خسیس جنگاور

میخایل زوششئنکو

چئویری: رشید محمدوو

     قزئتین ایداره مودیری چوخ شیرین‌دیللی، خوش اوزلو آدام ایدی. هر دفعه پولومو ایستمک اوچون یانینا گئدنده خطیریمی سوروشار، احوالیملا ماراقلاناردی. هرچند کی بورجلو اولدوغو پولو اؤده‌مزدی آما نئجه چتین وضعیتده اولدوغومو باشا دوشدویونو قئید ائدر، کؤنلومو آلاردی.

     ایشین غریبه طرفی اودور کی پول وئرمه‌مک اوچون اؤنه سوردویو سببلر چوخ واخت منه ده منطیقلی گلیردی. مثلا آیین 10-دا پولو ایستمه‌یه گئدنده اللرینی گؤیه قالدیرار، حزین-حزین گولومسردی:

- سیز آللاه اؤزونوز دئیین، بئله حسابا-کیتابا سیغمایان گونده آدام هئچ پول ایستمه‌یه گلرمی؟ آیین 10-اودور، حالبوکی من آیین 15-ده مورتتیبلر، دامغاچیلارا، مأمورلارا پول اؤدمه‌لی‌یم. منیم یئریمه سیز اولسانیز نه ائدردینیز؟

    نزاکتلی ایداره مودیریندن بو سؤزلری ائشیدندن سونرا من ده اونا حاق قازاندیرماغا باشلادیم. آیین 10-او دوغرودان دا پول ایستمک اوچون هئچ یاخشی واخت دئییلدی…

     طبیعی کی مطبعه‌دن الی‌بوش چیخاردیم. بو دفعه آیین دوز 20-ده مطبعه‌یه اؤزومو چاتدیراردیم. منی گؤرن شیرین‌دیللی ایداره مودیری یئنه قوللارینی اوینادار، یازیق-یازیق گولومسردی:

-ائه عزیزیم، پول ایستمک اوچون ائله واخت سئچیرسینیز کی…جعمی 5 گون قاباق بوتون پوللاری پایلادیم. من ایندی هاردان تاپیب سیزه پول وئریم آخی؟ اؤزونوزو منیم یئریمه قویون و فیکیرلشین!

     ایکی آی بویونجا هئچ سسیمی چیخارمادان آیین موعین گونلرینده مطبعه بیناسی‌نین بئشینجی مرتبه‌سینه چیخدیم. اوچونجو آیا چاتاندا آرتیق سسیمین تونونو قالدیرماغا، نئجه دئیرلر طلب ائتمه‌یه باشلادیم.

     ایداره مودیری اللری ایله غریبه ایشاره‌لر جیزیر، باشینی اوینادیر آما هئچ جور پولو وئرمیردی. پول وئرمه‌یین هئچ ده خوش اولمایان، جان‌سیخیجی بیر عمل اولدوغونو من ده بیلیرم. آما آخی بوندان منه نه؟ من اؤز حاقیمی ایسته‌ییرم. بونا گؤره ده توتدوغوم یولدان دؤنمه‌می، بو مسله‌ده سونا قدر گئتمه‌یه قرار وئردیم.

     گئتدیکجه آرتان زیارتلریمدن ایداره مودیری‌نین ناراحات اولماغا باشلادیغینی حیس ائدیردیم. یازیق آدام منیمله گؤز-گؤزه گلمه‌مه‌یه چالیشیردی. باشینی اؤنه اَییر، کاغیذلارین ایچینده ایتیب باتیردی.

     آیین بیلمیرم نئچه‌سی ایدی، یئنه اورا گئتمیشدیم. یانیندا تانیمادیغیم بیر آدام اوتورموشدو. من اوردا هئچ کیم یوخموش کیمی حرکت ائتدیم. ایداره مودیرینی قورخوتماغا باشلادیم. اونا دئدیم کی:

-بسدیر آرتیق! یا ائله گونو بو گون پولو وئریرسن یا دا من نه ائده‌جگیمی یاخشی بیلیرم.

یامان حیرصلنمیشدیم. عصبدن سسیم تیره‌ییردی.

     بیردن بیر هیچقیریق سسی گلدی. قورخو ایله ایداره مودیرینه باخدیم. یازیق آدام اللری ایله اوزونو توتوب، یانینداکی آداما هئچ فیکیر وئرمه‌دن اوشاق کیمی آغلاییردی.

     اونون حالی منه یامان توخوندو. اؤز-اؤزومه لعنت اوخویاراق اوتاقدان چیخدیم.

     اؤزومه نیفرت ائتمه‌یه باشلامیشدیم. گؤر بئزدیریجی حرکتلریمله آدامی نه حالا سالمیشدیم. من دوغرودان دا پیس و مرحمتسیز آدام ایدیم. اینسان بئله ایشلرده آزاجیق آنلاییش گؤسترر. بس نئجه، یازیغین پولو یوخدورسا آخی هاردان تاپیب منه وئرسین؟ یقین کی او اؤزو ده بونا گؤره عذاب چکیردی. ائله‌دیگیم کوبودلوغا گؤره عوذر ایستمه‌یه قرار وئردیم. حتّی اونا:

-هئچ کدرلنمه دوستوم، دئیه‌جکدیم.نه قدر لازیمدیرسا من گؤزله‌یه‌رم…

باخ بونلاری دئمک اوچون یئنیدن اوتاغا قاییتدیم. آما ایچری داخیل اولاندا تجوبدن یئریمده‌جه دونوب قالدیم. ایداره مودیری کرئسلوسونا یاسلانیب قهقهه ایله گولوردو. قارنی، بوخاغی، بیغی قهقهه ایله بیرگه تیتره‌ییردی. قاباغینداکی آداما بئله دئدیگینی ائشیتدیم:

- نه ائدک آی قارداش؟ اؤزون گؤرورسن کی آدامدان گنه کیمی یاپیشیرلار. گلن بیر نفر دئییل کی…هانسی بیرینه درد آنلاداسان؟ من ده بو ضررسیز چاره‌یه باش وورورام. بونلارین اکثریتی یازیچی-شاعیر طایفاسیدیر. هر شئیدن تئزجه کؤوره‌لیرلر. منی بو حالدا گؤرنده ایسه عومومیتله بورا گلمکلرینه پئشمان اولورلار. منیم ده بیر نئچه گون جانیم قورتاریر. بو کیچیک حیله‌نی منه چوخ گؤرمه. آما حئیف کی گلنلرین هئچ ده هامیسی بونون کیمی آخماق اولمور.

