+0 بگندیم
عبدالله شایق (اصل آدی: عبدالله آخوند مصطفی اوغلو طالب‌زاده؛ 24 فوریه 1881، تیفلیس – 24 ژوئیه 1959، باکی) —آذربایجانلی شاعیر، یازیچی، دراماتورق، پوبلیسیست، پداقوق، ادبیاتشوناس، ترجومه‌چی، 1934-جو ایلدن آذربایجان یازیچی‌لار بیرلیگی‌نین عوضوو، آذربایجان اوشاق ادبیاتینین بانی‌لریندن بیری، آذربایجان شوروی امکدار اینجه صنعت خادیمی (1940).[1]
+0 بگندیم
چگیرتکه
بهروز دهقانی
چئویرن: عباس ائلچین
او ایل محصولوموز یاخشی ایدی. قاباقجا سو یوخ ایدی، محصولوموزون یاریسی قوروموشدو. سونرا یاغیش یاغدی، حاییف کسیلینجه سئل گلیب قاباغینا کئچنی یویوب آپاردی. هر زامان باش وئرن بو بایاغی حادیثه‌لرین اوستوندن کئچسک او ایل بیزی قورخوداجاق هئچ بیر شئی اولمادی. هامیمیز دیوار دیبنده اوتوروب بوغدالارین سارالماسینی، جانینا دوشوب بیچمه‌سینی گؤزله‌ییردیک.
اوزون مودّت ساری‌سو خسته‌لیگیندن فلج اولوب ائشیگه چیخا بیلمه‌ین، تندیرین قیراغیندا خان‌ننه‌مین یانیندا اوتوروب قیشیمیزا یون جوراب توخویان خان باباما، «بو ایل سونبول‌لرین هره‌سینده اون بئش دن وار» دئدیگیمیزده سؤزلریمیزه اینانماییب دئییردی:
- بو یان-یؤره‌ده کیمسه اون دنه‌‌‌دن چوخ گؤرمه‌ییب.
+0 بگندیم
دیلنچی
غلامحسین ساعدی
چئویرن: عباس ائلچین
بیرآی اولمامیش اوچ کره قوما گئدیب قاییتدیم. سون کز سانکی ایشلرین کورلاناجاغی اورگیمه داممیشدی آنجاق یئنه گئجه یاریسی سینیق بیر ماشینلا یولا دوشوب دان‌یئری سؤکولمه‌میش سیّد اسداللهین قاپیسیندا ایدیم.
قاپینی دؤیدوکده عزیزخانیم گلدی، منی گؤرونجه چاشیب قاش-قاباق ساللادی. قاپی آغزیندان چکیلنده چاش-باش باخیب دئدی:
- «بؤیوک‌خانیم به‌یم گئتمه‌میشدین!؟»
اوزومه گتیرمه‌دیم، سالام-علئیک ائده‌رک ایچری گیریب دالاندان گئچدیم، یئنیجه یوخودان اویانان اوشاق‌لار، حیطده، حوووض باشیندا ال-اوزلرینی یوماقدا ایدیلر، آیاغا قالخیب منه باخدیلار. دیوارین قیراغیندا اوتوروب بوخچامی یانیما قویاراق اوراداجا قالدیم.
عزیزخانیم یئنه سوروشدو:
-«بؤیوک خانیم دوغرودان گئتمه‌میشدین به‌یم؟!»
ـ «نییه ننه‌جان، گئتمیشدیم آنجاق گئنه قاییتدیم.»-دئدیم.
عزیزخانیم دئدی:
- «گئدیب گله‌جک ایدینسه، آخی نییه گئتدین ؟ بورادا قالاردین بیزیم ده فیکریمیز دینج اولاردی.»
گولوب دئدیم:
- «ایندی گلمیشم فیکریز دینج اولا، آنجاق ننه‌جان بوکز بوشونا گلمه‌میشم، بیر واجیب ایش اوچون گلمیشم.»
+0 بگندیم
ساندویچ
غلامحسین ساعدی
چئویرن: عباس ائلچین
قاپی یاریمچیق آچیلدی. موشتری‌لر دؤندوکده ایری‌اوزلو اوجا‌بوی ، ائنلی‌کورک بیر کیشی گؤردولر؛ توتقون بیر گؤزلوک گؤزونه تاخمیش، چال ساچلارینی اؤزنله دارامیشدی. قاپی آراسیندا دورارکن ساندویچ‌چی ایله تزگاهینی گؤزدن گئچیریردی.
