+0 بگندیم
عبدالرزاق قورنه (1948، زنگیبار سولطان‌لیغی) - اینگیلیس دیلینده یازان تانزانیالی یازیچی . اینگیلیس‌ده یاشاییر. 2021.جی ایلده ادبیات اوزره نوبل اؤدولو قازانیب.
Booker و Whitbread اؤدول‌لری طرفیندن قیسا سیاهیا آلینان "Paradise" ( "جنّت" ) (1994)، "Desertion" ("فراری") (2005) و لوس آنجلس تایمز بووک پرایزکیتاب اؤدولو اوچون قیسا سیاهیا آلینمیش "By the sea" ( " دنیز کناریندا " " (2001) رومان‌لاری نین مؤلیفی‌دیر.
+0 بگندیم
محمدعلی تربیت (26 مئی 1877، تبریز — 17 ژانویه 1940، تهران) — ضیالی، قزئته‌چی، تربیت کیتابخاناسی‌نین یارادیجیسی، مشروطه اینقیلابی‌نین ایشتیراکچیسی.
میرزه محمدعلی میرزه صادق اوغلو تربیت 1887-جی ایل مئی‌ین 26-دا تبریز شهرینده آنادان اولوب. شهرده موترقّی فیکیرلی ضیالی کیمی تانینان میرزه صادق اوغلونو محلّه ده کی ملا زینال‌العابدین-ین آچدیغی ایبتیدایی مکتبه قویور. میرزه صادق اوغلونا اؤزو یاخشی بیلدیگی فنلری تدریس ائتمکله یاناشی، تبریزین آدلی-سانلی حکیم‌لریندن اولان میرزه نصرالله خانین و بیر مودت تبریزده یاشامیش محمدعلیخان کوفری‌نین یانیندا اوروپا و شرق طبابتینی اؤیرنمگه گؤندریب[۱]. هر ایکی حکیمین تؤوصیه‌سیله محمدعلی فرانسه و آلمان دیل‌لرینی اؤیره‌نیب. نوجوم، ریاضیات و طیب ساحه‌سینده اؤزل درس‌لر آلماسینا باخمایاراق سونرادان پداقوژی ساحه‌یه ماراق گؤستریب. عرب، فارس، فرانسه و اینگیلیس دیل‌لرینی موکمّل اؤیره‌نیب[۱].
+0 بگندیم
عبدالله لطیف‌زاده(1890 آق‌مسجید - 1938،آق‌مسجید) –قیریم تاتار شاعیر، دراماتورق، دیالکتولوق، ادبیات‌شوناس و پداقوقو.
عبدالله ابیل اوغلو لطیف‌زاده - اونون آدی قایناق‌لاردا عبدالله، عبداللا، دوغوم ایلی 1890-جی ایل و یا 1891-جی ایل، آنادان اولدوغو یئر ایسه گاه آق‌مسجید، یعنی ایندیکی سیمفروپول، گاه دا یئفپاتوریا کیمی یازیلیر. موعلیم عاییله‌سینده دوغولان عبدالله ابیل اوغلو لطیف‌زاده ایلک تحصیلینی آتاسیندان آلمیش، اوندان روس دیلینده یازیب اوخوماغی اؤیرنمیش، مدرسه‌نی بیتیردیکدن سونرا روشدیه مکتبینده اوخوموشور.
او دؤورده روشدیه‌لر یئنی آچیلیردی و اورتا تحصیل ساییلیردی. کئچمیش مدرسه‌لردن ایسه طبیعت علم‌لرینی اؤیره‌دیلمه‌سی و تدریس متودو ایله سئچیلیردی.
+0 بگندیم
برداخ ( گئرچک آدی: بئردی‌مراد قارغابای اوغلو قاراق. Berdaq, Бердақ;؛ 1827[۱][۲][۳]، خیوه خانلیغی – 1900[1][2][3]، قاراقالپاقیستان جومهوریتی) — قاراقالپاقشاعیری.
