گیزلی معبد / Gizli Mâbed 

عؤمر سئیف‌الدین

کچن کون توقادلیانده سرمد بکا کنج بر فرنک تقدیم ایتدى. صوربوندن آرقاداشمش! قومرال، چینى ماوى کوزلو، کوزه ل، نارین، نازک بر چوجوق! آزغین بر "شرق" مفتونى! ایلک لافى بو اولدى:

- عزیزم، سز کندیکزى بیلمیورسکز. آوروپایى بر شى ظن ایده رک کندى کوزه للکلریکزى کوره میور، کندى اسرارلریکزى یاشامیورسکز...

بردنبره حقلى مى، حقسز مى اولدیغنى کسدیره مدیکم بو توبیخه کولومسه دم:

- یاشامادیغمزى، کوره مدیکمزى نه بیلیورسکز؟..

- بونى کوزمله کوردم، دییه جوشدى. اوچ کیجه در سرمدک أونده یم. هرشى آلافرانغه: یمک صالونى، یاتاق اوداسى، قاریسنک، قارده شلرینک کیینیشلرى، حرکتلرى، حتى ذهنیتلرى، تلقیلرى بیله هپ آوروپاکارى! آه نره ده لوتینک تورکیاسى؟..

- لوتینک تورکیاسى قارشى طرفده! دیدم.

- أوت اویله سویلیورلر. فقط ایچنه کیریلمه ز بر عالم! یازق که سز بو پیتورهسک عالمى سومیورسکز!..

- سوه نلریمز ده وار... دیدم.

- سز سوه نلردن میسکز؟..

- أوت...

دیه مبالغه لى بر تهالکله باشمى صاللادم. "ثابت فکر" لرینک حدودینى آشامایان فرنکلر نه معصومدرلر! بو کنج آوروپالى ده بونلردن بریدى. تورکیایه داءر قونوشمغه باشلادق. ادعا ایدیوردى که بز کندیمزى طانمییورز؛ أک کوزه ل، أک زنکین، أک بدیع سوقاقلریمزه پیس دیورز؛ آرتق کوزلکدن محروم آوروپا بنالرینه، معظم جاده لره، طبیعتى ءولدوره ن هندسه چیرکینلکلرینه قیمت ویریورز... روملره حدتى غرض درجه سنى کچیوردى. بک اوغلندن اویله نفرت ایتمشدى که: "به ایکرنج غرب قاریقاتورى، یاربى!" دیرکن عادتا صارارارق تیکسینیوردى. قافاسى لوتینک مخیلاتیله دولیدى. بزم سفات، وحشت، جهالت دیدیکمز پریشانلقلریمزه او "خارقه!" دیور، بو نهایتسز مزبله لر، بایقوشلو ویرانه لر قارشیسنده ناصل اولوب ده بدیعى بر هیجان دویمادیغمزه شاشوب قالییوردى. نهایت کندیسنک، آوروپالیلاشمامش بر تورک أوینه کوتورولمسنى بندن رجا ایتدى. عقلمه بردنبره قارا کومروکده اوطوران اختیار سوتآنه م کلدى. بو غایت صوفى و غایت ستؤیک، غایت محافظه کار بر قادیندر، کندندن بویوک اسکى عرب حالایقجیغیله اوطورور، قوجاسندن قلان اوفاجق بر ایرادله راحت راحت کچینیر.

- اویله ایسه سزى هیچ آوروپالیلاشمامش اختیار بر دولک أوینه کوتورهیم! دیدم.

تشکر ایتدى. سویندى:

- نه وقت؟..

- بو کون، حتى ایسترسه کز شیمدى.

- بو ممکن مى؟..

- ممکن، یالکز باشکزه بر فس آلاجغز، دیدم.

بویله آنسزین کیتمک، آلاتورقا أوده تکلیفلره، تکلفلره میدان براقمایاجق، طبیعتى، پیتوره سکى، بو شرق مفتونى فرنکه اولدیغى کبى کوستره جکدى. سرمد زواللینک سوینجنه کولمکدن قاتیلیوردى. اوکا vوداع ایتدک، بر آرابایه آتلادق. بایزیده ایندک. فرنکجکه بر دکاندن جکر کبى قیپقیرمزى بر فس آلدق. قالیبلاتدق. تراموایه بینمک ایستمدى.

