ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

اوزبیک مقال‌لری/ اؤزبک آتالار سؤزلری/ ضرب المثل‌های ازبکی

+0 بگندیم

اوزبیک مقال‌لری/ اؤزبک آتالار سؤزلری/ ضرب المثل‌های ازبکی

الف: احترام پدر و مادر                             

آتنگ بالهسی بولمه ,آدم بالهسی بول .

آتان بالاسی اولما، آدام بالاسی اول

 بچه پدرت نباش ,بچه آدم باش .

آتنگ قریسه قل آلمه,آنگ قریسه چوری

آتان قوجالسا قول آلما، آنان قاریسا قاراباش.

اگرپدرت پیر شد غلام نگیر ,اگر مادرت پیرشد کنیز.

آتنگنی اولدیرگنگه هم یخشیلیک قیل .

آنانی اؤلدورنه بئله یاخشی‌لیق قیل.

حتی به قاتل پدرت هم نیکی کن.

آتهلر سوزی عقل نینگ کوزی .

آتالار سؤزو، عاغیلین گؤزو.

سخن نیاکان اساس عقل است.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اؤزبکجه, آتالار سؤزو, اؤزبک, تورک دونیاسی, اؤزبک ادبیاتی,

دیل حاققیندا قیریم‌ تاتار آتالارسؤزلری

+0 بگندیم

TİL HAQQINDA QIRIMTATAR ATALAR SÖZLERİ

دیل حاققیندا قیریم‌ تاتار آتالارسؤزلری

کؤچورن: عباس ائلچین


Til – aqıl terazesidir

دیل- عاغیل تره‌زیسی‌دیر

***
 Tiliñnen diliñni bir tut

دیلین ایله اورگینی بیر توت

***
 Tilini unutqan – ilini unutır

دیلینی اونودان- ائلینی اونودار

***
 Tilge itibar – ilge itibar

دیله اعتبار- ائله اعتبار

***
 Tilniñ ucunda qılıçnın küçü

دیلین اوجوندا قیلینجین گوجو

***
 Til – yürekniñ anahtarı

دیل- اوره‌گین آچاری

***
 Til taş yarar, yanılsa  baş yarar

دیل داش یارار، یانیلسا باش یارار

***
 Til uzatılğan yerge el uzatılmaz

دیل اوزادیلان یئره ال اوزادیلماز

***
 Tilniñuzunı dellalğa kerek

دیلین اوزونو دللالیغا گره‌ک

***
 Til qılıçtan keskin


دیل قیلینجدان کسکین

***
 Tilniñ kemigi yoq

دیلین سوموگو یوخ

***
 Tilden hem bal tamar, hem – zeher

دیلدن هم بال دامار،هم زهر

***
 Tilden kelgen elden kelse, her kes padişa olur

دیلدن گلن الدن گلسه، هر کس پادشاه اولار

***
 Til ayaqsız, lakin uzaqqa alıp barır

دیل آیاقسیز، آنجاق اوزاغا گئده بیلر

***

Til bilgen yolda qalmaz

دیل بیلن یولدا قالماز

*

Qaynaq: qiriminsesi.com




آچار سؤزلر : دیل, قیریم تاتار, آتالار سؤزو, تورک دونیاسی, تورک, قیریم تاتارجا,

"هامی اوغول بؤیوتموشدو"

+0 بگندیم

"هامی اوغول بؤیوتموشدو"

رامیز رؤوشن

       یئتیم قولو او قاپیدا، بو قاپیدا یئتیمچیلیکله بؤیوموشدو؛ دامدان ییخیلا-ییخیلا، چایدا بوغولا-بوغولا، دونیانین بوتون پیس ناخوشلوقلارینی چیخارا-چیخارا بؤیوموشدو. آنجاق دامدان ییخیلاندا قیچی سینمامیشدی، چایدا بوغولاندا باتیب اؤلمه‌میشدی، او کی قالدی ناخوشلوقلارا، بوردا مسله بیر آز غلیظلشیر. چونکی یئتیم قولو اوشاق واختی ناخوشلوغا دوشوردوسه، کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغی دا همین ناخوشلوغا سالیردی. قولو چیچک چیخارتدی، کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاق دا چیچک چیخارتدی. قولو تامام ساغالدی، هئچ او چیچگین ایزی-توزو دا قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغین سیر-صیفتینده او چیچکدن چوپور قالدی. قولونون باشی یارا تؤکدو، کندده‌کینئچه-نئچه اوشاغین باشی دا یارا تؤکدو. قولو تامام ساغالدی، هئچ او یارانین ایزی-توزو قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه-نئچه اوشاغین باشیندا او یارادان کئچللیک قالدی. بلی، یئتیم قولو بؤیودو، بیر جاوان اوغلان اولدو. تای-توشلاری باشلادیلار ائولنمه‌یه: صیفتی چوپورلار دا ائولندیلر، باشی کئچللر ده. تکجه یئتیم قولو بو قیوریم‌ساچ باشیینان، بو گول کیمی صیفتیینن ائولنمه‌دی کی، ائولنمه‌دی. یئتیم قولو ائولنمه‌یه قورخوردو. قورخوردو کی، ائولنه - اوشاغی اولا، اؤله - اوشاغی یئتیم قالا... یئتیم قولو ائولنمه‌دی کی، اوشاغی یئتیم قالماسین. تای-توشلاری اوغول-اوشاق صاحیبی اولدولار. قولو اؤلمه‌دی. اوغول-اوشاق بؤیودو، بئش یاشینا چاتدی، اون یاشینی اؤتدو، اون بئش یاشیندان آدلادی، - قولو اؤلمه‌دی و باشلادی پئشیمان اولماغا. فیکیرلشدی کی، ائی دادی-بیداد، ائولنسیدیم، ایندی اوغلومون اون بئش یاشی اولاردی...



