گولمه‌لی آدامین یوخوسو

فیودور دوستویئوسکی

چئویری: ایلاهه اوجاروح

  1  

     من گولمه‌لی آدامام. ایندی منه دلی دئییرلر. اونلارا هله ده گولمه‌لی گؤرونمه‌سه‌یدیم، دلی ساییلماغیم روتبه‌مین قالخماسی اولاردی. آما داها هئچ آجیقلانمیرام، ایندی اونلارین هامیسی منه عزیزدیر، اوستومه گولنده ده نییسه لاپ عزیز گلیرلر. اونلارا باخاندا بو قدر کدرلنمه‌سه‌یدیم، اؤزوم ده گولردیم، البتده، اؤزومه یوخ - اونلاری سئودیگیمدن گولردیم. کدریمین سببی بودور کی، من حقیقتی بیلیرم، اونلارسا یوخ. اووه، حقیقتی تک بیلمک آداما نئجه ده چتیندیر! آما اونلار بونو باشا دوشمز. یوخ، باشا دوشمز.

     اوللر ایسه گولمه‌لی گؤروندوگومه گؤره یامان سیخیلیردیم. یوخ، گولمه‌لی گؤرونموردوم، ائله گولمه‌لی‌یدیم کی وار. من همیشه گولمه‌لی اولموشام، بونو بلکه ده دوغولدوغوم گوندن بیلیرم. اولا بیلسین، آرتیق یئددی یاشیمدایکن گولمه‌لی اولدوغومو بیلیردیم. سونرا مکتبده اوخودوم، داها سونرا اونیوئرسیتئتده، آما، نه ایشین، اوخودوقجا گولمه‌لی اولدوغومو داها چوخ آشکارلاییردیم. آخیردا بوتون اونیوئرسیتئت علمی ائله بیل اونا گؤره مؤوجودویدو کی، اونون درینلیکلرینه واردیقجا گولمه‌لی اولدوغومو منه داها چوخ آنلاتسین. حیاتدا دا بئلیدی. ایلدن-ایله گولمه‌لی‌لیگیم حاقدا فیکریم هرطرفلی آرتیب مؤحکمله‌نیردی. منه هامی و همیشه گولوب، آما اونلارین هئچ بیری بیلمیر و عاغلینا دا گتیرمیردی کی، دونیادا گولمه‌لی اولدوغومو ان چوخ بیلن آدام وارسا، او دا ائله اؤزومم. باخ، منه آغیر گلن ده بو ایدی کی، بونو بیلمیردیلر، آنجاق گوناه اؤزومده‌یدی: هر زامان او قدر غورورلو اولموشام کی، بونو هئچ کیمه آچماق ایستمه‌میشم. بو مغرورلوغوم ایل‌به‌ایل آرتیردی، بیردن کیمینسه یانیندا دا گولمه‌لی اولدوغومو تصادوفن بوینوما آلسایدیم، منج، اوندا اوراداجا، ائله او آخشام باشیمی تاپانچایلا داغیداردیم. اووه، یئنی یئتمه‌لیک چاغلاریمدا دؤزه بیلمه‌ییب غفلتن یولداشلاریما ائعتیراف ائده‌جگیمدن نئجه ده عذاب چکردیم. گنجلشدیکجه بو دهشتلی خوصوصیتیم حاقدا گئتدیکجه داها چوخ اؤیرنسم ده، ندنسه بیر آز ساکیتلشدیم. محض ندنسه، ایش اوراسیندادیر کی، بونون ندن بئله اولدوغونو هله ایندی ده تاپا بیلمه‌میشم. بلکه ده بونا سبب منی سون درجه اوستله‌ییب قلبیمه ییغیشان قورخونج بیر کدر ایدی. دونیانین هر یئرینده هر شئیین عئینی اولدوغو فیکری عاغلیمی سارمیشدی. چوخدان بونو حیس ائتمیشدیم، آما آخیرینجی ایل بیردن-بیره بونا تامام امین اولدوم. دونیانین مؤوجود اولوب-اولماماسی‌نین منه فرق ائتمه‌دیگینی حیس ائتدیم بیردن. بوتون وارلیغیملا اطرافیمدا هئچ نه‌یین اولمادیغینی دویماغا باشلادیم. ایلک اول منه ائله گلیردی کی، بونون عوضینده اؤنجه‌لر چوخ شئی اولوب، آنجاق سونرا باشا دوشدوم کی، هئچ او واختلار دا هئچ‌نه اولماییب، آنجاق ائله گلیب کی، گویا نسه وار. یاواش-یاواش یقین ائتدیم کی، هئچواخت دا هئچ‌نه اولمایاجاق. بوندان سونرا بیردن-بیره آداملارا آجیقلانماغیمی یئره قویوب، دئمک اولار، هئچکسه فیکیر وئرمه‌دیم. دوغرودان دا، بو حتّی لاپ بوش شئیلرده اؤزونو بوروزه وئریردی: مثلا، یولدا آداملارلا توققوشوردوم. فیکیرلی اولدوغومدان یوخ: نه حاقدا دوشونه بیلردیم کی، او واخت دوشونمه‌یین داشینی تامام آتمیشدیم: هئچ نه‌یین فرقی یوخویدو منه. اؤز سواللاریما جاواب آختارسام یاخشی اولاردی، ائه، اونلار او قدرییدی کی، آما هئچ بیرجه‌جیگینی ده حلّ ائتمه‌دیم، منه فرقی اولمادیغیندان سواللار دا یوخا چیخدی.

     سونرا دا حقیقتی تاپدیم. حقیقتی کئچن نویابردا، اؤزو ده اوچ نویابردا تاپدیم، او واختدان دا هر بیر آنیم یادیمدادیر. چوخ توتقون، ظولمت قارانلیق ایدی. آخشام ساعات اون‌بیرده ائوه قاییدیردیم، دقیق یادیمدادیر، فیکیرلشدیم کی، گؤره‌سن، بوندان دا اورک‌سیخیجی قارانلیق اولارمی؟ حتّی فیزیکی جهتدن. یاغیش بوتون گون یاغیردی، بو، ان سویوق و ظولمتلی یاغیشییدی، حتّی واهیمه‌لی ایدی، یادیمدادیر، سانکی آداملارا قارشی آشکار بیر دوشمنچیلیکله یاغیردی. ساعات اون‌بیرده یاغیش بیردن-بیره کسدی، اولکی نمیشلیک و سویوغو داها بئتر روطوبت عوضله‌دی. هر شئیدن ده - هر کوچه‌ده‌کی داشدان، هر گؤرونن دؤنگه‌دن بوغ قالخیردی. بیردن عاغلیما گلدی کی، هر یاندا قاز سؤنسیدی، بوندان یاخشی اولاردی، آخی قاز هر شئیی ایشیقلاندیریب اورگی سیخیر. او گون، دئمک اولار کی، ناهار ائتمه‌میشدیم، آخشامدان دا بیر موهندیسگیلده ایدیم، مندن باشقا اورا ایکی سفئه قوناق دا گلمیشدی. ائله هئی سوسدوغومدان، دئیه‌سن، جاماعاتی دا بئزدیرمیشدیم. اونلار ندنسه موباحیثه ائدیر، حتّی بیردن-بیره اؤزلریندن چیخیردیلار دا. آما گؤردوم کی، اونلارا فرقی یوخدور، ائله-بئله قیزیشیرلار. ائله بیردن بونو اونلارین اوزونه دئدیم.

     "جنابلار، آخی سیزه فرقی یوخدور،" - دئدیم. کوسمه‌دیلر، ائله‌جه گولوشدولر. اونا گؤره کی، طعنه‌سیز-فیلانسیز دئدیم، ساده‌جه منه فرقی اولمادیغیندان دئدیم. اونلار دا بونو گؤرنده سئویندی.

     کوچه‌ده قازی دوشونرکن گؤیه باخدیم. گؤی دهشت توتقون ایدی، پارام-پارچا بولودلارین آراسیندان دا آیدینجا چوخ توند لکه‌لر گؤرونوردو. بیر قارا بولودون اوستونده گؤزومه خیردا اولدوز دیدی. دیقتله اونا باخدیم. سبب بو ایدی کی، اولدوز عاغلیما بیر فیکیر سالدی: بو گئجه اؤزومو اؤلدورمگی قطع ائتدیم. اینتیحار ائتمک فیکرینه هله ایکی آی اؤنجه گلمیشدیم. نه قدر کاسیب اولسام دا، علا بیر تاپانچا آلیب ائله همین گون ده ایچینی دولدورموشدوم. آما اوستوندن ایکی آی کئچسه ده، او هله ده قوتودا ایدی. هر شئیه او قدر بیگانه اولموشدوم کی، آخیردا بیگانه اولمادیغیم باری بیرجه دقیقه تاپماق ایسته‌ییردیم، نییه - هئچ اؤزوم ده بیلمیرم. بئله‌لیکله، بو ایکی آیدا هر گئجه ائوه قاییدارکن اؤزومو گولله‌له‌یه‌جگیمی دوشونوردوم. ائله هئی او دقیقه‌لری گؤزله‌ییردیم. بو بالاجا اولدوز ایسه ایندی عاغلیما فیکیر سالدی، من ده قرارا گلدیم کی، مسله حؤکمن ائله بو گئجه اولاجاق. بالاجا اولدوزون بونو عاغلیما سالما سببینی ایسه بیلمیرم.

