شئیطانین حیله سی

لئو تولستوی

آذربایجانچیلیق موللانصرالدینچیلرین فردی یارادیجیلیق کونتئکستینده:

محمدسعید اوردوبادی

آللاهوئردی محمدلی ؛ فیلولوگییا عئلملری نامیزه‌دی

کؤچورن: عباس ائلچین

       "موللا نصرالدین" ادبی مکتبی‌نین نوماینده‌لری سیراسیندا محمد سعید اوردوبادی‌نین آدی حؤرمتله و ایفتیخارلا چکیلیر. "موللا نصرالدین" ژورنالی اونون یارادیجیلیغیندا و گله‌جک طالعیینده موهوم رول اوینامیشدیر. محمد سعید اوردوبادی ژورنالین فعال مؤلیفلریندن بیری اولموش، پوبلیسیست یازیلاری، ساتیریک شئعیرلری و ترجومه‌لری ایله بو ژورنالدا چیخیش ائتمیشدیر. ماراقلیدیر کی، 1906-جی ایلده "موللا نصرالدین"این "غئیرت" مطبعه‌سینده اونون "غفلت" آدلی 32 صحیفه لیک ایلک شئعیرلر کیتابی نشر اولونموشدور. همین کیتابا موقددیمه‌سینده گؤرکملی شاعیر و پوبلیسیست عؤمر فایق نعئمانزاده یازمیشدیر: "بو گونکو حالیمیزدا جاماعاتی اوخوماغا هوسلندیرمگین ان گؤدک یولو، بیزجه، آچیق دیل ایله یازیلان کیچیک-کیچییک فایدالی کیتابلاردیر... "غفلت" نشری-ساواد قصدیله چیخاردیغیمیز اثرلرین بیرینجیسیدیر". محمد سعید اوردوبادی‌نین بو کیتابیندا خالقین معاریفلنمه‌سی مسله‌سی قویولور. او، بوتون منفی حاللارین تقصیرینی میلّتین مؤوهومات گیردابینا دوشمه‌سینده، موطیع‌لیگینده گؤروردو. خالقین دوشدوگو بو آغیر وضعیتدن چیخیش یولونو ایسه آنجاق معاریفچیلیکده آختاریردی. بیر ایل سونرا 1907-جی ایلده محمد سعید اوردوبادی‌نین "وطن و حورّییت" آدلی یئنی شئعیرلر کیتابی چاپ اولونور. بو کیتاب ایدئیا و مضمون باخیمیندان "غفلت"دن فرقلنمه‌سه‌ده، شئعیرلرده آزادلیق، موباریزه روحو دویولوردو، موعاصیرلیک آب-هاواسی حیس اولونوردو. بو شئعیرلردن دوغان نتیجه بئله‌دیر: خالقین خوشبختلیگین، وطنین موستقیل‌لیگینه یالنیز بیرلشمکله، بیرگه‌ سعی گؤسترمکله، آزادلیق الده ائتمکله نایل اولماق اولار. بونون اوچون ایسه اولجه عئلم، معاریفه یییه‌لنمک لازیمدیر. "وطنیمیزه بیر نئچه سؤز" آدلی شئعیرینده مؤلیف یازیردی:

غنیلر کرمسیزدی، میلّت-فقیر،

یورولدوق جفالاردان، اولدوق یئسیر.

قازاق ناغیلی

کئچل اوغلان

Tazşa Bala (Qazaqşa)

کؤچورن:عباس ائلچین

   اسکیده بیر قوجا، قاری وار ایمیش. اونلارین اوچ بالاسی، بئش کئچیسی وار ایمیش. بیر گون بؤیوک بالاسی باشقا یئرده فایدالی ایش اؤیرنمک ایسته‌ییب، اؤز پایینا دوشن کئچینی کسیب، اتیندن قاری ایله قوجایا بیر پارچا بئله وئرمه‌دن چؤنوب گئتمیشدی.

