قارغالارین سئچدیگی پادشاه 

عزیز نسین

كؤچورن: عباس ائلچین

             بیری وارمیش، بیری یوخموش... اسكی چاغلاردا، اؤلكه‌نین بیرینده بیر یازیق كیشی وارمیش. گونلوك یئیه‌جگی‌نین بئله یوخسونو، چولسوزون بیری‌ ایمیش. آما پیس اوركلی ده دئییلمیش هانی... بوتون ایستگی باشقالاینا یاخشیلیق ائتمكمیش. یاخشیلیق ائتمك ایسترمیش ایستمه‌سینه آمما، بونون نئجه ائده‌جگینی ده چوخ بیلمزمیش. سیخ-سیخ: 

      - آااه آه، -دئمیش، بیر گوجوم یئتسه ده بو اینسانلارا اولدوقجا یاخشیلیق ائتسم...

بو سؤزلری دویانلار سوروشارلارمیش: 

      - یاخشی، نئجه یاخشیلیق ائده‌جكسن؟

او دا: 

      - یاخشیلیق ایشده، دئیرمیش، هركسه یاخشیلیق ائده‌جگم... هله او گونلر بیر گلسین، من بیلیرم نئجه یاخشیلیق ائده‌جگیمی... 

فاحیشه كیشی

گی دو موپاسان  

  تئز-تئز بئله سؤزلر ائشیدیریك:  " بو كیشی آدامی لاپ اؤزونه حئیران ائدیر، آنجاق نئیله‌یه‌سن كی، فاحیشه‌‌دیر، هم ده اصل فاحیشه! "  مملكتیمیزین باغریندا قارا یارا اولان فاحیشه كیشیلر باره ده عادتن بئله دئییرلر. 

  چونكی فرانساداكی بوتون كیشیلر، ایچی بیز قاریشیق، فاحیشه‌دیر: اونلار، عئینیله قادینلار كیمی، دؤنوكدورلر، شیلتاقدیرلار، اعتیبارسیزدیرلار، عادتن  نه ایسته‌دیكلرینی بیلمیرلر، اؤز دوشونجه و نیتلریندن تئز-تئز ساپیرلار، هردمخیال و ایراده سیزدیرلر. 

  البته، بوتون بو فاحیشه كیشیلرین ان بئتری پاریس‌لیلردیر: دایم بولواردا وئییلله‌نن و اینتئللئكتینی هامی‌نین گؤزونه سوخماغا چالیشان بئله‌لری نین شوخ قحبه‌لره خاص عیشوه‌لری و آشكار نؤقصانلاری كیشیلیك اؤزللیكلرییله اصلا بیر آرایا سیغمیر. 

 بابكین آندی- میكاییل رضاقولوزاده

 میكاییل رضاقولوزاده  

     آذربایجانین قاباقجیل معاریف خادیمی، گؤركملی یازیچی و ناثیر، ایستعدادلی ترجومه‌چی میكاییل رضاقولوزاده 1905-جی ایل مارتین 17-ده باكیدا آنادان اولموشدور. میكاییل رضاقولوزاده شاعیر، ناثیر، ترجومه‌چی كیمی چوخ‌ساحه‌لی یارادیجیلیق یولو كئچمیشدیر. عالی پئداقوژی مكتبی بیتیردیكدن سونرا باكی مركزی كیتابخاناسیندا مودیر ایشله‌میش،  موسكوا دؤولت اونیوئرسیتئتینده آسپیرانتورانی اوغورلا باشا وورموشدور. آذرنشرده ترجومه‌چی،  «اینقیلاب و مدنیت» ژورنالیندا مسئول كاتیب، «آذربایجان» ژورنالیندا باش رئداكتور موعاوینی وظیفه‌‌لرینده چالیشمیشدیر. ادبی یارادیجیلیق فعالیتینه  1923-جو ایلده چیخان «موعللیم» شعریله باشلایان میكاییل ریضاقولوزاده، عئینی زاماندا، «گنجلیك» نشریاتیندا، «گؤیرچین» ژورنالی رئداكسییالاریندا دا چالیشمیشدیر. اونون «قارانقوش یوواسی» (1945)، «آغ دانا» (1945)، «ائل گوجو» (1948)، «قو گؤلو» (1955)، «اووچو ائلشن‌له قوچاق آیتكینین ناغیلی» (1956)، «نسیللردن نسیللره» (1965)، «اوركده ایزلر» (1969)، «قوش دیلی بیلن اورخان» (1972)، «یاز گونشی»  (1977)، «ایلین یازی-ائلین سازی» و س. كیتابلاری اوشاق و گنجلرین سئوه‌رك موطالیعه ائتدیگی اثرلردیر. 