    هه‌، گؤیه باخدیغیم واخت بیردن بو قیزجیغاز دیرسگیمدن یاپیشدی. کوچه آرتیق بوشالمیش، دئمک اولار، هئچ کس یوخویدو. اوزاقدا دایانان آرابادا بیر فائتونچو یاتیردی. قیزین سککیز یاشی اولاردی، باشیندا کیچیک یایلیق، اَینینده ده دون، تامام ایسلانمیشدی، یادیمدا ایسه اساسن اونون جیریق یاش باشماقلاری قالدی، ایندی ده یادیمدادیر. اونلار خوصوصی گؤزومه دَیدی. او، غفیلدن دیرسگیمدن دارتیب منی چاغیرماغا باشلادی. آغلامیردی، آما قیزدیرما ایچینده تیر-تیر تیتره‌دیگیندن دوزعمللی تلفّوظ ائده بیلمه‌دیگی سؤزلری قیریق-قیریق قیشقیریردی. او، نیسه گؤره واهیمه‌یه دوشوب "آناجان! آناجان!" دئییب چیغیریردی. بیر ایسته‌دیم اوزومو اونا طرف چئویریم، آما هئچ‌نه دئمه‌ییب یولوما داوام ائتدیم، او ایسه آرخامجا قاچیب منی دارتیر، سسینده ده اورکک اوشاقلارین دیلینده‌کی چاره‌سیزلیک دویولوردو. بو سسی تانیییرام. سؤزلری قیریق-قیریق دئسه ده، آنلادیم کی، هارداسا آناسی اؤلور، یا دا اوردا باشلارینا بیر ایش گلیب، او دا کیمیسه آناسینا یاردیما چاغیرماغا، نییسه تاپماغا جوموب. لاکین اونون دالینجا گئتمه‌دیم، ترسین، بیردن اونو قووماق ایسته‌دیم. اوّل اونا دئدیم قوْروْدوْووُیو تاپسین. قیزجیغاز ایسه بالاجا اللرینی بوکوب هیچقیرا-هیچقیرا، تؤوشویه-تؤوشویه هئی بؤیرومجه قاچیر، منی بوراخمیردی. باخ، اوندا آیاغیمی یئره ووروب اوستونه چیغیردیم. او، یالنیز "جناب، جناب!" دئیه‌رک قیشقیردی، سونرا دا بیردن-بیره مندن ال چکیب جلد کوچه‌نی کئچدی: یولدا بیر باشقاسی گؤرونموشدو، یقین، مندن اونا قاچدی.

     بئشینجی مرتبه‌مه قالخدیم. کیرایه ائوده یاشاییرام. اوتاغیم کاسیب، بالاجا، پنجرم ده چارداخلی، یاریم‌دایره‌وی‌دیر. منیم موشنبه دیوانیم، اوستو کیتابلی ماسام، ایکی اوتوراجاغیم و راحات، چوخدانین کؤهنه‌سی اولسا دا بیر وولتئر کورسوم وار. اَیلشدیم، شامی یاندیریب فیکیرلشمگه باشلادیم. یانیمداکی او بیری اوتاقدا، آراکسمه‌نین دالیندا معرکه داوام ائدیردی - آیین اوچوندن داوام ائدیردی. اوردا ایستئعفایا چیخمیش بیر کاپیتان یاشاییردی، یانیندا دا آلتی آوارا قوناغی وارییدی. اونلار آراق ایچیب کؤهنه کارتلارلا شتوسس اویناییردی. کئچن گئجه آرالارینا دعاوا دوشموشدو، بیلیرم، ایکی نفر ساچ‌یولمایا دا قالخمیشدی. صاحیبه قادین شیکایت ائتمک ایسته‌ییردی، آما کاپیتاندان یامان قورخور. بیزدن باشقا بو کیرایه ائولرده آلچاق‌بوی آریق بیر حربچی خانیمی یاشاییر، اوچ بالاجا اوشاغی بوردا خسته‌لنمیش. بو قادین دا، اوشاقلاری دا کاپیتاندان ائله قورخور کی، بوتون گئجه اسیر، خاچ چئویریرلر. کؤرپه‌سی‌نینسه قورخودان توتماسی توتموشدو. بو کاپیتان، دقیق بیلیرم، هردن نئوسکیدن کئچنلری دایاندیریب پول ایسته‌ییر. اونو خیدمته گؤتورمورلر، آما، غریبه ایشدیر (ائله بونا گؤره دانیشیرام)، کاپیتانین بوردا یاشادیغی جمعی بیر آیدیر، آما منه هئچ بیر دیلخورچولوق یاراتماییب. تانیشلیقدان، البته، لاپ اولدن بویون قاچیردیم، ائله اونون اؤزو ده ایلک گوندن منیمله داریخدی، آراکسمه‌دن نه قدر باغریشسالار دا، نئچه نفر اولسالار دا، منه هئچ واخت فرق ائله‌میردی. بوتون گئجه اوتورورام، اینانین دا، هئچ کسی ائشیتمیرم - او درجه‌ده هامینی اونودورام. آخی آرتیق بیر ایلدیر کی، گئجه‌لر سحره‌دک یاتمیرام، بوتون گئجه ماسانین یانیندا کورسوده بوش-بئکار اوتورورام. کیتاب یالنیز گوندوز اوخویورام. اوتوروب هئچ‌نه‌ده فیکیرلشمیرم، ساده‌جه بئینیمده جوربجور دوشونجه‌لر فیرلانیر، من ده اونلاری آزادلیغا بوراخیرام. گئجه شام تامامیله اریییر. ساکیتجه ماسانین آرخاسینا کئچیب تاپانچانی چیخارتدیم، قارشیما قویدوم. اونو قویارکن، یادیمدادیر، اؤز-اؤزومدن "ائله‌می؟" - سوروشدوم، اؤزومه قطعی جاواب دا وئردیم کی، "ائله!". یعنی اؤزومو گولله‌له‌یه‌جگم. بیلیردیم کی، اؤزومو دقیق بو گئجه اؤلدوره‌جگم، آما ماسانین آرخاسیندا هله نه قدر اوتوراجاغام - بونو بیلمیردیم. البته، اؤزومو گولله‌له‌یردیم ده، بو قیزجیغاز اولماسایدی.