     گلیرکن بیر هونرلی زنگینه توش گلمیش. هونر اؤیرنمک اوچون او زنگینه نؤکر اولموش. او هونرچی زنگین چوخ آجیماسیز بیر آدام ایمیش، او نؤکر ایگیدی بیر صاندیغا سالیب، آجلیقدان اؤلدورموشدو. ائوینده قالان اورتانجی بالاسی دا هونر اؤیرنمک ایسته‌ییب، او دا آغا قارداشی‌نین گئتدیگی یول ایله گئدیب، هونرچی زنگینه نؤکر اولموش. هونرچی زنگین اونودا آجلیقدان اؤلدورموشدو. اوچونجو اوغلو کئچل اوغلان او دا آغا قارداشلاری کیمی اؤز پایینا دوشن کئچیسین کسیب، یاری اتین آتا-آناسینا وئریب، اونلاردان روخصت آلیب، چیخیب گئتمیشدی.

     گلیرکن، بیر سورو قویونا راست گلمیش، قویون سوروسونون قویونچوسونا سوروشسا، بو قویونلار هونرچی زنگینین ایمیش. قویونچو بیر قوجا ایمیش. او کئچل اوغلاندان:"بالام، هارایا گئدیرسن؟"-دئیه سوروشموش. کئچل اوغلان،" هونر اؤیرنمگه گئدیرم"- دئیه جاواب وئرمیش. اوندا قوجا دوروب،" بو سؤزونو هئچ کیمه دئمه،  اؤزون یالان دانیشما"دئیه سؤیله‌میش. اوندان سونرا بو بالا قوجانین سؤیله‌دیگی دوغرو ایمیش دئیه دوشونوب، هونرچی زنگینه گئتمیشدی. زنگینین ائوینه قونوب، ائرته‌سی گون گئدیرم دئیه حاضیرلاشاندا، هونرچی زنگین کئچل اوغلاندان، "بالام، هارایا گئدیرسن؟ یولون آچیق اولسون"، دئیه سورشموش.کئچل اوغلان جاوابیندا، " من اؤزون کیمی اوغلو اولمایانا بالا اولورام" ، دئمیش. اوندا هونرچی: "سن منیمله قال،بالا اول، بیزیم آغ قوچو کّس، توی ائدیب، آشیق ایلیگینی اتی ایله اؤزون یئ، من اؤزوم یولچو اولارام"،- دئیه سؤیله‌میش ده اؤزو یولونا گئتمیش. کئچل اوغلان: " تامام آتا، یاخشی اول"، دئیه ائوده قالیر.

Tazşa Bala

qazaqşa

کئچل اوغلان (تورکجه)

Lazzat Urakova

     Ertede bir şal men kempir bolıptı. Olardıñ üş balası, bes eşkisi bar eken. Bir küni ülken balası basqa jerden payda käsip qıluwğa talap etip, özine tiygen eşkisin soyıp alıp, etinen kempir men şalğa bir tüyir de bermesten arqalap ketipti.

