ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

سئوینج/ آنتوان چخوف

+0 بگندیم

سئوینج

آنتوان چخوف

گئجه ساعات اون ایکی ایدی. 

میتیا کوُلداروْو جوشغولو، ساچلاری پیرتلاشدیریلمیش حالدا تلم-تله‌سیک والیدئینلری‌نین یاشادیغی منزیله گلدی، سونرا تئز اوتاقباوتاق گزدی. والیدئینلری یاتماغا حاضیرلاشیردیلار. باجیسی چارپاییسیندا اوزانمیشدی و اوخودوغو رومانین آخیرینجی صحیفه‌سینده ایدی. گیمنازیست قارداشلاری‌سا یوخودایدیلار. 
– هاردان گلیرسن؟ –والیدئینلری تعجوبلندیلر. –نه اولوب؟ 
–هئچ بیلیرسیز نه اولوب؟! گؤزله‌نیلمز اولدو! یامان گؤزله‌نیلمز اولدو! بو هئچ... عاغلاباتان دئییل! 
میتیا قهقهه چکه‌رک خوشبختلیکدن دوروش گتیره بیلمیرمیش کیمی کرئسلویا چؤکدو. 
–بو، اینانیلماز بیر شئی! هئچ تصوور ائتمزسیز! گؤر ائ... 
باجیسی چارپاییسیندان سیچرادی و ادیالی چیینینه آتیب، تئز قارداشینا یاخینلاشدی. گیمنازیستلر ده اویاندیلار. 
–نوْوْلوب سنه؟ تانینماز اولوبسان! 
–سئوینجدندی، آناجان! ایندی منی بوتون روسیه تانیییر! روسیه! اوّل بو دونیادا کوللئج رئگیستراتورو دمیتریی کوُلداروْو کیمی تکجه سیز تانیییردیز منی، ایندی حاقیمدا بوتون روسیه بیلیر! آناجان! آی، آللاااه! 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

میصیرده نسیمی‌نین آذربایجان دیلینده الیازمالاری تاپیلدی

+0 بگندیم

میصیرده نسیمی‌نین آذربایجان دیلینده الیازمالاری تاپیلدی 

   میصیرین پایتاختی قاهیره‌ده یئرلشن "میصیر کیتابلار ائوی"-نده (دار الکتب المصریه) آذربایجانین داهی شاعیری و موتفکّیری عمادالدین نسیمی‌نین الیازمالاری اورتایا چیخاریلیب. الیازمالار "وطنپرور" – آذربایجانین میصیرده دیاسپور تشکیلاتلاری بیرلیگی‌نین صدری، تدقیقاتچی-عالیم سئیمور نصیرووون آپاردیغی تدقیقاتلار اساسیندا آشکارلانیب.تدقیقاتچی الیازمالارین آذربایجان و فارس دیللرینده اولدوغونو بیلدیریب. 
   آذربایجان دیلینده اولان الیازمانین اوزرینده "نسیمی کولّیاتی" یازیلیب. بو کولّیات شعر و نثردن عیبارتدیر. شعرلرین چوخو روباعی و مثنوی اوسلوبوندادیر. آراسیندا غزل ده وار. نثرلر ایسه، اساسن، اؤیود-نصیحت و پئیغمبرین اهلی بئیتیندن بحث ائدیر. 
   س.نصیرووون ان چوخ دیقّتینی چکن ایسه عرب الیفباسی‌نین سیراسینا اویغون اولاراق، آیری-آیری سونو عئینی حرفله بیتن شعرلرین اولماسی اولوب. الیازما 254 ورقدن عیبارتدیر. کیچیک حرفلرله نستعلیق خطی ایله یازیلیب. هیجری تاریخی ایله 941-جی ایلده (میلادی 1535-جی ایل)، پیر احمد ایسکندر اوغلو طرفیندن نسخ اولونوب. 
   فارس دیلینده اولان الیازما ایسه نیسبتاً کیچیک حجمده‌دیر و ساده‌جه، شعرلردن عیبارتدیر. آدی "دیوان نسیمی"دیر. شیکسته خطینه بنزه‌ین نستعلیق خطی ایله یازیلیب. الیازمانین ورقلری‌نین ائنی 11 س‌م، اوزونلوغو 16 س‌م و سایی 86-دیر. 
   سئیمور نصیروو 20 ایلدن چوخدور کی، عرب منبعلرینده آذربایجانلا باغلی تدقیقاتلار آپاریر، 250-دن چوخ آذربایجانلی عالیم حاقیندا ایکی کیتابین، میصیرله آذربایجان آراسیندا تاریخی و مدنی علاقه‌لرله باغلی اونلارلا مقاله‌نین مؤلیفیدیر. قئید ائدک کی، "میصیر کیتابلار ائوی" (دار الکتب مصریه) دونیانین ان مشهور کیتابخانالاریندان بیریدیر.

