره‌لی تشکیلی اوچون پروقرام و درسلیکلرین، درس وسایتلری‌نین، مکتبلی لوغتلری‌نین، دیداکتیک ماتئریاللارین، مئتودیک وسایتلرین، تؤوصییه‌لرین و س. حاضیرلانماسی و نشرینه خوصوصی دیقّت یئتیریلمیشدیر. بو موهوم پروبلئمین حیاتا کئچیریلمه‌سی اوچون 1989-جو ایلین اوکتیابر آییندا ناظیرلیکده "آزسایلی خالقلارین دیللری‌نین تدریسی مئتودیکاسی" شؤعبه‌سی یارادیلمیشدیر. 

     اؤلکه‌میزده یاشایان آزسایلی خالقلارین دیللری‌نین عوموم تحصیل مکتبلرینده تدریسی ایله باغلی سون ایللرده تالیش، لزگی، کورد، ساخور، تات، خینالیق و اودین دیللری اوزره ایبتیدایی صینیفلر اوچون تدریس پروقراملاری و 15 آددا درسلیک و درس وسایتلری حاضیرلاناراق نشر ائدیلمیش و تدریس موسیسه‌لرینه چاتدیریلمیشدیر. تدریس پلا‌نیندا همین دیللرین 1-4 صینیفلرده اؤیره‌دیلمه‌سینه هفته‌ده ایکی ساعات واخت آیریلمیشدیر. 

     لزگی، تالیش، تات، اودین، کورد، ساخور و خینالیق دیللرینده (1-جی صینیف) "الیفبا" ،"لزگی دیلی" بیر، اوچ، دؤرد صینیف، "اودین دیلی" اوچ، دؤرد صینیف، "تالیش دیلی" اوچ، دؤرد صینیف، "تات دیلی" اوچ، دؤرد صینیف درسلیکلری نشر ائدیلیب مکتبلره چاتدیریلمیشدیر. آزسایلی خالقلارین دیللری‌نین تدریسی ایله باغلی، همین خالقلارین مسکونلاشدیقلاری رئگیونلارین خوصوصیتلری نظره آلماقلا، 1-4 صینیفلر اوچون آنا دیلی ("دوغما دیل") پروقراملاری حاضیرلانمیش و نشر ائدیله‌رک عونوانلارینا گؤندریلمیشدیر. 

      میلّی آزلیقلارین دیللری‌نین تدریسینه کؤمک مقصدی ایله "تالیش دیلی‌نین تدریسینه دایر" ،"تالیشجا-آذربایجانجا مکتبلی لوغتی" نشر اولونموشدور. "لزگیجه-آذربایجانجا-روسجا لوغت" و "تات دیلینده "الیفبا" درسلیگینه دایر مئتودیک رهبرلیک" آدلی کیتابلار ایستیفاده‌چیلرین ایختییارینا وئریلمیشدیر. بوتون بو پروقرام، درسلیک و مئتودیک وسایتلر تحصیل ناظیرلیگی علمی-مئتودیک شوراسی‌نین "آذربایجان دیلی" بؤلمه‌سی‌نین "آزسایلی خالقلارین دیللری" یاریم بؤلمه‌سینده موزاکیره ائدیله‌رک تصدیق اولونموش و نشره تؤوصییه ائدیلمیشدیر. 

    تعلیم گورجو دیلینده اولان مکتبلرین شاگیردلری اوچون "آذربایجان دیلی" (10 و 11 صینیفلر) درسلیگی، "گورجوجه-آذربایجانجا-روسجا لوغت" نشر ائدیله‌رک شاگیرد و موعلّیملره چاتدیریلمیشدیر. 

   آوروپا شوراسی پارلامئنت آسسامبلئیاسی‌نین 1992-جی ایل نویابرین 5-ده ستراسبورق شهرینده قبول ائتدیگی "رئگیونال دیللر و آزلیقلارین دیللری حاقیندا" کونوئنسییا‌نین پرئامبولا حیصه سینده بیلدیریلیر کی، آوروپا شوراسینا عوضو دؤولتلر بو خارتییانی ایمضالاماقلا عوضو دؤولتلر آراسیندا داها سیخ علاقه‌‌نین یارادیلماسی و پرینسیپلرین قورونماسینی عومومی نایلییتلری حساب ائتمه‌لیدیرلر. 