آردینی اوخو/ Ardını oxu

تورکمن آتالارسؤزو (آتالار نقلی)

+0 بگندیم

تورکمن آتالارسؤزو (آتالار نقلی)

درله‌ییب کؤچورن: عباس ائلچین

 

Adam ýerde ýaşaýar, emma adamyň göwni asmanda perwaz urýar.

آدام یئرده یاشایار، آمّا  آدمین کؤنولو گؤیلرده اوچار

Adamy adam eden ylymdyr.

آدامی آدام ائدن بیلم‌دیر.

Adamyň akyllysy dil öwrener.

آدامین عاغیللیسی دیل اؤیره‌نر.

Adamyň borjy – bilmekdir.

آدامین بورجو بیلمکدیر.

Adamyň ilkinji Watany-da enedir.

آدامین ایکنجی وطنی ده آنادیر.

Aglasa enem aglar, galany ýalan aglar.

آغلاسا آنام آغلار، قالانی یالان آغلار.

Agyr zamananyň hem ýeňil günleri bolýandyr.

آغیر زامانانین هم یونگول گونلری اولار.

Akyl nämäni buýursa, dil şony diýer.

عاغیل نمنه‌نی بویورسا، دیل اونو دئیر.

Akyl uly güýçdür.

عاغیل بؤیوک/اولو گوجدور.

Akyl ýaşda bolmaz, başda bolar.

عاغیل یاشدا اولماز، باشدا اولار.

Alanyňda – bir eliň bilen al, bereniňde – iki eliň bilen ber.

آلاندا بیر الین ایله آل، وئرنده ایکی الین ایله وئر.

Alym bolmak aňsat, adam bolmak kyn.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورکمن, آتالار سؤزو, تورکمنجه,

مضحکه / اوزئییر حاجی‌بیلی

+0 بگندیم

مضحکه

اوزئییر حاجی‌بیلی

 

      کندلی‌نین بیری بوغداسینی، باراماسینی آپاریب بازاردا دَیر-دَیمزینه ساتیب بیر دنه آت، بیر دنه ائششک و اَینینه ده بیر دست پالتار آلیب، ائوینه طرف گئدیردی….

     بیر نفر بَی بونو گئندن گؤردو و تعجوب ائله‌دی کی، کندلی‌نین هم آتی وار، هم ده ائششگی. دالدان کندلی‌یه یاخینلاشیب باشینا ائله بیر قاپاز سالدی کی، کندلی آنجاق بیر ساعاتدان سونرا آییلا بیلدی و آییلاندان سونرا دا باخیب گؤردو کی، ائششک یوخدور.

     یاساوول کندلی‌نین آتینا باخیب شیکایتینه قولاق آسدی، آما شیکایت "حاقی" آز اولدوغونا گؤره، کندلی‌یه بیر نئچه دنه قامچی چکدی و دئدی:

- باغلا آتینی بورادا، گئت اطرافی گز، بلکه ائششگین تاپیلا.

    کندلی آتینی یاساوولا تاپشیریب، ائششگی آختارماغا گئتدی. چوخ گزدی، چوخ دولاندی، هرچند بگین قاپیسیندا بیر ائششک گؤردو کی، اؤز ائششگینه چوخ اوخشاییردی، آما او جوره شئیلری فیکرینه گتیرمه‌یه جورأت ائله‌مه‌دی و قاییتدی کی، بلکه یاساوول بیر کؤمک ائله‌یه، آما نه یاساوولدان و نه آتدان بیر نیشان دا گؤرمه‌دی.

     کندلی خوفا دوشدو، ائله بیلدی کی، بونلار هامیسی یوخودور. اونون اوچون اؤزونو چیمدیکله‌دی کی، آییلسین، آما گؤردو کی، خئیر، یاتماییبدیر.