قایناق: simsar.az

ائلچین کتاب




آچار سؤزلر : عمادالدین نسیمی,

ترجمان قزئتی

+0 بگندیم

ترجمان قزئتی

ترجمان قزئتی — 1883-1916-جی ایللرده قیریمین باغچاسارایشهرینده یایینلانان سیاسی ، ادبی و ایجتیماعی میلّی گونده‌لیک ایدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : درگیلر, تورک دونیاسی,

عالم نسوان (درگی)

+0 بگندیم

عالم نسوان (درگی)

عالم نسوان (قیریم تاتارجا: Alem-i Nisvan) دونیاداکی ایلک تورک-موسلمان قادین درگی‌سیدیر.[۱]"قادینلار دونیاسی" آنلامینا گلیر. عرب الیفباسی ایله قیریم تاتار دیلینده 1906-1912 ایللر آراسینداقیریمدا باسیلمیشدیر. باش یازاری، شفیقه خانیم قاسپیرالی (1886-1973) ایدی.[۲]



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, درگیلر, قیریم تاتارجا,

عالم صبیان (درگی)

+0 بگندیم


عالم صبیان (درگی)

"عالم صبیان"- 1906-1912 ایللرینده  قیریمتاتار دیلینده،باغچا‌سارای‌دا چیخان اوشاق درگی‌سی ایدی. "اوشاقلار دونیاسی" آنلامیندا اولان " عالم صبیان"، اسماعیل قاسپرالی‌نین مطبعه‌سینده، "ترجمان" قزئتی‌نین علاوه‌سی اولاراق باسیلیب نشر ائدیلیردی. روسیه تورکلری‌نین ایلک اوشاق درگی‌سی اولان "عالم صبیان" دا، گولونج حکایه‌لر، تاپماجالار، ناغیل‌لار و چئشیدلی یازیلاری اوخوماق اولاردی. بونلار هم اوشاقلار هم ده موعلّیملرین فایدالانماسی اوچون ایدی.

"عالم صبیان"، اوشاق درگیسی‌نین 1911.نجی ایلینده چیخان ساییلاری(PDF)؛ Alemi-sibyan çocuk dergisinin,1911-ci yılında çıkan sayıları 