     آذربایجان تحصیل سیستئمی‌نین بین الخالق، او جومله‌دن، آوروپا تحصیل مکا‌نینا اینتئقراسییاسی بین الخالق تشکیلاتلارلا سیخ امکداشلیق شراییطینده مومکوندور. بونونلا علاقه دار، تحصیل ناظیرلیگی‌نین فعالیتی‌نین اساس ایستیقامتلریندن بیری ده، محض، بین الخالق تشکیلاتلارلا علاقه‌لرین و قارشیلیقلی امکداشلیغین گوجلندیریلمه‌سیندن عیبارتدیر. بو علاقه لر ایچریسینده آوروپا شوراسی ایله امکداشلیغین اینکیشافی، همین تشکیلات طرفیندن حیاتا کئچیریلن بین الخالق و رئگیونال تحصیل پروقراملاریندا ایشتیراک خوصوصی یئر توتور. 

    آوروپا شوراسی اؤلکه‌میزده تحصیل ساحه سینده آپاریلان ایصلاحاتلارا ائکسپئرت یاردیمی گؤسترن ان فعال بین الخالق طرفداشلاردان بیریدیر. قئید ائتمک لازیمدیر کی، آذربایجان رئسپوبلیکاسی تحصیل ناظیرلیگی ایله آوروپا شوراسی آراسیندا تحصیل ساحه‌سینده ثمره‌لی امکداشلیق آذربایجا‌نین آوروپا شوراسینا رسمی داخیل اولماسیندان خئیلی اول یارانمیشدیر. آوروپا شوراسی‌نین حیمایه‌سی آلتیندا ایلک بیرگه لاییحه‌لر 1996-جی ایلدن حیاتا کئچیریلمه‌یه باشلانیلمیشدیر. 

    2002-جی ایلدن "دئموکراتیک وطنداشلیق اوزره تحصیل" لاییحه‌سی حیاتا کئچیریلمه‌یه باشلانمیشدیر. آوروپا شوراسی و تحصیل ناظیرلیگی 2003-جو ایلدن "تحصیل سییاستی و میلّی آزلیقلار" لاییحه‌سینی بیرگه حیاتا کئچیریر. لاییحه‌‌نین اساس مقصدی ایشتیراکچی اؤلکه‌لره میلّی آزلیقلارین تحصیلی ایله باغلی قانون وئریجیلیک سندلری‌نین حاضیرلانماسیندا یاردیم گؤستریلمه‌سی و میلّی آزلیقلارین تحصیل سییاستی ساحه‌سینده تؤوصییه‌لرین تقدیم ائدیلمه‌سیدیر. بو لاییحه‌‌نین ثمره‌لی حیاتا کئچیریلمه‌سی مقصدیله آذربایجان-آوروپا شوراسی بیرگه ایشچی قروپو یارادیلمیشدیر. 

     2005-جی ایلده "آذربایجاندا میلّی آزلیقلار اوزره تحصیل سییاستی" مؤوضوسوندا آوروپا شوراسی و آذربایجا‌نین بیرگه یئکون حساباتی درج اولونموشدور. حساباتدا آذربایجاندا میلّی آزلیقلارا اؤز دیللرینده تحصیل آلمالاری اوچون بوتون لازیمی شراییطین یارادیلماسی خوصوصی قئید ائدیلمیشدیر. عئینی زاماندا، میلّی آزلیقلارین تحصیلی ساحه‌سینده سییاستی‌نین تکمیللشدیریلمه‌سی مقصدیله حساباتا کونکرئت تؤوصییه‌لر داخیل اولونموشدور. لاییحه 2007-جی ایلده باشا چاتمیش، 150 نفر موعلّیم و تحصیل ایشچیسی تعلیم سئمینارلاریندا ایشتیراک ائتمیشدیر. 

     آوروپا شوراسی ایله تحصیل ناظیرلیگی آراسیندا 2007-2009-جو ایللر اوزره امکداشلیق پروقرامی چرچیوه‌سینده لاییحه حیاتا کئچیریلمیشدیر. لاییحه‌‌نین اساس مقصدی آذربایجا‌نین تحصیل موسیسه‌لرینده مدنییتلرآراسی و دینلرآراسی دیالوقون تدریسی پروسئسی‌نین تکمیللشدیریلمه‌سی، بو ساحه اوزره کوریکولوملارین و موعلّیملر اوچون تدریس وسایتی‌نین حاضیرلانماسی اولموشدور. 