     Kele jatıp bir önerşi baydikine kezigipti. Bul bayğa öner üyrenüwge jaldanıptı. Önerşi bay öte qattı jawız adam eken, ol jaldanğan jigitti bir sandıqqa salıp qoyıp, aştan öltiripti. Üyinde qalğan ortanşı balası bul da öner üyrenbekke talap etip, ol da ağasınıñ ketken jolımen ketip, önerşi bayğa kelip jaldanıptı. Önerşi bay onı da aştan öltiripti. Üşinşi ulı Tazşa bala o da ağalarınday özine tiygen enşi eşkisin soyıp alıp, jartı etin äke-şeşesine berip, olardan ruqsat alıp, jürip ketipti.
     Kele jatsa, bir qora qoyğa uşıraptı, bir qora qoydıñ qoyşısına surasa, bul qoylar önerşi baydiki eken. Qoyşısı bir şal eken. Ol Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ?” – dep. Tazşa bala jawap beredi: “Öner üyrenüwge baramın”, - dep. Sonda şal turıp aytadı: “Balam, bul söziñdi eşkimge aytpa, öziñ ötirik aytpa”, - depti. Sonan soñ bul bala şaldıñ aytqanı ras eken dep oylap, önerşi bayğa barıptı. Baydıñ üyine qonıp, erteñ jüreyin dep jatqanda, önerşi bay Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ, jolıñ bolsın”, - depti. Tazşa bala jawap beredi: “Men öziñdey er balası joqqa enşiles bala bolamın”, - dep. Sonda önerşi aytadı: “Balam, sen mağan qal, bala bol, bizdiñ aq qunan qoydı soyıp, toy qılıp, asıq jiligin etimen öziñ jep qoyarsıñ, men özim jolawşı baramın”, - deydi de, özi jolına ketedi. Tazşa bala: “Hoş, äke, jaqsı bol”, - dep üyde qaladı.

سئوگی، زنگین‌لیک بیرده اردملیک

کؤچورن: عباس ائلچین

       بیر گون بیر قادین ائولریندن ائشیگه چیخاندا اوچ آغساققال یاشلی کیشی گؤردو. او: -" قوجا بابالار، سیز آجمیشسینیز، ائویمیزه بویورون سیزه یئمک سوناییم"- دئدی. یاشلیلارین بیری قادیندان حیات یولداشی‌نین هارادا اولدوغونو سوروشدو. او قادین یولداشی‌نین ائوده اولمادیغینی سؤیله‌دی. اوندا یاشلی:

- یولداشینیز ائوده اولماسا، بیز سیزین ائوینیزه گیره بیلمه‌ریک- دئدی.
     آخشام اری گلنده قادین اوچ یاشلی‌یا گؤره یولداشینا دانیشدی. اری ده:" ائشیگه باخ گؤر، اونلار باییردا اوتوروبلارسا اونلاری یئمگه چاغیر" دئدی. قادین یاشلیلاری گؤروب یانلارینا واراراق،" ایندی یولداشیم گلدی. دیله‌ییرم؛ ائوه گیریب بیزه قوناق اولاسینیز دا" دئدی. اوندا یاشلیلاردان بیری: " بیز اوچوموز بیرگه بیر ائوه گیره بیلمه‌ریک. ساغ یانیمداکی دایانان "زنگین‌لیک"، سول یانیمداکی "اردملیک"، من ایسه "سئوگی". ائوینیزه اوچوموزدن تکجه بیریمیز گیره بیله‌ریک. گئدیب یولداشینیز ایله قونوشون، هانسیسا اولسا بیرییمیزی قوناقلیغا چاغیرین" دئدی. قادین ائوینه گیریب اولوب گئچنلری ارینه دانیشدی. ار- آرواد گنگه‌شیب،(مصلحت‌له‌شیب) سئوگینی چاغیرماغی دوزگون بیلدیلر.او قادین ائشیگه چیخدی دا "سئوگی" آدلی یاشلینی قوناقلیغا چاغیردی. "سئوگی" دوروب یورومگه باشلادی. آردیندان "زنگین‌لیک" ایله " اردملیک" ده یورومگه باشلادیلار. او قادین:

- بیز سونوندا، تکجه سئوگینی چاغیردیق، سیز نمنه اوچون گلیرسینیز؟- دئیه سوروشدو. اوندا  اونلار یانیت وئردیلر:

- سیز تکجه  اردملیک یا دا زنگین‌لیگی چاغیرمیش اولسایدینیز، ایندیکی ‌کیمی ایکیسی ده سیزه وارمازدی. آنجاق سیز سئوگینی چاغیردینیز. بو دورومدا اوچوموزده گلمه‌لی اولدوق- دئدیلر. قادینین " نمنه اوچون؟" دئین سورغوسونا اونلار:

- " ندنی سئوگی  اولان یئرده  زنگین‌لیک ده اردملیک ده اولار"-  دئیه  یانیت وئردیلر.