قاراقالپاق‌لارین کونقرات قبیله‌سینه منسوب اولان بئردی‌مراد قارغابای اوغلو 1827-جی ایلده آرال اطرافیندا دوغولوب. کیچیک یاشلاریندا والیدئین‌لری‌نین هر ایکیسینی ایتیرمه‌سی اونون حیاتلا ائرکن تانیش اولماسینا سبب اولوب. کند مکتبینده اوخودوغو واخت‌لاردا چوبان‌لیقلا دا مشغول اولوردو. مدرسه‌ده تحصیل آلدیقدان سونرا وارلی عاییله‌لرین اؤولادلارینا درس دئیه‌رک پول قازانماغا باشلادی. تحصیلینی مدرسه ده داوام ائتدیررکن، تورک و شرق ادبیاتی کلاسیک‌لری ایله تانیش اولماسی گنج یاشلاریندا یارادیجی‌لیغا هوس گؤسترمه‌سینه وسیله اولدو. تورک لهجه‌لرینی و عرب فارس دیل‌لرینی دریندن منیمسمه‌سی شاعیرین یارادیجیلیغینی اینکیشاف ائتدیرمه‌سینه شراییط یارادیردی.
+0 بگندیم
امیری، یوسف امیری (15.عصر، هرات) تئیموری‌لر دؤنمی‌نین تورک شاعیری.
امیری بای‌سونقور میرزا حیمایه‌سی آلتیندا یاشامیشدیر. تورک و فارس دیل‌لرینده یازیب یارتمیشدیر. علیشیر نوایی "تورک ایدی و تورکجه یاخشی شعیرلری اولوبدور" ("مجالس النفایس") دئیه یازسا، دولتشاه سمرقندی، "شاهرخ دؤنمینده بؤیوک شؤهرت قازاندی" (تذکرة الشعر") دئیه تعریف‌له‌ییر. امیری‌نین تورکیه‌ده بیر دیوانی هم ده "دهنامه" ، "چاغیر (چاخیر) و بنگ موناظیره‌سی" اثری‌لری مؤوجوددور.
فارس دیلینده‌کی اثرلریندن ایکی بئیت معلومدور: بیری "مجالس النفایس"، ایکنیجیسی یقینی‌نین "اوخ و یای منظومه‌سی"-ده ساخلانیر. دیوانینا داخیل اولان شعیرلرده شاعیر یاشام حاقّیندا درین فلسفی گؤروشه صاحیب اولوب عشق-محبتی اوجالدیر.(ائی گؤزه.." ، "د‌لی‌یم"، "ائی کؤنول" و س. "چاخیر و بنگ موناظیره‌سی" ایله موناظیره ژانری‌نین ایمکان‌لارینی زنگینلشدیردی. عبید زاکانی‌نین تأثیرینده یازیلان بو اثرده مأمورلارین منفی اخلاقی-معنوی شخصیت‌لری، خیصلت‌لری لاغا قویولوب عداوت، جاهیل‌لیک، سوی‌قیریم ساوا‌ش‌لاری پیسله‌نیر. امیری‌نین دهنامه" (1429) اثری ایله نامه ژانرینی اینکیشاف ائتدیردی.بو دیوان نوسخه‌سی تورکیه‌ده "دهنامه" ، " چاخیر و بنگ.." نوسخه‌لری بریتانیا موزه‌سینده، فوتو‌نوسخه‌لری اؤزبکیستان علم‌لر آکادمی‌سی شرق‌شوناس‌لیق و ال‌یازمالار اینیستوتوندا ساخلانیر.[۱]
+0 بگندیم
دوُربک (14.عصرین سونو، بلخ – 15.عصرین باشی) تئیموری‌لر دؤنمی‌نین اؤزبک شاعیری.