     سؤزون آخیرینی ائشیتمه‌یه حؤوصله‌م چاتمادی. یومروغومو ستولا چیرپدیم و تئز پولو وئرمگینی ایسته‌دیم.

     ایداره مودیری اوزومه باخمادان کاغیذیمین اوستونه "صاباح اؤده‌نیلسین" امرینی یازدی. صاباحی گون گئتدیم و پولومو آلدیم.

بو دانیشدیغیم حادیثه حقیقتدیر. چوخداندیر حئکایه‌لریم اوچون مؤوضولاری حیاتدان گؤتورورم.

کؤچورن: عباس ائلچین

"هامی اوغول بؤیوتموشدو"

رامیز رؤوشن

       یئتیم قولو او قاپیدا، بو قاپیدا یئتیمچیلیکله بؤیوموشدو؛ دامدان ییخیلا-ییخیلا، چایدا بوغولا-بوغولا، دونیانین بوتون پیس ناخوشلوقلارینی چیخارا-چیخارا بؤیوموشدو. آنجاق دامدان ییخیلاندا قیچی سینمامیشدی، چایدا بوغولاندا باتیب اؤلمه‌میشدی، او کی قالدی ناخوشلوقلارا، بوردا مسله بیر آز غلیظلشیر. چونکی یئتیم قولو اوشاق واختی ناخوشلوغا دوشوردوسه، کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغی دا همین ناخوشلوغا سالیردی. قولو چیچک چیخارتدی، کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاق دا چیچک چیخارتدی. قولو تامام ساغالدی، هئچ او چیچگین ایزی-توزو دا قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغین سیر-صیفتینده او چیچکدن چوپور قالدی. قولونون باشی یارا تؤکدو، کندده‌کینئچه-نئچه اوشاغین باشی دا یارا تؤکدو. قولو تامام ساغالدی، هئچ او یارانین ایزی-توزو قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغین باشیندا او یارادان کئچللیک قالدی. بلی، یئتیم قولو بؤیودو، بیر جاوان اوغلان اولدو. تای-توشلاری باشلادیلار ائولنمه‌یه: صیفتی چوپورلار دا ائولندیلر، باشی کئچللر ده. تکجه یئتیم قولو بو قیوریم‌ساچ باشیینان، بو گول کیمی صیفتیینن ائولنمه‌دی کی، ائولنمه‌دی. یئتیم قولو ائولنمه‌یه قورخوردو. قورخوردو کی، ائولنه - اوشاغی اولا، اؤله - اوشاغی یئتیم قالا... یئتیم قولو ائولنمه‌دی کی، اوشاغی یئتیم قالماسین. تای-توشلاری اوغول-اوشاق صاحیبی اولدولار. قولو اؤلمه‌دی. اوغول-اوشاق بؤیودو، بئش یاشینا چاتدی، اون یاشینی اؤتدو، اون بئش یاشیندان آدلادی، - قولو اؤلمه‌دی و باشلادی پئشیمان اولماغا. فیکیرلشدی کی، ائی دادی-بیداد، ائولنسیدیم، ایندی اوغلومون اون بئش یاشی اولاردی...

مضحکه

اوزئییر حاجی‌بیلی

      کندلی‌نین بیری بوغداسینی، باراماسینی آپاریب بازاردا دَیر-دَیمزینه ساتیب بیر دنه آت، بیر دنه ائششک و اَینینه ده بیر دست پالتار آلیب، ائوینه طرف گئدیردی….

     بیر نفر بَی بونو گئندن گؤردو و تعجوب ائله‌دی کی، کندلی‌نین هم آتی وار، هم ده ائششگی. دالدان کندلی‌یه یاخینلاشیب باشینا ائله بیر قاپاز سالدی کی، کندلی آنجاق بیر ساعاتدان سونرا آییلا بیلدی و آییلاندان سونرا دا باخیب گؤردو کی، ائششک یوخدور.

     یاساوول کندلی‌نین آتینا باخیب شیکایتینه قولاق آسدی، آما شیکایت "حاقی" آز اولدوغونا گؤره، کندلی‌یه بیر نئچه دنه قامچی چکدی و دئدی:

- باغلا آتینی بورادا، گئت اطرافی گز، بلکه ائششگین تاپیلا.

    کندلی آتینی یاساوولا تاپشیریب، ائششگی آختارماغا گئتدی. چوخ گزدی، چوخ دولاندی، هرچند بگین قاپیسیندا بیر ائششک گؤردو کی، اؤز ائششگینه چوخ اوخشاییردی، آما او جوره شئیلری فیکرینه گتیرمه‌یه جورأت ائله‌مه‌دی و قاییتدی کی، بلکه یاساوول بیر کؤمک ائله‌یه، آما نه یاساوولدان و نه آتدان بیر نیشان دا گؤرمه‌دی.

     کندلی خوفا دوشدو، ائله بیلدی کی، بونلار هامیسی یوخودور. اونون اوچون اؤزونو چیمدیکله‌دی کی، آییلسین، آما گؤردو کی، خئیر، یاتماییبدیر.

     بیکئف و بیداماق بیر چایین قیراغیندا اوتوروب ائوینه قاییتماغا اوتانیردی. گؤردو کی، بیر نفر ساریقلی گلیر. کندلی دوروب ایکی‌قات اَییلدی و یئنه بیداماق یئرینه اوتوردو. ساریقلی دئدی:

- ندیر کی، بئله بیداماقسان؟

کندلی آغلایا-آغلایا احوالاتی نقل ائله‌دی.