2

     فیکیر وئرین: منه هئچ نیین فرقی اولماسا دا، آغرینی کی، مثلا، حیس ائدیردیم. بیر آدام منی وورسایدی، آغرینی حیس ائدردیم. بئله‌جه ده معنوی جهتدن: اورک آغریدان بیر حادیثه باش وئرسه‌یدی، هئچ‌نه‌یه بیگانه اولمادیغیم چاغلاریمداکی کیمی ناراحات اولاردیم. یازیغیم دا گلدی: کیمه ده ائلمه‌سه‌م، اوشاغا حؤکمن یاردیم ائدردیم آخی. اوندا قیزا نییه کؤمک ائله‌مه‌دیم؟ عاغلیما گلن بیر فیکره گؤره: او قیز منی دارتیب چاغیراندا غفلتن قارشیما بیر سوال چیخمیشدی، منسه اونو حل ائده بیلمیردیم. بوش سوالی ایدی، آما هیرسلندیم. اونا گؤره هیرسلندیم کی، بو گئجه اؤز-اؤزومله ویدالاشاجاغیما قرار وئرمیشمسه، اوندا، دئمه‌لی، باشقا واختا نیسبتن ایندی منه هئچ نه‌یین فرقی اولمامالیدیر. بس منه فرقی اولدوغونو و قیزا یازیغیم گلدیگینی نییه حیس ائتدیم؟ یادیمدادیر، یامان یازیغیم گلدی اونا؛ حتّی اؤز چتین و غریبه وضعیتیمده دؤزولمز بیر آغری یاشادیم. دوغروسو، ایچیمده‌کی اؤتری دویغولاری داها یاخشی دیله گتیره بیلمیرم، آما او حیس ائوده ده، ماسانین آرخاسیندا اوتوراندا دا داوام ائدیردی، چوخدان بئله آجیقلی اولمامیشدیم. فیکیر فیکره قوشولوردو. آیدین اولوردو کی، هله کی اینسانامسا، هله صیفیر دئییلمسه و صیفیرا دؤنمه‌میشمسه، دئمه‌لی یاشاییرام، بئله‌لیکله اؤز حرکتلریمه گؤره عذاب، خجالت چکیب، هیرسلنه بیلرم. قوی اولسون. لاکین، اؤزومو اؤلدوره‌جگمسه، مثلا، ایکی ساعاتدان سونرا، اوندا قیز ندیر، اوتانماق-زاد ندیر؟ من صیفیرا دؤنورم، موطلق صیفیرا. بیرازدان تامامیله یوخا چیخاجاغیمین، هئچ نه‌یین ده، دئمه‌لی، داها مؤوجود اولمایاجاغی‌نین درکی نه قیزجیغازا قارشی مرحمت حیسّین، نه ائتدیگیم اجلافلیقدان سونراکی خجالت حیسّینه تاثیر ائتمه‌میشدیمی گؤره‌سن؟ آخی من ائله بو سببدن آیاغیمی یئره دؤیوب بدبخت اوشاغین اوستونه وحشی سسله باغیردیم: "یعنی، نینکی یازیغیم گلمیر، ظالیملیق دا ائله‌سم، ائله ایندی ائده‌رم، چونکی ایکی ساعاتدان سونرا هر شئی سؤنه‌جک". اینانیرسینیزمی، بونا گؤره قیشقیردیم؟ ایندی، دئمک اولار، بونا امینم، ایندی حیاتین، دونیانین سانکی تک مندن آسیلی اولدوغونو آیدینجا گؤرورم. حتّی، بئله دئیک، دونیا ایندی ائله بیل تک مندن اؤترو یارادیلیبمیش: اؤزومو اؤلدوروم - دونیا دا اولمایاجاق، هر حالدا منیم اوچون. هله اونو دئمیرم کی، بلکه حقیقتن ده مندن سونرا هئچ کیم، هئچ‌نه اولمایاجاق، و یالنیز منیم شوعوروما منسوب بیر شئی کیمی، بیر کابوس‌تک بوتون عالم ده یوخا چیخاجاق، سؤنه‌جک، چونکی، بلکه ده بوتون بو دونیا و بوتون بو اینسانلار تک ائله من اؤزومم. یادیمدادیر، اوتوروب دوشونرکن، آرد-آردا ییغیشان بوتون بو یئنی سواللاری تامام بیر طرفه قویوب، لاپ یئنیسینی اویدوروردوم. مثلا، بیردن عاغلیما غریبه فیکیر گلدی کی، گؤره‌سن، اوللر آیدا و یاخود مارسدا یاشاسایدیم نه اولاردی، قورخولو یوخولاردا یالنیز تصوور ائدیله بیلن حیاسیز و شرفسیز ایش گؤرسیدیم اورادا، اونا گؤره ده اوردا سؤیولوب روسوای اولسایدیم، سونرا دا یئره قاییدیب باشقا پلانئتده ائتدیکلریمی ایدراک ائتسیدیم، بوندان دا علاوه،اورایا آرتیق بیر ده هئچواخت قاییتمایاجاغیمی بیلسیدیم، یئردن آیا باخاندا منه فرقی اولاردی، یا یوخ؟ او حرکته گؤره خجالت چکردیم، یوخسا یوخ؟ سواللار معناسیز و آرتیق ایدی، چونکی تاپانچا گؤزومون قاباغیندایدی، من ده بوتون وارلیغیملا بیلیردیم کی، بو موطلق اولاجاق، آما سواللار منی قیزیشدیریر، من ده جینله‌نیردیم. ایندی نییسه اولجه‌دن حل ائتمه‌میش اؤله بیلمزدیم سانکی. بیر سؤزله، بو قیزجیغاز منی خیلاص ائتدی، چونکی سواللارلا آتشی گئجیکدیردیم. بو آرادا کاپیتانین دا اوتاغی ساکیتلشمکده‌یدی: اونلار کارت اویناماقلارینی بیتیریب یاتماغا حاضیرلاشیر، هله‌لیک ایسه میرتلانا-میرتلانا، ارینه-ارینه سؤیوشمه‌لرینی باشا ووروردولار. باخ ائله بوردا، مندن چیخمایان ایش، بیردن ماسانین آرخاسیندا، اؤزومدن خبرسیز کورسوده یوخویا گئتدیم. معلومدور، یوخولار چوخ غریبه اولور: بعضن بیر شئیی زرگر دقیق‌لیگی ایله اولدوقجا آیدین گؤرورسن، بعضن ده سانکی مکان و زامانین اوستوندن توللانیرسان. دئیه‌سن، یوخولاری ذکا یوخ - ایستک، باش یوخ - اورک یؤنلندیریر، آما بونونلا بئله عاغلیم هردن ائله حوققالار چیخاریر، گل گؤره‌سن! بعضن یوخودا ائله شئیلر باش وئریر کی، لاپ مات قالیرسان. میثال اوچون، قارداشیم بئش ایل بوندان اؤنجه رحمته گئدیبدیر. هردن اونو یوخودا گؤرورم: او ایشلریمده ایشتیراک ائدیر، باشیمیز نیسه قاریشیر، بونونلا برابر اونون اؤلدویوگو و باسدیریلدلغینی بوتون یوخو بویو بیلیرم، اونوتمورام. اوندا او اؤلو اولسا دا بوردا، یانیمدا منیمله بیرگه چالیشماغینا نئجه تعجوبلنمیرم؟ عاغلیم نییه بونلارا یول وئریر؟ آنجاق داها بسدیر. کئچیرم یوخوما. هه، بو یوخونو اوندا گؤردوم، اوچ نویابرداکی یوخومو! اونلار ایندی بونون ساده‌جه یوخو اولدوغونو دئییب منه ساتاشیرلار. بو یوخو منه حقیقتی آچیبسا، اونون یوخو اولوب-اولماماسی‌نین نه فرقی وار آخی؟ بیر دفعه حقیقتی گؤروب تانیدینسا، بیلیرسن کی، یوخو و یا گئرچکلیکده اولورسا اولسون، بو حقیقتدیر و بوندان باشقاسی یوخدور. یوخودوسا - قوی یوخو اولسون، آنجاق سیز تعریفینی گؤیه چیخارتدیغینیز بو حیاتی من اینتیحارلا سؤندورمک ایسته‌ییردیم، یوخوم ایسه، منیم یوخوم - آه، او منه یئنی، بؤیوک، تزه‌لنمیش، گوجلو حیات خبرینی وئردی!

3

دینله‌یین.

دئمیشدیم، یوخویا بیردن-بیره گئتدیم، ائله بیل همین او ماتئرییالار حاقدا یوخودا دا دوشونوردوم. بیردن یوخودا گؤردوم کی، تاپانچانی گؤتوروب اوتوردوغوم یئرده‌جه دوز اورگیمه توشلاییرام، باشیما یوخ - اورگیمه. آخی من اولدن گولله‌نی حؤکمن باشیمدان وورماغی دوشونموشدوم، اؤزو ده ساغ گیجگاهیمدان. تاپانچانی دؤشومه دیره‌ییب سونرا بیر یا ایکی ثانیه گؤزله‌دیم، بیردن شامیم دا، ماسام و دیوار دا قارشیمدا ترپه‌نیب ییرغالانماغا باشلادی. درحال چاخماغی باسدیم.

     هردن یوخودا هوندورلوکدن ییخیلیرسیز، اتینیزی کسیر یا دا سیزی دؤیورلر، آما هئچواخت آغری حیس ائتمیرسینیز، حقیقتن چارپاییدا زده آلمامیشسینیزسا: اوندا آغریدان اویانیرسینیز. منیم ده یوخومدا بئله اولدو: آغرینی حیس ائتمه‌دیم، آنجاق منه ائله گلدی کی، آتشیم ایچیمی یئریندن اویناتدی، هر شئی ده بیردن سؤندو، هر طرفیمی دهشت قارانلیق بورودو. ائله بیل لال-کور اولدوم، بیر برک شئیین اوستونده اوزانمیشام، گؤزوم هئچنه گؤرمور، کیچیک بیر حرکت بئله ائده بیلمیرم. اطرافیمدا گئدیب-گلیرلر، قیشقیریرلار، کاپیتان باغیریر، صاحیبه جیییلده‌ییر، سونرا آرا بیردن سوووشور و آرتیق - بودور - منی اؤرتولو تابوتدا آپاریرلار. تابوتون ییرغالانماغینی دا حیس ائدیرم، او حاقدا دوشونورم، بو واخت اؤلدوگومه قفیلدن تعجوبله‌نیرم، اؤلدوگومو بیلیرم، بونا شوبهه ده ائتمیرم، هئچ نه گؤرمور و ترپنمیرم، آما بونونلا بئله هر شئیی دویور و دوشونورم. لاکین تئزلیکله بونونلا راضیلاشیب یوخودا عادت ائدیلدیگی کیمی حقیقتی دینمزجه قبول ائدیرم.