Türkmençe hekaýa

söýgi, baýlyk hem-de üstünlik

    bir gün bir aýal maşgala öýünden daşary çykanynda üç sany aksakgal ýaşulyny gördi. ol: – ýaşulular, siz ajygansyňyz, öýümize giriň, size nahar hödür edeýin – diýdi.ýaşulularyň biri ol aýaldan ýan ýoldaşynyň nirededigini sorady. ol aýal ýoldaşynyň öýde ýokdugyny aýtdy. onda ýaşuly:
– ýoldaşyňyz öýde ýok bolsa, biz siziň öýüňize girip bilmeris – diýdi.

     agşam adamsy gelende ol aýal üç ýaşuly barada ýoldaşyna gürrüň berdi. adamsy hem: “daşary seredip gör. eger olar daşarda oturan bolsalar, olary nahara çagyr” diýdi. ol aýal ýaşululary görüp, olaryň ýanyna bardy we “indi ýoldaşym geldi. haýyş edýärin, öýe girip bize myhman bolaýyň-da” diýdi. onda ol ýaşululardan biri: “biz üçimiz bile hiç bir öýe girmeris. sag tarapymdaky daýyň „baýlyk“, çep tarapymdaky „üstünlik“, men bolsa „söýgi“. öýüňize üçimizden diňe birimiz girip bileris. gidip ýoldaşyňyz bilen maslahatlaşyň we haýsy hem bolsa birimizi myhmançylyga kabul ediň” diýdi. ol aýal öýüne girdi we bar bolup geçenleri adamsyna gürrüň berdi. är-aýal maslahatlaşyp, söýgini çagyrmagy makul bildiler. ol aýal daşary çykdy-da, “söýgi” atly ýaşulyny myhmançylyga çagyrdy. söýgi ýerinden turup, ýöremäge başlady. yzyndan „baýlyk“ we „üstünlik“ hem ýöräp başlady. ol aýal:

– biz diňe söýgini çagyrdyk ahyryn, siz näme üçin gelýärsiňiz? – diýip sorady. onda olar jogap berdiler:

– eger siz diňe üstünligi ýa-da baýlygy çagyran bolsadyňyz, beýleki ikisi size barmazdy. emma siz söýgini çagyrdyňyz. bu ýagdaýda üçimiz hem gelmeli bolduk – diýdiler. aýalyň “näme üçin?” diýen soragyna olar “sebäbi söýginiň bar ýerinde baýlyk we üstünlik hem bolýandyr” diýip jogap berdiler.

اۉزبېکچه افندی (موللا نصرالدین) لطیفه‌لری

کؤچورن: عباس ائلچین

     افندی بازارگه اېشگینی آلیب باریب، دلّالگه بېردی. بیر خریدار اونینگ تیشینی کۉرماقچی بۉلگن اېدی، اېشک خریدار نینگ قۉلینی تیشلب آلیبدی. خریدار قۉلینی اوشله‌گنیچه کېتوریبدی. آره‌دن بیر آز وقت اۉتگچ، ایکّینچی خریدار کېلیب، او هم اېشکنی سیله‌ب کۉرماقچی بۉلگن اېدی، اېشک اونی تېپیب یوباردی. بو خریدار هم آقساقلنیب کېتیب قالیبدی. دلّال افندی‌نینگ آلدیگه کېلیب غضب بیلن:

— اېشه‌گینگیز نینگ فعلی یامان اېکن. آلدیدن کېلگننی تیشله‌یدی، آرقه‌سیدن کېلگننی تېپه‌دی. بو اېشکنی بیراو تېکینگه هم آلمه‌یدی، - دېسه،

— اېشکنی مېن بو یېرگه ساتگنی آلیب کېلگنیم یۉق، - دېدی افندی، — اونینگ مېنگه کۉرسه‌تگن عذابینی باشقه‌لر هم ته‌تیب کۉرسین، - دېب آلیب کېلگن اېدیم.