  دونیا خالقلاری ادبیاتی‌نین اونلارلا نوماینده‌لری‌نین اثرلرینی، او جومله‌دن ت.اولدریجین «آمئریكا مكتبلیلری‌نین خاطیره‌لری»، ر.كیپلینقین «ماۇقلی»، و.مایاكووسكی‌نین «سئچیلمیش شئعیرلری و پوئمالاری»، و.بیانكی‌نین «بیز چوخوق»، و.واسیلئوسكایانین «گؤی‌قورشاغی»، و.ق.بئلینسكی‌نین «سئچیلمیش اثرلری»نی، ای.س.تورگئنئوین «اووچونون خاطیره لری»، «آتالار و اوغوللار»، «عرفه»، آ.دومانین  «اوچ موْشكئتوْر»، م.قوركی‌نین «اوشاقلیق»، ج.سویفتین «قوللیوئرین سیاحتی»، ل.ن.تولستویون «دیریلمه»، و.لاتسیسین «بالیقچی اوغلو»، ج.لوندونون «حئكایه لری»نی،  ج.روْداری‌نین «چیپپوْلینوْ» و س. اثرلری آذربایجان دیلینه ترجومه ائتمیشدیر.  نیظامی‌نین «ایسگندرنامه» اثری‌نین  1941-جی ایل ترجومه نشری ده اونا عاییددیر. 

  عومومیتله،  ترجومه كیتابلاری‌نین سایی 60-دان چوخ اولان میكاییل ریضاقولوزاده  «ه.هئینئ و فاشیزم»،  «رابیندرانات تاقور»، «بایرون و موعاصیرلیك» و س. كیمی  مقاله‌لرین ده مؤلیفیدیر. 

  میكاییل ریضاقولوزاده  1984-جو ایل نویابرین 10-دا باكیدا وفات ائتمیشدیر. 

  بابكین آندی

      آنا-بالا بوخاری قاباغیندا اوز-اوزه اوتورموشدولار. آنا حسرتلی و مئهریبان باخیشلارینی اوغلونون اوزوندن آییرمیردی. ائله بیل كی، یئنه اوندان آیریلاجاغیندان، بو قاراشین اوزه، بو چاتما قاشلارا، بو آلا گؤزلره حسرت قالاجاغیندان قورخوردو. نئجه ده قورخمایایدی. ایندی 7-8 ایل ایدی كی، بالاسینی دویونجا گؤرمه‌‌میشدی. او، ساربانا نؤكرچیلیگه وئریلنده 9-10 یاشیندا بیر اوشاق ایدی. ایندی 17-18 یاشلی بیر ایگید اولموشدور. كاروانلا بیرگه شهرلری، اؤلكه‌‌لری قاریش-قاریش گزمیش، قیشین شاختاسیندان، یایین قیزماریندان اوزونون دریسی بركیییب سرتلشمیشدی. اونون جاوان اوزونده كیشیلره مخصوص قالین جیزگیلر عمله گلمیشدی.............

قارا قنبر 

جعفر جبّارلی 

       قارا قنبر بؤیوك آدام ایدی، اؤزو ده شورا ایشچیسی ایدی. حؤكومت  " ترئستلری‌نین"  بیریسینده بؤیوك قوللوق صاحیبی ایدی. بونون كئچمیشینی آز آدام تانیییردی. آما بو اؤزونو شورا آنكئتلرینده  " فهله صینفینه منسوبام "  یازیردی. قارا قنبر اؤز قوللوغوندان چوخ راضی ایدی، گئنیش، ایشیقلی كابینئده اَیلَشردی. قاراباغین گؤن ماهوت چكیلمیش ستۇل، ستوْلون اوستونده بیر نئچه جور تئلئفون، یانیندا قاپیچی، قاپیدا آوتوموبیل، یا فایتون همیشه بكله‌یوردو. چالدیغی زنگه قاپیچی تئز گلیردی، گویا یئردن چیخیردی. 

شنبه گونو اوغروسو

 قابریئل قارسییا ماركئز /گابریل گارسیا ماركز/

  چئویرن: كامیل زئینالوو 

       یالنیز هفته سونلاریندا اوغورلوق ائدن هوقو یئنه ده شنبه گئجه‌سی بیر ائوه گیردی. تخمینن 30 یاشلاریندا اولان و خرونیكی یوخوسوزلوقدان اذیت چكن گؤزل ائو صاحیبه‌سی آننا اونو جینایت باشیندا یاخالادی. اوغرونون تاپانچا ایله هده-قورخو گلمه‌سیندن قورخان قادین بوتون داش-قاشینی، قییمتلی اشیالارینی اونا وئردی، آنجاق خواهیش ائتدی كی، 3 یاشلی قیزی پاۇلی‌یه یاخینلاشماسین. 

      هردن منیم خیالیما بیر بئله شئی گلیر: 

      من اونیوئرسیتئت، یعنی دارولفونوندان تزه قورتاریب وطنیمیزه گلن گونو شهریمیزین قاضیسی آخوند موللا سبزعلی گلدی بیزیم ائوه منیم گؤروشومه. ائویمیزده هئچ كس یوخ ایدی، آنامدان ساوایی. بو اؤورت ده چیخدی او بیری اوتاغا و قاضی ایله بیز باشلادیق صؤحبتی. دئمه‌یینن یازیق آنام دا قاپی نین دالیندا دوروب قولاق آسیردی. 

     قاضی ایچری گیرن كیمی من قاباغا یئریدیم و دئدیم: سالام ملئیك. جناب قاضی منه جاواب وئردی آی اسسالامو علئیكوم، آی خوداحافیظ، احوالی-شریف، عناصیری-لطیف، ماشااللاه، ماشااللاه، اخوی‌زاده، نئچه مودتدی مونتظیری-ووجودی-زیجودونوز و موشتاقی-دیدارینیز ایدیم، اینشااللاه ذاتی-عالینیزین مزاجی-موباركلری سالیمدیر. 

     من بیر شئی باشا دوشمه ییب دئدیم: دا. 

      جناب قاضی بیر قدر باخدی منیم اوزومه و گئنه باشلادی: 

      اخویزاده، تحصیلی-فونونوزو انجاما یئتیریبسینیز، یا دوباره تكمیلی-نؤقصان اوچون دارولعئلمه عودت ائتمه‌لیسینیز؟ 

   من گئنه بیر شئی باشا دوشمه ییب دئدیم كی، جناب آخوند، یاخشی پانیمات ائلمیرم كی، نه عرض ائدیرسینیز. 

     آخوند سوروشدو: نئجه؟ 

  من دئدیم: چتو؟ 

  صؤحبتیمیز ائله بو جور قورتاردی و آخوند باشماقلارینی گئییب چیخدی گئتدی. آنام گیردی ایچری و منه دئدی: بالام موللاینان نه دیل دانیشیردینیز كی، من هئچ باشا دوشمه دیم. 

   دئدیم: آنا، موللاینان بیز آنا دیلی دانیشیردیق. 

  آنام باشینی سالدی آشاغی و بیر قدر فیكره گئدیب دئدی: یازیق آنا دیلی! 

    هردم‌خیال  

       " موللا نصرالدین " ، 27 یانوار، 1907، № 4. 

قیریم‌تاتار توركلری‌نین فولكلوروندان بیر ناغیل:

 كیچكه‌نه (جیرتدان)

قیریم تاتارجادان كؤچورن: عباس ائلچین

  زامان-زامان ایچینده

  اوّل زامان ایچینده 

  قاپلی-قوپلو (قور)باغالار 

  قانادلاندی اوچماغا 

  دنیزده كی  بالیقلار 

  كیرا توتدو كؤچمگه... 

  آق‌مسجیدین میناره‌سی 

  اگیلدی سالغیردان سو ایچمگه. 

  توتدوم بیره‌نین بیرینی، 

 واردیم، همن سویدوم. 

  آلتمیش باتمان اتی گلدی، 

  یئتمیش باتمان یاغی گلدی. 

  آلدیم، چكمه‌لریمی یاغلادیم، 

  بیرینه یئتددی، ایكینجی‌سینه یئتمه‌دی. 

  چكمه‌ریمی گئییب، 

  كئتمگه باشلادیم. 

  گئده گئده گئتدیم، 

  آلتی آی، بیر گوز گئتدیم. 

  دؤنوب باخدیم، 

 ایگنه بویو قدر یول گئتمه‌میشم. 

  وارا-وارا، واردیم، 

  بیر شهره واردیم. 

  بیر دیبسیز قازانلا 

  بیر ده توفنگ آلدیم. 

اووا چیخیب، بیر دووشان ووردوم ، 

  اونو سویوب، قازانا قویدیم. 

  اوستوندن قویدوم، آلتیندان چیخدی. 

  یئدیم – دیلیمه دگدی، 

  داماغیما دگمه‌دی. 

          چوخ ائرته زامانلاردا ولی-اوستا آدلی بیر قالایجی وار ایدی. او یوخسول اولسا دا، قاریسی ایله ایللرجه سئوگیله شیرین-شیرین یاشامیش، آنجاق ائولنمه‌لریندن بئش ایل گئچسه‌ده تانری اونلارا بیر اوشاق وئرمه‌میشدی. "اوغول گؤرمه‌دن اؤلوب گئده‌جگم ائله‌بیل" دئیه دوشوننده یوخوسو باشیندان قاچار، "اوغولسوز یاشاییش، یاشاییش‌می؟"-دئیه قایغیلانار ایدی.

دیل بلاسی

آنتون چئخوف

چئویرن: آزاد یاشار 

       سحر یالتادان گئری دؤنموش جاوان خانیم ناتالیا میخایلوونا ناهار سوفره‌سینده دیل-بوغازا قویمادان ارینه كریمین گؤزللیكلریندن بحث ائدیردی. بوندان خوشحاللانان اری ایسه آروادی‌نین حئیرانلیق دولو اوزونو نوازیشله سوزه‌رك اونو دینله‌ییر و آرا-سیرا سواللار وئریردی… 

  - دئییرلر آما اورالاردا یامان باهاچیلیقدیر؟ - دئیه سؤزآراسی اری خبر آلدی. 

بیر كالیفورنییالی‌نین حئكایه‌سی

 مارك تواین 

  چئویرن: نرمین كریملی 

       گنج‌ایكن كالیفورنییایا قیزیل آختاریشینا گئتمیشدیم. منیم هئچ واخت وارلی اولاجاق قدر پولوم اولماییب. اورادا دییارین  " ستانیسلاو "  آدلانان ان گؤزل بؤلگه‌سینی كشف ائتدیم. بورا اینسانا یئر اوزونده كی  جنّتی خاطیرلادیردی. خفیف كولكلرین آغاجلارا توخوندوغو یئرلرده قالین مئشه‌لیك و یاشیل تپه‌لیكلر وار ایدی. 

       ستانیسلاویا مندن ایللر اول، قیزیل آختارماق مقصدی ایله اینسانلار گلیبمیش. اونلار بورادا بانكلاری، مكتبلری، ماغازالاری اولان كیچیجیك بیر شهر سالمیشلار. همچنین، عاییله‌لری اوچون ائولر ده تیكمیشلر. 

عوثمانلی خط و ادبیایتیندان بیر اؤرنك:

خاویار

عمر سیف الدین

   حمدونه‌ خانم أسكی بر شیخ‌الاسلام حرمیدر. یاشی بوگون آلتمشی آشمق اوزره‌... غمسز، قساوتسز وقتنی گچیریر. حالا پنبه‌ بیاض دورور. یوزنده‌ بر چیزگی اولسون گوره‌مزسڭز، یكرمی سنه‌ اول دوكسان دوقوزینی دولدوران أفندیجكی گوزینی قاپاینجا كندی گبی یاپ یالڭز كالمشدی. مال واردی، ملك واردی. آت واردی، آرابا واردی. آما بو أوده‌ باقاجق بر أركك یوقدی.

حئیوانلار تارلاسی

یازان: جورج اورول

چئویرن: عباس ائلچین

بیرینجی بؤلوم

              مانور تارلاسی‌نین آغاسی بای جونز، گئجه‌‌له‌‌یین تویوقلارین اینی‌نین قاپیسینی باغلایاندا، اسریکلیکدن باجانی توتماغی اونوتدو.  فنری‌نین ایشیغی  دام دوواردا  اویناقلایارکن ساللانا-ساللانا آولونون  اورتاسیندان گئچه‌رک تارلا ائوی‌نین  قاپیسی‌نین ائشیگینده چکمه‌لرینی چیخاردیب سون بارداغینی دهلیزده‌کی آرپا سویو  کوپوندن ووراندان سونرا  بایان جونزون خورولتوسو گلن اوتاغا گئچدی.

........... 

یوخو

یازان : عباس ائلچین

".... سن هارالاردا ایدین ؟ سنی گؤیده آختاریردیم یئرده تاپدیم " دئییب  بیلگینی سیخدی. كیشی قیشقیریب یوخودان داشلاندی. گونش آچیشقادان ایچری بویلانمیشدی.  قان تر ایچینده ایدی. آیاغا قالخدی. اورگی كؤكسونو سؤكوب چیخاجاقدی سانكی. یئنه بو قورخونج یوخو ایله آییلیردی. " بو بیر اویاری می ؟ بو تئزلیكده اؤله جگم می؟ " دئییندی كیشی- " یوخ! یوخ ! اؤلمك ایسته میرم، هله چوخ گنجم. اؤلومون الیندن بیر یئرلره قاچمالی یام . نئجه اولورسا اولسون اؤلومسوزلوگو تاپمالی یام....".

آذربایجان ائل ادبیاتیندان بیر ناغیل: قارا چوخا

یازان : عباس ائلچین

         گونلرین بیر گونونده ، قاراكیشی آدلی بیریسی، اؤزونو یاشادیغی قارا گوندن  قورتارماق اوچون قاراچوخاسی   نین  دالیسیجا  یولا  دوشدو.  هایانا  گئده جه گینی  بیلمیردی آنجاق باش توتوب گئتدی.

آز چوخ گئتدیكدن سونرا یول هاچالاندی، یولون آیریجیندا بیر قوجا قورد دایانمیشدی. كیشی قورخاراق:'' قورد اوزو اوغورلو اولار"  دئیه دوشوندو.

- « هاردان گلیب هارا گئدیرسن آی كیشی؟!» قوجا قورد سوروشدو.       

      كیشی قورخو ایله گونلری نین قاراگئچدیگیندن قاراچوخاسی نین دالیسیجا یولا دوشدوگونو، قوردا آنلاتدی. قورد بیرآز دوشوندوكدن سونرا:

-«ائله ایسه ، قاراچوخانی بولسان منیم ده بیر دردیم وار، درمانینی اوندان سورا بیلرسنمی؟» دئدی.

-« ندن اولماسین قورد قارداش ! سؤیله سنه! دردین ندیر؟..» قاراكیشی دئدی.

قورد ایچین چكه رك: « ایللر دیر باشیم آغراییر، بیلمیرم نئیله ملی یم» دئدی.

       قاراكیشی قوردون دردی نین درمانینی بولاجاغینا سؤز وئردی. قوجاقورد:« یولون آچیق اولسون» دئیه یولون ساغ قولونو  قارا كیشییه گؤستردی. قاراكیشی گئتدی...گئتدی ، یئتیشدی بیر كندین قیراغینا. بیر كندلی تارلاسی نین آویریندا گون اورتالیغا چیخمیشدی.كندلی كیشینی گؤرجك سسلندی:-« بویور گؤره ك قوناق ! هاردان گلیب هارا گئدیرسن؟...»

.......

مانقورت

( «گون وار عصره برابر» رومانیندان پارچا )

چینگیز آیتماتوو

آنا-بئییت قبیریستانلیغی‌نین اؤز تاریخی واردی. اوول-باشدان روایت اونونلا باشلانیردی كی, بو یئرلری ظبط ائله‌ین یوآن یوآنلار اسیر توتدوقلاری دوشمن عسگرلری ایله چوخ آمانسیز رفتار ائله‌ییرمیشلر. ایمكانلاری اولاندا اسیری قونشو اؤلكلره قول ساتارمیشلار, بو دا اسیر اوچون خوشبختلیك حساب اولونورموش, چونكی اومید یئری قالیردی, كیم بیلیر, بلكه ائله بیر ایمكانی اولدو كی, قاچیب وطنه قاییتدی... یوآن یوآنلارین اؤزلری اوچون قول ساخلادیقلاری اسیرلری ایسه دهشتلی طالع گؤزله‌ییردی. اونلار اؤز قوربانلارینین باشینا زیف كئچیریب دؤزولمز ایشگنجه وئره‌رك اونون یادداشینی تامام یوخ ائله‌ییرمیشلر. بو ایشی عادتن, داوادا اسیر آلینمیش جاوان دؤیوشچولرین باشینا گتیریرمیشلر. اوولجه اونلارین باشینی قیرخیرمیشلار, توكلری بیر-بیر دیبینه‌جن تمیزله‌ییرمیشلر. باشی قیرخیب قورتاراناجان یوآن یوآنلارین تجروبه‌لی قصابلاری لاپ یاخیندا قارت بیر دوه كسرمیش. دوه‌نین دریسینی سویاندا, اوولجه اونون ان آغیر و مؤحكم اولان بویون دریسیندن باشلایارمیشلار. او دقیقه ده حیصه‌لره بؤلوب, بوغلانا-بوغلانا باشی قیرخیلمیش اسیرلرین باشینا كئچیررمیشلر, درینین چكیلمگی ایله ساققیز زیفی كیمی یاپیشماغی بیر اولورموش–بیر نؤوع ایندیكی اوزگوچولوك پاپاقلاری كیمی. باشینا بئله ایش گتیریلن آدام یا آغیر ایشگنجه‌لره دؤزمه‌ییب اؤلور, یا دا عؤمور-بیللاه یادداشینی ایتیریب مانقورت اولورموش–یعنی كئچمیشینی خاطیرلایا بیلمه‌ین قولا چئوریلیرمیش. بیر دوه‌نین بویون دریسی بئش-آلتی زیفه بس ائله‌ییرمیش. زیف سالیناندان سونرا محكومون بوینونا تاختا كونده كئچیریرمیشلر كی, باشینی یئره چاتدیرا بیلمه‌سین. اونلارین توك اؤرپدیجی ناله‌لری بوش یئره ناراحاتچیلیق وئرمه‌سین دئیه یازیقلاری بو وضعییتده اوزاق یئره آپاریب, ال-آیاقلاری باغلی, آج-سوسوز آتارمیشلار قیزمار گونون آلتینا. ایشگنجه بیر نئچه گون سورورموش. موعین یئرلرده ده گوجلو گؤزتچی دسته‌لری قویارمیشلار كی, هله ساغكن قوهوملاریندان, اقربالاریندان گلیب اونلاری خیلاص ائتمك فیكرینه دوشسه‌لر, قویماسینلار. آنجاق بئله حاللار چوخ نادیر اولورموش, چونكی آچیق دوزنلیكده هر جور حركت اوزاقدان گؤرونور. سونرالار بیر نفرین مانقورت اولونماغی خبری گلیب قبیله‌یه چاتاندا, اونون ان یاخین قوهوملاری بئله اونو خیلاص ائله‌مك, یا ساتین آلیب قورتارماق ایسته‌میرمیشلر, چونكی بو, آدامین اؤزونو یوخ, موقوواسینی قایتارماق دئمك ایدی. روایتده نایمان-آنا كیمی تانینان بیرجه نایمان قادینی اؤز اوغلونون بو بدبختلیگی ایله باریشا بیلمه‌ییب. «ساری-اؤزه‌ك» افسانه‌سینده ده ائله بو بارده دانیشیرلار. قبیریستانلیغین آدی دا بونونلا علاقه‌داردیر: «آنا-بئییت», یعنی آنا مسكنی .

روشوت

یازان : عؤمر سئیف الدین 

  بازار مئیدانی نین بؤیوك چینار آغاجلاری، یئره دوشن كؤلگه لرینی آلاجالاندیراراق پیچیلداییردیلار. گوجلو كولك اسیردی. وكیل حاجی نامیق افندی كاغیذلاری اوچماسین دئیه، زومرود كؤشكه بنزه ین كیچیك دوكانی نین پنجره لرینی باغلادی. سونرا گئتدی، آچیق قاپینی ایتله یركن هئیبه سی چیینینده، یوینلی آتی نین جیلووو الینده، ساریقلی، قیسا بویلو، یومرو بیر كندلی نین یاخینلاشدیغینی گؤردو.