     لاییحه چرچیوه‌سینده تحصیل ناظیرلیگی‌نین نوماینده هئیتی 2008-جی ایلین 18-19 فئورال تاریخلرینده ستراسبورقدا کئچیریلمیش رئگیونال کونفرانسدا ایشتیراک ائتمیشدیر. کونفرانسدا لاییحه‌‌نین ایشچی پروقرامی قبول ائدیلمیش، عئینی زاماندا، قرارا آلینمیشدیر کی، ایلکین مرحله ده لاییحه‌‌نین ماهیتی‌نین تحصیل ایشچیلرینه و ایجتیماعیته چاتدیریلماسی مقصدیله رئگیون اؤلکه‌لرینده آوروپا شوراسی ائکسپئرتلری‌نین ایشتیراکی ایله میلّی کونفرانسلار کئچیریلسین و موعلّیملر اوچون ترئنینقلر تشکیل ائدیلسین. ایشچی پروقراما اویغون اولاراق، آذربایجاندا میلّی کونفرانس 2008-جی ایلین 24-25 آپرئل تاریخلرینده باکیدا کئچیریلمیشدیر. کونفرانسدا آوروپا شوراسی‌نین 5 ائکسپئرتی، آذربایجا‌نین دؤولت قوروملاری، تحصیل ناظیرلیگی‌نین تابئعلیگینده فعالیت گؤسترن علمی-تدقیقات و موعلّیملری تکمیللشدیرمه اینستیتوتلاری‌نین، غئیری-حؤکومت تشکیلاتلاری‌نین نوماینده‌لری ایشتیراک ائتمیشلر. 

     بو لاییحه چرچیوه‌سینده 2008-جی ایلین 19-20 اییون تاریخلرینده باکی پئداقوژی کادرلارین ایختیصاصارتیرما و یئنیدن حاضیرلانما اینستیتوتوندا عوموم‌تحصیل مکتبلری‌نین موعلّیملری اوچون مدنییتلرآراسی و دینلرآراسی دیالوقلا باغلی مؤوضولارین تدریسینه حصر اولونموش ترئنینقلر کئچیریلمیشدیر. لاییحه چرچیوه‌سینده 240 نفر موعلّیم، مئتودیست، مکتب رهبری ترئنینقلرده ایشتیراک ائتمیشدیر. 

     2010-جو ایل اییولون 22-23-ده آتت-این آوسترییا‌نین پایتاختی ویانا شهرینده یئرلشن کاتیبلیگینده میلّی آزلیقلارین تحصیل پروبلئملرینه حصر اولونان کونفرانس کئچیریلمیشدیر. آتت-ه عوضو اولان 56 دؤولتین تمثیلچیلری‌نین ایشتیراک ائتدیگی همین تدبیرده اؤلکه‌میزی تحصیل ناظیری‌نین موعاوی‌نین رهبرلیک ائتدیگی نوماینده هئیتی تمثیل ائتمیشدیر. عوضو دؤولتلرده میلّی آزلیقلارین تحصیلی، درسلیکلرله تأمیناتی، عالی مکتبلره قبولون وضعیتی و دیگر مسله‌لر کونفرانسدا اساس موزاکیره مؤوضولاری اولموشدور. کونفرانسدا آذربایجاندا میلّی آزلیقلارین تحصیل مسله‌لری ایله باغلی گؤرولن ایشلر تقدیر ائدیلمیش و بو ساحه ده بوتون عؤهده‌لیکلرین یئرینه یئتیریلدیگی وورغولانمیشدیر. 

     میلّی آزلیقلارین تحصیل پروبلئملری حئیدر علی‌یئو فوندونون دا دیقّت مرکزینده‌دیر. 2006-جی ایلده حئیدر علی‌یئو فوندو "تحصیله دستک" لاییحه‌سی چرچیوه‌سینده قاخ رایونونون قاخ-اینگیلوْی کند اورتا مکتبی‌نین 1-2-جی صینیف شاگیردلرینه گورجو دیلینده نشر ائدیلن یئنی درسلیکلر و مکتب لوازیماتی پایلاییب. فوندون بو جور تشبّوثلری نؤوبتی ایللرده داها گئنیش میقیاس آلیب. 

     قئید ائدیلدیگی کیمی، بو گون آذربایجاندا میلّی منسوبیتیندن آسیلی اولمایاراق هر بیر وطنداشین حوقوقو، او جومله‌دن ده میلّی آزلیقلارین تحصیل حوقوقو قورونور. میلّی آزلیقلارین دیلی‌نین، مدنییتی‌نین، تحصیلی‌نین اینکیشافی اوچون دؤولتین موعین ائتدیگی ستراتئگییا اوغورلا حیاتا کئچیریلیر.