     موللا نصرالدین ائششگینی بازارا آپاریب دلّالا وئردی. بیر آلیجی اونون دیشینی گؤرمک ایسته‌دی، ائششگ آلیجی‌نین قولونو دیشله‌‌دی. آلیجی قولونو توتوب گئتدی. آرادان بیر آز واخت اؤتجک، ایکینجی آلیجی گلیب، اودا ائششگی تومارلاییب گؤرمک ایسته‌دی، ائششک اونو تپیپ یولا سالدی. بو آلیجی دا  آخساقلانیب گئتدی. دلال موللا نصرالدینین اؤنونه گلیب غضب ایله:

- ائششگینیز داورانیشی یامان ایمیش. قاباقدان گلنی دیشله‌دی، آرخادان گلنی تپیکله‌دی. بو ائششگی بیرجه قیرانا بئله آلمادیلار- دئسه،

- من ائششگی بو یئره ساتماق اوچون گتیرمه‌دیم،- دئدی موللا،- اونون منه گؤستردیگی عذابینی باشقالاری دا دادیب گؤرسون- دئیه گؤرتوروب گتیرمیشم.

*

     افندی بیر کونی قۉشنیسیدن قازان سۉرب چیقیبدی. آره‌دن بیر هفته‌ اۉتگچ، قازاننی ایکّیته قیلیب آلیب چیقیبدی. قۉشنیسی حیران بۉلیب:

گولمه‌لی آدامین یوخوسو

فیودور دوستویئوسکی

چئویری: ایلاهه اوجاروح

  1  

     من گولمه‌لی آدامام. ایندی منه دلی دئییرلر. اونلارا هله ده گولمه‌لی گؤرونمه‌سه‌یدیم، دلی ساییلماغیم روتبه‌مین قالخماسی اولاردی. آما داها هئچ آجیقلانمیرام، ایندی اونلارین هامیسی منه عزیزدیر، اوستومه گولنده ده نییسه لاپ عزیز گلیرلر. اونلارا باخاندا بو قدر کدرلنمه‌سه‌یدیم، اؤزوم ده گولردیم، البتده، اؤزومه یوخ - اونلاری سئودیگیمدن گولردیم. کدریمین سببی بودور کی، من حقیقتی بیلیرم، اونلارسا یوخ. اووه، حقیقتی تک بیلمک آداما نئجه ده چتیندیر! آما اونلار بونو باشا دوشمز. یوخ، باشا دوشمز.

Vatan haqida maqollar

وطن حقیده اوزبیک مقال‌لری

وطن حاققیندا اؤزبک آتالارسؤزلری

کؤچورن: عباس ائلچین

Ayrilmagin elingdan, Quvvat ketar belingdan

اَیریلمه‌گین اېلینگدن، قوّت کېتر بېلینگدن

آیریلما ائلیندن، قووّت گئدر بئلیندن

***

Badqavm bo‘lsang bo‘l, Beqavm bo‘lma

بدقوم بۉلسنگ بۉل، بېقوم بۉلمه

بد‌قؤوم اولسان اول، بئ قؤوم اولما

***

Baliq suv bilan tirik, Odam – el bilan

بلیق سوو بیلن تیریک، آدم – اېل بیلن

بالیق سو ایله دیری، آدام ائل ایله

***

Begona tuproq – devona tuproq

بېگانه‌ توپراق – دېوانه‌ توپراق

بیگانه توپراق- دیوانه توپراق

ژBulbul chamanni sevar, Odam – Vatanni

بلبل چمننی سېور، آدم – وطننی

بولبول چمنی سئور، آدام وطنی

***

Bulbulga bog’ yaxshi, Kaklikka tog’