     بودور، ایندی منی یئره باسدیریرلار. هامی گئدیر، تک قالیرام، تامام تک. ترپنمیرم. قبیرده نئجه باسدیریلاجاغیمی اولّلر تصوور ائدنده قبری همیشه روطوبت و سویوقلا باغلاییردیم یالنیز. ایندی ده حیس ائتدیم کی، اوشویورم، اساسن ده آیاق بارماقلاریمین اوجو دونور، آما باشقا هئچنه حیس ائتمه‌دیم.

     اوزانمیشدیم، غریبه دیر ده کی، اؤلونون هئچنه گؤزله‌مگه لوزوم اولمادیغینی موباحیثه‌سیز قبول ائدیب هئچ نه گؤزلمیردیم. آما نمیشلیک ایدی. نه قدر واخت کئچدیگینی - بیر ساعات، بیر نئچه گون، یوخسا داها چوخ - بیلمیرم. بیردن تابوتون قاپاغیندان اؤرتولو سول گؤزومه بیر سو دامجیسی دوشدو، بیر دقیقه‌دن سونرا اونون دالینجا ایکینجیسی، داها بیر دقیقه دن سونرا اوچونجوسو و سایر و ایلاخیر، هر دقیقه‌دن بیر. غفلتن اورگیمده درین حیدّت آلیشدی و بو حیدّتیمده فیزیکی بیر آغری دویدوم: "بو منیم یارامدی، - فیکیرلشدیم، - بو آتشدی، اوردا دا گولله…"دامجی ایسه ائله هر دقیقه اؤرولو گؤزومه دامیردی. بیردن، حرکتسیز اولدوغومدان سسله یوخ، بوتون وارلیغیملا باشیما گلن بوتون بونلارین حؤکمدارینی چاغیردیم:

"کیم اولورسان اول، گئرچکدن ده وارسانسا و اولقولاردان داها عاغیللی بیر شئی وارسا، اونون بوردا دا اولماسینا ایزین وئر. یوخ، گله‌جک وارلیغیمین عئیبجرلیگی و یؤندمسیزلیگیله سفئه اینتیحاریمدان قیصاص آلیرسانسا، اوندا بیل کی، منه وئریلن بو ایشگنجه هئچ واخت و هئچ جور، لاپ میلیون ایل داوام ائتسه ده، نیفرتیمه برابر اولا بیلمه‌یه‌جک!.."

چاغیریب سوسدوم. درین سوکوت بیر دقیقه داوام ائتدی، حتّی یئنی دامجی دا دوشدو، آما بیلیردیم، سونسوز درجه‌ده بیلیر و اینانیردیم کی، ایندی موطلق هر شئی دییشیله‌جک. بودور، بیردن-بیره قبریم آرالانیر. داها دوغروسو، اونون قازیلیب آچیلماسینی بیلمیرم، آما بیر قارا نامعلوم مخلوق منی گؤتوروب فضایا قالدیریر. بیردن گؤزلریم گؤرمگه باشلاییر. گئجه‌دن خئیلی کئچمیشدی، هئچ زامان، هئچ واخت دا بئله قارانلیق گؤرمه‌میشدیم! آرتیق یئردن چوخ اوزاقلاردایدیق. منی آپاران وارلیقدان هئچ‌نه سوروشمور، گؤزله‌ییب فخر ائدیردیم. اؤزومو قورخماماغیما ایناندیریردیم، قورخمادیغیما دا حئیرتله‌نیردیم. یادیمدا دئییل، نه قدر اوچدوق، تصوور ده ائده بیلمیرم: هر شئی یوخوداکی کیمی مکان-زامان، وارلیق-شوعور قانونلاریندان آدلاییب یالنیز اورگین آرزولادیغی نؤقطه‌لرده‌کی کیمی باش وئریردی. یادیمدادیر، قارانلیقدا بیر کیچیک اولدوز گؤردوم. "بو سیریوسدور؟" - هئچ بیر سوال وئرمک ایستمه‌سه‌م ده اؤزومو ساخلایا بیلمه‌ییب سوروشدوم. "یوخ، بو، سن ائوینه قاییدارکن بولودلارین آراسیندا گؤردوگون اولدوزدور،" - منی آپاران جاواب وئردی. بیلیردیم کی، او، بیر نؤوع اینسانابنزردیر. غریبه ایشدیر، بو مخلوقدان خوشوم گلمیردی، حتّی اونا درین نیفرت بسله‌ییردیم. گولله‌نی دوز اورگیمه وورماغیمین سببی موطلق بیر یوخلوق حسرتییدی. ایندی ایسه بیر جانلی‌نین، البته، اینسان یوخ، آما مؤوجود اولان بیر مخلوقون الینده‌یم. "ائله چیخیر کی، قبیردن سونرا دا حیات وار!" - عادتن یوخودا کئچیریلن یونگول تعجوب حیسی ایله فیکیرلشدیم، قلبیمین ماهیتی ایسه بوتون درینلیگییله منیمله‌یدی: "بیر ده اولماق لازیمسا، - دوشوندوم، - یئنه ده کیمینسه دفع ائدیلمز ایداره‌سی ایله یاشامالییامسا، منی یئنیلدیب آلچالتمالارینی ایسته‌میرم!" "بیلیرسن کی، سندن قورخورام، اونا گؤره ده منه نیفرت ائدیرسن،" - آلچالدیجی سوالدان اؤزومو ساخلایامماییب بیردن یول یولداشیما بونو ائعتیراف ائدیب اورگیمده آشاغیلانما سانچیسی کئچیردیم. او، سوالیما جاواب وئرمه‌دی، آما دویدوم کی، هئچکس منه نیفرت ائتمیر، گولمور، حتّی یازیقلاری دا گلمیر، یولوموزون دا نامعلوم، سیرلی و تک منه عایید مقصدی وار. اورگیمده‌کی قورخو آرتیردی. بیلینمز بیر بیلگی سسسیزجه، لاکین عذابلا، سوسقون یولداشیمدان منه اؤترولور، سانکی ایچیمه یاییلیردی. توتقون و اسرار انگیز فضادا اوچوردوق. تانیش بورجلر آرتیق چوخدان گؤزومه دیمیردی. گؤیون درینلیکلرینده شؤله‌لری یالنیز مین و میلیون ایللردن سونرا یئره گلیب چاتان اولدوزلارین اولماسینی بیلیردیم. بلکه بو فضالاری دا اوچوب کئچمیشدیک. مودهیش و حالدان دوشموش اورگیمده نییسه کدرله گؤزله‌ییردیم. غفلتن بیر تانیش و اولدوقجا چاغیریجی بیر حیس منی سیلکله‌دی: بیردن گونشیمیزی گؤردوم. بیلیردیم، بو، بیزیم یئریمیزی یارادان گونش اولا بیلمز، گونشیمیزدن حدسیز اوزاقداییق، آنجاق بونون بیزیم گونشین تکراری و اوخشاری اولدوغونو ندنسه بوتون وارلیغیملا آنلادیم. قلبیمده شؤوقله بیر شیرین، چاغیریجی دویغو جوشدو: منی ده یاراتمیش بیر ایشیغین دوغما گوجو اورگیمی دیریلتدی و حیاتی، کئچمیشده‌کی حیاتی، قبریمدن سونرا ایلک دفعه دویدوم.

- لاکین بو گونشدیرسه، بو تامامیله بیزیم گونشدندیرسه،- قیشقیردیم، - بس یئر هانی؟ - یولداشیم دا قارانلیقداکی زومرود ایشیغی ساچان بالاجا اولدوزا ایشاره ائله‌دی. دوز اونا ساری اوچوردوق.

- کایناتدا بئله تکرارلار مومکوندورمو، طبیعتین قانونو دوغرودانمی بئله ایمیش؟ … اورادا دا یئردیرسه، گؤره‌سن، او دا بیزیم یئر کیمی… تامامیله بدبخت، یازیق، لاکین عزیز و همیشه سئویلندیر؟ گؤره‌سن، بو یئر ده بیزیم یئر کیمی ان نانکور ائولادلاریندا دا اؤزونه مشقّتلی سئوگی یارادان  یئردیرمی؟.. - ترک ائتدیگیم اولکی دوغما یئره اولان حئیرت دولو جوشغون محبتیمدن هیجانلانیب قیشقیریردیم. اینجیتدیگیم او فاغیر قیزجیغازین صورتی کئچدی عاغلیمدان.