     بیکئف و بیداماق بیر چایین قیراغیندا اوتوروب ائوینه قاییتماغا اوتانیردی. گؤردو کی، بیر نفر ساریقلی گلیر. کندلی دوروب ایکی‌قات اَییلدی و یئنه بیداماق یئرینه اوتوردو. ساریقلی دئدی:

- ندیر کی، بئله بیداماقسان؟

کندلی آغلایا-آغلایا احوالاتی نقل ائله‌دی.

ساریقلی بونون تزه لیباسینا دیقّت یئتیریب دئدی:

- من سنه علاج ائدرم.

یازیق کندلی شادلیغیندان بیلمه‌دی کی، نه قاییرسین، اؤزونو ییخدی ساریقلی‌نین آیاغینا. ساریقلی دئدی:

- سنین آتینی دا، ائششگینی ده جین اوغورلاییبدیر و جین ده سنین بو لیباسیندادیر. اونا گؤره بو لیباسی اووسونلاماق لازیمدیر و ایللا باشینا چوخ بلالار گلر.

     کندلی جین آدینی ائشیدن کیمی دلی‌تک پالتارینی چیخاردیب توللادی. ساریقلی بیر دوعا اوخودو و دئدی:

- بیر قدر یات.

اونسوز دا ایت کیمی یورولموش کندلی باشینی یئره قویان کیمی یوخو باسدی و یوخوسوندا گؤردو کی، ائششگی ده، آتی دا تاپیلیب، کیشنه‌یه-کیشنه‌یه بونون یانینا چاپیرلار. کندلی سئویندیگیندن ائله چیغیردی کی، اؤز سسینه اویاندی و اویانیب گؤردو کی، نه ساریقلی وار، نه پالتار. بینوانی دهشت باسدی. الینه بیر چوماق آلیب اؤزونو قورویا-قورویا کندینه یئتیردی. خالق ییغیلیب دئدیلر کی، آ کیشی، دلی اولوبسان ندیر؟ لوت گزیب اؤزونو قورویورسان؟

دئدی:

- آتیمی اوغورلادیلار، ائششگیمی اوغورلادیلار و پالتارلاریمی اوغورلادیلار. ایندی قورخورام کی، اؤزومو ده اوغورلایالار.

کؤچورن:عباس ائلچین

 




آشینا و آنا قورد هئیکلی

+0 بگندیم


آشینا و آناقورد- قازاخیستان



آچار سؤزلر : قورد, تورک دونیاسی,

شئیخ شعبان

+0 بگندیم

شئیخ شعبان

عبدالرحیم بَی حاقوئردییئو

 

     شئیخ شعبانی سیز تانیییرسینیزمی؟

- خئیر!

- حئیف، صد حئیف. من هامان او شئیخ شعبانی دئییرم کی، یولون قیراغینداکی محلّه مسجیدی‌نین قاباغیندا اَیلشیب پینه‌چیلیک ائدیردی.

     یاغیش یاغاندا سئل گتیرن کؤهنه باشماقلاری، چوستلاری، چکمه‌لری، چاریقلاری ییغیب، قالیبا ووروب، یاماییب اوجوز قییمتله: جوتونو بیر عابباسیدان، آلتی شاهیدان ساتاردی.

     فقیر-فوقرانین آیاققابیلاری هامیسی آنجاق شئیخ شعبان عملی اولاردی. دئیه‌سن یاواش-یاواش یادینیزا دوشور؟ بیر توی، بیر احسان شئیخ شعبانسیز کئچمزدی. مئییت قاباغیندا شئیخ شعبان "لاحول و لا قوّة " دئینده سسی شهرین او بیری قاپیسیندا ائشیدیلیردی. هر صاباح تئزدن دوروب، ائنیب، صوبح نامازینی مسجیدده قیلیب، سونرا چیخیب، اؤز یئرینده اَیلشیب پئشه‌سینه مشغول اولاردی. گون اورتا و آخشام آذانینی دا وئرمگی اؤزونه فرض حساب ائدردی. گومان ائتمه‌یین کی، شئیخ شعبان آذان وئرمگینه موزد آلیردی. خئیر، استغفوروللاه! آذان وئرمگی محض ثاواب عمل حساب ائدردی و اجرینی قییامتده آللاهدان گؤزله‌ییردی.

     شئیخ شعبان گؤدک بویلو، اوزون ساققاللی بیر کیشی ایدی. باهاردا، یایدا عابا بورونردی و قیش فصلینده چیگنینه بیر خوراسان کورکو سالاردی. بیر نفر دئیه بیلمزدی کی، من شئیخ شعبانین ساققالی‌نین دیبینی ذرّه‌جه آغارمیش گؤرموشم. هئچ شئیخ شعبان ائله آدام دئییل ایدی. اوتوز ایل بیر عابادا گزمگی، قیرخ ایل بیر کورکه بورونمگی قبول ائدردی، آما ساققالینا رنگ و حنادان کورلوق وئرمزدی.