بلبلگه باغ یخشی، ککلیککه تاغ

بولبوله باغ یاخشی، کهلیگه داغ

***

خسیس جنگاور

میخایل زوششئنکو

چئویری: رشید محمدوو

     قزئتین ایداره مودیری چوخ شیرین‌دیللی، خوش اوزلو آدام ایدی. هر دفعه پولومو ایستمک اوچون یانینا گئدنده خطیریمی سوروشار، احوالیملا ماراقلاناردی. هرچند کی بورجلو اولدوغو پولو اؤده‌مزدی آما نئجه چتین وضعیتده اولدوغومو باشا دوشدویونو قئید ائدر، کؤنلومو آلاردی.

     ایشین غریبه طرفی اودور کی پول وئرمه‌مک اوچون اؤنه سوردویو سببلر چوخ واخت منه ده منطیقلی گلیردی. مثلا آیین 10-دا پولو ایستمه‌یه گئدنده اللرینی گؤیه قالدیرار، حزین-حزین گولومسردی:

- سیز آللاه اؤزونوز دئیین، بئله حسابا-کیتابا سیغمایان گونده آدام هئچ پول ایستمه‌یه گلرمی؟ آیین 10-اودور، حالبوکی من آیین 15-ده مورتتیبلر، دامغاچیلارا، مأمورلارا پول اؤدمه‌لی‌یم. منیم یئریمه سیز اولسانیز نه ائدردینیز؟

    نزاکتلی ایداره مودیریندن بو سؤزلری ائشیدندن سونرا من ده اونا حاق قازاندیرماغا باشلادیم. آیین 10-او دوغرودان دا پول ایستمک اوچون هئچ یاخشی واخت دئییلدی…

     طبیعی کی مطبعه‌دن الی‌بوش چیخاردیم. بو دفعه آیین دوز 20-ده مطبعه‌یه اؤزومو چاتدیراردیم. منی گؤرن شیرین‌دیللی ایداره مودیری یئنه قوللارینی اوینادار، یازیق-یازیق گولومسردی:

-ائه عزیزیم، پول ایستمک اوچون ائله واخت سئچیرسینیز کی…جعمی 5 گون قاباق بوتون پوللاری پایلادیم. من ایندی هاردان تاپیب سیزه پول وئریم آخی؟ اؤزونوزو منیم یئریمه قویون و فیکیرلشین!

     ایکی آی بویونجا هئچ سسیمی چیخارمادان آیین موعین گونلرینده مطبعه بیناسی‌نین بئشینجی مرتبه‌سینه چیخدیم. اوچونجو آیا چاتاندا آرتیق سسیمین تونونو قالدیرماغا، نئجه دئیرلر طلب ائتمه‌یه باشلادیم.

     ایداره مودیری اللری ایله غریبه ایشاره‌لر جیزیر، باشینی اوینادیر آما هئچ جور پولو وئرمیردی. پول وئرمه‌یین هئچ ده خوش اولمایان، جان‌سیخیجی بیر عمل اولدوغونو من ده بیلیرم. آما آخی بوندان منه نه؟ من اؤز حاقیمی ایسته‌ییرم. بونا گؤره ده توتدوغوم یولدان دؤنمه‌می، بو مسله‌ده سونا قدر گئتمه‌یه قرار وئردیم.

     گئتدیکجه آرتان زیارتلریمدن ایداره مودیری‌نین ناراحات اولماغا باشلادیغینی حیس ائدیردیم. یازیق آدام منیمله گؤز-گؤزه گلمه‌مه‌یه چالیشیردی. باشینی اؤنه اَییر، کاغیذلارین ایچینده ایتیب باتیردی.