- هر شئیی گؤره‌جکسن، - کدرلی سسله یولداشیم جاواب وئردی. سورعتله پلانئته یاخینلاشیردیق. او، گؤزلریم اؤنونده بؤیویور، ایندی اوکئانی، آوروپا چئوره‌سینی سئچیردیم، بیردن-بیره اورگیمده غئیری-عادی بؤیوک، موقدس قیسقانجلیق حیسی اورگیمی بورودو: "بئله تکرارلیق نئجه و ندن اولا بیلر؟ من، نانکور من، گولله‌نی اورگیمه چاخیب حیاتیمی سؤندوره‌رک قان دامجیلاریم تؤکولن او یئری سئویرم و سئوه بیلرم. هئچ واخت، هئچ زامان او یئری سئومکدن ال چکمه‌میشدیم، حتّی، بلکه ده، او گئج، اونونلا آیریلان مقام، اولا بیلسین، اونو اولکیندن ده گوجلو سئویردیم. بو یئنی یئرده عذاب وارمی؟ بیزیم یئرده یالنیز عذاب و فقط عذابدان دولایی اصیل سئوه بیلیریک! باشقا جور سئومگی باجارمیریق، باشقا جور سئوگی ده تانیمیریق. عذاب چکمک ایسته‌ییرم کی، سئویم. قویوب گلدیگیم او یئری ائله بو آن گؤز یاشلاریملا سولاییب اؤپمک ایسته‌ییرم. ایسته‌میرم، باشقا یئرده‌کی حیاتی قبول ائتمک ایسته‌میرم!"

یولداشیم ایسه آرتیق منی ترک ائتمیشدی. بیردن، ائله بیل اؤزومدن گیزلین، جنّت کیمی گونشلی، فوسونکارلی پارلاق گون ایشیغینا دوشدوم بو باشقا یئرده. بیزیم یئرده یونان آرخیپئلاقینی تشکیل ائدن آدالارین و یا آرخیپئلاقا بیتیشیک قیته‌نین ساحیل بویو ساحه‌سینده دورموشدوم سانکی. آه، هر شئی بیزده‌کی تک ایدی، آما هر طرف ائله بیل بیر بایرام یاشاییر، بؤیوک، موقدس بیر ظفر ساچیردی. مولاییم، زومرودواری دنیز ساحیله لپه وورور و ائله بیل شوعورلو سورعتده سئوه‌رک ساحیلی یالاییردی. اولدوقجا گؤزل هوندور آغاجلار بوتون زنگینلیگی ایله دایانمیش، سایسیز-حسابسیز یارپاقلاری ایسه، امینم، منی اؤز آستا مولاییم سسییله سالاملاییر و سانکی سئوگی سؤزلری سؤیله‌ییردیلر. یاشیللیقدان عطیرلی چیچکلر ساچیردی. قوشلار دسته-دسته هاوادا اوچور، قورخمادان چییینلریم، اللریمه اوتورور، اؤز یومشاق، تیترک بالاجا قانادلارییلا سئوینه-سئوینه منه چیرپینیردیلار. نهایت، بو بختور تورپاغین اینسانلارییلا تانیش اولدوم. اونلار اؤزلری یانیما گلدی، باشیما ییغیشدی، منی اؤپدولر. آه، اونلار نئجه ده گؤزل ایدیلر - گونش ائولادلاری، اؤز گونشلرینین ائولادلاری! بیزیم یئرده اینساندا بئله گؤزللیک هئچ واخت گؤرمه‌میشدیم. بلکه یالنیز اوشاقلاریمیزدا، یاشلاری‌نین ان ایلک چاغلاریندا، بو گؤزللیگین ضعیف ده اولسا، اوزاق اینیکاسینی تاپماق اولار. بو خوشبخت اینسانلارین گؤزلری نور، صیفتلری شوعورلو آرخایینلیقلا دولو بیر معنا ساچیردی. آما فرحلی ایدیلر: بو اینسانلارین سؤز لرینده، سسلرینده اوشاق سئوینجی دویولوردو. آه، من ائله او آنداجا ایلک باخیشیمدان هر شئیی آنلادیم! بو تورپاق چیرکینلیکلرله موردارلانمامیش تورپاق ایدی، اونون اوستونده گوناها باتمامیش اینسانلار یاشاییردی. اونلار بشر روایتینه گؤره گوناه ائتمه‌میشدن اؤنجه یاشایان اجدادلاریمیزین جنّتینه بنزر جنّتده یاشاییردی، بیر فرقله کی، بورداکی تورپاغین هر قاریشی جنّت ایدی. بو اوزو گولر اینسانلار منه یاخینلاشیر، منی اوخشاییردیلار؛ اؤز یانلارینا آپاریب هر بیری منی ساکیتلشدیرمگه جان آتیردی. اووه، اونلار منی سورغو-سوالا توتمور، آما ائله بیل آرتیق هر شئیی بیلیر، اوزومده‌کی ایضطیرابی دا تئزلیکله سیلمک ایسته‌ییردیلر.