سانکی تلفون آچماغا ویا بیر یئرین سالیغینی سورماغا گلمیش ایدی. دؤنوب گؤزآلتی یئیین-یئیین ساندویچ یئین‌لره باخدی. ایکی کؤنوللو ایدی، نه قاییتماق ایسته‌ییردی نه ده ایچری‌یه گئچمک. سونوندا قاپینی ایته‌له‌ییب ایچری گیردی. اگنینده اولدوقجا یاراشیقلی سورمه‌یی پالتاری، آیاغیندا ایسه اینجه باشماق‌لاری وار ایدی. آغ بیر مندیلی بارماق‌لارینا ساریب بورمالاییردی. دوکانین کیفیرلیگیندن اورگی بولانمیش کیمی ایدی.
+0 بگندیم
درس کلاسی
غلامحسین ساعدی
چئویرن: عباس ائلچین
بیزی سینیق-سالخاق بیر کامیونون ایچینه تپمیشدیلر؛ چالا-چوخوردان گئچنده چرچیوه‌سی آچیلیب بیر هوْوردان ییغیلیردی، بیزسه اوست-اوسته بوشالیر، ییخیلماماق اوچون بیربیریمیزدن یاپیشیردیق. سانکی انگی آردیجیل آچیلیب یومولان آنجاق چئینه‌ییب اودماغا حؤوصله‌سی اولمایان بیر جاناوارین آغزیندا ایدیک. گونش بوتون گؤیو توتموشدو؛ چئوره‌سینه فیرلانیردی؛ سولوق آلیب وئریردی؛ وئردیکجه ده اود یاغدیردی تپه‌میزه. هامیمیز لؤهله‌ییردیک. آچیلی آغیزلارلا بیربیریمیزه باخیردیق. کیمسه، کیمسه‌نی تانیمیردی. یاشید دئییلدیک.اؤنومده اون دؤرد یاشلی بیر اوغلان اوتورموشدو. یانیمدا یورغونلوقدان تاخما دیشلرینی چیخاردیب اوْووجوندا ساخلایان بیر قوجا کیشی وار ایدی، قیرخ یاشلی بیر کیشی ایسه باشینی قوللاری ایله سیم-سیخی دوگونله‌دیگی دیزلرینه قویموشدو. هامی دوگونلنمیشدی. هامی یارالی-خورالی ایدی. آلتمیشدان چوخ کیشی ایدیک. هامی جیر-جیندیر، توز-تورپاق ایچینده ایدی، تکجه بیر نئچه‌میزین آیاغیندا باشماق وار ایدی. هامیمیز سوسغون ایدیک؛ آج ایدیک؛ سوسوز ایدیک. کامیون یولون دؤنگه‌لریندن گئچنده چوخلو توز-تورپاق قوپاریر، هر کس ده اؤسکوروب آغزیندان بیر پارچا پالیق ائشیگه آتیردی.
+0 بگندیم
منی وورسالار...
غلامحسین ساعدی
چئویرن: عباس ائلچین
بیر آی بویونجا نئجه چاشقین و اوزگون اولدوغوموزا کیمسه اینانماجاق. بیربیریمیزی تانیدیغیمیز "ایکینجی" بؤلمه‌ده‌کی اوشاق‌لارین چوخو ، حیزب شؤعبه‌لری‌نین بیرینده دابان دؤگوب جان چکیردیک. همیشه بئله سانیردیق حساب-کیتاب اوزوندن بیزی دنله‌ییب بو ایت‌دامیندا یان-یانا باسیبلار. آنجاق بیزیم داوارنیشیمیز گؤزتچی و دوستاقچی‌لارا قارشی سانکی اؤنجه‌دن بیربیریمیزی هئچ تانیمیریق، تکجه بیر دامدا اولدوغوموزدان بیر سوفره باشیندا اگلشیب بیربیریمیزله دردلشیریک کیمی ایدی. بیر گؤزتچی تاپیلاندا سوسماق یئرینه بیری باشلاییردی یاشاییشینا گؤره چرنله‌مگه، دیگری ایسه باشقاسی‌نین آد-سانیندان ایش-پئشه‌سیندن سوروشماغا.گؤزتچی‌نین دوداغیندا لاغلی گولوش گؤرمه‌یینجه آرخایین اولوردوق طرف بیزیم تشکیلاتی ایلیشگیمیزین اییینی آلماییب.
دیندیرمه‌لرده، سورغولامالاردا آغیزیمیزدان بیرجه سؤز چیخاردا بیلمه‌دیلر. بلی، اوشاق‌لار بئله ایدیلر، هده-قورخو، ازمه-دؤیمه هئچ بیریمیزده ایشه یارامامیشدی. آنجاق اورگیمیز سکسکه‌ده ایدی. سورکلی گؤزوموز قاپیدا ایدی. شبکه‌نین باش سوروملوسونون یاخالانماسیندان قورخوردوق. "باشچی" آدلاندیریغیمیز شخصی توتوقلاسایدیلار تشکیلاتیمیزین ایشی زای ایدی. او ائشیکده اولسایدی هئچ نه‌یین داغیلمایاجاغینا آرخایین اولا بیلردیک. "باشچی"نین ایشلری ساهمانا سالاجاق، داغیلان‌لاری یئنیدن قوراجاق، اؤلوموشه جان وئره‌جک، هرنه‌یی آیاقدا ساخلایاجاق گوجه صاحیب اولدوغونا اینانیردیق.
+0 بگندیم
موحاریبه و ادبیات
حسین جاوید
توحاف شئی!.. هارایا گئتسن، هر نهیه باخسان، بیر سارسینتی، بیر پریشانلیق حؤکمفرما… بوتون کؤنول‌لر ایضطیرابدا، بوتون روحلار هیجاندا، بوتون گؤزلر اینتیظاردا…
کوره‌یی-عرضین، بو جاناوار یاتاغی‌نین بیر بوجاغی، بیر نؤقطه‌سی یوخ کی، دویغوموز سالدیریش‌لاردان، ائشیتدیگیمیز گورولتولاردان موتاثیر اولماسین! یانار داغلاردان سئچیلمه‌ین توپلار، اینسان‌لاری دئییل، صحرالارین وحشی‌لرینی بئله دهشت‌لر ایچینده بوراخیر. دونیامیز ایندی‌یه قدر هنوز بؤیله قورخونج بیر بلایا راست گلمه‌میش، بؤیله مودهیش بیر اینقیلاب گؤرمه‌میش. ایسکندر، ناپلئون کیمی جاهانگیرلر، چینگیز، تئیمور کیمی باهادیرلار مزارلاریندان باش قالدیریب بو موحاریبه‌نی سئیر ائتسه‌لر، شوبهه‌سیز کی، حئیرت و تأثوردن اؤزلرینی آلامازلار. ذاتاً بو موحاریبه ، بیر موحاریبه دئییل ده، موسری بیر بلادیر، بیر طاعوندور، عالم‌شومول بیر فلاکتدیر…
فقط بو فلاکت هر کسی بیر درجه ده دوشوندورمه‌ییر، هر اؤلکه‌ده بیر تاثیر بوراخماییر. بیرینی گولدورورکن، دیگرینی آغلادیر. بیرینی مأیوس و موضطریب ائدیر ده، دیگرینی قهقهه و موظفریتله سئویندیریر.
+0 بگندیم
طوطو قوشو
سلیمان ثانی آخوندوف (1936-1875)
بیری واردی، بیری یوخدو بیر چال-چپری داغیلمیش، گوللری سولوخموش، آغاج‌لاری یاری قوروموش بیر کؤهنه باغ واردی. باغین قوشلاری بو خارابادا چوخ مشققت ایله گون کئچیریردیلر. گونلرین بیر گونونده بو باغا هارادانسا بیر بولبول اوچوب گلدی و بیر نئچه نغمه اوخوماقلا باغداکی قوشلاری باشینا جمع ائتدی. قوشلار ییغیلان کیمی بولبول اونلارا بیر فصیح و بلیغ نیطق سؤیله‌دی. بو نیطقدن قوشلار بیر شئی آنلامادیلارسا دا، یئنه چوخلاری آلقیشلاییب "احسن! احسن!" دئدیلر. سونرا بولبول اؤزونون گؤزل ویلایت‌لرینی بوراخیب بو باغا گلمک قصدینی بیان ائتدی و دئدی:
- منیم عزیز قارداش‌لاریم! من یاشیل چمن‌لری، لاله‌زار گولشن‌لری بوراخیب بو ویرانه‌یه گلدیم کی، سیز بدبخت قارداش‌لاریمی دا اؤزوم کیمی موسیقی ایشلرینه آشنا ائدیم.
+0 بگندیم
علویه طاهرقیزی
محمد امین رسول‌زاده "ملا نصرالدین" درگیسی حاقیندا دؤوری مطبوعاتدا یازیردی:
"حوریتین، حورّاندیش‌لیگین معبدی، شوبهه‌سیز کی، خورفاتین، اباطیل‌لیگین بوتخانه‌سی یئرینده تیکیلمه‌لی ایدی. بونا گؤره بیرینجیسی‌نین تیکیلمه‌سی ایکینجی‌نین ییخیلماسینا باغلی ایدی. بو وظیفه‌یی کیم گؤره‌جکدی؟ "تلخک" ملا نصرالدین؟ تخریب وظیفه‌سینی "ملا نصرالدین" کامالی-مووفّقیتله گؤرویوردو. او یاخیجی، ییخیجی ایستهزاسینی کؤهنه‌لیگی تمثیل ائدن نرسه و کیمسه‌لردن اسیرگه‌مییوردو. ان قووّتلی هوجومونو گؤزوباغلی تعصوبه، فیکیر و تصوّورده‌کی اسارت و تحمّول‌سوزلیگه تؤوجیه ائدییوردو. اؤلو فیکیرلر، اؤلگون معیشت‌لر اونون دیری خنده‌لرینه معروض قالاراق اینتیباه قهقهه‌لری دوغورویوردو. او آغلاناجاق حال‌لارا گولویوردو. گولدوره‌رک آغلادییوردو. او، حتّی آغلاماغا دا گولویوردو. چونکی آغلایا-آغلایا یامان گونلره قالدیغیمیزی یاخشیجا درک ائتمیشدی. ایران تاثیری ایله آذربایجان تورکلری‌نین حیاتی-معنویه‌سی هامان ایل بویو آغلاماقدان عیبارت اولوب قالمیشدیر. "چوخ گولن چوخ آغلایار" - دئیرلر. فقط، "چوخ آغلایان چوخ گولر" دئییلسه ده، دوغرو چیخار".
+0 بگندیم
عمر بیگ نفعی (د. 1572، حسن‌قالا، ارزروم– اؤ. 27 ژانویه 1635، ایستانبول) — 17. عصر عثمانلی شاعیر و دؤولت خادیمی ایدی.
عمربیگ شاه محمد بیگ اوغلو ذولقدر 1572-جی ایلده ارزروما باغلی حسن‌قالا بؤلگه‌سینده دوغولموشدو. بوندان دولایی همین دؤورون بعضی قایناق‌لاری نفعی‌دن ارزرومی دئیه سؤز ائدرلر. گئرچک آدی عمر اولان نفعی، عثمانلی قایناق لاریندا " نفعی عمربیگ " آدییلا آنیلدیغی کیمی مؤهرونه قازدیردیغی بیتده ده عمر آدی گؤرولمکده دیر.
عمر بیگ نفعی کیچیک یاشلاردان اعتیباراً موکمل بیر تحصیل گؤرموشدو. ایلک تحصیلینی حسن‌قالادا آلمیش، سونرا ارزروما گله‌رک مدرسه ده داوام ائتدیرمیشدی. بورادا فارس ادبیاتینین اونلو اثرلرینی اوخوموش، عربجه وفارسجا اؤیرنمیشدی. نفعی ارزرومدا تحصیل آلارکن گنج یاشلاریندا شعیر یازماغا باشلامیشدی. ایلک تخلوصو ضارّی "ضررلی"دیر. 1585-جی ایلده ارزروم دفترداری اولان گلی‌بولولو موورّیخ علی، شعیرلرینی گؤرموش، بَینمیش و بو گنج شاعیره نفعی "نفعی، یارارلی" تخلوصونو وئرمیشدیر.
+0 بگندیم
ضیا پاشا (1825[1][2]، ایستانبول – 17 مئی1880[3]، آدانا، آدانا ویلایتی) — تورکیه یازیچیسی، شاعیری و دؤولت آدامی. اصل آدی "عبدالحمید ضیاالدین" دیر.[4]
تورکیه ادبیاتینین اوروپا مئییللی نوماینده‌لریندن اولان عبدالحمید ضیا پاشا 1829-جو ایلده ایستانبولدا دوغولموشدور. موختلیف علم ساحه‌لرینه بؤیوک هوس گؤسترن ضیا پاشا ایلک تحصیلینی اوّلجه محلّه مکتبینده، داها سونرا تحصیلینی "مکتبی ادبیه" ده داوام ائتدیرمیشدی. او،17 یاشیندان اعتیباراً تانینمیش یازیچی و شاعیرلرین تمثیل اولوندوغو جمعیتله باغلانمیش، خوصوصیله دیوان ادبی نوماینده‌لری ایله یاخین‌لیق ائتمیشدیر. داها سونرا او، عارف حکمت بیگین ائوینده 1861-جی ایلده دیوان شعیرینی اینکیشاف ائتدیرمک مقصدی ایله یارادیلان "انجمن شعرا" جمعیتینه داخیل اولور. سارایدا دؤولت کاتیبی کیمی فعالیت گؤسترن ضیا پاشا موعین مودت سونرا سارای ضیدیت‌لرینه گؤره بورادان اوزاقلاشمیشدیر. سیاسی چکیشمه و گرگین‌لیک اونون تورکیه‌ده قالماغینا ایمکان وئرمه‌میش، او، 1867-جی ایلده اوروپایا گئتمگه مجبور اولموشدور. او، اوّلجه پاریسه، داها سونرا لندنه گئتمگه مجبور اولموشدور. لاکین بو شهرلرده ده اؤز فعالیتیندن قالمایان ضیا پاشا 1867-جی ایلده " موخبیر" ، 1868-جی ایلده نامق کمال طرفیندن اساسی قویولموش "حوریت " قزئت‌لرینی چاپ ائتدیریر. تورکیه سیاسی رژیمینی تنقید ائدن "حوریت" قزئتی داها سونرا ژنوده چاپ اولونور و 1871-جی ایلده فعالیتینی دایاندیریر. 1878-جی ایلده آدانایا والی تعیین اولونان ضیا پاشا 1880-جی ایلده 51 یاشیندا قونیه‌ده وفات ائتمیشدیر.
+0 بگندیم
گونئی آذربایجان ادبیاتیندا شهریار مرحله‌سی
ائسمیرا فواد
1925-جی ایلده ایران خاندانینی فارس منشالی پهلوی سولاله‌سی‌نین الینه کئچمه‌سیله گونئی آذربایجاندا ایجتیماعی فیکرین اینکیشافی و مدنی ترقّیسی ساحه‌سینده درین بؤهران‌لار یارانمیش، خالقین حیاتیندا، دوشونجه طرزینده و یاشاییشیندا دییشیک‌لیک‌لر، جیدی سیاسی آشینمالار باش وئرمیشدی. چونکی پهلوی رژیمی ایراندا آذربایجان تورکجه‌سینده یازیب-اوخوماغی، ایجتیماعی یئرده، حتّی کوچه‌ده ده تورکجه دانیشماغی یاساق ائتمیشدی. بو دؤورده آذربایجان تورکجه‌سینده یازان شاعیر و یازیچی‌لار حبس اولونور، گوللـه‌له‌نیر، سورگونه گؤندریلیردی. تورکجه یازیلمیش کیتاب‌لار تونقال‌لاردا یاندیریلیردی. بو قاداغا و تعقیب‌لر 1979-جو ایل ایران ایسلام اینقیلابینادک داوام ائتدی. اوستاد شهریارین "حئیدربابایا سالام" منظومه‌سی‌نین ایراندا و بوتون یاخین شرقده "حئیرت، ائی سؤز" افکتی یاراتماسی دا اصلینده بو آغیر قاداغا و یاساق‌لار دؤورونده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین میلّی دوشونجه ایله یئنیدن قوووشوب بولاق تک چاغلاماسی ایله باغلی ایدی. هم ده بو مشهور پوئما گونئی آذربایجان ادبیاتیندا شهریار مرحله‌سی‌نین و ادبی مکتبی‌نین یارانماسینا گتیریب چیخاردی.
+0 بگندیم
وطن قوخوسو...
قنیره پاشایئوا
(1944.جو ایلده اؤز وطن‌لریندن دیدرگین سالینمیش آخیسقا تورکلرینه ایتحاف اولونور)
آخیسقا بیر گول ایدی، گئتدی،
شیرین بیر دیل ایدی، گئتدی.
گئدین دئیین سولطانا
ایستانبولون کیلیدی گئتدی.
سس‌سیزجه گونشین ایستانبول کؤرپوسونده نئجه باتماسینی ایزله‌ییردیلر. آرابیر اسماعیل سوکوتو پوزور، اوره‌گه‌یاتیملی سسله بو بایاتینی پسدن زومزومه ائدیردی. احمدین فیکری هارالارداسا اوزاق‌لاردا، یا گونشین باتدیغی، یا دا دوغولدوغو یئرلرده دولاشیردی. قولاغینا توخونان بو حزین اوخشامانین سؤزلرینی بئله ائشیتمیردی. گونش سون کره کؤرپودن ایستانبولا بویلانیب یوخ اولاندا، اسماعیل زومزومه‌سی‌نین سون آکوردلارینی ووردو:
گئدین دئیین سولطانا
ایستانبولون کیلیدی گئتدی.
آغی‌یا، حسرته، کدره بورونموش بو سؤزلر احمده ایندی چاتدی. "هاردان بیلیریسن بو بایاتینی؟" - حئیرت قاریشیق ماراقلا سوروشدو.
+0 بگندیم
2. محمدرحیم‌خان (فیروز) (1845، خیوه – 1910، خیوه) —خیوه خانی(1864–1910)، اؤزبک قونقورات‌لار سولاله‌سیندن، شاه، شاعیر و بسته‌کار
2. محمدرحیم‌خان سئیید محمد خان اوغلو 1845-جی ایلدهخیوه شهرینده آنادان اولموشدو. موکمّل مدرسه تحصیلی آلمیشدی. 1864-جو ایلده، آتاسی نین وفاتیندان سونرا حاکیمیته گلمیشدی. خانلیق اونون حاکیمیتی دؤنمینده، 1873-جو ایل مئی آیی نین 29-دا روسیه ایمپراتورلوغوطرفیندن ایشغال ائدیلمیشدیر.
2. محمدرحیم‌خان شاعیر ایدی. فیروز تخلوصو ایله کلاسیک اوسلوبدا شعیر یازیردی.
فیروز بو توپلومسال ایشلر یانیندا، صنعت و ادبیات ساحه‌سینده ده اؤز صنعتی ایله اؤلومسوز ایزلر بوراخمیشدیر. او، بسته‌کار اولاراق دا اثرلر وئرمیشدیر. " شِش‌مقام " دا اون اوچ اثر بستله‌میشدیر: یعنی، " راست " مقامیندا " محمدی جدیدی فیروز " ؛ " سئگاه " مقامیندا " ساکیلی فیروزشاه " ، " چار اوصولی فیروز " ؛ " بوزروک " مقامیندا ایسه " محمدی فیروز " کیمی ماهنی‌لار بستله‌میشدیر.
2. محمدرحیم‌خان 1910-جو ایلده وفات ائتدی.
+0 بگندیم
سامی پاشازاده سزائی (1859، ایستانبول- 26 آوریل 1936، ایستانبول) - تورکیه‌لی رئالیست حکایه و رومان یازاری‌دیر. تورکیه ادبیاتینین ایلک رئالیست/گئرچکچی رومان‌لاریندان بیری اولما اؤزل‌لیگی ایله ادبیات تاریخینده بؤیوک اؤنم داشییان "سرگذشت" آدلی رومانین یازاری‌دیر. 1892.جی ایلده یازدیغی "کیچیک شئی‌لر" ایله تورکیه ادبیاتیندا مودرن قیسا حکایه‌نین قورجولاریندان‌دیر.[1][2][3]