     آیین بیلمیرم نئچه‌سی ایدی، یئنه اورا گئتمیشدیم. یانیندا تانیمادیغیم بیر آدام اوتورموشدو. من اوردا هئچ کیم یوخموش کیمی حرکت ائتدیم. ایداره مودیرینی قورخوتماغا باشلادیم. اونا دئدیم کی:

-بسدیر آرتیق! یا ائله گونو بو گون پولو وئریرسن یا دا من نه ائده‌جگیمی یاخشی بیلیرم.

یامان حیرصلنمیشدیم. عصبدن سسیم تیره‌ییردی.

     بیردن بیر هیچقیریق سسی گلدی. قورخو ایله ایداره مودیرینه باخدیم. یازیق آدام اللری ایله اوزونو توتوب، یانینداکی آداما هئچ فیکیر وئرمه‌دن اوشاق کیمی آغلاییردی.

     اونون حالی منه یامان توخوندو. اؤز-اؤزومه لعنت اوخویاراق اوتاقدان چیخدیم.

     اؤزومه نیفرت ائتمه‌یه باشلامیشدیم. گؤر بئزدیریجی حرکتلریمله آدامی نه حالا سالمیشدیم. من دوغرودان دا پیس و مرحمتسیز آدام ایدیم. اینسان بئله ایشلرده آزاجیق آنلاییش گؤسترر. بس نئجه، یازیغین پولو یوخدورسا آخی هاردان تاپیب منه وئرسین؟ یقین کی او اؤزو ده بونا گؤره عذاب چکیردی. ائله‌دیگیم کوبودلوغا گؤره عوذر ایستمه‌یه قرار وئردیم. حتّی اونا:

-هئچ کدرلنمه دوستوم، دئیه‌جکدیم.نه قدر لازیمدیرسا من گؤزله‌یه‌رم…

باخ بونلاری دئمک اوچون یئنیدن اوتاغا قاییتدیم. آما ایچری داخیل اولاندا تجوبدن یئریمده‌جه دونوب قالدیم. ایداره مودیری کرئسلوسونا یاسلانیب قهقهه ایله گولوردو. قارنی، بوخاغی، بیغی قهقهه ایله بیرگه تیتره‌ییردی. قاباغینداکی آداما بئله دئدیگینی ائشیتدیم:

- نه ائدک آی قارداش؟ اؤزون گؤرورسن کی آدامدان گنه کیمی یاپیشیرلار. گلن بیر نفر دئییل کی…هانسی بیرینه درد آنلاداسان؟ من ده بو ضررسیز چاره‌یه باش وورورام. بونلارین اکثریتی یازیچی-شاعیر طایفاسیدیر. هر شئیدن تئزجه کؤوره‌لیرلر. منی بو حالدا گؤرنده ایسه عومومیتله بورا گلمکلرینه پئشمان اولورلار. منیم ده بیر نئچه گون جانیم قورتاریر. بو کیچیک حیله‌نی منه چوخ گؤرمه. آما حئیف کی گلنلرین هئچ ده هامیسی بونون کیمی آخماق اولمور.

     سؤزون آخیرینی ائشیتمه‌یه حؤوصله‌م چاتمادی. یومروغومو ستولا چیرپدیم و تئز پولو وئرمگینی ایسته‌دیم.

     ایداره مودیری اوزومه باخمادان کاغیذیمین اوستونه "صاباح اؤده‌نیلسین" امرینی یازدی. صاباحی گون گئتدیم و پولومو آلدیم.

بو دانیشدیغیم حادیثه حقیقتدیر. چوخداندیر حئکایه‌لریم اوچون مؤوضولاری حیاتدان گؤتورورم.