4

بیلیرسینیز نه وار؟ یئنه ده دئییرم - یوخویدوسا - قوی یوخو اولسون! لاکین بو معصوم و گؤزل اینسانلارین محبتی ایچیمده ابدی اولاراق قالدی و حیس ائدیرم کی، اونلارین محبتی ایندی ده اوردان منه ساچیلیر. اونلاری اؤزوم گؤرموش، تانیمیش و اینانمیشدیم کی، اونلاری سئویرم، اونلارا گؤره سونرالار عذاب چکمیشدیم. اووه، ائله همین آن، حتّی اورادایکن آنلامیشدیم - بیر چوخ مسله‌ده اونلاری قطعییین باشا دوشمه‌یه‌جگم. اونلار چوخ شئی بیلسه‌لر ده بیزیم علمیمیزه مالیک اولمامالاری، مثلا، موعاصیر روس ترققیپرور و اجلاف پئتئربورقلو اولان منه حلّ‌ ائدیلمز گلیردی. آما تئزلیکله باشا دوشدوم کی، اونلارین بیلیگی، بیزیم یئردن فرقلی اولاراق، باشقا تأثیرلردن قیدالانیر، آرزولاری دا بیزیمکیلردن تامامیله فرقلیدیر. اونلار هئچنه آرزولامیر و راحات ایدی، حیاتی بیزیمتک درک ائتمگه جان آتمیر، حیاتلاری دولغون اولدوغوندان. آما بونونلا بئله بیلیکلری بیزیمکیندن درین و عالی ایدی؛ بیزیم علمیمیز ایسه باشقالارینا یاشاماغی اؤیرتمک اوچون حیاتین ایضاحینی آختاریر، اونو درک ائتمگه چالیشیر. اونلار ایسه علمسیز ده نئجه یاشاماغی علا بیلیردی، بونو آنلادیم، او بیلیکلرینی ایسه آنلایا بیلمه‌دیم. اونلار منه آغاجلارینی گؤستریر، من ایسه او آغاجلارا سئوگی دولو باخیشلارینین گوجونو باشا دوشه بیلمیردیم: اونلار سانکی اؤزلرینه بنزر جانلیلارلا دانیشیردی. بیلیرسینیزمی، دئسم کی، اونلار آغاجلارلا دانیشیردی، یقین، سهو ائتمه‌رم! بلی، اونلار آغاجلارین دیلینی تاپمیش و امینم، آغاجلار دا اینسانلاری آنلاییردی. اونلار بوتون طبیعته ده بو جور باخیردی: اینسان محبتی ایله فتح ائدیلن جانلیلار اینسانلارلا صولح ایچینده یاشاییر، اونلارا هوجوم ائتمیر - اونلاری سئویردی. بو اینسانلار اولدوزلاری گؤستریب اونلار حاقدا درک ائده بیلمه‌دیگیم بیر شئیلر سؤیله‌ییر، آما امینم - اونلار گؤی اولدوزلارییلا - خیالن یوخ - بیر نؤوع جانلی تماسدایدیلار. اووه، بو آداملار اونلاری آنلاماغیما چالیشمیردی، اونسوز دا منی سئویردی، آنجاق بونا موقابیل بیلیردیم کی، اونلار دا منی هئچ واخت باشا دوشمه‌یه‌جکلر، بو سببدن ده بیزیم یئر حاقیندا اونلارا، دئمک اولار، دانیشمیردیم. یالنیز اوستونده یاشادیقلاری او تورپاغی گؤزلری اؤنونده اؤپور، اونلارا ساکیتجه پرستیش ائدیردیم، اونلار دا بونو گؤرور، پرستیش ائتمگیمدن اوتانمادان بونا ایمکان وئریردی، چونکی اؤزلری ده چوخ سئویردی. هردن گؤز یاشلاری ایچینده اونلارین آیاقلارینی اؤپنده، عذاب چکمیردیلر، من ایسه منه گوجلو محبتله جاواب وئره‌جکلرینی اورگیمده سئوینجله بیلیردیم. آرابیر تجوبله اؤز-اؤزومدن سوروشوردوم: بونلار ایندییه قدر منیم کیمی بیر آدامی نئجه تحقیر ائتمه‌ییب و منیم کیمیسینده قیسقانجلیق و حسد حیس‌لرینی نئجه اویاتماییبلار؟ بیر نئچه دفعه اؤزوم اؤزومه سوال وئرمیشم - نئجه اولوب کی، لووغا و یالانچی من بونلارین بیلمه‌دیگی، تصوور بئله ائلمه‌دیکلری شئیلردن دانیشمامیشام، لاپ ائله اونلاری سئودیگیمه گؤره اونلاری بیلدیکلریمله نئجه تجوبلندیرمک ایسته‌مه‌میشم؟ اونلار اوشاق کیمی شن و شوخ ایدی. گؤزل آغاجلیق و مئشه‌لیکلرینده دولاشیر، اؤز گؤزل ماهنیلارینی اویوخور، یونگول یئمکلر یئییر، آغاجلارینین باری، مئشه‌لرینین بالی و اونلاری سئون حئیوانلارین سودویله قیدالانیردیلار. یئمک و گئییم اوچون آز چالیشیردیلار. اونلار دا سئویر و اوشاق دوغوردولار، آما بیزیم باشیمیزا گلن و یئر اوزونده‌کی بشریتین بوتون گوناهلارینین یئگانه منبعیی اولان او شیدّتلی شهوت ائحتیراسینی اونلاردا هئچواخت گؤرمه‌دیم. اونلار دونیایا گلن اوشاقلارا سعادتلری‌نین یئنی ایشتیراکچیسینا سئوینن کیمی سئوینیردیلر. آرالاریندا اینجیکلیک و قیسقانجلیق یوخ ایدی، بونلارین نه اولدوغونو دا حتّی آنلامیردیلار. اوشاقلاری هامی‌نین اوشاغی ایدی، هامی بیر عاییله تشکیل ائتدیگیندن. اونلاردا اؤلوم اولسا دا، خسته‌لیک، دئمک اولار کی، یوخ ایدی، قوجالاری دا ساکیت اؤلوردو، اونونلا ویداعلاشانلارین احاطه‌سینده سانکی یوخویا گئدیر، یئرده قالانلارا خئییر-دوعا وئره‌رک گولومسه‌ییر، عوضینده ده نورلو تبسسوملرله یولا سالینیردی. بو زامان نه کدر، نه گؤز یاشلاری دئییلن شئی گؤرمه‌دیم، یالنیز سانکی آرتیریلمیش، لاکین ساکیت، سئییرچی بیر حئیرتله دولو محبت وار ایدی. آداما ائله گلیردی کی، اونلار اؤلنلرییله حتّی اؤلومدن سونرا دا اونسیتده اولور، دونیا ایله علاقه اؤلومله کسیلمیردی. ابدی حیات حاقیندا سوروشاندا، منی، دئمک اولار، آنلامیردیلار، لاکین، گؤرونور، ابدی حیاتا امین اولدوقلاریندان بو اونلاردا سوال دوغورموردو. معبدلری یوخ ایدی، آما کاینات بوتؤولوگو ایله گونده‌لیک جانلی و آردیجیل علاقه لری وار ایدی. ایناملاری یوخ ایدی، آنجاق عوضینده دقیق بیلیردیلر کی، دونیوی سئوینجلری طبیعتین حودودلارینی اؤتنده هم یاشایانلاری، هم ده اؤلنلری اوچون کاینات بوتؤولوگویله تماسلاری داها دا گئنیشله‌نه‌جک. اونلار بو آنی سئوینجل، لاکین تلسمه‌دن، ایضطیرابسیز گؤزله‌ییر، سانکی بونو اؤنجه‌دن دویور و بو حاقدا بیر-بیرلرینه خبر وئریردیلر. آخشاملار، یاتماقدان اؤنجه بیرلیکده آهنگ ماهنیلار اوخوماغی خوشلاییردیلار. بو شرقیلرده اونلار آرخادا قالان گونون وئردیگی بوتون دویغولاری عکس ائدیر، اونو آلقیشلاییب اونونلا ویداعلاشیردیلار. طبیعتی، تورپاغی، دنیزی، مئشه‌لری اؤیوردولر. بیر-بیری حاقدا ماهنی قوشماغی سئویر و اوشاق کیمی بیر-بیرینی تعریفله‌ییردیلر. ماهنیلار اولدوقجا ساده ایدی، آما اورکدن سوزولوب گلیر آخیر و اورکلره یاییلیردی. تکجه شرقیلرینده یوخ، ائله بیل، بوتون یاشاملاری بیر-بیریلرینه باخیب لذت آلماقلا کئچیردی. بونا بیر-بیرینه وورغونلوق دئمک اولاردی. دیگر حئیرت دولو و طنطنه‌لی ماهنیلارینی ایسه قطعییین آنلامیردیم. سؤزلرینی باشا دوشسم ده، معنایا تام وارا بیلمیردیم. آما معنا منه الچاتماز قالسا دا، گئت-گئده آرتاراق سانکی غئیری-شوعوری اولاراق ایچیمه دولوردو. تئز-تئز دئییردیم کی، بونلارین هامیسینی هله چوخ اؤنجه‌لر حیس ائتمیشدیم، بوتون بو سئوینج و فرح منه هله بیزیم یئرده، هردن دؤزولمز کدره دؤنن، هارالاراسا سسله‌ین حسرتله اؤزونو بوروزه وئریردی. دئییردیم کی، اونلارین عظمتینی اورگیمین یوخولاریندا و عاغلیمین خولیالاریندا دویموشدوم. دئییردیم کی، گونشیمیزین قوبارینا چوخ واخت گؤزو یاشسیز باخا بیلمیردیم… دئییردیم کی، بیزیم یئرده‌کی اینسانلارا قارشی نیفرتیمده همیشه بیر کدر وارییدی: نییه اونلارا اولان نیفرتیمین ایچینده اونلارا سئوگیم ده وار ایدی، نییه اونلاری باغیشلامایا بیلمیردیم، اونلارا بسله‌دیگیم محبتیم نییه بو قدر کدرلیدیر؟ اونلار منه قولاق آسیردی، گؤروردوم کی، دئدیکلریمی تصوور ائده بیلمیرلر، آما دئدیکلریمه پئشمان دئییلدیم: بیلیردیم، ترک ائتدیگیم آداملارین غوصه‌سینی چکمه گوجونو دویوردولار. بلی، اونلار مولاییم، سئوگی دولو باخیشلارییلا منه باخاندا، منیم اورگیمین ده اونلارین اورگی تک معصوم و دوروست اولدوغونو حیس ائدنده اونلاری آنلامادیغیمدان تأسوفله‌نیریم. حیات دولغونلوغو نفسیمی کسیر، من ده دینمزجه اونلارا دوعا ائدیردیم.

اووه، ایندی هامی منه گولور و منی ایناندیریر کی، سؤیله‌دیگیم بو تفصیلاتلاری یوخودا دا گؤرمک مومکونسوزدور، ساییقلایارکن یوخومدا اورگیمین یاراتدیغی بیر دویغونو گؤرموش یا دا دریندن حیس ائتمیشم، آیرینتیلاری ایسه اویاناندان سونرا اویدورموشام یالنیز. اورگیمی آچیب اونلارا دئینده کی، اولا بیلسین کی، گئرچکدن ده بئله اولوب - ایلاهی، منی اله سالیب نئجه ده سئوینیردیلر… بلی، البته، من یالنیز بیر یوخو دویغوسویلا مغلوب ائدیلمیشدیم و یارالی قلبیمده تک او دویغو ساغ-سالامات قالمیشدی: آنجاق بونونلا بئله یوخومون گئرچک اوبراز و بیچیملری، حقیقتن یوخومدا گؤردوکلریم او قدر آهنگ، والئه ائدیجی و گؤزل، او قدر دوغرو ایدی کی، یوخودان اویاناندا اونلاری بیزیم ضعیف سؤزلریمیزله ایفاده ائتمه‌یه، البته، گوجوم چاتمیردی. اونا گؤره ده اونلار عاغلیمدا ضعیفله‌مه‌لی ایدی، و، دئمه‌لی، حقیقتن، اولا بیلسین، تفرروعاتلاری سونرا غئیری-شوعورو اولاراق اؤزومدن اویدورمالی ایدیم، اونلاری تئزلیکله و نئجه اولور-اولسون ایفاده ائتمک ایسته‌دیگیم اوچون. لاکین بونلارا نئجه اینانماییم کی؟ بلکه ناغیل ائتدیکلریمدن مین دفعه یاخشی، صاف و فرحلییدی؟ یوخودورسا - قوی یوخو اولسون، آنجاق بونلار اولمایا بیلمزدی. قوی سیزه بیر سیرر آچیم: اولا بیلسین، بونلارین هئچ بیری یوخو دئییلدی! چونکی سونرا ائله دهشت حقیقی بیر اولای باش وئردی کی، آدامین یوخوسونا دا گیرمز. بو یوخونو اورگیم اویدورموشسا - اویدورسون، لاکین سونرا باشیما گلن دهشتی اویدورماغا اورگیمین گوجو چاتاردیمی؟ تک من اونو نئجه اویدورا یا دا عاغلیما گتیره بیلردیم؟ جیلیز اورگیمله قرارسیز، دیرسیز عاغلیم حقیقت ایظهارینا یوکسله بیلرمیش؟! اووه، اؤزونوز فیکیرلشین: بو واختادک گیزله‌دیردیم، آما ایندی بو حقیقتی ده آخیرادک ناغیل ائده‌جگم. ایش اوراسیندادیر کی، من… اونلارین هامیسینی یولدان چیخارتدیم!