 یازان : عباس ائلچین شنبه ۱۳۹۸/۰۳/۱۸ 



آچار سؤزلر : قیریم تاتارجا, تورک دونیاسی, درگیلر,

محمد‌امین رسول‌زاده‌نین آذربایجان مجلیسی‌نین آچیلیشینداکی نیطقی

+0 بگندیم


محمد‌امین رسول‌زاده‌نین آذربایجان مجلیسی‌نین آچیلیشینداکی نیطقی

مؤحترم مبعوثلار! آذربایجان جومهوریتی‌‌نین ایلک مجلیسی - مبعوثا‌نینی آچماق یوم سعادتی، سیز مؤحترم مبعوثلاری تبریک ائتمک شرفی‌‌نین عؤهده‌مه دوشمه‌سی ایله موفتخرم ،افندیلر (آلقیشلار). روسیادا ظوهور ائدن اینقیلابی - کبیر دیگر حقیقتلر آراسیندا بیر حقیقتی - باهیره‌نی دخی اعلان ائتمیشدی. بو حقیقت میلّتلرین حقّی-حورّیت و ایستیقلاللاری ایدی.روسیا اینقیلابی طبیعتینده مؤوجود اولان روحا صادیق قالاراق طبیعی یولو ایله اینکیشاف ائتسه‌ ایدی، میلّتلرین حوقوقونو تأمین ایله موختاریّتلردن موتشکّیل آزاد و دموکراتیک بیر روسیانی بیر آن اوّل تأسیس ائده‌جکدی.او واخت طبیعی ایدی کی، روسیادا یاشایان موسلمانلارین دا حیاتی -سیاسیلری، دیگر محکوم میلّتلرله برابر، باشقا بیر طریقده جریان ائده‌جکدی. میلّتلر کندی (اؤز) موقدّراتلاری‌نین تعینینی پک صمیمانی بیر صورتده روسیا مجلیسی - مؤسیسا‌نیندان گیزله‌دیلر.فقط روسیادا اینقیلاب و دموکراتیزم نامینا ظوهور ائدن معکوس (مورتجع) بیر ایستیبداد نه گیبی (کیمی) خارابالیقلار یاراتدیغینی بیلیرسینیز.اینقیلاب نامینا حؤکمفرما اولان آنارشی و میلّتلرین حوقوقی-اعلا‌نیندان سونرا یئریدیلن قاتی مرکزیّت‌چیلیک زاقافقازیا میلّتلرینی کندی باشلاری‌نین چاره‌سینه باخماغا سؤوق ائتدی.زاقافقازیادان روسیا مجلیسی - مؤسیسا‌نینا اینتیخاب اولونان مبعوثلار کندیلرینی وکیل ائدن جاماعاتین حوقوقونو زاقافقازیا "سئیمینی" تشکیل و اونو ایستیقلالینی ائتمکده گؤردولر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, محمد‌امین رسول‌زاده,

آنا دیلیمه

+0 بگندیم

آنا دیلیمه

محمد گنجه 

زیندانی اولوبسان ایللر بویونجا 

سنله دانیشماغا قویماییب خاین 

ایندی قوی دانیشیم سنله دویونجا 

آنام یادیگاری سنسن ناز‌نین 

*** 

سنینله سؤزوم وار بیر قَدَر درین 

ندن سن اولوبسان بو قدر شیرین؟ 

سنینله دانیشیر گؤیلرده شاهین 

سنینله آچیلیر یاسمن، نسرین


*** 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آنادیلی,

عیرق، ائتنوس و میلّت

+0 بگندیم



عیرق، ائتنوس و میلّت 
فرید علی اکبرلی 

بعضاً اینسانلار میلّت، ائتنوس و عیرق مفهوملارینی سهو سالیرلار. حالبوکی بونلار بیر-بیریندن فرقلی آنلاییشلاردیر. 

اینسان عیرقلری 
    بیولوژی مفهوم اولان عیرق اینسانلارین آناتومیک، فیزیولوژی خوصوصیتلرینی بیلدیریر. اینسانلار فیزیکی جهتدن بیر-بیریندن فرقلنن تیپلر، یعنی عیرقلره بؤلونور. عیرقین دیل، عادت-عنعنه و میلّی مدنیّتله هئچ بیر علاقه‌سی یوخدور. موختلیف عیرقلرین نوماینده‌لری بیر-بیریندن دری‌نین رنگی، بدن قورولوشو، کلّه، دوداق، بورون و گؤزلرین فورماسی کیمی صیرف فیزیکی خوصوصیتلرله فرقله‌نیر. 
   کلاسیک تصنیفاتا گؤره اوچ بؤیوک عیرق وار: آوروْپوْید(avropoid)، نئفروْید(neqroid) و موْنقوْلوْید(monqoloid). لاکین موعاصیر زاماندا بیر چوخ عالیملر آوسترالوْیدلری(avstraloid) (اوسترالیا آبوْریگئنلرینی، پاپوُاسلاری)، آمریکانوْیدلری (آمریکا هیندولارینی) و کوْیسان عیرقینی (بوشمئنلری و قوْتتئنتوْتلاری) آیریجا عیرقلر سیراسینا داخیل ائدیرلر. بئله‌لیکله ده بؤیوک عیرقلرین سایی آرتاراق آلتی‌یا چاتیر. بؤیوک عیرقلرین ترکیبینده بیر سیرا کیچیک عیرقلر و یا آنتروپولوژی تیپلر وار (قافکازیوْن، پوْنتی، دینار، کاسپی، پامیر-فرقان تیپلری و س.). 