ساریقلی بونون تزه لیباسینا دیقّت یئتیریب دئدی:

- من سنه علاج ائدرم.

یازیق کندلی شادلیغیندان بیلمه‌دی کی، نه قاییرسین، اؤزونو ییخدی ساریقلی‌نین آیاغینا. ساریقلی دئدی:

- سنین آتینی دا، ائششگینی ده جین اوغورلاییبدیر و جین ده سنین بو لیباسیندادیر. اونا گؤره بو لیباسی اووسونلاماق لازیمدیر و ایللا باشینا چوخ بلالار گلر.

     کندلی جین آدینی ائشیدن کیمی دلی‌تک پالتارینی چیخاردیب توللادی. ساریقلی بیر دوعا اوخودو و دئدی:

- بیر قدر یات.

اونسوز دا ایت کیمی یورولموش کندلی باشینی یئره قویان کیمی یوخو باسدی و یوخوسوندا گؤردو کی، ائششگی ده، آتی دا تاپیلیب، کیشنه‌یه-کیشنه‌یه بونون یانینا چاپیرلار. کندلی سئویندیگیندن ائله چیغیردی کی، اؤز سسینه اویاندی و اویانیب گؤردو کی، نه ساریقلی وار، نه پالتار. بینوانی دهشت باسدی. الینه بیر چوماق آلیب اؤزونو قورویا-قورویا کندینه یئتیردی. خالق ییغیلیب دئدیلر کی، آ کیشی، دلی اولوبسان ندیر؟ لوت گزیب اؤزونو قورویورسان؟

دئدی:

- آتیمی اوغورلادیلار، ائششگیمی اوغورلادیلار و پالتارلاریمی اوغورلادیلار. ایندی قورخورام کی، اؤزومو ده اوغورلایالار.

کؤچورن:عباس ائلچین

شئیخ شعبان

عبدالرحیم بَی حاقوئردییئو

     شئیخ شعبانی سیز تانیییرسینیزمی؟

- خئیر!

- حئیف، صد حئیف. من هامان او شئیخ شعبانی دئییرم کی، یولون قیراغینداکی محلّه مسجیدی‌نین قاباغیندا اَیلشیب پینه‌چیلیک ائدیردی.

     یاغیش یاغاندا سئل گتیرن کؤهنه باشماقلاری، چوستلاری، چکمه‌لری، چاریقلاری ییغیب، قالیبا ووروب، یاماییب اوجوز قییمتله: جوتونو بیر عابباسیدان، آلتی شاهیدان ساتاردی.

     فقیر-فوقرانین آیاققابیلاری هامیسی آنجاق شئیخ شعبان عملی اولاردی. دئیه‌سن یاواش-یاواش یادینیزا دوشور؟ بیر توی، بیر احسان شئیخ شعبانسیز کئچمزدی. مئییت قاباغیندا شئیخ شعبان "لاحول و لا قوّة " دئینده سسی شهرین او بیری قاپیسیندا ائشیدیلیردی. هر صاباح تئزدن دوروب، ائنیب، صوبح نامازینی مسجیدده قیلیب، سونرا چیخیب، اؤز یئرینده اَیلشیب پئشه‌سینه مشغول اولاردی. گون اورتا و آخشام آذانینی دا وئرمگی اؤزونه فرض حساب ائدردی. گومان ائتمه‌یین کی، شئیخ شعبان آذان وئرمگینه موزد آلیردی. خئیر، استغفوروللاه! آذان وئرمگی محض ثاواب عمل حساب ائدردی و اجرینی قییامتده آللاهدان گؤزله‌ییردی.

     شئیخ شعبان گؤدک بویلو، اوزون ساققاللی بیر کیشی ایدی. باهاردا، یایدا عابا بورونردی و قیش فصلینده چیگنینه بیر خوراسان کورکو سالاردی. بیر نفر دئیه بیلمزدی کی، من شئیخ شعبانین ساققالی‌نین دیبینی ذرّه‌جه آغارمیش گؤرموشم. هئچ شئیخ شعبان ائله آدام دئییل ایدی. اوتوز ایل بیر عابادا گزمگی، قیرخ ایل بیر کورکه بورونمگی قبول ائدردی، آما ساققالینا رنگ و حنادان کورلوق وئرمزدی.

    رنگ و حنانی دا همیشه عطّار کربلایی مقصوددان آلاردی. هر آدامین ساتدیغی حنانی بَینمزدی. دوشنده ده دئییردی کی، کربلایی مقصودون حناسی جمعی ایراندا تاپیلماز! گؤر ندیر کی، قاضی آغا اؤزو ده اونون حناسینی ایشله‌دیر و دلیلی‌نین ده کی، موقابیلینده هئچ بیر ایراد اولا بیلمز. یئمک طرفیندن، همچنین، شئیخ شعبان اؤزونه کورلوق وئرمزدی. ایلین چوخ حیصه‌سینی تویلاردا، احسانلاردا پلوو یئیردی. فقط پلوو اولمایان گونو ده حؤکمن گرک بیر عابباسیلیق ات آلیب گؤندریدی ائو، تا آرواد آخشام آبیگوشت بیشیرسین. اتی ده شئیخ شعبان قصابدان آلمازدی. قصابباشی ایمامعلی ایله موشتری ایدی. نیسیه ات آلیب الینه پول کئچدیکجه حسابلاشاردی. اوندان علاوه،دوشنده آخشاملار یئمیشدن، اوزومدن، قارپیزدان آلیب اؤزو عابانین آلتیندا ائوه گتیرردی.

     شئیخ شعبان بئله شئیخ شعبان ایدی.

دللک

جلیل محمدقولوزاده

      صادیق کیشی‌نین اون یاشیندا اوغلو محمدولی نین گؤزلری آغریییردی. بیر گون اوشاق آناسینا دئدی:

 "آخی، کربلایی قاسیمین اوغلو احمدین ده گؤزلری آغریییردی. دونن احمدنن آرخین کناریندا اوینویوردوق. احمد بورون قانادان اوتنان بورنونو قاناتدی. ائله بورنوندان بیر آز قان آخان کیمی، احمدین گؤزلری یاخشی اولدو.

"بالا، گئت سن ده بورنونو قانات!" -- آناسی محمدو‌لی‌یه دئدی.

محمدو‌لی گئتدی، اوتلارین ایچیندن هامان تیکانلی اوتو تاپدی، سول الی ایله اوتو سوخدو بورنونون دئشیکلرینه، ساغ الی ایله یومروغونو دویوب ووردو سول الی‌نین آلتیندان و محمدو‌لی‌نین بورنوندان قان باشلادی آخماغا.

     یاریم ساعات قدرینجه قان آخدی. محمدو‌لی بارماقلاری ایله بورنونون دئشیکلرینی توتدو کی، بلکه قان کسیله، آما قان کسیلمک بیلمه‌دی. آخیری آناسینی چاغیردی. آناسی دخی قانین کسیلمگینه بیر چاره تاپمادی. بو حئینده صادیق کیشی الینده ات سبتی بازاردان ائوه ات گتیردی. آوراد اوزونو توتدو صادیق کیشی‌یه: 

"آ کیشی، گل گؤر، محمدو‌لی نین بورنونون قانینا نه چاره ائله‌ییریک--کسیلمیر؛ گل بلکه سن بیر چاره تاپاسان."

     صادیق کیشی اوغلونون یانینا یئتیشیب، ساغ الی‌نین بارماقلاری ایله یاپیشدی محمدو‌لی نین بورنونون اوجوندان و قویمادی قان آخسین. آما قان بورنونون ایچینده شیشیب، گئنه یول تاپیب، باشلادی آخماغا. 

"آ کیشی، قاچ بازارا--آورادی باشلادی اوجا سسله صادیق کیشییه دئمه‌یه.--قاچ تئز اوستا حوسئینین یانینا. اونون حکیملیکده سریشته‌سی چوخدو. تئز قاچ اوستا حوسئینه دئ. یوخسا اوشاغی قان آپارار، ائوین ییخیلار. تئز دورما قاچ و تئز خبر گتیر."

     صادیق کیشی اللری‌نین قانینی آرخدا یویوب، اوز قویدو حَیَطدن چیخماغا. صادیق کیشی او واخت اوستا حوسئینین دوکانینا یئتیشدی کی، اوستا بیر موشترینین باشینی قیرخیب قورتاریب، قاناتدیغی یئرلره پامبیق دوزوردو.

    صادیق کیشی دوکانین قاباغیندا دوروب سالام وئردی. اوستا حوسئین کیشینی گؤرجک اونو موشتری حساب ائتدی و قولتوق جیبیندن آینانی چیخاردیب توتدو صادیق کیشی‌نین قاباغینا. صادیق کیشی آینانی آلیب و گؤزلرینی یوموب بیر صالاوات ذیکر ائتدی و آینانی اول ساغ چیینی‌نین، سونرا سول چیینی‌نین قاباغینا آپاریب توتدو اوزونون موقابیلینده و گؤزلرینی آچیب سول الی ایله باشلادی قیرمیزی ساققالینی تومارلاماغا و بیر دفعه‌ده صالاوات چئویریب، آینانی قایتاردی اوستا حوسئینه و دئدی:

"آی اوستا حوسئین، بیزیم محمدو‌لی‌نین بورنو قانیییب. نه علاج ائدیریک قان کسیلمک بیلمیر. آرواد منی یالوارا-یالوارا سنین یانینا گؤندریب، بلکه سن بیر چاره تاپاسان."

    اوستا حوسئین صادیق کیشیدن آینانی آلیب اول اونا تکلیف ائتدی کی، گیرسین دوکانا و اوتورسون سکی‌نین اوستونده. صادیق کیشی دوکانا گیریب اوتوراندان سونرا، اوستا حوسئین اونون یاویغینا یئریییب ساغ الینی اوزاتدی و صادیق کیشی نین بؤرکونو گؤتوروب قووزادی یوخاری. صادیق کیشی آلتدان-یوخاری باخیردی اوستا حوسئینین اوزونه. اوستا باشینی بولایا-بولایا دئدی:

"آخ، آخ، وای، وای! یازیغیم گلیر گونونه، آی صادیق کیشی! بیلمیرم سنین آخیرین نه گونه قالاجاق! آی کیشی، یا آدینی ائرمنی قوی، خالق بیلسین کی، سن موسلمان دئییلسن، یوخسا اگر موسلمان اولماق ایسته‌ییرسن، قارداش، بو موسلمانچیلیق دئییل کی، سن ائله‌ییرسن. کیشی، اوتانمیرسان باشووون توکونو بو قدر اوزادیب قیرخدیرمیرسان؟ هله خجالت چکمه‌ییب دئییرسن کی، محمدو‌لی‌نین بورنونون قانی کسیلمیر؟ او آللاهین غضبیدیر کی، سنی توتوب. یوخسا هاردا گؤرسه‌نن شئیدیر کی، بورنونون قانی کسیلمه‌یه؟ سنین تک موسلمانلار بوندان دا آرتیق بلایا گیریفتار اولاجاقلار!"

بو سؤزلری دئیه-دئیه اوستا حوسئین بالاجا میس قابا سویوق سو تؤکوب، صادیق کیشی‌نین باشینی هر ایکی اللری ایله اوووردو کی، توکلری یومشالسین. صادیق کیشی دینمز-سؤیله‌مز اوتوروب باشینی اَیمیشدی آشاغی. اوستا حوسئین اللرینی اتکلرینه سیلیب گؤتوردو اولگوجو و باشلادی داشین اوسته چکیب ایتیله‌مه‌یه و سونرا بیر نئچه دفعه‌ده قاییشا چکیب، صادیق کیشی‌نین باشینی قیرخماغا مشغول اولدو و صادیق کیشی‌یه بئله موعیظه ائله‌دی:

"صادیق عمی! موسلمانچیلیغین شرطلری چوخ آغیردیر. آز بیر آدام بو شرطلرین هامیسینی عمله گتیره بیلر. مثلا، باشی توکلو ساخلاماق هئچ بیلیرسن کی، نئجه بؤیوک گوناهلارین بیریدیر؟ اولا بودور کی، باشینی واختیندان-واختینا قیرخدیرمییانین ائوینده هئچ خئییر-برکت اولماز. ایکینجی بودور کی، اینسانا نؤوبه‌نؤوع بدبختلیکلر اوز وئرر. من نه‌یه دئییرسن آند ایچیم کی، اوغلونون قا‌نی‌نین کسیلمه‌مگی محض تنبئه‌دیر کی، خوداوندی-عالم بو گوناهلارین قاباغیندا سنه گؤندریب. مندن سنه وصیت: بیر ده بئله غلطلری ائلمه؛ یازیقسان، فاغیرسان. یوخسا بیر اؤزگه جور بدبختلیک اوز وئرر، دخی سونرا پئشیمانلیق بیر یئره چاتماز."

     اوستا حوسئین، صادیق کیشی‌نین باشینی قیرخیب قورتاردی. صادیق کیشی بؤرکونو قویدو باشینا، ایکی قپیک چیخاریب اوزاتدی اوستا حوسئینه و دئدی:

"اوستا، آللاه آتانا رحمت ائلسین." 

و اوستا حوسئین پولو آلیب جاواب وئردی: 

"آللاه سنین ده آتانا رحمت ائله‌سین. 

صادیق کیشی اوز قویدو ائوینه گئتمه‌یه.

     حَیَطه گیریب صادیق کیشی گؤردو کی، اوغلونون قانی چوخدان کسیلیب. محمدو‌لی بیر اوزون آغاجدان آت قاییریب مینمیشدی، حَیَطی او طرفه چاپیردی، بو طرفه چاپیردی و هردن بیر آت کیمی کیشنه‌ییردی.1906 

کؤچورن: عباس ائلچین

 ANAMIN KİTABI

Cəlil Məmmədquluzadə

 Drama, dörd mәclisdә

1) R ü s t ә m   b ә y--Rus intelligenti libasında: yәni pidjak, jilet, nişastalı yaxalı köynәk, boğazında qalstuk, nişastalanmış ağ qolları. Rus darülfünununda elm tәhsil elәmiş vә rus tәrbiyәsi tәrәfdarı. Hərәkәti ağır vә tәmkinli. Başı açıq, hәmişә gözlәri eynәkli (çeşmәk). 40 yaşında. 

2) M i r z ә   M ә h ә m m ә d ә l i--İran ürәfası libasında, yәni uca İran börkü, uzun İran arxalığı, üstündәn qurşaq, arxalığın üstündәn uzun İrani  çuxa   (geymә), gen şalvar, ağ corab. Başmaqlarını qapının ağzında çıxardıb yerdә diz üstә oturur. Hәmişә әlindә tәsbeh vә gözündә eynәk.  Acıqlı vә gülmәyәn. İran tәrbiyәsi tәrәfdarı. 35 yaşında.   

3) S ә m ә d   V a h i d--İstanbulda әdәbiyyat  dәrsi almış. Başında qırmızı fәs, әynindә pidcak, jilet, ağ yaxalı köynәk vә qalstuk, gözlәrindә eynәk. Tәmkinli vә sakit. Osmanlı tәrbiyәsi tәrәfdarı. 30 yaşında.  

4) G ü l b a h a r--surәtdә gözәl. Ümumi müsәlman qızları libasında, başında çarqat. Müsәlmanca savadlı. Anasını nәhayәt istәyәn. 20 yaşında.

5) Z i v ә r   x a n ı m--Rus tәrbiyәsi tapmış. Rus xanımları libasında. Boğazı vә qolları açıq, müsәlmanca savadsız.   

6) Q ә n b ә r--Sifәtdә göyçәk. Әynindә çәrkәzi çuxa, belindә qәmә vә tapança. Әlindә qamçı.

7) A s l a n   b ә y--hәr cәhәtdәn Rüstәm bәyә oxşayır.

8) M i r z ә   B ә x ş ә l i--hәr cәhәtdәn Mirzә Mәhәmmәdәliyә oxşayır.

9) H ü s e y n   Ş a h i d--hәr cәhәtdәn Sәmәd Vahidә oxşayır.

10) S e n z o r   M i r z ә   C ә f ә r   b ә y--Rus çinovniki libasında. Gözlәrindә eynәk.

M Ә C L İ S L Ә R İ N   Ә H A L İ S İ

1. Z ә h r a   b ә y i m--60 yaşında.

2. R ü s t ә m   b ә y--onun böyük oğlu, intelligent. 40 yaşında.

3. M i r z ә   M ә h ә m m ә d ә l i--onun ikinci oğlu, elmi-ilahi müәllimi vә vaiz. 35 yaşında.

4. S ә m ә d   V a h i d--onun üçüncü oğlu, türk dili  müәllimi (fәs qoyur) 30 yaşında.

5. G ü l b a h a r--qızı, müsәlmanca oxumuş. 20 yaşında.

6. Z i v ә r   x a n ı m--Rüstәm bәyin övrәti, rusca  tәrbiyә tapmış. 25 yaşında.

7. M i r z ә   H ә s ә n--Rüstәm bәyin dilmancı. 30 yaşında.

8. T e y m u r   b ә y--Cәmiyyәti-xeyriyyәnin dәftәrdarı. 25 yaşında.

9. M i r z ә   Z e y n a l--millәtpәrәst. 30 yaşında.

10. S ә l i m ә   x a n ı m--müәllimә (danışmır). 25 yaşında.

11. A s l a n   b ә y--mal hәkimi (rus intelligenti libasında). 30 yaşında.

12. İ s m a y ı l   a ğ a--cәmiyyәti-xeyriyyә üzvü (danışmır). 45 yaşında.

13. M ü n ә v v ә r   x a n ı m--onun qızı (danışmır). 20 yaşında.

14. H ü s e y n    Ş a h i d--türk dili müәllimi (fәsli). 30 yaşında.

15. M i r z ә   B ә x ş ә l i--elmi-ilahi müәllimi. 35 yaşında.

16. Q ә n b ә r--Rüstәm bәyin sәrkarı. 45 yaşında.

17. Q u r b a n--çoban. 25 yaşında.

18. 3 a m a n--çoban. 25 yaşında.

19. S e n z o r   M i r z ә   C ә f ә r   b ә y--45 yaşında.

20. P o l i s    m ә m u r u (danışmır)--35 yaşında.

21. İ k i    n ә f ә r    f ә r r a ş  (danışmırlar)--30--35 yaşında.

22. M ә ş ә d i    C ә f ә r--әrizә sahibi, 40 yaşında.

23. Y e n ә   ü ç    n ә f ә r     f ә q i r--40-45 yaşında.

24. B i r i n c i    h a m b a l--30 yaşında.

25. İ k i n c i    h a m b a l--30 yaşında.

سئرئنادا

میخاییل زوْششئنکو

چئویری: ووقار علی‌سوی

"من چوخ ییغجام یازیرام. منیم جومله‌لریم قیسادیر. و ساده آداملارینانلایا بیله‌جگی دیلده‌دیر. بلکه ده بونا گؤره منیم اوخوجولاریمین سایی کیفایت قدر چوخدور."

 مؤلیف

      آدامین اینانماغی دا گلمیر-ایکی نفر سوپورله‌شه، اؤزو ده ضعیف، خسته بیر اوشاق اؤزوندن یئکه و گوجلو بیریسینی ازیشدیره. چوخ ماراقلیدیر. منی قینامایین، یولداشلار، بو نئجه اولا بیلر کی،گوجسوز بیر آدام اولاسان،اؤزون ده طبیعتین بوتون قانونلاری‌‌نین علئیهینه اولاراق گوجلویه قالیب گله‌سن؟ دئییرسیز یعنی، کف گلیب، یا دا بلکه، بیجلیک ایشله‌دیب؟

یوخ! ساده‌جه، بو اوغلا‌‌نین شخصیتی اوستون گلیب. و یاخود، بئله دئیک: غئیرتی. و او، اؤز غئیرتی و کیشیلیگی سایه‌سینده دوشمنی ازه بیلیب. نه ایسه… دئدیگیم اودو کی، بو یاخینلاردا ایکی نفر اؤز آرالاریندا دالاشیب. بیری یولداش فیلیپپوودو، ووْدوْلاز ایشله‌ییر. یئکه‌پر بیر کیشیدیر، بوُدیوْنوْووُن بیغلاری کیمی ده بیغلاری وار. او بیری اوغلان ایسه طلبه‌دیر، عالی مکتبده اوخویور. اؤزونه گؤره ساوادلی، یاریم‌ضییالی بیر طلبه‌جییَزدیر. هم ده بیزیم بو سووئت رومانیستی مالاشکینله هم‌سوی‌آددیر. بو وودالاز فیلیپپوو دا،دئییم سیز،چوخ بئله نهنگ آدامدیر. آیدین مسله‌دیر کی، وودالازدیغا اونسوز دا ائله-بئله آدام گؤتورمورلر، آما بو، فیلیپپوو دئدیگیم،لاپ بئله پئزه‌ونگین بیریدیر. طلبه ده کی، آریق،جیلیز،بالاجابوی بیر اوغلاندیر. ائله سن دئین یؤنو-یؤنده‌می ده یوخدو. صیفتیندن ده ائله بیل همیشه خسته‌لیک یاغیر. قیزیلجادی ندی بیلمک اولمور.

اینسانی دوزلتمک، دونیانی دوزلتمک

کؤچورن: عباس ائلچین

      آدام، بیر هفته‌نین یورغونلوغوندان سونرا، بازار گونو سحر قالخدیغیندا کئیف ایله قزئته‌سینی الینه آلاندا بوتون گون دینجه‌لیب ائوده اوتوراجاغینی خیال ائدیردی.

     تام بونلاری دوشونورکن اوغلو قوشاراق گلیب پارکا نه زامان گئده‌جکلرینی سوروشدو. بابا، اوغلونا سؤز وئرمیشدی؛ بو هفته‌نین سونو پارکا آپاراجاقدی اونو. آنجاق هئچ ائشیگه چیخماق ایستمه‌دیگیندن بیر بهانه اویدورماق ایسته‌دی. بیردن گؤزو قزئتده بیر دونیا خریطه‌سینه ایلیشدی. دونیا خریطه‌سینی کیچیک پارچالارا آییریب اوغلونا اوزداراق:

- بو خریطه‌نی دوزلده‌بیلسن سنی پارکا آپاراجاغام!- دئدی.

سونرا دوشوندو:

- اوخیش‌ش، قورتولدوم! لاپ یاخشی جوغرافیا پروفئسورونو بئله گتیرسن بو خریطه‌نی آخشاما قدر دوزلده‌ بیلمز!

     آرادان اون دقیقه گئچدیکدن سونرا اوغلو باباسی‌نین یانینا قوشاراق گلدی:

- باباجان، خریطه‌نی دوزلتدیم. آرتیق پارکا گئده بیله‌ریک!- دئدی.

     آدام اؤنجه اینانا بیلمه‌دی؛ گؤرمک ایسته‌دی. گؤردوگونده ده چاشقینلیق ایچینده ایدی.اوغلونا بونو نئجه دوزلتدیگینی سوروشدو.

اوشاغین آچیقلاماسی عیبرتلی ایدی:

- منه وئردیگین خریطه‌نین آرخاسیندا بیر اینسان رسمی وار ایدی. اینسانی دوزلتدیگیم زامان دونیا اؤز- اؤزونه دوزلمیشدی!

قایناق: سئچه‌ حیکایه‌لر سایتی

اؤلو توتماق 

 علی نظمی (1946-1878) 

      موللا عمی! بیز موسلمانلار نه قدر کی، دیریلیگیمیزده مردیم‌آزار اولوروق، ایکی او قدر ده اؤلندن سونرا مردیم‌آزار اولوروق. سندن ده عاییب اولماسین، منیم بیر بالاجا اوغلوم وار، سنین نؤکرین. نئچه گوندور برک ناخوش ایدی. نه قدر داوا-درمان ائله‌دیکسه، یاخشی اولمادی. آخیر بو نئچه گونلرده آتاسینا آللاه رحمت ائله‌میش منیم بیبیم گلدی بیزه چیخدی. اوغلومو ناخوش گؤروب، آنامدان سوال ائله‌دی کی، آی قیز ملک‌نیسه، بو اوشاغین آزری ندیر؟ 

  آنام دئدی آی خانباجی، واللاه بیلمیرم. بیبیم دئدی آی قیز، باخیرام اوشاغین گؤزلری سارالیب، کیرپیکلری قوش-قوش اولوب و باشی‌نین توکلری بیز-بیزدیر. یقین اوشاغین بیر آیری آزاری یوخدور، آنجاق اوشاغی اؤلو توتوب! یا رحمتلیک باباسی، یا ننه‌سی، یا دا بیزیم رحمتلیک بدیرجاهان باجیم توتوبدور. دور بونو آپار قیزخانیم باجی نین یانینا، بیر ایی فالینا باخدیر. هر کس، یا هانسی اؤلو توتموش اولسا، بیلسین و دئسین گؤرک اؤلو نه ایسته‌ییبدیر. آنام دا گئدیب قیزخانیم باجینی گتیردیب ائویمیزه اوشاغین یانینا. قیزخانیم خالا الینه بیر ایی آلیب و بیر الک قاباغینا قویدو و الگین اوستونه ایکی پارچا چؤرک و ایکی قیریخ کؤمور قویدو و ایگی بیر نازیک ساپ ایله توتدو الگین اوسته اورتاسیندا... و دوداغی‌نین آلتیندا باشلادی میریلداماغا. اون دقیقه‌دن سونرا ایگی یئره قویوب اوزونو توتدو بیبیمه و دئدی: آی قیز، اوشاغی رحمتلیک بدیرجاهان باجین توتوبدور. و اؤزو ده یوخا ایله حالوا ایسته‌ییبدیر. تئز اولون بیر قازان حالوا بیشیریب پایلایین یئددی ائولی قونشویا، یوخسا اوشاق ایکی گونه کیمی قالماز، اؤلر! 

    موللا عمی، همان ساعت آنام دیرندی اوستومه 4 گیرونکه یاغ، 20 گیرونکه اون، 6 گیرونکه شکر، 2 میثقال زعفران مندنجه آلدی و همان ساعت بیشیریب پایلادی یئددی ائولی قونشویا و قالانین دا اؤزلری آلاباختا پالید اودان کیمی بییاخ اوددولار. ایندی اوشاق یاخشیدیر آللاه بیبیمین ده و قیزخانیم خالانین دا آتالارینا رحمت ائله‌سین، یوخسا اوشاق اؤلوب گئتمیشدی! بوندان سونرا من بئله-بئله ایشلره شکّ ائله‌مه‌یه‌جگم. هه... اونو دئییردیم کی، موسلمانین اؤلوسونو دیریسیندن مردیم آزار اولور، منی گئنه بئش-اون مانات خرجه سالدی.   

  کند خرجینیز مشدی سیژیمقولو 

  " موللا نصرالدین " ، 1907، نؤمره 27.

کؤچورن: عباس ائلچین 

تارزان 

عزیز نسین

       بیز آنکارانین مالتپه محلّه‌سینده اولوروق. اصلیمیز آنکارالی اولماسا دا، پایتاختین کؤهنه ساکینلریندنیک. مالتپه ده بیزیم دالانداکی اوچونجو ائو بیبیمین مولکودور. بیبیم عؤمرونو سیزه باغیشلایاندان سونرا، ائوه بیز کؤچموشوک. محلّه‌میزده تارزان آدلی بیر کؤپک وار. بورایا هارادان، نه واخت گلدیگینی بیلمیریک. بلکه ده، لاپ کوچوک واختیندان بورادا قالیب. یاشینی دا هئچ کس بیلمیر. بو باره ده محلّه ده کیمدن سوروشسانیز، جاوابیندا: - من بو محلّه‌یه گلنده تارزان آرتیق قوجا کؤپک ایدی، - دئییر. 

  آما بو دا تارزانین یاشینی، تخمینی ده اولسا، موعینلشدیرمگه اساس وئرمیر. اون سککیز ایل اولار کی، بیز بو محلّه‌‌‌یه گلمیشیک. بیبیم اؤلوب، بیز بو ائوه کؤچدوگوموز زامان تارزان قوجا بیر کؤپک ایدی. قونشوموز ممدوح بی‌گیل ایسه 21 ایلدیر محلّه ده یاشاییرلار. اونلار بورا گلدیکلری واخت دا تارزان واردی، قوجا بیر کؤپک ایدی. باققال ایلیاسین دئدیگینه گؤره، تارزانین یاشی اوتوزو اؤتمه‌لیدیر. چونکی او، بورا 30 ایلدیر کی، گلیب. تارزانی دا ائله بو کؤکده گؤروب. 

  دمیریول نظارتچیسی محمت افندی ایسه دئییر کی، تارزانین یاشی 40-ای چوخدان کئچیب، بو محلّه‌یه کؤچدوکلری زامان تارزانین آزی 3-4 یاشی واردی. 

  دوررییه بیبی اؤزونون تارزاندان جاوان اولدوغونو هئی تأکید ائدیر. بو حسابلا ایسه، تارزانین یاشی گرک 50-نی چوخدان کئچمیش اولسون. 

  اونا  " تارزان "  آدینی کیمین وئردیگی ده بللی دئییل. 

  ائله بیل کی، ایت: 

  - منیم آدیم تارزاندیر، - دئیه، هر کسه اؤزونو تانیتمیشدیر. 