5

    بلی، بلی، هر شئی اونلاری پوزماقلا بیتدی! بونون نئجه باش وئردیگینی بیلمیرم، آنجاق آیدین خاطیرلاییرام. یوخو مینیللیکلردن کئچیب منده یالنیز بوتؤولوک حیسینی ساخلادی. بیرجه اونو بیلیرم کی، گوناها باتمانین سببکاری منییدیم. بوتون اؤلکه‌لره یولوخان، بولاشان موردار تریخین خسته‌لیگی کیمی، طاعون آتومو کیمی من ده منه قدر خوشبخت، پاک اولان بو تورپاغی اؤزومله یولوخدوردوم. اونلار یالان دانیشماغی اؤیره‌نیب یالانی سئودی، یالانین گؤزه‌لیگینی تانیدی. اووه، بو، بلکه ده، معصومان، ظارافاتدان، نازدان، سئوگی اویونلاریندان، گئرچکدن ده، اولا بیلسین، آتومدان باشلادی، آما بو یالان آتومو اونلارین اورکلرینه گیرمیش، خوشلارینا گلمیشدی. سونرا تئزلیکله شهوت باش قالدیردی، شهوت قیسقانجلیق دوغوردو، قیسقانجلیق دا غدارلیق… اووه، بیلمیرم، یادیما گلمیر، آنجاق تئزلیکله، چوخ تئزلیکله ایلک قان تؤکولدو: اونلار تجوبلندی، دهشتلندی و آیریلماغا باشلادی. ایتتیفاقلار یاراندی، آما بیر-بیرلرینه قارشی. نارازیلیقلار، طعنه‌لر باشلادی. حیا تانیدیلار، حیانی دا لیاقت سایدیلار. غئیرت مفهومو عمله گلدی، هر ایتتیفاقین دا اؤز بایراغی قالدیریلدی. حئیوانلاری اینجیتمگه باشلادی، حئیوانلار دا اونلارین الیندن مئشه‌لره چکیلیب دوشمن کسیلدی. آییرما، آیریلما، شخصیت، "منیمکی-سنینکی" اوغروندا موباریزه‌یه یول آچیلدی. فرقلی دیللرده دانیشماغا باشلادیلار. کدری تانیییب کدری سئودیلر، عذاب حسرتییله یاشادیلار، حقیقتین ده یالنیز عذابلا الده ائدیلدیگینی دئدیلر. بو عرفه ده علملری یاراندی. آجی اورکلی اولاندان سونرا قارداشلیق و اینسانییتدن دانیشماغا باشلادی، بو ایدئیالاری آنلادیلار. جینایتکار اولاندان سونرا عدالت کشف ائتدیلر، اونو قوروماق اوچون اؤزلرینه بیر سورو قانون موعینلشدیردیلر، کودئکسلرین موحافیظه‌سی اوچون ایسه قیلیوتین قوراشدیردیلار. نه‌لری ایتیردیکلرینی چوخ آز خاطیرلاییر، بیر واختلار پاک و خوشبخت اولدوقلارینا اینانماق دا ایستمیردیلر. اولکی سعادتلری‌نین مومکونلوگونه حتّی گولوب اونو خیال آدلاندیریردیلار. بونو هئچ‌جور تصوور ائده بیلمیردیلر، آما – غریبه و مؤعجیزه‌لی ایشدیر - کئچمیش بختورلیکلرینه ایناملارینی بوتونلوکله ایتیریبکن، اونو ناغیل آدلاندیریبکن، بیر داها معصوم و خوشبخت اولماق آرزوسونا یئنیدن ائله دوشدولر کی، اورکلرینده‌کی آرزولارینی اوشاق کیمی ایلاهیلشدیردی، معبدلر تیکیب بو اؤز ایدئیالارینا، اؤز "ایستکلرینه" ،بونلارین گئرچکلشمه‌سی‌نین مومکونلوگونه اینانماسالار دا، گؤز یاشلاری ایچینده اونو سئویب، اونا سجده ائدیب دوعا ائتدیلر. ایتیردیکلری او معصوم و سئوینجلی گونلرینه قاییتماق ایمکانی اولسایدی دا، کیمسه او سعادتی اونلارا گؤستریب اونا یئنیدن قاییتماق ایسته‌ییب-ایستمه‌دیکلرینی سوروشسا ایدی، چوخ گومان کی، اونلار ایمتیناع ائدردی. منه جاواب وئریردیلر کی، "یالانچی، آجیقلی و عدالتسیزیک اولوروق قوی اولاق، بونو بیلیریک، بونا گؤره آغلاییر، اؤزوموزو اوزوروک، اؤزوموزه عذاب وئریریک، بلکه ده، گله‌جکده‌کی موحاکیمیمیز، آدینی دا بیلمه‌دیگیمیز او مرحمتلی حاکیمدن ده چوخ اؤزوموزو جزالاندیریریق. لاکین بیزیم علمیمیز وار، اونون واسیطه‌سییله ده یئنیدن حقیقتی آختاریب تاپاجاغیق، آما بو دفعه اونو شوعورلو قبول ائده‌جه‌ییک. بیلگی دویغودان اوستوندور، حیاتی درک ائتمه - حیاتدان اوستون. علم بیزلره حیکمت وئره‌جک، حیکمت ده قانونلارا یول آچاجاق، خوشبختلی‌لیگین قانونلارینی بیلمک ایسه خوشبختلیکدن اوستوندور". گؤر اونلار نه دئییردی، بو سؤزلردن سونرا دا هره اؤزونو او بیرلریندن داها چوخ سئودی. باشقا جور ائده ده بیلمزدیلر. هر کس اؤزونه او قدر وورولدو کی، دیگرلری‌نین لیاقتینی وار گوجویله آلچالتماغا، اکسیلتمگه چالیشیر، بونو دا حیاتینین معناسی ساییردی. کؤله‌لیک یاراندی: ضعیفلر ممنوعنیتله گوجلولره تابئع اولوردو، بیر شرطله کی، گوجلولر ضعیفلرین اؤزلریندن ده ضعیفلری ازمگه کؤمک ائتسین. گؤزو یاشلی مؤمینلر پئیدا اولدو، بو آداملارین یانینا گلیب اونلارا اونلارین غوروروندان، حدّلرینی آشدیقلاریندان، آهنگلیکدن و اوتانمازلیلاریندان دانیشیردی. آداملار اونلاری داشا باسیر یا دا اوستلرینه گولوردو. کیلسه کاندارلاریندا موقدس قان آخیدیلیردی. عوضینده بعضیلری باش سیندیرماغا باشلادی: یئنیدن نئجه بیرله‌شک کی، هر کس اؤزونو سئومگه داوام ائتسه ده، باشقالارینا مانئع اولماسین، بئله‌لیکله ده یئکدیل جمعیتده یاشاماق مومکون اولسون. بو فیکیر بؤیوک ساواشلارا یول آچدی. ساواشانلارین هامیسی علمین، مودریکلیگین و اؤزونوقوروما حیسی‌نین اینسانی یئکدیل و عاغیللی بیرلیگه، نهایت کی، مجبور ائده‌جگینه قطعیتله اینانیردی. بونا گؤره ده هله‌لیک، ایشین سورعتلندیریلمه‌سی نامینه "مودریکلر" اونلارین فیکیرلرینی آنلامایانلاری و بو ایدئیانین ظفرینه مانئع اولان بوتون "نامودریکلری" قیرماغا چالیشدی. لاکین اؤزونوقوروما حیسی سورعتله ضعیفله‌مگه باشلادی، کبیرلی و شهوتپرست آداملار اورتایا چیخیب یا هر شئی - یا هئچنه آچیقجا طلب ائتدی. هر شئیی اله کئچیرمک اوچون جینایته ال آتیر، او دا آلینمایاندا - اینتیحار ائدیردیلر. هئچلیک و ابدی ساکیتلیک نامینه یوخلوق و اؤزونو محو ائتمه کولتلارینی احتیوا ائدن دینلر یاراندی. نهایت، بو آداملار معناسیز ایشدن یورولدو، صیفتلرینده عذاب گؤروندو. ائعلان ائتدیلر کی، یالنیز عذابدا معنا اولدوغو اوچون عذاب گؤزللیکدیر. ماهنیلاریندا عذابی ترننوم ائتدیلر. من اونلارین آراسیندا چاره‌سیزجه گزیر، آغلاییر، آما اونلاری سئویردیم، بلکه ده صیفتلرینده عذاب اولمادیغی، معصوم و گؤزل اولدوقلاری واختدان دا چوخ سئویردیم. بورا بدبختلیک گلدیگینه گؤره بو موردارلادیقلاری تورپاقلارینی جنّت اولدوغو واختدان دا چوخ سئودیم. افسوسلار، همیشه درد-غم سئومیشم، آنجاق یالنیز اؤزوم اوچون، اؤزومه گؤره، اونلارین بو گونونه ایسه آغلاییردیم، یازیغیم گلیردی. چاره‌سیز قالیب اونلارا یالواریردیم، اؤزومو تقصیرلندیریر، لعنتله‌ییر، اؤزومه نیفرت ائدیردیم. دئییردیم کی، بونلارین هامیسینی من ائله‌میشم، یالنیز من؛ دئییردیم - اخلاقسیزلیغی، چیرکینلیک و یالانی اونلارا من گتیردیم! یالواریردیم کی، منی چارمیخا چکسینلر، اونلارا خاچ دوزلتمگی اؤیره‌دیردیم. اینتیحار ائده بیلمیردیم، بونا گوجوم چاتمیردی، آما اونلارین الینده عذاب چکمک ایسته‌ییردیم، عذاب حسرتینده ایدیم، سون دامجیسینادک قانیمی بو عذابلاردا آخیتماق ایسته‌ییردیم. اونلار ایسه ساده‌جه منه گولور، آخیردا دا منی دلی سایماغا باشلادی. منه حاق قازاندیریردیلار، یالنیز اؤز آرزولادیقلارینا چاتدیقلارینی، اولوب کئچنلرین هامیسی‌نین موطلق اولاسی اولدوغونو دئییردیلر. نهایت، منه ائعلان ائتدیلر کی، اونلارا تهلوکه‌لی اولورام، آغزیمی یومماسام دلیخانایا سالاجاقلار. او آن کدردن اورگیم ائله سیخیلدی کی، ایندیجه اؤله‌جگیمی‌ حیس ائتدیم و بو واخت… باخ، بوراداجا اویاندیم.