دوُربک‌دن یالنیز "یوسف و زلیخا" داستانی گلیب چاتمیشدیر. اونون " یوسف وزلیخا" دستانی 1409.جی ایلده یازیلمیشدیر. داستان شرقده مشهور اولان "یوسف و زلیخا" افسانه‌سینه اساس‌لانیر. شرق ادبیاتیندا یاییغین سوژه‌یه دؤنوشن بو مؤوضو اؤزونه مخصوص بیر اوسلوبدا یئنیدن (اؤزبک تورکجه‌سینده) نقل ائدیلمیشدیر. دوُربک یاشادیغی دؤنمین منظره‌لرینی داستانین روحونا سیندیریب سالمیشدیر. اثرده بلخ شهری‌نین موحاصیره ائدیلیشی خالقیین باشینا گلن آغیر فاجیعه‌لر یوکسک مهارت ایله تصویر ائدیلمیشدیر. موحاصیره اوزوندن تؤره‌نن آجلیق و سوسوزلوق کیمی چتین‌لیک‌لر شهرین ائشیگینده‌کی وضعیت‌له قارشی‌قارشی‌یا قویولموشدور. داستانداکی قهرمان‌لارین فعالیتی اورتا آسیانین شهر و کندلرینه خاص اولان طیبعی منظره‌لرین، حیات حادیثه‌لری‌نین، خالق عادت-عنعنه‌لری‌نین تصویرینده اؤز عکسینی تاپمیشدیر. شاعیر باش قهرمان یوسف‌ین تقدیری و اونون حیاتا اولان موناسبتینی چئشیدلی وضعیت‌لرده تصویرله‌ییر. یوسف‌ین اینسانی فضیلت‌لری اونون ذهنی و ذکاوتی، اینسان‌لارا و خالقینا اولان سئوگیسینی آیدین گؤستریب بوش یئره قان تؤکمکدن، اؤلکه‌نی ایداره ائده‌جک عدالتی بیر شاه درجه‌سینه قالدیریر.دوُربک، قادین‌لارین لطافتینی و ذکاسینی یئنی یؤنلرله زنگینلشدیر، زلیخا سیماسیندا صادیق بیر عاشیق اوبرازی یاراد بیلیر.
+0 بگندیم
فرقت (تاخماآدی؛ گئرچک آدی ذاکرجان ملا خال محمداوغلی) (1859،قوقان-1909 ، یارکند)- میلّی اویانیش دؤنمی اؤزبک ادبیاتی‌نین گؤرکملی نوماینده‌لریندن بیری ایدی. او، شاعیر و یازیچی، ادبیات تنقیدچیسی و تاریخچیسی، بیلگین و چئویرن کیمی اؤزوندن زنگین بیر معنوی ایرث بوراخیب. او، ائله‌جه دؤنمی‌نین ان تانینمیش خطاط‌لاریندان بیری ایدی. کیچیک یاشلاریندان مقیمی، موحی، ذوقی، نسبت، محیّر کیمی شاعیرلرین موحیطینه، یارادیجی چالیشمالاری ایله فعال اولاراق قاتیلمیشدی. محلّه‌ده‌کی مکتبده تحصیل آلیب موعلّیم‌لردن و کاتیب‌لردن خطاط‌لیق و عربجه‌نی اؤیرنمیشدی. 8 یاشیندا فریدالدین عطارین "منطق الطیر" اثرینی ازبرله‌میشدی. 14 یاشیندا مدرسه طلبه‌سی اولوب. فرقت 1873-1876.نجی ایل‌لرده مدرسه‌ده تحصیل آلدیقدا علیشیر نوایی‌نین یارادیجیلیغینی، فارس ادبیاتی‌نین گؤرکملی نوماینده‌لری‌نین ایرثینی دریندن اؤیرنیب فارس دیلینی موکمل منیمسه‌میشدی.
1876.نجی ایلده ینگی مرغیلان (ایندیکی فرغانه) شهرینده‌کی تاجیر دایی‌سی‌نین خواهیشی ایله تیجارت ایشلرینده اونا یاردیمچی اولماق اوچون اورایا گئدیب داها سونرا اؤزونه کیچیک بیر دوکان آچمیشدی. عینی واختدا بیلیکلی بیر ضیالی اولاراق خالقین ایستک‌لرینی رسمی محکمه‌لره عریضه شکلینده یازاراق میرزه‌لیک ده ائدیردی.
+0 بگندیم
گدایی (تخلّوصو؛ اصل آدی بیلینمیر) (1403/04 – 15. عصرین سونلاری) اؤزبک شاعیری‌دیر.
غزل ژانرینی، عروض علمینی و شعیر قایدالارینی یاخشی بیلیردی. اساساً اؤزبک تورکجه‌سینده و قیسماً فارس دیلینده غزل‌لر، قطعه‌لر، تویوق‌لار، موستزادلار و قصیده‌لر یازمیشدیر. گدایی، 15. عصر اؤزبک کلاسیک شعیری‌نین اینکیشافیندا بؤیوک رولو اولموشدور.اؤزل‌لیکله شعیرلری جانلی‌لیغی، بدیعی و فورمال کامیل‌لیگی ایله سئچیلیر. بعضی شعیرلر و قطعه‌لر شاعیرین یاشامی و معنوی تجروبه‌لرینی عکس ائتدیریر. اونون شعیرلرینده "چرخ جفاسی" ، "روزگار جؤورو‌ندن فغان" ، "غوربت محنتی" و "راهیب‌لرین تضییقی"-یندن شیکایت سسلری دویولور. گدایی‌نین شعیرلری، عروضون خالق قوشمالارینا یاخین رمل و هزج بحرلرینده یازیلمیشدیر. شعیرلری‌نین دیلی ساده خالق دیلی، وزنی یونگول، شن و اویناق‌دیر.
+0 بگندیم
سکاکی (15. عصر) تورک شاعیری‌دیر. آدی، دوغوم تاریخی و اؤلومو بیلینمیر. 15. عصر پوئزیاسی‌نین ان ایستعدادلی نوماینده‌لریندن بیری‌دیر. کلاسیک اؤزبک ادبیاتی‌نین اینکیشافیندا غزل‌دئین و قصیده یازان شاعیر کیمی تانینیر.
ماوراءالنهرده آنادان اولموش، عؤمرونون چوخ حیصه‌سینی سمرقندده شاهرخ میرزا و اولوغ بیگسارایلاریندا کئچیرمیشدیر. علیشیر نوایی سکاکی‌‌نین یارادیجیلیغینی یوکسک قییمت‌لندیرمیشدیر:
" تورک دیلی‌نین بُلغاسیندان مؤولانا سکاکی ده لطفی کیمی. بیری‌نین شیرین ابیاتی ایشتهاری تورکیستاندا بغایت و بیری‌نین لطیف غزلیاتی‌نین اینتیشاری عراق و خوراساندا بی‌نهایت و دیوان‌لاری موجوددور".
+0 بگندیم
توردی (اصل آدی و تخلوصو؛ فارس-تاجیک شعیرلرینده‌کی تخلوصو ایسه فراغی) (17.عصر، بوخارا- تخمیناً 1699/1700، خوجند) – اؤزبک شاعیر.
+0 بگندیم
آتایی ویا اتایی (15.عصر، بلخ) - یسوی سولاله‌سیندن اولان تورک شاعیری‌دیر. سمرقند، بوخارا و بلخ‌ده یاشامیشدیر.
یسوی درویش‌لریندن احمد یسوی‌نین قارداشی ابراهیم آتانین اوغولو اولان اسماعیل آتانین نوه‌سی‌دیر. اصلا افغانیستانین بلخ شهریندن‌دیر. اؤلوم تاریخی بیلینمه‌ین شاعیرین قبیری ده بورادادیر. نوایی‌نین وئردیگی معلوماتا گؤره آتایی؛ درویش مشرب‌لی، خوش یارادیلیشلی، آلچاق کؤنوللو، شن طبیعتلی بیری ایدی. تورکجه سؤیله‌ین شاعیرلردن اولوب شعیرلری ایله قیسا زاماندا تورک‌لر آراسیندا شؤهرت قازانمیشدی. الیمیزده کی تک اثری دیوانی‌دیر. آتایی دیوانی‌نین پتربورق شرقیات اینستیتوتوندا قئیدلی 22 و- 2456 نؤمره‌لی تک نوسخه‌سینده 260 غزل واردیر. متن، 16. عصرده ایستینساخ ائدیلمیش و تبریزلی بیگلربگی فتحعلی خان طرفیندن ساخلانمیشدیر. سامویلوویچ (1927)، دیوانداکی 17 غزلین متنینی یاییملامیش و دیل اؤزل‌لیک‌لرینی آراشدیرمیشدیر. آتایی دیوانی‌نین تام متنی اؤزبکیستاندا نشر ائدیلمیشدیر . آتایی‌نین یسوی عاییله‌سینه منسوب اولماسی سببیی اله دیوانی‌نین ایلک و سون صحیفه‌لرینده "شیخ‌زاده آتایی" مخلصینی دا ایستیفاده ائدن موتصوّیف بیر شاعیردیر. خالق شعیرینه و مدنیتینه تانیش اولدوغو بللی اولان آتایی، منظومه‌لرینده خالق شاعیرلری کیمی قافیه قایغیسینا دوشمه‌میش، حتّی غزل‌لری‌نین 109-نو خالق شعیرینده کی قوشوق‌لارا اویغون شکیلده عروضلا یازمیشدیر. شعیرلرینده چوخلوقلا تورکجه سؤزلره و آتالار سؤزلرینه یئر وئرن شاعیرین سؤیله‌ییشی ساده و خالق دیلینه یاخین‌دیر. نئجه کی سامویلوویچین ده ایفاده ائتدیگینه گؤره "آتایی‌نین دیلی، چاغاتای دیلی یعنی 14. عصرده ده ایستیفاده ائدیلن اویغور دیلی یئرینه 15. عصرده شکیل‌لنن بیر آز اویغور تورکجه‌سی گؤرونوشلو داها چوخ نثر دیلینه گؤره شکیل‌لنمیش عنعنه‌وی چاغاتای تورکجه‌سینه عایید اولان اوغوز تورکمن عونصورلرینه صاحیب اورتا آسیا (تورکیستان) تورک ادبی دیلی‌دیر ".
خسته کؤنگلومدین خیالی کی بیر زامان گئتمس بگیم،
نئجه کیم وصلینگ اتکیگه قولوم یئتمس بگیم.
نئته‌یین درمانده بولدوم من بو کونگلوم ایلکیده،
سنسیزین هیچ یئرده بیر لحظه قرار ائتمس بگیم.
گرچی سن دشنام ایترسن، من دوعاچی‌من سانا.
عاشیق-ی صادیق جلالدین ایلینگ چکمس بگیم.
سن منی تعظیم ایتیب قول‌لار سانیندا توتماگیل،
ایتلرین خیلینگده بولسام نه مانگا یئتمس بگیم.
طعنه‌دین قاوماس اتایی‌نی ائشیکینگدین رقیب
هئچ گدا ایت اورسه ائشیکنی قویوب گئتمس بگیم.
+0 بگندیم
مقیمی (تاخما آدی؛ اصل آدی محمدامین خوجا میرزاخوجا اوغلو) (1850 - قوقان خانلیغی- 1903 قوقان خانلیغی) -اؤزبک شاعیر و موتفکّیری. اؤزبک دموکراتیک ادبیاتی‌نین قوروجولاریندان بیری‌دیر.
آتاسی تاشکنددن، آناسی عایشه‌بی‌بی خوجنددن ایدی و قوقاندا یاشاییردیلار. مقیمی ایلک تحصیلینی محلّه‌سینده‌کی بیر مکتبده آلدی. آتاسی میرزاخوجا شعیرله ماراقلانیردی. مقیمی "نادره"نین قوقاندا تیکدیردیگی "ماه‌لر آییم" مدرسه‌سینده، سونرا بوخارا مدرسه‌لریندن بیرینده (1864-1865؛ 1875-1876) تحصیل آلمیشدیر. 1876 -جی ایلده قوقانا قاییتدیقدان سونرا اراضی اینشاات محکمه‌سینده کاتیب وظیفه‌سینده چالیشیر و او واخت مأمورلارین ساختاکارلیق‌لارینا لاقئید قالماییب "طنابچی‌لار" ساتیراسینی یازیر.
+0 بگندیم
امیر‌عمرخان ناربوتا بیگ اوغلو (1787 - قوقان- 1822) - قوقان خانی (1810-1822)، اؤزبک‌لرین مینگ سولاله‌سینه منسوب ایکی دیلده شعیر یازان شاعیری؛ ایلک تحصیلینی عاییله‌ده بیتیریب داها سونرا مدرسه ده تحصیل آلمیشدیر. کیچیک یاشلاریندان سارایین خیدمتینده اولموشدور. قارداشی - قوقان خانی عالم‌خانین دؤولت ایداره‌چی‌لیگینده فعال ایشتیراک ائتمیشدیر. عالم‌خان 1807-1808 -جی ایل‌لرده فرغانه والی‌لیگینی اونا تاپشیردی. بو ایل‌لرده او اندیجان والیسی رحمان‌قولو بگین قیزی ماه‌لرآیییم (نادره) ایله ائولندی. عمرخانین اؤلوموندن سونرا اوغلو محمدعلی خان تاختا چیخدی. [۱]
+0 بگندیم
اوسکار ایوانوویچ شمرلینق (روس. Оскар Иванович Шмерлинг؛ 1863 [۱][۲]، تیفلیس، قافقاز جانیشین‌لیگی – 1938[۱][۲]، تیفلیس) — آلمانمنشالی روس رسامی، کاریکاتورچو، ملا نصرالدین درگیسی‌نین امکداشی.
اوسکار شمرلینق 1863-جو ایلده تیفلیسده حربی قوللوقچو عاییله‌سینده آنادان اولوب. تبیلیسی رئالنی مکتبینده اوخویوب. 1880-1881-جی ایل‌لرده اؤزونون موستقیل "آغجاقاناد" (گورجو. კოღო) درگیسی‌نی چیخاریر، لاکین بو درگی مادّی ایمکان‌لار باخیمیندان یئترلی اولمور. همین ایل‌لرده "فالانژ" (گورج. ფალანგა) درگیسینه قوشولور، لاکین کاریکاتور باره‌سینده تجروبه‌لی اولمادیغی اوچون 1884-جو ایلده پشه‌کار رسام اولماق مقصدیله پتربورق رسام‌لیق آکادمی‌سینه داخیل اولور، روس رسام‌لیق صنعتینی دریندن اؤیرنمک ایمکانی قازانیر. 1889-جو ایلده آکادمینی گوموش مداللا بیتیریر. اورانی بیتیریدیکدن سونرا 1 ایل عرضینده قاراباغدا خان‌کندینده یاشاییر و شوشادا تشکیل اولونموش تئاتر تاماشالارینا دکوراسیون‌لار وئرمکله مشغول اولور. اونون اثرلری آلمانین "پاپیفاکس" ، روسیه‌نین "صمیمی سؤز" (روس. Задушевное слово) درگی‌لرینده یاییملانیر.