اسنه‌‌ین اینسانلارین اؤلکه‌سی 

  عزیز نسین 

    بیری وارمیش، بیری یوخموش، سنده اولسا دا، منده یوخموش، منده اولسا دا، اوندا یوخموش. بیر زامانلار یئر اوزونون بیر گوشه‌سینده بیر اؤلکه وارمیش. بو اؤلکه‌ده‌کی  بنده‌لر خوشبختلیک ایچینده یاشایارکن، آللاه گؤسترمه‌سین، بیر ناملوم یولخوجو خسته‌لیک اونلاری قیرماغا باشلامیشدی. ائله خسته لیک کی، اؤلکه‌ده‌کی  اینسانلارین بیر حیصه‌سی ضعیفله‌مگه، کیچیلمگه، دیگر حیصه‌سی ده گونبوللاشماغا، ایریلشمگه باشلامیشدی. 

   آریقلایانلارین بویلاری دا گوندن-گونه بالاجالاشیرمیش. آما بو بالاجالاشما، کیچیلمه، ضعیفله‌مه او قدر یاواش-یاواش اولورموش کی، هئچ کیم نه اؤزونون، نه ده باشقالاری نین کیچیلدیگینی حیس ائتمیرمیش. گونده آنجاق بئش-اون قرام ضعیفله ییر، بیر-ایکی میلی‌مئتر بالاجالاشیرلارمیش. اینسانلار کیچیله-کیچیله، خیردالاشا-خیردالاشا، ضعیفله‌یه-ضعیفله‌یه، سیسقالاشا-سیسقالاشا بیر زامان گلمیش کی، چلیک قدر آریقلامیش، ساج‌ایاق قدر قیسالمیشلار. گوندن-گونه داها دا قیسالیب جیرتدان بویدا اولموشلار.

ان قیسا و اوخوجولاری داها چوخ تاثیرلندیرن 18 حئکایه 

     چوخ ماراقلی رومانلار و حئکایه‌لر مؤلیفی اولان دونیا شؤهرتلی یازیچی ائرنئست هئمینقوئی بیر دفعه  بئله بیر موباحیثه  ائدیر کی، او، بیر نئچه سؤزدن عیبارت ائله بیر حئکایه یازا بیلر کی، هر بیر اوخوجونون قلبینی گؤینه‌در. 

  او، بیر نئچه سؤزدن عیبارت:

 "  اوشاق چکمه‌لری ساتیلیر. گئیینیلمه‌میشدیر " 

(  For sale: baby shoes, never worn")

 ترجومه دن آسیلی اولاراق، 1 سؤز آرتیق و یا اسکیک اولا بیلر. ان قیسا بیر حئکایه یازماقلا، موباحیثه‌نی اودور. 

  او واختدان ایندییه‌دک دونیا شؤهرتلی یازیچی‌نین بو تجروبه‌سیندن بیر چوخلاری یارارلانمیش و اونون کیمی 6 سؤزدن عیبارت قلبلره توخونان قیسا حئکایه‌لر یازماغا جهد ائتمیشلر. بو حئکایه‌لرین ان قیسا و اوخوجولاری داها چوخ تاثیرلندیرن 18-اینی سیزه تقدیم ائدیریک:  

  1. پاراشوت ساتیلیر، هئچ واخت آچیلماییب، بیر آز لکه‌سی وار. 

  2.  " سیز نؤمره‌نی سهو سالمیسیز "  - تانیش سس جاواب وئریر. 

  3. سرنیشینلر، ایندی سیزینله دانیشان کاپیتان دئییل. 

  4. اوزومو قیرخماغی آنام منه اؤیره‌دیب. 

  5. من دوغما قلب گؤردوم - او ایسه منی گؤرمه‌دی... 

  6. منیم عکسیم ایندیجه منه گؤز ووردو. 

  7. یادلار. دوستلار. یاخشی دوستلار. آشنالار. یادلار. 

  8. بو بیزیم قیزیل تویوموزدور، آما سوفره بیر نفرلیکدیر. 

  9. بو گون من یئنیدن اؤزومو آناما تقدیم ائله‌دیم. 

  10. سیاح هله ده سیقنال وئریردی. یئردیر - یوخ... 

  11. من ائوه قیزیل‌گول گتیرمیشدیم. آما آچارلاریم اویغون گلمه‌دی. 

  12. سینیق پنجره‌نین اوزرینده یازیلمیشدی:  " یئنی ائولننلر "  

  13. یاتاق اوتاغیمیزدان ایکی نفرین سسی گلیر. من قاپینی دؤیورم... 

  14. اؤزومو یاشا دولموش تصوور ائدیردیم. یاشا دولدوم. تصووروم ایتدی. 

  15. من آشاغی آتیلدیم. سونرا فیکریمی دَییشدیم. 

  16. عسگر، بیز چکمه‌‌لری جوت ساتیریق... 

  17. او، آروادی‌نین قاتیلینه بوتولکا ایله سود وئریردی. 

  18. جراح خسته‌نین حیاتینی خیلاص ائدیر. خسته آللاهینا دوعا ائدیر. 

کؤچورن: عباس ائلچین

بورا ایشه‌ین ائششکدیر 

 مظفر ایزگو

        آه بیر الیمه کئچه ده او، - بورا ایشه‌ین آدامی دئییرم، - ائله اورداجا بوغوب اؤلدوررم. بیزیم دیوارا نه اولدوسا ائله او واختدان سونرا اولدو. دؤزه بیلمه‌ینلر بورنو آمونیاک ایگینه حساس اولدوغونا گؤره کوچه‌یه دؤنن کیمی بورانی  " کشف ائله‌ییرلر " . دوز دیوارین دیبینه یاخینلاشان کیمی بیر ساغا باخیرلار، بیر سولا باخیرلار، - عاییب اولماسین، - نه لازیمدیرسا ائدیرلر. هانسی بیری‌نین توتاسان، بیر گون سحردن آخشاماجان گؤزله‌‌‌دیم. 38 آداملا ساواشدیم، آغیزلاشدیم. هله گؤر ساواشدیغیم آداملاردان بیری نه دئدی: 

  - بلدیییه لازیمی قدر توالئت تیکدیرمیر، بیز نئیله‌یک؟ 

  قیشقیردیم اوستونه: 

  - اوندا گل قوناق اوتاغیمیزا دا ایشه، حئیوان اوغلو حئیوان.