ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

Tazşa Bala

+0 بگندیم


Tazşa Bala

کئچل اوغلان (تورکجه)

Lazzat Urakova

 

     Ertede bir şal men kempir bolıptı. Olardıñ üş balası, bes eşkisi bar eken. Bir küni ülken balası basqa jerden payda käsip qıluwğa talap etip, özine tiygen eşkisin soyıp alıp, etinen kempir men şalğa bir tüyir de bermesten arqalap ketipti.

     Kele jatıp bir önerşi baydikine kezigipti. Bul bayğa öner üyrenüwge jaldanıptı. Önerşi bay öte qattı jawız adam eken, ol jaldanğan jigitti bir sandıqqa salıp qoyıp, aştan öltiripti. Üyinde qalğan ortanşı balası bul da öner üyrenbekke talap etip, ol da ağasınıñ ketken jolımen ketip, önerşi bayğa kelip jaldanıptı. Önerşi bay onı da aştan öltiripti. Üşinşi ulı Tazşa bala o da ağalarınday özine tiygen enşi eşkisin soyıp alıp, jartı etin äke-şeşesine berip, olardan ruqsat alıp, jürip ketipti.
     Kele jatsa, bir qora qoyğa uşıraptı, bir qora qoydıñ qoyşısına surasa, bul qoylar önerşi baydiki eken. Qoyşısı bir şal eken. Ol Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ?” – dep. Tazşa bala jawap beredi: “Öner üyrenüwge baramın”, - dep. Sonda şal turıp aytadı: “Balam, bul söziñdi eşkimge aytpa, öziñ ötirik aytpa”, - depti. Sonan soñ bul bala şaldıñ aytqanı ras eken dep oylap, önerşi bayğa barıptı. Baydıñ üyine qonıp, erteñ jüreyin dep jatqanda, önerşi bay Tazşadan suraydı: “Balam, qayda barasıñ, jolıñ bolsın”, - depti. Tazşa bala jawap beredi: “Men öziñdey er balası joqqa enşiles bala bolamın”, - dep. Sonda önerşi aytadı: “Balam, sen mağan qal, bala bol, bizdiñ aq qunan qoydı soyıp, toy qılıp, asıq jiligin etimen öziñ jep qoyarsıñ, men özim jolawşı baramın”, - deydi de, özi jolına ketedi. Tazşa bala: “Hoş, äke, jaqsı bol”, - dep üyde qaladı.

     Bul önerşi baydıñ üyinde bir qızı bar eken. Qız Tazşa balağa aytadı: “Ağa, sen asıq jilikti öziñ jemey, keregeniñ basına ilip qoy. Sonda bir aq tazı kelip, jilikke umtılar, sonda sen baltanı alıp, tazını öltir ”, -deydi. Munan soñ Tazşa bala aq qunan qoydı soyıp, toy qılıp, körşilerin şaqırıp, asıq jiligin özi jemey, qızdıñ aytqanın qılıp, kerege basına ilip qoyıptı. Aytqanınday aq tazı kelip, jilikke umtılıptı. Tazşa baltamen jiberip qalıptı. Biraq, baltası tazığa tiymey, it qaşıp qutılıp ketipti.

     Önerşi bay üyine qaytqan soñ, Tazşa balanıñ munday isterdi istegenin bilip, qattı aşuw etip: “Bul itti aştan öltireyin” – dep sandıqqa salıp qoyıptı. Baydıñ bağanağı qızı äkesi joqta sandıqtıñ tübin tesip, tamaq berip, Tazşanı toyındırıp turıptı. Osı sandıqta jatıp, baydan ne türli siyqır önerin üyrene beripti.
     Birneşe künder ötken soñ, Tazşanıñ öz äkesi balaların izdep şığıp, önerşi baydikine kelip suraydı: “Bir Tazşa degen balam bar edi, sonı kördiñiz be?”, - dep. Önerşi bay: “Körgenim joq”, - dep jawap beredi. Bulardıñ söylesip tuğran sözderin üyde sandıqta jatqan Tazşa estipti. Bay älgidey degende Tazşa: “Äke, men mundamın”, - dep işinen ayğaylaptı. Dawsınan balasın tanıp, baydıñ sandığınan şığarıp alıp, Tazşa men äkesi üyine qaytıptı.

     Tazşa jolay äkesine aytadı: “äke, men qara qunan qoy bolayın, moynıma jip tağıp, jetektep
barıp bazarğa sat, biraq jibiñdi alıp qal”, - deydi. Balası sol jerde aytqanınşa qara qunan qoy boldı da, äkesi moynına jip tağıp, bazarğa satıp, aqşasın alıp, üyine qaytadı. Erteñine balası öz qalpına tüsip kelip, äkesine aytadı: “Äke, men qara jorğa at bolayın, meni bazarğa aparıp sat, pulımdı al, biraq şılbırıñdı alıp qal”, - depti. Balası aytqanınşa at bolıp, äkesi bazarğa aparıp satıp, şılbırın alıp, üyine qayttı.

     Erteñine balası Tazşa tağı öz qalıbına tüsip, üyine kelip, äkesine aytadı: “Äke, men bir jez buydalı nar taylaq bolayın, sen meni bazarğa aparıp sat ta pulımdı al, biraq buydamdı alıp qalıp, üyiñe qayta ber ”, -deydi. Tazşa aytqanınşa taylaq bolıp, äkesi bazarğa satayın dep jetektep kele jatsa, aldınan bayağı önerşi bay şığıptı. Ol aytadı: “Mağan mınaw taylağıñdı sat”, -dep. Tazşa äkesi aytıptı: “Taylağımnıñ bağası jüz dildä”, - dep. Sonda önerşi bay olardıñ aylasın bilip, jaman oymen taylaqtı jüz dildäğa satıp alıptı. Üyine jetektep kelip, bayağı qızın şaqırıp alıp: “Mınaw taylaqtı ustay tur ”, -depti de, özi pışaq alıp şığıp, taylaqtı bawızdayın dep, üyine jügirip ketipti. Qız äkesiniñ jaman niyetin bilip, bul da pışaq ala şıqqan eken. Äkesi üyge kirgen kezinde taylaqtıñ buydasın pışaqpen qıyıp jiberip, bosatıp qoya beripti.

     Önerşi bay köre salıp, üyine qaşıp bara jatqan taylaqtı quwıptı. Tazşa sonda tülki bolıp qaşıptı, önerşi bay tazı bolıp quwıptı. Önerşi bay jete bergen kezde, Tazşa tülkiden üyrek bolıp uşıptı, bay onda qarşığa bolıp quwıptı, birazdan soñ Tazşa bala torğay bolıp qaşıptı, onda bay qırğiy bolıp soñına tüsipti. Onan soñ Tazşa torğay qalıbına tüsip, uşıp kelip şarbaqqa qonıp otırıptı. Bay qırğiy bop kelip tayala bergende, Tazşa qorqıp şüberek bolıp jerge tüsipti. Önerşi bay kisi bolıp kelip, şüberekti qolına alayın depti. Tazşa tarı bolıp şaşılıptı. Önerşi bay tawıq bolıp şuqıyın degende, Tazşa mısıq bolıptı da, tawıq bolıp jürgen önerpaz baydıñ jelkesin qıyıp, ünin öşiripti. Söytip onıñ qızın alıp, muratına jetipti.

 


آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, قازاقجا, قازاق, ناغیل,