آرتیق سحر آچیلمیشدی، هاوا هله ایشیقلانماسا دا ساعات آلتی راده‌لرییدی. همین کورسوده اویاندیم، شامیم اریییب تمیز قورتارمیش، کاپیتانگیل ده یاتمیش، منزیلیمیزده نادیر حال اولان بیر ساکیتلیک اطرافی بوروموشدو. فؤوق‌العاده تعجوب منی جلد یئریمدن قالدیردی؛ حتّی جوزی درجه‌ده هئچواخت باشیما بئله شئی گلمه‌میشدی: مثلا، هله هئچواخت من کورسوده بئله‌جه یوخویا گئتمزدیم. آیاغا قالخیب اؤزومه گله‌نه‌دک بیردن تاپانچام گؤزومه ساتاشدی، حاضیر وضعیتده، دولدورولموش - آما جلد اونو اؤزومدن ایتله‌دیم! اووه، ایندی یاشاماق و یاشاماق! اللریمی قالدیریب ابدی حقیقتی سسله‌دیم، یوخ، سسله‌مه‌دیم - آغلادیم. فرح، حدسیز بیر فرح بوتون وارلیغیمی ساریردی. بلی، حیات و خوطبه ! خوطبه حاقدا ائله او دقیقه قرارا گلدیم و البتده کی - عؤمورلوک! وعظ ائتمگه گئدیرم، وعظ ائتمک ایسته‌ییرم. نییه؟ حقیقتی، چونکی اونو گؤرموشم، اؤز گؤزلریمله گؤرموشم، اونون بوتون عظمتینی گؤرموشم!

    او واختدان دا وعظ ائدیرم! بوندان باشقا - هامینی سئویرم، منه گولنلری ایسه هامیدان چوخ سئویرم. نییه بئله - بیلمیرم، ایضاح دا ائده بیلمیرم، آنجاق قوی بئله ده اولسون. اونلار دئییر کی، من آرتیق ایندی ده چاشیرام، یعنی، ایندی ده بئله چاشیرامسا، گئت-گئده نه اولاجاق؟ دوغرودور: چاشیرام، اولا بیلسین، وضعیت گئتدیکجه ده پیسله‌شه‌جک. البته، نئجه وعظ ائتمگی تاپیب اؤیرننه قدر بیر نئچه دفعه چاشاجاغام دا، چونکی اونا عمل ائتمک اولدوقجا چتیندیر. بونون هامیسی منه ائله ایندی ده گون کیمی آیدیندیر، آما باخین - کیم چاشمیر، کیم سهو ائتمیر کی؟! آما یئنه ده هامی عئینی شئیه جان آتیر، عاقیلدن توتموش سون قولدورادک، ساده‌جه فرقلی یوللارلا. بو کؤهنه حقیقتدیر، ایچینده یئنی اولان ایسه بودور کی، چوخ یانلیشلیق دا ائده بیلمه‌رم آخی. چونکی حقیقتی گؤرموشم، گؤرموشم و بیلیرم کی، اینسانلار یئرده یاشاماق قابیلیتلرینی ایتیرمه‌میش گؤزل و خوشبخت اولا بیلر. پیسلیگین اینسانلارین نورمال حالی اولماسینا ایناناممیرام، اینانماق ایسته‌میرم ده. باخ ائله بو اینامیما دا هامی گولور. بس نئجه اینانماییم آخی: من حقیقتی گؤرموشم، اویدورمامیشام - گؤرموشم، گؤرموشم و اونون جانلی اوبرازی، سورعتی قلبیمه همیشه‌لیک حک اولوب. من اونو ائله بوتؤو، کامیل گؤرموشدوم کی، اینسانلاردا اونون اولماماسینا ایناناممیرام. دئمه‌لی، نئجه چاشا بیلرم؟ کنارا چیخاجاغام، البته، حتّی بیر نئچه دفعه چیخاجاغام، بلکه اؤزگه سؤزلرله ده دانیشاجاغام، آما چوخ آز: گؤردویومون او جانلی سورعت همیشه منیمله اولاجاق و سهویمی همیشه دوزلدیب منه یول گؤستره‌جک. اووه، من گومراه و طراوتلی‌یم، گئدیرم، گئدیرم، لاپ مین ایل گئتمگه حاضیرام. بیلیرسینیزمی، اولجه اونلاری من یولدان چیخارتدیغیمی گیزلتمک ایسته‌ییردیم حتّی، آنجاق بو یانلیشلیق ایدی، آرتیق ایلک یانلیشلیق! حقیقت ایسه یالان دانیشدیغیمی پیچیلدادی منه و منی قورودو، دوز یولا یؤنلتدی. آما جنّتی نئجه تشکیل ائدیم - بیلمیرم، چونکی اونو سؤزله ایفاده ائدممیرم. او یوخومدان سونرا سؤزلری ایتیرمیشم. هر حالدا، بوتون اساس، ضروری سؤزلری. آما - اولسون: گئدیب یورولمادان هئی دانیشاجاغام، چونکی نئجه اولماسا دا آخی اؤز گؤزلریمله گؤرموشم. منه گولنلر ده ائله باخ بونو باشا دوشمور، دئییرلر: "یوخو گؤروبموشسن، ساییقلاما، قاراباسما ایمیش". ائه، گویا بونلار عاغیل دریاسیدیر. ائله ده اؤیونورلر کی! یوخو؟ نه دئمکدیر یوخو؟ حیاتیمیز بس یوخو دئییل؟ بوندان دا آرتیق دئیه‌جگم: قوی، قوی بو هئچواخت حیاتا کئچمه‌سین و یئر اوزونده هئچواخت جنّت اولماسین (آخی بونو کی داها آنلاییرام!) - یئنه ده وعظ ائده‌جگم. حالبوکی بو او قدر ده چتین دئییل: بیرجه گونده، بیرجه ساعاتدا هر شئی درحال دوزله بیلر! اساس مسله - باشقالارینی اؤزون کیمی ایسته، باخ، اساس شئی بودور، وسسالام، آرتیق هئچنه لازیم دئییل - او ساعات هر شئیین یولونو تاپاجاقسان. حالبوکی بو - بیلیون دفعه تکرارلانیب اوخونولان، آنجاق باش توتمایان کؤهنه حقیقتدیر! "حیاتی درک ائتمه حیاتدان اوستوندور، خوشبختلیک قانونلارینی بیلمک - خوشبختلیگین اؤزوندن اوستوندور" - باخ، بو فیکیرله ساواشماق گرک! ساواشاجاغام دا! هامی ایستسه، ائله ایندی هر شئی دوزه‌لر.

او بالاجا قیزی ایسه آختاریب تاپدیم… گئده‌جگم ده! گئده‌جگم ده!

کؤچورن: عباس ائلچین