- بورادن آشاغى هپ تورک محله سى مى؟ دیدى.

- أوت هپ تورک محله سى.

- او حالده رجا ایده رم، یایان کیده لم.

- پک اعلا!.. دیدم.

یانغین یرلرندن یورودک. سیسلی بر هوا، بولودلو، قاراکلق بر سما خراب أولرک، تنها ویرانه لرک سکوننه صانکى آجى بر حزن قاریشدییوردى. یولده اوکا تعلیمات ویردم. سوت آننه مه کندیسى ایچون چرکس دییه جکدم.

واقعا او خوروزدن قاچان بر قادین دکلدى. فقط بلکه بر خریستیانک یاننه چیقمق ایسته مزدى. بو بسیط آنتریقه کنج فرنکک مخیله سنى داها بتر آله وله ندیردى. بر طرفه چارپیلمش سیاه، چوروک تحتا أولر، ییقق دوارلر، سوکوک چاتیلر قارشیسنده دورویور، "اوخ، نه منظره، نه منظره!" دییه بر تورلو آیریلامیوردى. ایکى ساعتده أوه کله بیلدک. بو اوچ قاتلى، اخشاب، براز ویرانجه بر بنادر. قاپىیى چالدم. اختیار عرب آچدى.

- سوت آننم یوق مى؟، دیه صوردم.

- قومشوده. بىیورڭبىیورڭ.

- هایدى، قارانفیل دادى، کیت قوش، بنم کلدیکمى سویله. یانمده ده بر مسافرم وار. بو کیجه سزده قالاجغز، دیدم.

ایچرى کیردک. تمیز فقط قاراکلق طاشلقدن کچه رک قوجا بر مردیوندن چیقدق. مسافر اوداسنه کنج فرنک باییلدى. یرده کوزل بر عجم خالیسى یاییلیدى. دیوارلر -مرحوم خطاط سوت بابامک یادکار براقدیغى - لوحه لرله سوسله نمشدى. یاصدیقلرینه فس رنکى پرده لرک دوشدیکى سدیرلر قیرمزى وه لانسالرله أورتولیدى. قارشى قارشىیه اوطوردق. قافه سلره حیران اولدى.

"عادتا کندیمى بر رؤیانک ایچنده صانیورم!" دیدى. سوت آننه م کلنجه بنم کبى ألنى اوپدى. آرا صیرا bباشنده کى فسى اونوتویور؛ غیر إختیارى ره وه رانس حرکتلرى اظهار ایدیوردى. سوت آننه م بونک پک فرقنه وارمادى آما:

- قونوشدیغکز لاف چرکسجه یه بکزه میور، دیدى.

بن:

- آننه جکم، بو سنک بیلدیکک چرکسجه دکل، هجرتدن صوکرا چیقمش، روسجه ایله چیچنجه ایله قاریشیق یکى بر چرکسجه! دییه قاندیردم.

سوزده بو چرکس مسافر، حجه کیتمک ایچون استانبوله کلمشدى. سوت آننه م حج وقتى اولمادیغنى خاطرلاتنجه اوکا ده بر قولپ بولدم. مقصدى داها اول داورانوب استانبولده براز تورکجه اوکرنمکدى.

- آه بو یاشده حاجى اولمق، نه موطلو، نه موطلو، داریسى سنک باشکه!.. دیوردى.

- آمین، آمین!..

فرنک، آغزمزدن چیقان بو کلمه یى بردنبره طانییور، آشنالغنى کوسترمک فکریله کندى شیوه سیله تکرارلیوردى:

- آمه ن، آمه ن!..

سوت آننه م بو چرکسله حجه برابر کیتمه مى طوتدوردى. حاصلى یمک زماننه قادار هپ حجدن، خوجادن فلان بحث ایتدک. بن سوت آننه مک نصیحتلرینى چیتیر چیتیر هپ چرکسجه یه ترجمه ایتدم. صوفرایا اوطورونجه فرنک بتون بتون بدیعى هیجاننک ایچنده غشى اولدى. یالکز یابانجى مسافرلره چیقان کوموش سینى، زواللىیى ده لى ایده جکدى. چاتالى براقیور، سوت آننه م کبى الیله یمکه چالیشیوردى. بن واز کچیردم. ألل ه یمک یالکز اختیار قادینلره مخصوص اولدیغنى سویلدم. دنیانک اک راحت وضعیتى باغداش قورمق اولدیغنى ادعایه باشلارکن صوفرادن قالقدق. قهوه لریمزى ایچدک. سوت بابامک کتبخانهسنده یادکار کبى دوران اسکى یازما کتابلرى مسافریمه کوستردم. نقشلره، جلدلره، مینیاتورلره حیران قالدى. اویقو زمانى کلنجه، اونى قارانفیلله برابر اک اوست قاته چیقاردق. یاتاغنى باغچه اوستندهکى اودایه یاپمشلردى. آیاق یولنى فالان کوستردم. "بون سوار" دیدم. بن ده اورتا قاتدهکى اودایه چکیلدم. کیجه فورطنه چیقدى. شدتلى بر یاغمور یاغدى. صباحلین غایت کوزه ل بر هوا آچیلمشدى. فرنکى اویانمش، کیینمش بولدم. یاتاغک ایچنه اوطورمش، بر شیلر یازییوردى.

- بونژور...

- بونژور، مون آمى!..

- نه یازییورسکز؟..

- اوخ، تحسساتمى!..

- او قادار متحسس مى اولدیکز؟..

- تعریف ایده مم، سزه تعریف ایده مم!..

آشاغى ایندک، صباح قهوه لریمزى ایچدک. سوت آننه مک اللرینى اوپدک. بو فرنکى، داها بتر شرق پیتوره سکنک ایچنه باطیرمق ایچون یایان اولاراق فاتحه کوتوردم. جامعک قارشیسنده کى قهوه یه اوطوردق. برر نارکیلا ایصمارلادم. طیشارى ءوفله مه سین دیه اولا اهمیتله ایچمک عملیه سنى اوکره تدم. کیفلریمز کلمه یه باشلایوردى. زواللىیى ینه آزیتدیرمق، جوشدیرمق ایچون:

- عزیزم، شو قارشیکده کى معبده باق، دیدم. نه لطافت، نه مهابت دکلمى؟

فرنک کولومسه دى، او قادار متهیج کورونمه دى. داها دون ییقیق چشمه لرک، eاکرلمش دوارلرک حضورنده دهلى کبى چیرپینان بو آدامک قیدسزلغى توحافمه کیتدى. صوردم:

- بو آبده یى بکنمدیکز مى، یوقسه؟

- بو، بو معبد هیچ... دیه ماوى کوزلرینى کوچولته رک تکرار کولومسه دى.

- به دیمک هیچ؟ بو استانبولک اک معظم بر آبده سیدر...

- بو، هیچ... بو معبد، هیچ...

- به دیمک؟..

- بن اوندن داها مهمنى کوردم.

- اولاماز، دیدم، ﻧﻪ وقت کوردیکز؟

- بو کیجه...

- رؤیاکزده مى؟..

- خایر...

- یا نره ده؟..

- أوده...

- هانکى أوده؟..

- یاتدیغمز أوده...

شاشالادم.

- نه کوردیکز جانم؟.، دیدم.

- پیه ر لوتینک کوره مدیکى بر شئى! هیچ بر آوروپالینک طانیمدیغى بر سرى!..

کولومسیوردم.

- أوت، بن سزک کیزلى معبدکزى کوردم، دیدى.

- ناصل کیزلى معبد، جانم؟..

- نافله صافلیورسکز. بن کوردم ایشته!.. عصرلردن برى آوروپالیلرک کوزلرندن صاقلادیغکز محرم معبدکزى، خصوصى معبدکزى بو کیجه کوردم. اما امین اولکز، بو سرى محافظه ایده جکم. پارسه کیدنجه غزته لره یازمایاجغم، دفترمده مقدس بر شی کبى بو خاطره صاقلى قالاجق.

- لافلرکزدن بر شى آکلامیورم، دیدم.

- اصرار ایتمیکز کوردم، کوردم...

- نه یى جانم؟..

- کیزلى معبدکزى!

- بزم کیزلى معبدیمز، فلان یوقدر.

- نافله انکار ایدییورسکز، بن کوردم.

- توحاف، چوق توحاف!.. دییه باشمى صاللیوردم.

فرنکجک دایانامادى. جبندن ماروکن قاپلى بر دفتر چیقاردى.

- باق کورمش مىیم، کورمه مش مىیم؟! دیدى.

صوک صحیفه لرى اوقومغه باشلادى: "...صباح! بویوک بر هیجان، بر حظ ایچنده شو سطرلرى یازییورم. دون سرمدک تقدیم ایتدیکى بر تورکله بو استانبولک اک مجهول یرینه کلدم. مکرسه ژاق قازانوا، پیه ر لوتى فلان قوناقلرله یالیلرک سلاملق داءره لرنده برر قهوه ایچمکله شرقى کوردک صانیورلرمش. اصل شرق کورونمه ین طبقه لرده... بن ایشته هیچ بر آوروپالینک کوره مدیکى شئى کوردم. بوراسى اختیار، طول بر قادینک اوى. غایت دیندار بر قادین. أوک ایچى، صوفرا طاقمى، عادت، طرزلر، حاصلى هر شى هیچ بوزولمامش... تمامیله آللتورقه. کیجه بنى أک اوست قاتده بر اودایا یاتیردیلر. صباحلین غایت ایرکن اویاندم. یاتاقدن قالقدم. غریب بر تجسس ایچمى ییوردى. آیاقلریمک اوجلرینه باصارق دیشارى چیقدم. قارشیده بر اوده واردى. قاپیسى آرالقدى. یاواشجه ایتدم. بر ده نه کوره یم؟ کیزلى بر عاءله معبدى!..

بیاض پرده لر اینیک. آرالرندن صولوق بر آیدینلق کیرییور. دوارلرده بر چوق بویوک لوحه لر آصیلى. کوشه لرده آغیر جویز آغاجندن یاپیلمش، ده میر چنبرلى مزارلر دورویور. شبهه سز بو مزارلرده سوکیلى ءولولرک مومیه لرى وار. بر دانه سنى آچمغه چالیشدم. ممکن دکل، کیتلى! صوکرا یرده ایریلى اوفاقلى بر چوق قابلر دورویور. بعزیلرى باقیردن، بعضیلرى پورسه له ندن! ایچلرنده قیمتلیلرى وار، مثلا قاپینک حذاسنده، برنجى مزارک اوکندهکى غایت قیمتلى، اطرافى آاتونله یالدیزلانمش بر قاب. کوشه ده کى یشیل بر وازو...

کیم بیلیر ناصل بر طوپراقدن یاپیلمش، معبدک ایچنده معناسنى آکلایامادیغم بر نسبت داخلنده ایپدن بر طاقم ضلعلرله زاویهلر کهریلمش. بو مقدس زاویه لرک اوزرلرنده شبهه سز ءولولره عاءد اولان بر طاقم رهلیکلر آصیلى. قابارده مقدس صولر دوریور. بعضیسنده طاشاجق درجه ده چوق. مکه نک، مدینه نک، کیم بیلیر، هانکى مجهول، هانکى مقدس کوشه لرندن کلن بو اسرارلى، بو مقدس صولردن طاتدم. برآز ککرهمسى... قابلرک دیبنده خفیف، اما غایت خفیف بر طوپراق طورطوسى وار. هر قاپدن ایچدم. هپسنک طادى بر. قلبم چارپمغع باشلادى. ممنوع بر معبده کیرمش بر کفرباز، بر خاءن، بر کافر هیجانیله دیشارى چیقدم. صانکه بو مزارلر بردنبره آچیلاجق، ایچلرندن یوزلرجه سنه اول ءولمش اختیلر تورکلر قاوقلریله، یاتاغانلریله، قالقوب اوزریمه یورویه جکلر صاندم. صانکى دیوارلردهکى لوحه لر صاللاندى. مقدس قابلرک ایچى چالقاندى. صانکى او آن بر ده کیز اولاجق، اوراده بنى بوغاجقلردى. بو مقدس صولرک حدتنى، سکوتنى، علویتنى شیمدى ایچمده دویویور کبى اولویورم. اسرارلى، مبهم بر رخاوت، بر آتش دامارلریمه یاییلیور. بینمده قاراکلق، مجهول بر قبه نک درین عکسلرینى ایشیتیورم. اویله آکلاتیلماز بر هیجان دویویورم که..."

کندیمى طوتامادم. اویله بر قهقها آتدم که فرنک مارپوجنى ألندن دوشوردى. آزاجق داها نارکیله سى دهوریله جکدى. صباح کیفنى چاتمغه کلمش مشتریلرک آفیونلرینى پاطلاتدم. دیک دیک یوزیمه باقییورلردى.

فرنک صوردى:

- نه یه کولویورسک؟..

- آیول سن کیزلى معبده کیرمه مشسک! دیدم.

- یا نره یه کیرمشم؟..

- سوت آننه مک صاندیق اوداسنه!

- صاندیق اوداسى نه؟..

- بزم أولرده قومود، آینالى دولاب فلان یوقدر. اشیالریمز، برر صاندیقده، صاندیقلار ده بر اوداده دورور. او مزار ظن ایتدیکک ده میر چنبرلى، جویز تابوتلر، بزم چاماشیر صاندیقلریمزدر.

- یا دیوارده کى لوحه لر؟..

- سوت بابامک اثرلرى! یادکار دییه سوت آننه م صاتمیور.

فرنک اینانامیوردى. بن حلا کولویوردم.

- یا ایپدن یاپلمش هندسى شکللر؟؟ ره "لیک" لر؟..

- یاغمورلو هوالرده چاماشیر آچمغه محصوص ایب. زاویه لر، مثلثلر، تصادفاً تشکل ایتمش؛؛ ره لیک ظن ایتدیککز ده قوللانیلمایان اثوابلر..

فرنک ینه اینانامیوردو. ماوى کوزلرى بردنبره بولوطلانمشدى. یالانیمى یاقا لامش کبى باشنى صاللادى:

- یا او مقدس صولر؟؟ اونلره نه دییه جکسک عزیزم؟.. دیدى.

- کیجه یاغمور یاغدى. سوت آننه مک صاندیق اوداسى، بیلدم بیله لى آقار. طاواندان داملا یاجق یاغمور صولرى یرلرى ایصلاتماسین دیه کیجه لین قارانفیل، او قابلرى اودایه صیرا صیرا دیزمش اولمالى... دیدم.

فرنک أولریمزک اوزرندکى "ماشاالله" لوحه لرینى ملى بر سیغورطا شرکتنک اشارتلرى، صاچاقلریمزده صاللانان نظرلق پاپوچلرنى دامدن دامه قاچان خرسزلرک اورالره طاقیلوب قالمش آیاق قابلرى ظن ایدن مشهور ملتداشى کبى، بر آن دوردو، دوشوندى. درین درین نارکیله سنى چکدى. یوتقوندى. ألنده آچیق قالان دفترینى جبنه صوقدى. بن حالا دورویور، دورویور، کولیوردم.

- کولمه عزیزم، سزک صاندیق اودالریکزده بیله اویله اسرارلى، اویله آکلاشیلماز، اویله مبهم، اویله دینى بر حال وار که...

- نه کبی؟..

- اویله بر شی کى... سز کورسکز... کوره میورسکز والسلام... دیدى...

فقط بزم کوره میوب ده او یالکز کندى کوردیکى شیئک نه اولدیغنى بر تورلو سویله یه میوردى.

معلومیا، تورکلر حکملرنده چوق نازکدرلر! "بز کور ایسه ک، ایشته سز ده دیلسز سکز!" جوابى تا دوداقلریمک اوجنه کلمشکن صوصدم. هیچ سس چیقارمادم.