    رنگ و حنانی دا همیشه عطّار کربلایی مقصوددان آلاردی. هر آدامین ساتدیغی حنانی بَینمزدی. دوشنده ده دئییردی کی، کربلایی مقصودون حناسی جمعی ایراندا تاپیلماز! گؤر ندیر کی، قاضی آغا اؤزو ده اونون حناسینی ایشله‌دیر و دلیلی‌نین ده کی، موقابیلینده هئچ بیر ایراد اولا بیلمز. یئمک طرفیندن، همچنین، شئیخ شعبان اؤزونه کورلوق وئرمزدی. ایلین چوخ حیصه‌سینی تویلاردا، احسانلاردا پلوو یئیردی. فقط پلوو اولمایان گونو ده حؤکمن گرک بیر عابباسیلیق ات آلیب گؤندریدی ائو، تا آرواد آخشام آبیگوشت بیشیرسین. اتی ده شئیخ شعبان قصابدان آلمازدی. قصابباشی ایمامعلی ایله موشتری ایدی. نیسیه ات آلیب الینه پول کئچدیکجه حسابلاشاردی. اوندان علاوه،دوشنده آخشاملار یئمیشدن، اوزومدن، قارپیزدان آلیب اؤزو عابانین آلتیندا ائوه گتیرردی.

     شئیخ شعبان بئله شئیخ شعبان ایدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

بهمنیار؛ آذربایجان فیلوسوفو

+0 بگندیم

Elmira Şahtaxtinskaya - Bəhmənyarın portreti

بهمنیار؛ آذربایجان فیلوسوفو

      ابوالحسن بهمنیار مرزبان اوغلو (993-1066) شرق پئریپاتئتیزمی‌نین(مشائی‌لیک‌) گؤرکملی نوماینده‌لریندندیر. فیلوسوفون آنادان اولدوغو یئر معلوم دئییلدیر. اورتا عصر مؤلیفلری یازیرلارکی، او، «آذربایجانلی» («ال-آذربایجانی»)، «آذربایجان اؤلکه‌سیندن» (مِن بِلاد آذربایجان) ایدی.

      بهمنیار ابن‌سینانین گؤرکملی شاگیردی و داوامچیسیدیر. اونون اؤز موعلیمی ایله ایلک گؤروشو باره‌ده دئییرلر:

      بیر دفعه ابن سینا دمیرچیخانادا اولارکن بهمنیار اورایا گلیب اود ایسته‌ییر. دمیرچی اونا دئییر: «قاب گتیر ایچینه اود قویوم آپار». بهمنیار اوووجونا بیر قدر تورپاق ییغیب دئییر: «اودو بو قابا قوی». ابن سینا بهمنیارین درّاکه‌سینه حئیران قالیب، اونو اؤزونه شاگیرد گؤتورور.

       آذربایجان فیلوسوفو اؤزونون پارلاق ایستعدادی و امک‌سئورلیگی ایله ابن سینانین درین رغبتینی قازانمیشدی. سونرالار موعلّیم شاگیردی حاقیندا یازیردی: «او، منه اوغولدان آرتیق ایستکلیدیر من اونا تعلیم-تربییه وئرمیش و بو سوییّه‌یه گتیریب چیخارمیشام. اونون آخیر گلیب منیم یئریمده اولماسینا بیر شئی قالماییب».

      بهمنیار موعلیمی‌نین اومیدینی لاییقینجه دوغرولدور. اونون اؤزو و شاگیردلری- ابولعباس لفکری، عؤمر خییام، هابئله داوامچیلاری یاخین و اورتا شرقده پئریپاتئتیک فلسفه‌نی اینکیشاف ائتدیریبلر.

     آذربایجان فیلوسوفو بیر سیرا قییمتلی اثرلرین مؤلیفیدیر. «تحصیل» («التحصیل»)، «منطیقه دایر زینت» (« الزینة فی المنطق »)، «گؤزللیک و سعادت» («البهجة والسعادة»)، «موسیقی کیتابی» («کتاب فی الموسیقا»)، «مئتافیزیکانین مؤوضوسو» («فی موضوع المعروف بما بعدالطبیعة»)،. آخیرینجی ایکی تراکتات(رساله) 1851-جی ایلده لئیپسیقده عرب و آلمان دیللرینده، 1911-جی ایلده قاهیره‌ده عرب دیلینده چاپ ائدیلمیشدیر. تحصیل اثری بهمنیارین یارادیجیلیغیندا موهوم یئر توتور. فیلوسوف بو اثری داییسی ابومنصور بن بهرام بن خورشید اوغلونا ایتحاف ائتمیشدیر.

