+0 بگندیم
اؤزبک شاعیری: سکّاکی
سکاکی (15. عصر) تورک شاعیری‌دیر. آدی، دوغوم تاریخی و اؤلومو بیلینمیر. 15. عصر پوئزیاسی‌نین ان ایستعدادلی نوماینده‌لریندن بیری‌دیر. کلاسیک اؤزبک ادبیاتی‌نین اینکیشافیندا غزل‌دئین و قصیده یازان شاعیر کیمی تانینیر.
یاشاییشی
ماوراءالنهرده آنادان اولموش، عؤمرونون چوخ حیصه‌سینی سمرقندده شاهرخ میرزا و اولوغ بیگسارایلاریندا کئچیرمیشدیر. علیشیر نوایی سکاکی‌‌نین یارادیجیلیغینی یوکسک قییمت‌لندیرمیشدیر:
" تورک دیلی‌نین بُلغاسیندان مؤولانا سکاکی ده لطفی کیمی. بیری‌نین شیرین ابیاتی ایشتهاری تورکیستاندا بغایت و بیری‌نین لطیف غزلیاتی‌نین اینتیشاری عراق و خوراساندا بی‌نهایت و دیوان‌لاری موجوددور".
سکاکی خالقی‌نین زنگین شیفاهی یارادیجیلیغینی ، سلف‌لری‌نین اثرلرینی اؤیرندی. تورک دیلینده اثرلر یاراتماق، زنگین داخیلی پوتنسیالیندان فایدالانماق اوچون چوخ ایش گؤردو. اثرلرینده اینسان سئوگیسینی، آرزو-دیلک‌لرینی، آغری-قایغی‌لارینی و طبیعتین گؤزل‌لیکلرینی تصویر ائتدی.
او، غزل‌لرینده معنا و فورما بیرلیگینی قورویوب ساخلاییر، مجازی و ایهام‌لاردان ثمره‌لی ایستیفاده ائدیردی. اونون شعیرلرینده جهل و جهالته قارشی عدالت ایدئیالاری ایره‌لی سورولموشدور. بئله فیکیرلر سکاکی‌‌نین قصیده‌لرینده داها آیدین ایفاده اولونموشدو.
سکاکی، اؤزبک ادبیاتیندا قصیده ژانری‌نین قوروجولاریندان بیری‌دیر. سکاکی 11 قصیده (بونلاردان 5 -ی اولوغ بیگه، خلیل سلطان، خوجا محمد پارسا، آرسلان خوجا طرخان‌لارا و باشقالارینا) یازیب دؤورونون بؤیوک اینسان‌لارینی تعریف‌له دی. قصیده‌لری‌نین بیرینده اولوغ بیگی خالقین مهربان حؤکمداری، معاریفچی و بؤیوک عالیم کیمی تعریف‌له‌ییر و بئله بیر معاریفچی پادشاه ایله چاغداش اولدوغوندان فخر ائده‌رک یازیر:
فلک ییل‌لر کره‌ک سَیر ائتسه و کلتیرسه ایلکی گه، منینگ‌دک شاعیری تورکو، سینینگ‌دک شاهی دانانی
سکاکی‌‌نین ادبی فعالیتی چاغداش‌لاری لطفی، گدایی و آتایی کیمی نوایی‌نین یارادیجی‌لیغینا بؤیوک تاثیر گؤسترمیشدیر؛ اؤزبک دونیوی لیریک شعیرینی هم مضمون، هم ده فورمادا زنگینلشدیردی. سکاکی‌‌نین غزل‌لری‌نین اؤزونه‌مخصوص‌لوغو صمیمیتی و ملودی‌سی‌دیر. شاعیرین غزل‌لری‌نین اساس پرسوناژلاری عاشیق، معشوقه و رقیب‌لردیر. شاعیر غزل و قصیده‌لری بیر دیواندا توپلاسا دا، تام نوسخه‌سی بیزه چاتمامیشدیر. سکاکی‌‌نین دیوانی لندن‌ده بریتانیا موزه‌سینده و اؤزبکیستان علم‌لر آکادمی‌سی‌نین شرق‌شوناس‌لیق اینستیتوتوندا ساخلانیر (نؤمره: 7685).
غزل‌لریندن اؤرنک
بو ایشیکته کیم قول ایرمس بولمه‌غه‌ی هیچ عزّتی،
بخت اگر سیزگه کنیزه‌ک بولمه‌سه یوق دولتی.
مین سینینگ قددینگگه مایل، طوبیغه زاهد بلی،
بؤلور اؤز اندازه سیچه هر کیشی نینگ قیمّتی.
هر گدانینگ ظاهرین کؤرسنگ پریشان زنهار،
سین انی خؤر کؤرمه گیل معلوم ایرمس نیّتی.
ای، سینینگ زلفونگغه لیلی‌تیک تومن مینگ بنده‌لر،
حالیا دَوران بیزینگدور کیچتی مجنون نوبتی.
سین ملاحت مُلکی نینگ شاهی‌سین و، سلطان‌سینی،
خوش یراشور قددینگگه حسن و ملاحت خلعتی.
قامتینگدین دنیاده هر دم قیامت‌لر قؤپر،
زلفونگ اول عالم بلاسی، کؤزلرینگ جان آفتی.
غمزه نگیز قان تؤککـَلی قصد ایتسه هر دم اول زمان،
لعلینگزدین کؤپ بؤلور سکاکیگه جان منّتی.
قایناق
- Oʻzbek adabiyoti tarixi. Besh tomlik. T.1. — T.: Fan, 1978.
- Rustamov E., Uzbekskaya poeziya v pervoy polovine XV veka, M., 1963;
- Mallayev N., Oʻzbek adabiyoti tarixi, 1kitob, 2nashr, T., 1976;
- Maʼnaviyat yulduzlari, T., 2001.
کؤچورن: عباس ائلچین