کؤچورن: عباس ائلچین

Twğan Jer, Otan Twralı

 Qazaq Maqaldar Men Mätelderi

ائل، یورد حاققیندا قازاق آتالار سؤزلری

کؤچورن: عباس ائلچین

Twğan jerge twıñ tik

دوغولدوغون یئره توغونو/بایراغینی تیک

***

Er elinde, Gül jerinde

ار/ایگید ائلینده، گول یئرینده

***

Kisi elinde sultan bolğanşa, Öz eliñde ultan bol

یاد ائلینده سولطان اولونجا، اؤز ائلینده اولتان (باشماق ایچینه قویولان کئچه) اول

***

Esiñ barda el tap

اوُسون/عاغیلین واردا ائلینی تاپ

***

At aynalıp qazığın tabar, Er aynalıp elin tabar

آت دؤنوب پایاسینی/قازیغینی تاپار، ار/ایگید دؤنوب ائلینی تاپار

***

Pelen jerde payda bar, Öz jeriñdey qayda bar

فیلان یئرده فایدا وار، اؤز یئرین کیمی هارادا وار؟

***

Twğan jerdey jer bolmas, Twğan eldey el bolmas

دوغولان یئر کیمی یئر اولماز، دوغولان ائل کیمی ائل اولماز

گونئی آذربایجان سوراقلاری آوروپادا

وفا ایبراهیمووا

فیلولوگییا اوزره فلسفه دوکتورو

     آمئریکا نین ایندیانا اونیوئرسیتئتی‌‌نین پروفئسسورو، گؤرکملی عالیم، تورک فولکلورونون آمئریکادا تانیدیلماسی ایله باغلی چوخسایلی علمی ایشلرین مؤلیفی ایلهان باشگؤز 1984-جو ایلده گونئی آذربایجان آیدینلاریندان اولان علی اصغر مجتهدی‌نین "امثال و حکم در لهجه‌ی‌ محلی آذربایجان" ("آذربایجان یئرلی دیالئکتلرینده آتالار سؤزلری و حیکمتلر") کیتابینی "آذربایجان آتالار سؤزلری" ("Azerbaijanian proverbs") آدی ایله چاپ ائتدیریب. بو دیرلی اثرین رئداکتورو حسن جوادی و پروفئسسور ایلهان باشگؤز کیتابا اؤن سؤز یازیبلار.

      علی اصغر مجتهدی 1905-جی ایلده تبریزده وارلی ضیالی عاییله‌سینده دوغولوب. او، گنج یاشلاریندان آذربایجان ادبیاتینا، آیریجا اولاراق فولکلورونا بؤیوک ماراق گؤستریب، اونلاری اؤیره‌نیب، بیر سیرا فولکلور ماتئریالی توپلاییب. اونون توپلادیغی آذربایجان آتالار سؤزلری ایلک دفعه1955-جی ایلده تبریزده چاپ ائدیلیب. او، گونئی آذربایجا‌نین بؤلگه‌لرینی قاریش-قاریش گزیب، فولکلور ماتئریاللارینی توپلاییب و سیستئم‌لشدیریب. علی اصغر مجتهدی تورک، فارس، اینگیلیس، فرانسیز، عرب دیللرینی بیلدیگینه گؤره توپلادیغی آذربایجان آتالار سؤزلری‌نین بو دیللرده‌کی مومکون قارشیلیغینی دا وئریب.

اوزبیک مقال‌لری/ اؤزبک آتالار سؤزلری/ ضرب المثل‌های ازبکی

الف: احترام پدر و مادر                             

آتنگ باله‌سی بولمه ,آدم باله‌سی بول .

آتان بالاسی اولما، آدام بالاسی اول

 بچه پدرت نباش ,بچه آدم باش .

آتنگ قریسه قل آلمه,آنگ قریسه چوری

آتان قوجالسا قول آلما، آنان قاریسا قاراباش.

اگرپدرت پیر شد غلام نگیر ,اگر مادرت پیرشد کنیز.

آتنگ‌نی اولدیر‌گنگه هم یخشی‌لیک قیل .

آنانی اؤلدورنه بئله یاخشی‌لیق قیل.

حتی به قاتل پدرت هم نیکی کن.

آته‌لر سوزی عقل نینگ کوزی .

آتالار سؤزو، عاغیلین گؤزو.

سخن نیاکان اساس عقل است.