      «تحصیل» اثری «منطیق» («المنطق»)، «مئتافیزیکا» («علم مابعد الطبیعه») و «عیانی مؤوجود شئیلرین حاللاری» («احوال عیان الموجودات») اولماقلا اوچ کیتابدان عیبارتدیر. او، فلسفی بیلیکلرین اؤیره‌نیلمه‌سینده قییمتلی منبع اولدوغوندان هله اورتا عصرلرده عرب اورژینالیندان فارس دیلینه ترجومه ائدیلمیشدیر.

      «تحصیل» کیتابی‌نین عربجه‌سی‌نین موختلیف واختلاردا کؤچورولموش الیازماسی نوسخه‌لری بئیروت، قاهیره، تئهران، رامپور، واتیکان و دونیانین باشقا شهرلری‌نین کیتابخانالاریندا، فوندلاریندا ساخلانیلیر. اثرین فارسجا بیر الیازماسی نوسخه‌سی اؤزبکیستان EA بیرونی شرقشوناسلیق اینستیتوندا، دیگری ایرانین میلّی شورا مجلیسی کیتابخاناسیندادیر. بو دیرلی اثرین بوتؤو حالدا عربجه‌سی 1971-جی ایلده، فارسجاسی 1983-جو ایلده تئهراندا چاپدان چیخمیشدیر. اونون آ.و.ساقادئیئو طرفیندن عربجه‌دن روسجایا ترجومه‌سی 1983، 1986-جی ایللرده نشر اولونموشدور.

      «منطیق» عرب دیلینده «تحصیل» اثری‌نین مرتضی مطهری طرفیندن حاضیرلانمیش تئهران چاپیندان (1971)، «مئتافیزیکانین مؤوضوسو» و «مؤوجوداتین مرتبه‌لری»(«فی مراتب الموجودات») س.پوپپئر طرفیندن حاضیرلانمیش عربجه لئیپسیق چاپیندان گؤتورولموشدور.

قایناق:   «شرق فلسفه‌سی» کیتابی

کؤچورن: عباس ائلچین




آچار سؤزلر : آذربایجان,

دللک

+0 بگندیم

دللک

جلیل محمدقولوزاده

      صادیق کیشی‌نین اون یاشیندا اوغلو محمدولی نین گؤزلری آغریییردی. بیر گون اوشاق آناسینا دئدی:

 "آخی، کربلایی قاسیمین اوغلو احمدین ده گؤزلری آغریییردی. دونن احمدنن آرخین کناریندا اوینویوردوق. احمد بورون قانادان اوتنان بورنونو قاناتدی. ائله بورنوندان بیر آز قان آخان کیمی، احمدین گؤزلری یاخشی اولدو.

"بالا، گئت سن ده بورنونو قانات!" -- آناسی محمدو‌لی‌یه دئدی.

محمدو‌لی گئتدی، اوتلارین ایچیندن هامان تیکانلی اوتو تاپدی، سول الی ایله اوتو سوخدو بورنونون دئشیکلرینه، ساغ الی ایله یومروغونو دویوب ووردو سول الی‌نین آلتیندان و محمدو‌لی‌نین بورنوندان قان باشلادی آخماغا.

     یاریم ساعات قدرینجه قان آخدی. محمدو‌لی بارماقلاری ایله بورنونون دئشیکلرینی توتدو کی، بلکه قان کسیله، آما قان کسیلمک بیلمه‌دی. آخیری آناسینی چاغیردی. آناسی دخی قانین کسیلمگینه بیر چاره تاپمادی. بو حئینده صادیق کیشی الینده ات سبتی بازاردان ائوه ات گتیردی. آوراد اوزونو توتدو صادیق کیشی‌یه: 

"آ کیشی، گل گؤر، محمدو‌لی نین بورنونون قانینا نه چاره ائله‌ییریک--کسیلمیر؛ گل بلکه سن بیر چاره تاپاسان."

     صادیق کیشی اوغلونون یانینا یئتیشیب، ساغ الی‌نین بارماقلاری ایله یاپیشدی محمدو‌لی نین بورنونون اوجوندان و قویمادی قان آخسین. آما قان بورنونون ایچینده شیشیب، گئنه یول تاپیب، باشلادی آخماغا. 

"آ کیشی، قاچ بازارا--آورادی باشلادی اوجا سسله صادیق کیشییه دئمه‌یه.--قاچ تئز اوستا حوسئینین یانینا. اونون حکیملیکده سریشته‌سی چوخدو. تئز قاچ اوستا حوسئینه دئ. یوخسا اوشاغی قان آپارار، ائوین ییخیلار. تئز دورما قاچ و تئز خبر گتیر."

     صادیق کیشی اللری‌نین قانینی آرخدا یویوب، اوز قویدو حَیَطدن چیخماغا. صادیق کیشی او واخت اوستا حوسئینین دوکانینا یئتیشدی کی، اوستا بیر موشترینین باشینی قیرخیب قورتاریب، قاناتدیغی یئرلره پامبیق دوزوردو.

    صادیق کیشی دوکانین قاباغیندا دوروب سالام وئردی. اوستا حوسئین کیشینی گؤرجک اونو موشتری حساب ائتدی و قولتوق جیبیندن آینانی چیخاردیب توتدو صادیق کیشی‌نین قاباغینا. صادیق کیشی آینانی آلیب و گؤزلرینی یوموب بیر صالاوات ذیکر ائتدی و آینانی اول ساغ چیینی‌نین، سونرا سول چیینی‌نین قاباغینا آپاریب توتدو اوزونون موقابیلینده و گؤزلرینی آچیب سول الی ایله باشلادی قیرمیزی ساققالینی تومارلاماغا و بیر دفعه‌ده صالاوات چئویریب، آینانی قایتاردی اوستا حوسئینه و دئدی:

"آی اوستا حوسئین، بیزیم محمدو‌لی‌نین بورنو قانیییب. نه علاج ائدیریک قان کسیلمک بیلمیر. آرواد منی یالوارا-یالوارا سنین یانینا گؤندریب، بلکه سن بیر چاره تاپاسان."

    اوستا حوسئین صادیق کیشیدن آینانی آلیب اول اونا تکلیف ائتدی کی، گیرسین دوکانا و اوتورسون سکی‌نین اوستونده. صادیق کیشی دوکانا گیریب اوتوراندان سونرا، اوستا حوسئین اونون یاویغینا یئریییب ساغ الینی اوزاتدی و صادیق کیشی نین بؤرکونو گؤتوروب قووزادی یوخاری. صادیق کیشی آلتدان-یوخاری باخیردی اوستا حوسئینین اوزونه. اوستا باشینی بولایا-بولایا دئدی:

"آخ، آخ، وای، وای! یازیغیم گلیر گونونه، آی صادیق کیشی! بیلمیرم سنین آخیرین نه گونه قالاجاق! آی کیشی، یا آدینی ائرمنی قوی، خالق بیلسین کی، سن موسلمان دئییلسن، یوخسا اگر موسلمان اولماق ایسته‌ییرسن، قارداش، بو موسلمانچیلیق دئییل کی، سن ائله‌ییرسن. کیشی، اوتانمیرسان باشووون توکونو بو قدر اوزادیب قیرخدیرمیرسان؟ هله خجالت چکمه‌ییب دئییرسن کی، محمدو‌لی‌نین بورنونون قانی کسیلمیر؟ او آللاهین غضبیدیر کی، سنی توتوب. یوخسا هاردا گؤرسه‌نن شئیدیر کی، بورنونون قانی کسیلمه‌یه؟ سنین تک موسلمانلار بوندان دا آرتیق بلایا گیریفتار اولاجاقلار!"

بو سؤزلری دئیه-دئیه اوستا حوسئین بالاجا میس قابا سویوق سو تؤکوب، صادیق کیشی‌نین باشینی هر ایکی اللری ایله اوووردو کی، توکلری یومشالسین. صادیق کیشی دینمز-سؤیله‌مز اوتوروب باشینی اَیمیشدی آشاغی. اوستا حوسئین اللرینی اتکلرینه سیلیب گؤتوردو اولگوجو و باشلادی داشین اوسته چکیب ایتیله‌مه‌یه و سونرا بیر نئچه دفعه‌ده قاییشا چکیب، صادیق کیشی‌نین باشینی قیرخماغا مشغول اولدو و صادیق کیشی‌یه بئله موعیظه ائله‌دی:

"صادیق عمی! موسلمانچیلیغین شرطلری چوخ آغیردیر. آز بیر آدام بو شرطلرین هامیسینی عمله گتیره بیلر. مثلا، باشی توکلو ساخلاماق هئچ بیلیرسن کی، نئجه بؤیوک گوناهلارین بیریدیر؟ اولا بودور کی، باشینی واختیندان-واختینا قیرخدیرمییانین ائوینده هئچ خئییر-برکت اولماز. ایکینجی بودور کی، اینسانا نؤوبه‌نؤوع بدبختلیکلر اوز وئرر. من نه‌یه دئییرسن آند ایچیم کی، اوغلونون قا‌نی‌نین کسیلمه‌مگی محض تنبئه‌دیر کی، خوداوندی-عالم بو گوناهلارین قاباغیندا سنه گؤندریب. مندن سنه وصیت: بیر ده بئله غلطلری ائلمه؛ یازیقسان، فاغیرسان. یوخسا بیر اؤزگه جور بدبختلیک اوز وئرر، دخی سونرا پئشیمانلیق بیر یئره چاتماز."

     اوستا حوسئین، صادیق کیشی‌نین باشینی قیرخیب قورتاردی. صادیق کیشی بؤرکونو قویدو باشینا، ایکی قپیک چیخاریب اوزاتدی اوستا حوسئینه و دئدی:

"اوستا، آللاه آتانا رحمت ائلسین." 

و اوستا حوسئین پولو آلیب جاواب وئردی: 

"آللاه سنین ده آتانا رحمت ائله‌سین. 

صادیق کیشی اوز قویدو ائوینه گئتمه‌یه.

     حَیَطه گیریب صادیق کیشی گؤردو کی، اوغلونون قانی چوخدان کسیلیب. محمدو‌لی بیر اوزون آغاجدان آت قاییریب مینمیشدی، حَیَطی او طرفه چاپیردی، بو طرفه چاپیردی و هردن بیر آت کیمی کیشنه‌ییردی.1906 

کؤچورن: عباس ائلچین

 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

Özbek türkçesinin dil bilgisi

+0 بگندیم

Özbekçe

Vikikitap, özgür kütüphane

Dilbilgisi

İsmin Halleri

CasusÖzbekçeTürkçe
Nom. uy ev
Akk. uyni evi
Dat. uyga eve
Lok. uyda evde
Abl. uydan evden
Gen. uyning evin

 

 

 

 

 

Yukarıda görülen -ni /ni/, -ga /gä/, -da /dä/, -dan /dän/, -ning /niñ/ ekleri (yani Suffixler) ses uyumuna göre değişmez!

Çokluk eki: -lar

  • uylar: evler
  • tillar: diller vs.


آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دیللری, تورک دونیاسی, دیل, اؤزبکجه,

اؤزبک تورکجه‌سینده لطیفه

+0 بگندیم

اؤزبک تورکجه‌سینده لطیفه

کؤچورن: عباس ائلچین

      Bir qishloqning yo'lida kattakon chuqur bor ekan. Shu yo'ldan o'tgan odamlar chuqurga tushib, jarohatlanisharkan.
Kunlarning birida uchta odam shu chuqurni yoniga kelib, tortishib qolishibdi:
— Bilasizlarmi? Shu chuqurni yoniga tez yordam mashinasini olib kelib qo'yish kerak. Shunda, yiqilgan odamga yordam ko'rsatish oson bo'ladi, - debdi birinchisi.
— E, yo'g'-e! Undan ko'ra, shu yerga kasalxona qurish kerak. Yiqilgan odam darrov kasalxonaga boradi, - debdi ikkinchisi.
Shunda uchunchi odam o'ylanib turib:
— Obbo, ikkalangni ham aqling yo'q ekan. Yaxshisi, chuqurni ko'mib, biror yaqin kasalxona oldidan chuqur kavlatish kerak, - degan ekan.

 

     بیر قیشلاق نینگ یۉلیده کتته‌کان چوقور بار اېکن. شو یۉلدن اۉتگن آدملر چوقورگه توشیب، جراحتلنیشرکن. کونلر نینگ بیریده اوچته آدم شو چوقورنی یانیگه کېلیب، تارتیشیب قالیشیبدی:

— بیله‌سیزلرمی؟ شو چوقورنی یانیگه تېز یاردم مشینه‌سینی آلیب کېلیب قۉییش کېره‌ک. شونده، ییقیلگن آدمگه یاردم کۉرسه‌تیش آسان بۉله‌دی، - دېبدی بیرینچیسی.

— اې، یۉغ-اې! اوندن کۉره‌، شو یېرگه کسلخانه قوریش کېره‌ک. ییقیلگن آدم درراو کسلخانه‌گه باره‌دی، - دېبدی ایککینچیسی.

شونده اوچونچی آدم اۉیلنیب توریب:

— آبّا، ایککله‌نگنی هم عقلینگ یۉق اېکن. یخشیسی، چوقورنی کۉمیب، بیرار یقین کسلخانه آلدیدن چوقور که‌وله‌تیش کېره‌ک، - دېگن اېکن.

 

آذربایجان تورکجه‌سینده:

      بیر کندین یولوندا بؤیوک بیر چوخور وار ایمیش. بو یولدان اؤتن آداملار چوخورا دوشوب یارالانیرمیش. گونلرین بیرینده اوچ آدام بو چوخورون یانینا گلیب، دارتیشیب دورموشدو:

- بیلیرسینیزمی؟ بو چوخورون یانینا تئز یاردیم ماشینی گتیریب قویماق گر‌ه‌ک. اوندا، ییخیلان آداما یاردیم گؤستریش آسان اولار- دئمیش بیرینجیسی.

- یوووخ! اونا گؤره، بو یئرده خسته‌خانا تیکمک گره‌ک. ییخیلان آدام تئزراق خسته‌خانه‌یا گؤتورولسون.- دئمیش ایکینجیسی.

اوندا اوچونجو آدام دوشونوب دوراراق:

-اووهو، ایکینیزین ده عاغلینیز یوخ ایمیش. یاخشیسی، چوخورو گؤموب‌(دولدوروب) بیر یاخین خسته‌خانا قاباغیندا چوخور قازیلسین- دئمیش.




آچار سؤزلر : اؤزبکجه, اؤزبک, اؤزبک ادبیاتی,

موریدیزم و شئیخ شامیل حرکاتی

+0 بگندیم

موریدیزم و شئیخ شامیل حرکاتی

رامین صادیقوو

تاریخ اوزره فلسفه دوکتورو

       ایسلام تصوّوفونه گؤره مورید، اؤزونو دین، یعنی ایسلاما تسلیم ائدن شخصه وئریلن آددیر. آنجاق قافقاز خالقلاری‌نین دیلینده مورید سؤزو تصوّوفله بیرلیکده روسلارا قارشی ساواشماق آنلامیندا دا ایشلنمیشدیر. موریدلر اوزون ایللر روسلارا قارشی آزادلیق موباریزه‌سی آپاردیقلاریندان، بو سؤزو بیر "دین دؤیوشچوسو" کیمی ده ایفاده ائتمک اولار.

       موریدیزم حرکاتینا ایشتیراک ائدن اینسانلارین چوخو کندلیلر ایدی. بو اینسانلارین بیر چوخو موریدیزمین اونلاری آزادلیغا چیخاراجاغینا و روسلاری قافقازدان قوواجاغینا اینانیردی. موریدیزم اصلینده نقشیبندی طریقتی‌نین منسوبلاری طرفیندن منیمسه‌نن بیر حرکات ایدی. موریدلر، حؤکم ائتدیکلری بوتون قافقاز خالقلاریندان ایسلام شرعیتینه و پئیغمبرین سوننتینه اویغون یاشاماغی طلب ائدیردیلر. داغلی خالقلاردان دینی، صوفیلیک درجه‌سینده یاشامایانلار بئله مورید اولا بیلیردیلر. چونکو ساده‌جه روسلارا قارشی ساواشماق نیتی ایله موریدلر آراسیندا یئر آلیردیلار.

       موریدیزمین ایلک تبلیغچیسی داغیستانلی محمد یاراقلی اولموشدور. او اؤزونو شیروانلی ایسمایل افندی‌نین داوامچیسی اولاراق گؤروردو. 1823-جو ایلده شیروانا باغلی کوردمیر بؤلگه‌سینده ایسمایل افندی ایله گؤروشن محمد یاراقلی، اونون فیکیرلری‌نین تاثیری ایله شیمالی قافقازدا موریدیزمین تبلیغاتینا باشلادی. تاریخچی و. پوتتو، "قافقاز موحاریبه‌سی" اثرینده، بو گؤروش حاقیندا بئله یازیردی: "بو گؤروش قافقاز اوچون تهلوکه‌نین باشلانغیجی اولدو". بو گؤروشده بوتون داغیستان خالقلارینی تک مقصد اطرافیندا بیرلشدیرمک، خالقلار آراسینداکی فیکیر آیریلیقلارینا، دعاوالارا، کوسلوکلره و قان دعاوالارینا سون وئریلمک قرارا آلیندی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

قافقاز قارتالی

+0 بگندیم

قافقاز قارتالی

      شامیل 1797-جی ایلین 9 اییونوندا داغیستانین گیمری آوُلوُندا دنگی محمدین عاییله‌سینده آنادان اولموشدو. اونون اولو باباسی واختیله بوتون قافقازدا تانینان قوللوق امیر خان ایدی. آناسی باخوُ مَسَد ایسه آوار بَیی پیر بوداغین قیزی ایدی. اوشاغین آدی علی ایدی. آما آریق و سیسقا اولدوغونا، دایم خسته‌لندیگینه گؤره قدیم عادته اویغون اولاراق اوشاغین آدینی دَییشیب داییسی‌نین آدینی - شامیل قویدولار کی، اونون کیمی ساغلام و ایگید اولسون. او، بؤیودوکجه ساغلام و گوجلو بیر گنجه چئوریلدی. یاخشی تحصیل آلدی. او، تحصیلینی مدرسه‌ده آلمیش، عرب و فارس دیللرینی اؤیرنمیشدی. شئیخ شامیلین اؤلکه‌سی‌نین آزادلیغی اوغروندا آپاردیغی موباریزه دونیا آزادلیق موحاریبه لری‌نین ان مؤحتشملریندندیر. کیچیک بیر قبیله رئیسی­‌نین بیر اوووج موجاهیدله 125 میلیونلوق دؤولتی 25 ایل چاشباش سالماسینا باشقا بیر نومونه تاپماق مومکون دئییلدیر.


آردینی اوخو/ Ardını oxu