اؤزبک خالق ناغیلی:

حسن و زهره‌

      بیر بار اېکن، بیر یۉق اېکن، قدیم زمانده بیر پاده‌چی چال بیلن کمپیر بار اېکن. اولر‌‌‌‌‌نینگ نصیبه‌، گولبهار و زلفیه دېگن اوچ قیزی بۉله‌ر اېکن. آیدن آی، ییلدن ییل اۉتیبدی، قیزلر‌‌‌‌نینگ بۉیی یېتیبدی. نصیبه‌ ییگیرمه‌ بیرگه‌، گولبهار اۉن تۉقّیزگه، زلفیه اۉن سکّیزگه کیریبدی.

   چال-کمپیر قیزلریگه ساوچی کېلمه‌گنی اوچون کېچه-یو کوندوز خفه‌ بۉلیب یوریشیبدی. کونلردن بیر کونی چال کمپیرگه قره‌ب:

- قریگن چاغیمیزده جوده‌ قیین احوالده قالدیک، بو اوچ قیز اۉغیل بۉلگنده بیزنی باقردی. هېچ بۉلمه‌سه‌ بولرگه ساوچی کېلسه هم میلی اېدی، او هم یۉق، — دېب زارلنیبدی.

کمپیر چالگه جوابه‌ن:

— بیز‌نینگ کسبیمیز قشّاق پاده‌چیلیک بۉلگنیدن کېین قیزلریمیزنی کیم هم آله‌ر اېدی؟ —  دېبدی. چال اۉیلب توریب، کمپیرگه بونده‌ی دېبدی:

— بیر مصلحت بار، قیزلریمیزنی اۉزیمیزگه اۉخشه‌گن کمبغلگه بېرسه‌ک دېیمن. اگر اولر معقول تاپسه، یېنگیل-اېلپی تۉی قیلیب، قیزیمیزنی بېره‌یلیک! چال‌‌‌‌‌نینگ بو مصلحتی کمپیرگه معقول توشیبدی.

ÖZBƏK XALQ NAĞILI

Hasan va Zuhra

 Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, qadim zamonda bir podachi chol bilan kampir bor ekan.

Ularning Nasiba, Gulbahor va Zulfiya degan uch qizi bo‘lar ekan.

Oydan oy, yildan yil o‘tibdi, qizlarning bo‘yi yetibdi. Nasiba yigirma birga, Gulbahor o‘n to‘qqizga, Zulfiya o‘n sakkizga kiribdi.

Chol-kampir qizlariga sovchi kelmagani uchun kecha-yu kunduz xafa bo‘lib yurishibdi.

Kunlardan bir kuni chol kampirga qarab:

— Qarigan chog‘imizda juda qiyin ahvolda qoldik, bu uch qiz o‘g‘il bo‘lganda bizni boqardi. Hech bo‘lmasa bularga sovchi kelsa ham mayli edi, u ham yo‘q, — deb zorlanibdi.

Kampir cholga javoban:

— Bizning kasbimiz qashshoq podachilik bo‘lganidan keyin qizlarimizni kim ham olar edi? —  debdi. Chol o‘ylab turib, kampirga bunday debdi:

— Bir maslahat bor, qizlarimizni o‘zimizga o‘xshagan kambag‘alga bersak deyman. Agar ular ma’qul topsa, yengil-elpi to‘y qilib, qizimizni beraylik!

Cholning bu maslahati kampirga ma’qul tushibdi.

ماوی ایتین گؤزلری

قابریئل قارسیا مارکئس

       او، دیقتله منه باخیردی، منسه، بو قیزی اولّلر هاردا گؤردوگومو یادیما سالا بیلمیردیم. اونون نم و مأیوس باخیشلاری کئروْسین لامپاسی‌نین تیترک ایشیغیندا پاریلدادی و من خاطیرلادیم کی، بو اوتاق و بو لامپا هر گئجه یوخوما گیریر، هر گئجه بوردا ایضطیرابلی گؤزلری اولان بو قیزلا گؤروشورم. هه-هه، من هر گئجه یوخو ایله گئرچک‌لیگین غئیری-موعین سرحدّینی آشاراق محض اونو گؤرورم.

    ستولا سؤیکه‌نیب آغیرلیغیمی اونون آرخا آیاقلاری اوستونده تارازلاشدیراراق سیقارئت آختاریب یاندیردیم، آجی توستو حالقالاری هاوایا قالخدی. بیز سوسموشدوق.  من ستولدا ییرغالانیر، او ایسه آغاپپاق اوزون بارماقلارینی لامپا‌نین شوشه‌سینده قیزدیریردی. اونون گؤز قاپاقلاریندا کؤلگه‌لر تیتره‌ییردی. منه ائله گلدی کی، نسه دئمه‌لی‌یم، اودور کی، فیکیرلشمه‌دن دیللندیم: "ماوی ایتین گؤزلری".

 او دا غمگین-غمگین جاواب وئردی: "هه. آرتیق بیز بونو هئچ واخت اونوتماریق".

 او، لامپا‌نین دایره‌وی ایشیغیندان کنارا چکیلدی و تکرار ائتدی: "ماوی ایتین گؤزلری. من بونو هر یئرده یازمیشدیم".

    او چئوریلدی و توالئت ستولونا یاخینلاشدی. آی ایشیغی دوشموش گوزگوده اونون اوزو - اوزونون عکسی، لامپا‌نین ایتیرک ایشیغیندا یوخ اولماغا حاضیرلاشان اوپتیک اوبرازی، اوخشاری گؤروندو.

    سویوق کول رنگلی غمگین گؤزلری کدرله منه باخدی و یئره دیکیلدی، صدفدن دوزلدیلمیش پودرا قوتوسونو آچدی، پودرا یاستیغینی آلنینا، بورنونا توخوندوردو.

"من قورخورام کی، - دئدی، - بو اوتاق باشقا بیری‌نین یوخوسونا گیرر و بوردا هر شئیی قاریشدیرارلار".

پودرا قابینی شاققیلداداراق باغلادی و آیاغا قالخیب لامپایا یاخینلاشدی. "سنه سویوق اولمور؟" - سوروشدو.

 "هردن اولور …" - جاواب وئردیم.

ایراندا حورّییّت

جلیل محمدقولوزاده

کؤچورن:عباس ائلچین

      بیزیم مسجیدین دالیندا، قاپی‌‌نین سکیسینده اللی-اللی بئش یاشیندا بیر کیشی اوتوروب کاسیبلیق ائدیر؛ بونون پئشه‌سی بیساواد موسلمانلارا و چوخ واخت ایران غریبلرینه مکتوب یازماقدیر. بو کیشی‌‌نین آدی مشَدی موللا حسندیر.

      مشَدینی بورادا یایدا دا گؤرمک اولار، قیشدا دا، پاییزدا دا و باهاردا دا. گاه واخت یای فصلی کوچه ایله کئچن واخت گؤرورسن کی، مشَدی موللا حسن باشینی دایاییب سکی‌‌نین بوجاغینا، مورگوله‌ییر، یا بیر اؤزگه واخت کئچنده گؤرورسن: بیر او تایلی چؤمبه‌لیب مشَدی‌‌نین قاباغیندا و مشَدی گؤزلوگو بورنونون اوسته کئچیردیب، سول دیزی اوسته الی‌‌نین ایچینده یاریم ورق چیرکلی کاغیذ توتوب او باشینی یوخاری قالخیزیب، گؤزلوگون آلتیندان کاغیذا باخیب، فارسجا اوخویور: "و ثانیا: اگر بیزیم ویلایتین احوالینی خبر آلماق ایسته‌سنیز، لیلحمدولله، ساغ و سالامات سیزین عؤمرونوزه دوعاگو واریق و اؤزگه بیر نیگارانلیغیمیز یوخدور، ساوای سیزین آیریلیغینیزدان؛ خوداوندی-عالم بیر سبب سالسایدی کی، سیزی من بیر ده گؤره ایدیم...."

Köruğlı

(Qazaqşa)

Begäli sınşı xanğa at sınap beretin sınşı eken. Birneşe ret at sınap beredi. Tağı bir küni at sınawğa ketedi. Ol ketkende äyeli jükti eken, jükti äyeli Begäli ketken soñ, dünïeden ötedi. Bir künderi: «Äyeliniñ qabırınan bala şığıp jür»,— degen söz boladı. Begäli äyeliniñ qabırınan bala şığıp jür degendi estip: «Ne isteymin?» — dep xanğa baradı.
Sonda xan Begälige bılay dep aqıl qosadı: «Sen barıp er jasat, onıñ üstine şırış jaqtır, qwırşaq jasat, asıq alıp, bärin de alıp barıp kördiñ awzına qoy. Äyel bala bolsa qwırşaq oynar. Er bala bolsa, erge minip alıp jerdi sabalap otırar. Er körge sıymaydı ğoy, balanı şırış ustap alıp jibermes, sosın ustap alwğa boladı», — dedi.
Osı zattardı qoyıp, özi molanıñ tübine barıp, buğıp jata qaladı. Bir mezgilde bala körden şığıp, erge minip alıp, «şw-şwlep» jerdi sabalay bastaydı, qwırşaqtardı laqtırıp tastaydı. Bunı körip Begäli balanı ustay aladı, bala baqırıp jılaydı:
«Meniñ emip jatqan aq mamam bar, şeşem de, äkem de sen emes»,— deydi. Jılap qoymağan soñ balanı qaytadan qoya beredi. Bala körge kirip qayta şığıp: «Aq mamam bar edi, şeşem bar edi, birewi de joq, qw süyek bolıp jatır, äkem sen ekensiñ»,— dedi.
Balanı ertip, üyine alıp barıp, balanıñ atın körden şıqqan Köruğlı dep qoydı. Toğız kün toyın, on eki kün oyın jasaydı. Bir-eki jıldan keyin, balası ösken soñ, xan Begälige tağı at izdetip jiberedi. Sol ketkennen üş ay jürip, üş at arıtıp, bir Ğïrat degen attı alıp keledi, onı xanğa aparıp beredi. Ol at toqsan urğanda ayağın toğız basadı. «Sınşınıñ közi ağarğan eken, közin oyıp alıp, atın özine aparıp beriñder»,— deydi xan.
Begäliniñ közin oyıp alıp attı özine äkelip beredi.

سویوق داش

یوسیف صمداوغلو

      جیغیرین قیراغینداکی، اوستونه ایشیق دوشنده گوموشدن تؤکولموش کیمی گؤرونن بو هامار داش، واختیله داغلارین باشیندان آخیب چاغلایا-چاغلایا بو یئرلردن کئچن بؤیوک بیر چایدان یادیگار قالمیشدی.

      هاوالار یاخشی کئچنده، یاغیش، دومان اولمایاندا، اوغلان هر گئجه مئشه‌یه گلیر، بو داشین اوستونده اوتوروب پاپیروس یاندیریر، دوشونور، مئشه‌‌نین هنیرتیسینه قولاق آسیر.

      اونا ائله گلیر کی، گؤیدن اوتلارین، یارپاقلارین اوستونه گؤرونمز داملالار دوشور، پالچالانیب جینگیلده‌ییر.

      بو جینگیلتی اونا یوخودا ائشیتدیگی موسیقینی آندیریر. او، همیشه یوخودا موسیقی ائشیدیر و غریبه –غریبه رنگلر گؤرور. سحرلر بو موسیقینی، رنگلری یادینا سالماق ایسته‌ییر، لاکین هئچ بیر شئی خاطیرلایا بیلمه‌ییب عذاب چکیر...

      قیز خیردا و سسسیز آددیملارلا آغاجلارین آراسیندان چیخیب اوغلانا یاناشاندا او، یئریندن قالخیر، سالام وئرمه‌دن، دینمز-سؤیله‌مز پئنجگینی چیخاریب قیزین چیی‌نینه سالیر. قیز همیشه بیله-بیله نازیک پالتاردا گلیر کی، اوغلا‌نین پئنجگینه بورونسون.

     بو گئجه قیز گئجیکیر، آی لاپ یوخاری قالخاندا، آغاجلارین کؤلگه‌لری قیسالاندا گلیر. گلیر و اوزاقدا دایانیر. اوغلان دورور، پئنجگی‌نین دویمه‌لرینی آچا-آچا قیزا یاناشیر... قیزین اَینینده‌کی آغ یون ژاکئتی گؤروب پئنجگینی چیخارمیر، نسه دئمک ایسته‌ییر، آنجاق دئمیر، گئری دؤنوب داشین اوستونده اوتورور. و بیردن اونا ائله گلیر کی، عئینیله یوخودا گؤردوگو کیمی، ایندیجه آغاجلارین آراسیندان قارا بیر دومان قیوریلا-قیوریلا آخیب قیزی آپاراجاق، او ایسه هئچ بیر موقاویمت گؤستره بیلمه‌ییب اوتوردوغو یئرده‌جه چاپالایاجاق.

 اؤزبک خالق ناغیلی

آلدار کوسانین ائششک توخوملاری  

چئویری: عباس ائلچین

     خالق  آراسیندا، بیر مثل وار: "کاسیبی دوه اوسته بؤوه سانجار،".  یاغیشلی بیر گون آلدار کوسا دوه‌ ایله یوخ، ائششگه مینیب ائوه گلیردی، او ائله‌جه‌ده چتین‌لیکله اؤزو ایله ایکی یوکلو ائششگینی چکیردی. گئجه یاریسی سمرقند ایله قونشو اولان عالیمکنت کندینه یئتیشدی.

     عالیمکنت خالقی هئچ واخت یاشادیقلاری کنده فیکیرلشمه‌ییب کوچه‌لری همیشه باتاقلیق ایدی.  بازارین اورتالاریندا، آلدار کوسانین ائششکلری باتاقلیغا باتدی. آلدار کوسا قیشقیریب خالقی یاردیما چاغیرسادا کیمسه ایستی یورغان- دوشگیندن چیخیب اونون یاردیمینا گلمه‌دی. عالیمکنت خالقی‌نین یوخوسو چوخ آغیر ایدی. باتلاق ائششکلری ایچینه  چکیردی. آلدار کوسا گوجلوکله تکجه اؤزونو قورتارا بیلدی. یوکلردنسه، یالنیز  لوبیا تورباسینی ساخلایا بیلدی.

     سحره‌دک ائششکلر باتلاغا باتییب یالنیز قولاقلاری گؤرولدو. آلدار کوسا آغلاماغا باشلادی.لاپدان او زامان زنگین آدام جانبای سمرقنددن  گلیردی. او آلدار کوسادان سوروشدو:

  - "هوی! آلدار کوسا بورادا نه ائدیرسن؟

  آلدار کوسا جاواب وئردی:

 - "گون آیدین، قارداش. دینجیمی آلیرام"

  جانبای شاشقین-شاشقین اوندان سوروشدو:

- " اونلار ائششگین قولاقلاری دئییل باتاقلیقدان گؤرونور؟"

  آلدار کوسا:

  - "هه، من ائششک اکمیشم".

  جانبای:

  - نه؟

  آلدار کوسا:

 - "من دونن اوچ ائششک توخومونو اکدیم ایندی اونلار بؤیویورلر".

  جانبای سارسیلدی:

 - " دویو بیتکیسی‌نین، بوغدا، پامبیق بیتکیسی‌نین توخومونون اکیله‌ بیلمه‌سینی بیلیردیم آنجاق ایندییه‌دک ائششک توخومونون اکیلمه‌سینی ائشیتمه‌میشدیم".

آلدار کوسا اونا باتاقلیقدان گؤرولن ائششکلرین قولاقلارینی گؤسته‌ره‌رک دئدی:

 - "گؤرمورسونوزمو؟ ائششکلر بؤیویور".

 جانبای:

- " اونلار هاچان بؤیویه‌جکلر؛ اونلارا هاچان مینیب یوک چاتماق اولار؟"

آلدار کوسا:

- "بیر آیدان سونرا... آرتیق سورغو-سوال یئتر، من چوخ یورغونام. دایانمایین یولوزنوزو گئدین"!

 آلدار کوسا اؤز-اؤزونه دئدی : "اؤلودن چوخ دیری!".

 جانبای:

  - "سیزده ائششک توخوملاریندان واردیر؟"

آلدار کوسا آغیزینی اییشدیره‌رک گولوب توربادا اولان لوبیا توخوملارینی گؤستردی.

آج گؤز جانبای، آلدار کوسانین گؤستردیگی توخوملاردان گؤیه‌ره‌جک ائششک سوروسونو گؤز اؤنونه گتیره‌‌رک، سوروشدو:

 - "لوطفن، منه ائششکلرین توخوملارینی ساتین ".

آلدار کوسا دؤنه-دؤنه آلیش-وئریشدن بویون قاچیردی آنجاق سونوندا جانبای لوبیا تورباسینی بئش قیزیل روبل‌لا آلیب آتینی دا اوسته‌لیک وئردی.

آلدار کوسا جانباین آتینی مینیب اوچ-دؤرد قامچی چالاراق آرادان چیخدی.

جانبای چؤمبه‌لیب  ائششکلرین بؤیومگینی گؤزله‌دی.

 دئییلنلره گؤره، جانبای هله ده اورادا اوتوروب  ائششکلری بؤیومگینی گؤزله‌ییر .

شئیطانین حیله سی

لئو تولستوی

قازاق ناغیلی

کئچل اوغلان

Tazşa Bala (Qazaqşa)

کؤچورن:عباس ائلچین

   اسکیده بیر قوجا، قاری وار ایمیش. اونلارین اوچ بالاسی، بئش کئچیسی وار ایمیش. بیر گون بؤیوک بالاسی باشقا یئرده فایدالی ایش اؤیرنمک ایسته‌ییب، اؤز پایینا دوشن کئچینی کسیب، اتیندن قاری ایله قوجایا بیر پارچا بئله وئرمه‌دن چؤنوب گئتمیشدی.

     گلیرکن بیر هونرلی زنگینه توش گلمیش. هونر اؤیرنمک اوچون او زنگینه نؤکر اولموش. او هونرچی زنگین چوخ آجیماسیز بیر آدام ایمیش، او نؤکر ایگیدی بیر صاندیغا سالیب، آجلیقدان اؤلدورموشدو. ائوینده قالان اورتانجی بالاسی دا هونر اؤیرنمک ایسته‌ییب، او دا آغا قارداشی‌نین گئتدیگی یول ایله گئدیب، هونرچی زنگینه نؤکر اولموش. هونرچی زنگین اونودا آجلیقدان اؤلدورموشدو. اوچونجو اوغلو کئچل اوغلان او دا آغا قارداشلاری کیمی اؤز پایینا دوشن کئچیسین کسیب، یاری اتین آتا-آناسینا وئریب، اونلاردان روخصت آلیب، چیخیب گئتمیشدی.

     گلیرکن، بیر سورو قویونا راست گلمیش، قویون سوروسونون قویونچوسونا سوروشسا، بو قویونلار هونرچی زنگینین ایمیش. قویونچو بیر قوجا ایمیش. او کئچل اوغلاندان:"بالام، هارایا گئدیرسن؟"-دئیه سوروشموش. کئچل اوغلان،" هونر اؤیرنمگه گئدیرم"- دئیه جاواب وئرمیش. اوندا قوجا دوروب،" بو سؤزونو هئچ کیمه دئمه،  اؤزون یالان دانیشما"دئیه سؤیله‌میش. اوندان سونرا بو بالا قوجانین سؤیله‌دیگی دوغرو ایمیش دئیه دوشونوب، هونرچی زنگینه گئتمیشدی. زنگینین ائوینه قونوب، ائرته‌سی گون گئدیرم دئیه حاضیرلاشاندا، هونرچی زنگین کئچل اوغلاندان، "بالام، هارایا گئدیرسن؟ یولون آچیق اولسون"، دئیه سورشموش.کئچل اوغلان جاوابیندا، " من اؤزون کیمی اوغلو اولمایانا بالا اولورام" ، دئمیش. اوندا هونرچی: "سن منیمله قال،بالا اول، بیزیم آغ قوچو کّس، توی ائدیب، آشیق ایلیگینی اتی ایله اؤزون یئ، من اؤزوم یولچو اولارام"،- دئیه سؤیله‌میش ده اؤزو یولونا گئتمیش. کئچل اوغلان: " تامام آتا، یاخشی اول"، دئیه ائوده قالیر.

Tazşa Bala

qazaqşa

کئچل اوغلان (تورکجه)

Lazzat Urakova

     Ertede bir şal men kempir bolıptı. Olardıñ üş balası, bes eşkisi bar eken. Bir küni ülken balası basqa jerden payda käsip qıluwğa talap etip, özine tiygen eşkisin soyıp alıp, etinen kempir men şalğa bir tüyir de bermesten arqalap ketipti.

     Kele jatıp bir önerşi baydikine kezigipti. Bul bayğa öner üyrenüwge jaldanıptı. Önerşi bay öte qattı jawız adam eken, ol jaldanğan jigitti bir sandıqqa salıp qoyıp, aştan öltiripti. Üyinde qalğan ortanşı balası bul da öner üyrenbekke talap etip, ol da ağasınıñ ketken jolımen ketip, önerşi bayğa kelip jaldanıptı. Önerşi bay onı da aştan öltiripti. Üşinşi ulı Tazşa bala o da ağalarınday özine tiygen enşi eşkisin soyıp alıp, jartı etin äke-şeşesine berip, olardan ruqsat alıp, jürip ketipti.
     Kele jatsa, bir qora qoyğa uşıraptı, bir qora qoydıñ qoyşısına surasa, bul qoylar önerşi baydiki eken. Qoyşısı bir şal eken. Ol Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ?” – dep. Tazşa bala jawap beredi: “Öner üyrenüwge baramın”, - dep. Sonda şal turıp aytadı: “Balam, bul söziñdi eşkimge aytpa, öziñ ötirik aytpa”, - depti. Sonan soñ bul bala şaldıñ aytqanı ras eken dep oylap, önerşi bayğa barıptı. Baydıñ üyine qonıp, erteñ jüreyin dep jatqanda, önerşi bay Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ, jolıñ bolsın”, - depti. Tazşa bala jawap beredi: “Men öziñdey er balası joqqa enşiles bala bolamın”, - dep. Sonda önerşi aytadı: “Balam, sen mağan qal, bala bol, bizdiñ aq qunan qoydı soyıp, toy qılıp, asıq jiligin etimen öziñ jep qoyarsıñ, men özim jolawşı baramın”, - deydi de, özi jolına ketedi. Tazşa bala: “Hoş, äke, jaqsı bol”, - dep üyde qaladı.

سئوگی، زنگین‌لیک بیرده اردملیک

کؤچورن: عباس ائلچین

       بیر گون بیر قادین ائولریندن ائشیگه چیخاندا اوچ آغساققال یاشلی کیشی گؤردو. او: -" قوجا بابالار، سیز آجمیشسینیز، ائویمیزه بویورون سیزه یئمک سوناییم"- دئدی. یاشلیلارین بیری قادیندان حیات یولداشی‌نین هارادا اولدوغونو سوروشدو. او قادین یولداشی‌نین ائوده اولمادیغینی سؤیله‌دی. اوندا یاشلی:

- یولداشینیز ائوده اولماسا، بیز سیزین ائوینیزه گیره بیلمه‌ریک- دئدی.
     آخشام اری گلنده قادین اوچ یاشلی‌یا گؤره یولداشینا دانیشدی. اری ده:" ائشیگه باخ گؤر، اونلار باییردا اوتوروبلارسا اونلاری یئمگه چاغیر" دئدی. قادین یاشلیلاری گؤروب یانلارینا واراراق،" ایندی یولداشیم گلدی. دیله‌ییرم؛ ائوه گیریب بیزه قوناق اولاسینیز دا" دئدی. اوندا یاشلیلاردان بیری: " بیز اوچوموز بیرگه بیر ائوه گیره بیلمه‌ریک. ساغ یانیمداکی دایانان "زنگین‌لیک"، سول یانیمداکی "اردملیک"، من ایسه "سئوگی". ائوینیزه اوچوموزدن تکجه بیریمیز گیره بیله‌ریک. گئدیب یولداشینیز ایله قونوشون، هانسیسا اولسا بیرییمیزی قوناقلیغا چاغیرین" دئدی. قادین ائوینه گیریب اولوب گئچنلری ارینه دانیشدی. ار- آرواد گنگه‌شیب،(مصلحت‌له‌شیب) سئوگینی چاغیرماغی دوزگون بیلدیلر.او قادین ائشیگه چیخدی دا "سئوگی" آدلی یاشلینی قوناقلیغا چاغیردی. "سئوگی" دوروب یورومگه باشلادی. آردیندان "زنگین‌لیک" ایله " اردملیک" ده یورومگه باشلادیلار. او قادین:

- بیز سونوندا، تکجه سئوگینی چاغیردیق، سیز نمنه اوچون گلیرسینیز؟- دئیه سوروشدو. اوندا  اونلار یانیت وئردیلر:

- سیز تکجه  اردملیک یا دا زنگین‌لیگی چاغیرمیش اولسایدینیز، ایندیکی ‌کیمی ایکیسی ده سیزه وارمازدی. آنجاق سیز سئوگینی چاغیردینیز. بو دورومدا اوچوموزده گلمه‌لی اولدوق- دئدیلر. قادینین " نمنه اوچون؟" دئین سورغوسونا اونلار:

- " ندنی سئوگی  اولان یئرده  زنگین‌لیک ده اردملیک ده اولار"-  دئیه  یانیت وئردیلر.

Türkmençe hekaýa

söýgi, baýlyk hem-de üstünlik

    bir gün bir aýal maşgala öýünden daşary çykanynda üç sany aksakgal ýaşulyny gördi. ol: – ýaşulular, siz ajygansyňyz, öýümize giriň, size nahar hödür edeýin – diýdi.ýaşulularyň biri ol aýaldan ýan ýoldaşynyň nirededigini sorady. ol aýal ýoldaşynyň öýde ýokdugyny aýtdy. onda ýaşuly:
– ýoldaşyňyz öýde ýok bolsa, biz siziň öýüňize girip bilmeris – diýdi.

     agşam adamsy gelende ol aýal üç ýaşuly barada ýoldaşyna gürrüň berdi. adamsy hem: “daşary seredip gör. eger olar daşarda oturan bolsalar, olary nahara çagyr” diýdi. ol aýal ýaşululary görüp, olaryň ýanyna bardy we “indi ýoldaşym geldi. haýyş edýärin, öýe girip bize myhman bolaýyň-da” diýdi. onda ol ýaşululardan biri: “biz üçimiz bile hiç bir öýe girmeris. sag tarapymdaky daýyň „baýlyk“, çep tarapymdaky „üstünlik“, men bolsa „söýgi“. öýüňize üçimizden diňe birimiz girip bileris. gidip ýoldaşyňyz bilen maslahatlaşyň we haýsy hem bolsa birimizi myhmançylyga kabul ediň” diýdi. ol aýal öýüne girdi we bar bolup geçenleri adamsyna gürrüň berdi. är-aýal maslahatlaşyp, söýgini çagyrmagy makul bildiler. ol aýal daşary çykdy-da, “söýgi” atly ýaşulyny myhmançylyga çagyrdy. söýgi ýerinden turup, ýöremäge başlady. yzyndan „baýlyk“ we „üstünlik“ hem ýöräp başlady. ol aýal:

– biz diňe söýgini çagyrdyk ahyryn, siz näme üçin gelýärsiňiz? – diýip sorady. onda olar jogap berdiler:

– eger siz diňe üstünligi ýa-da baýlygy çagyran bolsadyňyz, beýleki ikisi size barmazdy. emma siz söýgini çagyrdyňyz. bu ýagdaýda üçimiz hem gelmeli bolduk – diýdiler. aýalyň “näme üçin?” diýen soragyna olar “sebäbi söýginiň bar ýerinde baýlyk we üstünlik hem bolýandyr” diýip jogap berdiler.

اۉزبېکچه افندی (موللا نصرالدین) لطیفه‌لری

کؤچورن: عباس ائلچین

     افندی بازارگه اېشگینی آلیب باریب، دلّالگه بېردی. بیر خریدار اونینگ تیشینی کۉرماقچی بۉلگن اېدی، اېشک خریدار نینگ قۉلینی تیشلب آلیبدی. خریدار قۉلینی اوشله‌گنیچه کېتوریبدی. آره‌دن بیر آز وقت اۉتگچ، ایکّینچی خریدار کېلیب، او هم اېشکنی سیله‌ب کۉرماقچی بۉلگن اېدی، اېشک اونی تېپیب یوباردی. بو خریدار هم آقساقلنیب کېتیب قالیبدی. دلّال افندی‌نینگ آلدیگه کېلیب غضب بیلن:

— اېشه‌گینگیز نینگ فعلی یامان اېکن. آلدیدن کېلگننی تیشله‌یدی، آرقه‌سیدن کېلگننی تېپه‌دی. بو اېشکنی بیراو تېکینگه هم آلمه‌یدی، - دېسه،

— اېشکنی مېن بو یېرگه ساتگنی آلیب کېلگنیم یۉق، - دېدی افندی، — اونینگ مېنگه کۉرسه‌تگن عذابینی باشقه‌لر هم ته‌تیب کۉرسین، - دېب آلیب کېلگن اېدیم.

     موللا نصرالدین ائششگینی بازارا آپاریب دلّالا وئردی. بیر آلیجی اونون دیشینی گؤرمک ایسته‌دی، ائششگ آلیجی‌نین قولونو دیشله‌‌دی. آلیجی قولونو توتوب گئتدی. آرادان بیر آز واخت اؤتجک، ایکینجی آلیجی گلیب، اودا ائششگی تومارلاییب گؤرمک ایسته‌دی، ائششک اونو تپیپ یولا سالدی. بو آلیجی دا  آخساقلانیب گئتدی. دلال موللا نصرالدینین اؤنونه گلیب غضب ایله:

- ائششگینیز داورانیشی یامان ایمیش. قاباقدان گلنی دیشله‌دی، آرخادان گلنی تپیکله‌دی. بو ائششگی بیرجه قیرانا بئله آلمادیلار- دئسه،

- من ائششگی بو یئره ساتماق اوچون گتیرمه‌دیم،- دئدی موللا،- اونون منه گؤستردیگی عذابینی باشقالاری دا دادیب گؤرسون- دئیه گؤرتوروب گتیرمیشم.

*

     افندی بیر کونی قۉشنیسیدن قازان سۉرب چیقیبدی. آره‌دن بیر هفته‌ اۉتگچ، قازاننی ایکّیته قیلیب آلیب چیقیبدی. قۉشنیسی حیران بۉلیب:

گولمه‌لی آدامین یوخوسو

فیودور دوستویئوسکی

چئویری: ایلاهه اوجاروح

  1  

     من گولمه‌لی آدامام. ایندی منه دلی دئییرلر. اونلارا هله ده گولمه‌لی گؤرونمه‌سه‌یدیم، دلی ساییلماغیم روتبه‌مین قالخماسی اولاردی. آما داها هئچ آجیقلانمیرام، ایندی اونلارین هامیسی منه عزیزدیر، اوستومه گولنده ده نییسه لاپ عزیز گلیرلر. اونلارا باخاندا بو قدر کدرلنمه‌سه‌یدیم، اؤزوم ده گولردیم، البتده، اؤزومه یوخ - اونلاری سئودیگیمدن گولردیم. کدریمین سببی بودور کی، من حقیقتی بیلیرم، اونلارسا یوخ. اووه، حقیقتی تک بیلمک آداما نئجه ده چتیندیر! آما اونلار بونو باشا دوشمز. یوخ، باشا دوشمز.

خسیس جنگاور

میخایل زوششئنکو

چئویری: رشید محمدوو

     قزئتین ایداره مودیری چوخ شیرین‌دیللی، خوش اوزلو آدام ایدی. هر دفعه پولومو ایستمک اوچون یانینا گئدنده خطیریمی سوروشار، احوالیملا ماراقلاناردی. هرچند کی بورجلو اولدوغو پولو اؤده‌مزدی آما نئجه چتین وضعیتده اولدوغومو باشا دوشدویونو قئید ائدر، کؤنلومو آلاردی.

     ایشین غریبه طرفی اودور کی پول وئرمه‌مک اوچون اؤنه سوردویو سببلر چوخ واخت منه ده منطیقلی گلیردی. مثلا آیین 10-دا پولو ایستمه‌یه گئدنده اللرینی گؤیه قالدیرار، حزین-حزین گولومسردی:

- سیز آللاه اؤزونوز دئیین، بئله حسابا-کیتابا سیغمایان گونده آدام هئچ پول ایستمه‌یه گلرمی؟ آیین 10-اودور، حالبوکی من آیین 15-ده مورتتیبلر، دامغاچیلارا، مأمورلارا پول اؤدمه‌لی‌یم. منیم یئریمه سیز اولسانیز نه ائدردینیز؟

    نزاکتلی ایداره مودیریندن بو سؤزلری ائشیدندن سونرا من ده اونا حاق قازاندیرماغا باشلادیم. آیین 10-او دوغرودان دا پول ایستمک اوچون هئچ یاخشی واخت دئییلدی…

     طبیعی کی مطبعه‌دن الی‌بوش چیخاردیم. بو دفعه آیین دوز 20-ده مطبعه‌یه اؤزومو چاتدیراردیم. منی گؤرن شیرین‌دیللی ایداره مودیری یئنه قوللارینی اوینادار، یازیق-یازیق گولومسردی:

-ائه عزیزیم، پول ایستمک اوچون ائله واخت سئچیرسینیز کی…جعمی 5 گون قاباق بوتون پوللاری پایلادیم. من ایندی هاردان تاپیب سیزه پول وئریم آخی؟ اؤزونوزو منیم یئریمه قویون و فیکیرلشین!

     ایکی آی بویونجا هئچ سسیمی چیخارمادان آیین موعین گونلرینده مطبعه بیناسی‌نین بئشینجی مرتبه‌سینه چیخدیم. اوچونجو آیا چاتاندا آرتیق سسیمین تونونو قالدیرماغا، نئجه دئیرلر طلب ائتمه‌یه باشلادیم.

     ایداره مودیری اللری ایله غریبه ایشاره‌لر جیزیر، باشینی اوینادیر آما هئچ جور پولو وئرمیردی. پول وئرمه‌یین هئچ ده خوش اولمایان، جان‌سیخیجی بیر عمل اولدوغونو من ده بیلیرم. آما آخی بوندان منه نه؟ من اؤز حاقیمی ایسته‌ییرم. بونا گؤره ده توتدوغوم یولدان دؤنمه‌می، بو مسله‌ده سونا قدر گئتمه‌یه قرار وئردیم.

     گئتدیکجه آرتان زیارتلریمدن ایداره مودیری‌نین ناراحات اولماغا باشلادیغینی حیس ائدیردیم. یازیق آدام منیمله گؤز-گؤزه گلمه‌مه‌یه چالیشیردی. باشینی اؤنه اَییر، کاغیذلارین ایچینده ایتیب باتیردی.

     آیین بیلمیرم نئچه‌سی ایدی، یئنه اورا گئتمیشدیم. یانیندا تانیمادیغیم بیر آدام اوتورموشدو. من اوردا هئچ کیم یوخموش کیمی حرکت ائتدیم. ایداره مودیرینی قورخوتماغا باشلادیم. اونا دئدیم کی:

-بسدیر آرتیق! یا ائله گونو بو گون پولو وئریرسن یا دا من نه ائده‌جگیمی یاخشی بیلیرم.

یامان حیرصلنمیشدیم. عصبدن سسیم تیره‌ییردی.

     بیردن بیر هیچقیریق سسی گلدی. قورخو ایله ایداره مودیرینه باخدیم. یازیق آدام اللری ایله اوزونو توتوب، یانینداکی آداما هئچ فیکیر وئرمه‌دن اوشاق کیمی آغلاییردی.

     اونون حالی منه یامان توخوندو. اؤز-اؤزومه لعنت اوخویاراق اوتاقدان چیخدیم.

     اؤزومه نیفرت ائتمه‌یه باشلامیشدیم. گؤر بئزدیریجی حرکتلریمله آدامی نه حالا سالمیشدیم. من دوغرودان دا پیس و مرحمتسیز آدام ایدیم. اینسان بئله ایشلرده آزاجیق آنلاییش گؤسترر. بس نئجه، یازیغین پولو یوخدورسا آخی هاردان تاپیب منه وئرسین؟ یقین کی او اؤزو ده بونا گؤره عذاب چکیردی. ائله‌دیگیم کوبودلوغا گؤره عوذر ایستمه‌یه قرار وئردیم. حتّی اونا:

-هئچ کدرلنمه دوستوم، دئیه‌جکدیم.نه قدر لازیمدیرسا من گؤزله‌یه‌رم…

باخ بونلاری دئمک اوچون یئنیدن اوتاغا قاییتدیم. آما ایچری داخیل اولاندا تجوبدن یئریمده‌جه دونوب قالدیم. ایداره مودیری کرئسلوسونا یاسلانیب قهقهه ایله گولوردو. قارنی، بوخاغی، بیغی قهقهه ایله بیرگه تیتره‌ییردی. قاباغینداکی آداما بئله دئدیگینی ائشیتدیم:

- نه ائدک آی قارداش؟ اؤزون گؤرورسن کی آدامدان گنه کیمی یاپیشیرلار. گلن بیر نفر دئییل کی…هانسی بیرینه درد آنلاداسان؟ من ده بو ضررسیز چاره‌یه باش وورورام. بونلارین اکثریتی یازیچی-شاعیر طایفاسیدیر. هر شئیدن تئزجه کؤوره‌لیرلر. منی بو حالدا گؤرنده ایسه عومومیتله بورا گلمکلرینه پئشمان اولورلار. منیم ده بیر نئچه گون جانیم قورتاریر. بو کیچیک حیله‌نی منه چوخ گؤرمه. آما حئیف کی گلنلرین هئچ ده هامیسی بونون کیمی آخماق اولمور.

     سؤزون آخیرینی ائشیتمه‌یه حؤوصله‌م چاتمادی. یومروغومو ستولا چیرپدیم و تئز پولو وئرمگینی ایسته‌دیم.

     ایداره مودیری اوزومه باخمادان کاغیذیمین اوستونه "صاباح اؤده‌نیلسین" امرینی یازدی. صاباحی گون گئتدیم و پولومو آلدیم.

بو دانیشدیغیم حادیثه حقیقتدیر. چوخداندیر حئکایه‌لریم اوچون مؤوضولاری حیاتدان گؤتورورم.

کؤچورن: عباس ائلچین