بؤیوک عیرقلر: 1 - نئفروْید، 2 - موْنقوْلوْید، 3 - آوروْپوْید، 4 - آوسترالوْید، 5 - آمریکانوْید. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

عمادالدین نسیمی‌نین "دیلبرا، من سندن آیری..." غزلی‌نین تحلیلی

+0 بگندیم

عمادالدین نسیمی‌نین "دیلبرا، من سندن آیری..." غزلی‌نین تحلیلی 
دوکتور آیتن ااحمدووا 


دیلبرا من سندن آیرو عؤمر-و جانی نئیله‌رم؟

تاج-و تخت-و مولک-و  مال-و خانیمانی نئیله‌رم؟

ایسته‌رم وصل-ی جامالین تا قیلام درده دوا

من سنین بیمارینام، اؤزگه دوانی نئیله‌رم؟

ائی موسلمانلار، بیلین، کیم یاری ایله خوشدور جاهان،

چونکو یاردان آیرو دوشدوم، بو جاهانی نئیله‌رم؟

چوخ دوعالار قیلمیشام من خالیقین درگاهینا،

چون مورادیم حاصیل اولماز، من دوعانی نئیله‌رم؟

دیلبر آیدیر: ائی نسیمی، صابیر اول قیلما فغان،

من بو گون صبر ائیله‌سم، دانلا فغانی نئیله‌رم

     آذربایجا‌نین شئعیر مدنیتی‌نین گؤرکملی نوماینده‌لریدن بیری ده عمادالدین نسیمی‌دیر.اونون یارادیجیلیغی آذربایجان ادبیاتی تاریخینده یئنی بیر مرحله‌‌نین باشلانغیجیدیر. نسیمی‌نین تاریخی خیدمتلریندن بیری ده اونون دوغما آذربایجان دیلینده یازماسی، ادبی دیلین،شئعیر دیلی‌نین زنگینلشدیرمه‌سیدیر. او، آنا دیلینده یارانان شئعیر دیلی‌نین ایلک گؤرکملی اوستادیدیر.صنعتکار آذربایجان کلاسیک شئعیری‌نین زنگین بدیعی ایفاده خزینه‌سیندن اؤیرنمکله برابر، آذربایجان شیفاهی خالق ادبیاتیندان دا مهارتله ایستیفاده ائتمیشدیر. نسیمی اوچ دیلده بدیعی اثرلر یارادان صنعتکاردیر. لاکین او، ان بؤیوک اوستونلوگو اؤز دوغما آنا دیلینه وئرمیشدیر.اونون قودرتلی قلمی آذربایجان ادبی دیلینی عصیرلردن بری حاکیم مؤوقئع توتان فارس دیلی ایله رقابته گیرن بیر دیل حالینا گتیرمیشدیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : عماد‌الدین نسیمی,

محمد سعید اوردوبادی‌نین یاشاییشی و یارادیجیلیغی

+0 بگندیم

محمد سعید اوردوبادی

 محمد سعید اوردوبادی (24 مارت 1872، اوردوباد شهری - 1 مای 1950، باکی، فخری خیاباندا دفن اولونموشدور) — گؤرکملی آذربایجانلی ناثیر، شاعیر، دراماتورق، ژورنالیست، پوبلیسیست و ترجومه‌چی. آذربایجا‌نین امکدار اینجه‌صنعت خادیمی (1938). "قیلینج و قلم" (1946-1948)، "دومانلی تبریز" (1933-1948)، "گیزلی باکی" (1940)، "دؤیوشن شهر" (1938) کیمی تاریخی رومانلاری‌نین مؤ‌لیفیدیر. 
آذربایجان جومهوریتی ناظیرلر کابینئتی‌نین 7 مای 2019-جو ایل تاریخلی، 211 نؤمره‌لی قراری ایله محمد سعید اوردوبادی آذربایجان جومهوریتینده اثرلری دؤولت واریداتی اعلان ائدیلن مؤلیفلرین سییاهیسینا داخیل ائدیلمیشدیر[1]. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu