تركی سنقری (سونقور توركجه سی)

دكتر جواد هئیت

   تركی سنقری لهجه ای است از لهجه های تركی ایرانی كه زبان مادری مردم شهر كوچك سنقر در ٨٣ كیلومتری شمال شرقی كرمانشاه و ده اطراف آن (قلعه فرهادخان و غروه) میباشد. مردم اطراف این نواحی كرد و فارس اند و در نقاط دورتر ترك زبان هستند [منظور ترك میباشد]. این لهجه تركی اولین بار توسط ویندفور windfuhr و بعدا بوسیله پرفسور گ. دورفر (استاد زبانهای تركی دانشگاه گوتینگن آلمان) بررسی و شرح داده شده است.

ما بعد از مطالعه مقاله پرفسور دورفر به سنقر مسافرت كردیم و شخصا در محل زبان سنقری را مورد بررسی قرار دادیم. نوشته اخیر خلاصه ای از بررسیهای شخصی با مقایسه نوشته های دورفر میباشد.

در طول جنگ ایران و عراق هزاران نفر از اكراد به این شهر كوچ كردند و حالا اغلب اهالی به سه زبان (تركی٬ كردی و فارسی) صحبت میكنند.

تركی سنقری زبان مادری ٥٠-٤٠ هزار مردم سنقری است. ویژگیهای آن بطور خلاصه عبارتند از:

فونم ها: - در این لهجه هفت مخرج صدادار موجود است. بر خلاف تركی آذری [منظور تركی آذربایجانی میباشد] و آناتولی "ای" كوتاه= یعنی "ı" و "اؤ=ö" وجود ندارد.

- بعلاوه مخرج "او˚=o" به "اۇ=u" و "اؤ=ö" به "اۆ=ü" و كسره [=eائ] به "ای=i" تبدیل شده است. مثلا به "قو˚ل" (بازو)٬ "قۇل" و به "گؤز" (چشم) "گۆز" و به "گؤل" (استخر)٬ "گۆل" و به "گؤك" (آسمان)٬ "گۆك" و به جای "ار" (شوهر)٬ "ایر" و به جای "ائو" (منزل)٬ "ایو" گفته میشود.

- در تركی خراسان و ایناللو بویژه بعد از "گ"٬ "اؤ=ö"---ü<  و "o---u<" تلفظ میشود. - مانند لهجه ایناللو در هجای دوم مخرج "اۇ=u" حاكم است مثلا : آرتۇخ [آرتیق] (زیاد)٬ یئمه لۇ [یئمه لی] (خوردنی)٬ آرۇخ [آریق] (لاغر)٬ تاپدوۇخ [تاپدیق] (پیدا كردیم)٬ یاغلۇ [یاغلی] (چرب).

- بنا به مشاهدات شخصی "او˚=o" در هجای اول و حتی هجای دوم وقتی باقی میماند كه قبل از "و=v" ٬ "اۇ=u" ٬ "ای=i" ٬ قرار گیرد. مثلا تو˚ولاماغ (گول زدن و چرخانیدن)٬ قو˚وماغ (راندن)٬ الو˚ای= əloi [الیوی] (دستت را).

- "ای=i" در بعضی كلمات در هجای اول بین كسره [=eائ] و "i" تلفظ میشود مانند بیز (ما)٬ سیز (شما). كسره در اغلب موارد "i" تلفظ میشود ولی قبل از صامت "ی" [y]٬ كسره خوانده میشود. مانند: بئیراغ [بایراق] (بیرق)٬ قۇزئی (شمال)٬ قئینه ماغ [قایناماق] (جوشیدن)٬ ائیران [آیران] (دوغ)٬ همچنین در كلمات بئش (پنج)٬ اۇزئگ [اۆزۆك] (انگشتر).

- "آ=a" در بسیاری از كلمات فتحه [ə] خوانده میشود: قره [قارا] (سیاه)٬ قرقه [قارقا] (كلاغ)٬ یسسی [یاسسی] (پخ)٬ اۇرته [اورتا] (وسط)٬ قیسقه [قیسسا] (كوتاه)٬ یاره [یارا] (زخم)٬ آره م [آدام] (آدم)٬ بۇرده [بوردا] (اینجا)٬ اۇرده [اوردا] (آنجا)٬ قئیتماغ [قاییتماق] (برگشتن)٬ یئلاغ [یایلاق] (ییلاق)٬ بطور نادر هم فتحه تلفظ میشود : ایاغ [آیاق] (پا).

صامتها:

- "ك" در آخر كلمات بعد از صائتهای نازك "ی" و بعد از صائتهای كلفت "غ" و یا "خ" خوانده میشود: اوره ی [اۆره ك] (قلب)٬ چوره ی [چؤره ك] (نان)٬ گرچه ی [گئرچه ك] (حقیقت)٬ اۆرده ی [اؤرده ك] (اردك)٬ اینه ی [اینه ك] (گاو)٬ چۇخ [چو˚خ] (زیاد)٬ یۇخ [یو˚خ] (نه)٬ اۇزاغ [اۇزاق] (دور)٬ بیچاغ [بیچاق] (كارد)٬ تۇرپاغ [تورپاق] (خاك)٬ پالجاغ [پالچیق] (گل)٬ آغ (سفید)٬ بالۇغ [بالیق] (ماهی).

- "ب" ٬ "پ" در بسیاری از كلمات "و v= "تلفظ میشود: دیو [دیب] (ته)٬ داوان [دابان] (پاشنه)٬ قاواغ [قاباق] (جلو)٬ گۆوه ی [گؤبه ك] (ناف).

در اكثر موارد "ز" آخر كلمات "س" خوانده میشود: دۇس [دۇز] (نمك)٬ تۇس [تو˚ز] (گرد و غبار)٬ ناماس [ناماز] (نماز)٬....

- "د" در وسط و هجای آخر اغلب اوقات "ر" خوانده میشود: آر [آد] (نام)٬ دارماغ [دادماق] (چشیدن)٬ دۇراغ [دو˚داق] (لب)٬ اۇرین [او˚دۇن] (هیزم)٬ اروار [آرواد] (زن).

- اگر قبل از "د" مخرج "ن" باشد "د" هم "ن" خوانده میشود و اگر "ل" باشد٬ "ل" و اگر "س" باشد٬ "س" خوانده میشود: گۆننوز [گۆندۆز] (روز)٬ یاننیرماغ [یاندیرماق] (سوزاندن)٬ ایننی [ایندی] (الآن).

مورفولوژی:- پسوند شماره های ردیف همیشه "-جی" میباشد: اوچومجی [اوچومجو] (سوم)٬ دوردومجی [دؤردومجو] (چهارمین).

- پسوند جمع "-لر"٬ "-له" میباشد.

- "-دی" [-دیر] (است) بعد از صامتهای بیطنین "تی" میشود: پیستی [پیسدیر] (بد است). ولی بعد از صامتهای طنین دار تغییر نمیكند: ایشیغدی [ایشیقدیر] (روشن است).

"-دی" بعد از كلمات مختوم به "ل"٬ "-لی" و بعد از كلمات مختوم به "ن"٬ "-نی" و بعد از كلمات مختوم به "ر"٬ "-ری" تلفظ میشود.: تاپیللی [تاپیلدی] (پیدا شد)٬ یونگوللی [یۆنگولدور] (سبك است)٬ یاخوننی [یاخیندیر] (نزدیك است)٬ قاریری [قاریدیر] (پیر است)٬ گللیم [گلدیم] (آمدم).

حالات اسم و ضمیر:

- پسوند منسوبیت Genitive وجود ندارد. كیشی ایوی [كیشینین ائوی] (منزل مرد)٬ الیم برماغی [الیمین بارماغی] (انگشت دستم).

- پسوند مفعول صریح مختلف است. بعد از پسوند ملكی حذف میشود: الیم توت [الیمی توت] (دستم را بگیر)٬ ولی در دوم شخص الو˚ای [الیوی] (دستت را) گفته میشود. در سایر موارد بعد از صامتها٬ "ای i =" و بعد از صائتها "-نی" است . (مانند لهجه های ایناللو).

- پسوند مفعول به  Dativeو مفعول فیهLocative  ٬ همیشه فتحه است: الو اه [الیوه] (به دستت)٬ ایوده [ائوده] (در منزل)٬ بۇرده [بوردا] (اینجا)٬ الو˚ننه [الینده] (در دستت).

- پسوند مفعول منه  Ablativeحذف شده : "ایوده" به جای "ائودن" (از منزل).

- پسوند وسیلهInstrumental  به جای "-لا"٬ "-ایله" همیشه "-اینه" [اینن] است: قلمینه [قلمینن] (با قلمش).

- پسوند ملكی Possesive عبارتند از: -ایم (الیم= دست من)٬ -اۇ (الۇ= [الین] دست تو)٬ -ایی (الی=دست او)٬ -ایمیز (الیمیز=دست ما)٬ -اۇز (صدائی بین  o و u) (الۇز=دست شما)٬ -له ری (اللری=دست آنها).

- ضمایر شخصی عبارتند از: مه [من] (من)٬ سه [ سن] (سن=تو)٬ اۇ [او˚]٬ بیز (ما)٬ سیز (شما)٬ اۇلار [او˚لار] (آنها).

- ضمایر ملكی عبارتند از: منیم (مال من)٬ سنۇ [سنین] (مال تو)٬ اۇنو [او˚نون] (مال او)٬ بیزیم (مال ما)٬ سیزۇ [سیزین] (مال شما)٬ اۇلارو [او˚لارین] (مال آنها).

- پسوند صفت تفصیلی "-راخ" و "-تر" میباشد.

صرف افعال:

- شكل مسندی (خبر): منم٬ سن سه [سن سن] (توئی)٬ اۇری [او˚دور] (اوست)٬ بیزاخ [بیزیك] (ما هستیم)٬ سیزسیز (شمائید)٬ اۇلاردیله [او˚لاردیرلار] (آنهایند).

- زمان حال از فعل گلمك:

كلو˚رم [گلیرم]٬ گلله م[گله رم٬ گلله م] (میآیم)- گلو˚سه [گلرسن]٬ گلیسه [گلیرسن]-گلو˚وری [گلیر]٬ گلی [گلر] (غروه)-گلو˚راخ [گلیریك]٬ گلئراخ [گله ریك]- گلو˚وسیز [گلیرسینیز]٬ گلئسیز [گله رسینیز]-گلو˚وله [گلیرلر]٬ گلئله [گله رلر].

- ماضی مطلق:

گللیم [ گلدیم] (آمدم)- گللۇ [گلدین]- گللی [گلدی] – گللۇخ [گلدیك] – گللۇز [گلدینیز] – گللیله [گلدیلر].

- ماضی نقلی:

گلمیشم [گلمیشم] (آمده ام)- گلمیشو˚و [گلمیشسن]- گلمی [گلمیش] – گلمیشاخ [گلمیشیك] – گلمیشو˚وز [گلمیشسینیز] – گلمیشله [گلمیشلر].

- ماضی استمراری:

گلو˚دیم [گلردیم] (میآمدم) – گلو˚ودۇ [گلردین] – گلو˚ودی [گله ردی] – گلو˚ودۇخ [گله ردیك] – گلو˚ودۇز [گله ردینیز] – گلو˚ویله [گلردیلر] .

- ماضی بعید:

گلمیشدیم (آمده بودم) – گلمیشدۇ [گلمیشدین] – گلمیشدی – گلمیشدۇخ [گلمیشدیك] – گلمیشدۇز [گلمیشدینیز] – گلمیشدیله [گلمیشدیلر].

- امر:

گلیم (بیایم)- گه [گل]٬ گلگینه [گلگینن]- گسی [گلسین]٬ گله  – گلاخ [گله ك] – گلۇن [گلین]٬ گلۇز [گلینیز] – گسسیله [گلسینلر].

- پسوند ویژه زمان آینده ندارد (مانند لهجه ایناللو). برای زمان آینده از فعل معین خواستن استفاده میشود:

- [آینده:]

ایسیورم گله م [ایسته ییره م گله م] (میخواهم بیایم) – ایسیو˚سه گله سه [ایسته ییرسن گله سن] – ایسیو˚و گله [ایسته ییر گله] – ایسیو˚وراخ گلاخ [ایسته ییریك گله ك] – ایسیو˚رسیز گله سیز [ایسته ییرسینیز گله سینیز] – ایسیو˚رلا گله له [ایسته ییرلر گله لر]

- الزامی:

گلمه لۇام [گلمه لییم] (باید بیایم٬ آمدنی ام) – گلمه لۇسه [گلمه لیسن] – گلمه لۇری [گلمه لیدیر] – گلمه لۇاخ [گلمه لیییك] – گلمه لۇسیز [گلمه لیسینیز] – گلمه لۇریله [گلمه لیدیرلر].

- در تركیسنقری پسوند وجه شرطی "سه"٬ "سا" و علامت سوال "می" وجود ندارد.

خزینه لغات:

در تركی سنقر بسیاری از مفاهیم اجتماعی و اصطلاحات به فارسی و یا عربی است. ما در مصاحبه با مردم در حدود هزار لغت تركی سنقری جمع آوری كردیم. در اینجا نمونه هایی از آنها نقل میشود:

دادا [دده] (پدر)٬ آبا٬ نه نه (مادر)٬ قارداش (برادر)٬ باجی (خواهر)٬ او˚غل [او˚غول] (پسر)٬ قیز (دختر)٬ اۇشاغ [اۇشاق] (بچه)٬ اۆز [اؤز٬ اۆز] (خود٬ صورت)٬ اوزگه [اؤزگه] (بیگانه)٬ باش (سر)٬ گۆز [گؤز] (چشم)٬ بۆرن [بورون] (بینی)٬ آغز [آغیز] (دهان)٬ بیل [بئل] (كمر)٬ گۆسك [كؤكس٬ گؤیوس] (سینه)٬ امجه ی [امجه ك] (پستان)٬ اۆره ی [اۆره ك] (قلب)٬ قارن [قارین] (شكم)٬ قۇل [قو˚ل] (بازو)٬ دۆز [دیز] (زانو)٬ باغارۇغ [باغیرساق] (روده)٬ دۇراخ [دو˚داق] (لب)٬ گۆوئی [گؤبه ك] (ناف)٬ سۆروی [سۆدوك] (ادرار)٬ ایشه ی [ائششه ك] (خر)٬ قرقه [قارقا] (كلاغ)٬ بالۇغ [بالیق] (ماهی)٬ گوننوز [گۆندوز] (روز)٬ ایننی [ایندی] (حالا)٬ سۇره [سو˚نرا] (بعد)٬ اۇس [اۆست] (بالا)٬ ایشایه [آشاغی] (پائین)٬ ایو [ائو] (خانه)٬ ایر [ار] (شوهر)٬ یاخچی (خوب)٬ پیس (بد).

حالا نمونه ای از ترانه های مردمی نقل مینمائیم:

دامنه دامه٬ دامیمیز [دامدان داما٬ دامیمیز] (بام هایمان پهلو به پهلو)

 

یاخۇننی ایوانیمیز [یاخیندیر ائیوانیمیز] (ایوانهایمان نزدیك)

 

سن اۇرده دو˚٬ من بۇرده [سن اوردا دور٬ من بوردا] (تو آنجا بایست٬ من اینجا)

 

گور اۇسسی دوشمنیمیز [كو˚ر اولسون دوشمنیمیز] (كور بشود دشمن ما)

از شعرای معاصر از آقایان "امیری" (امیر) و "علی اكبر مظهری" و دیگران میتوان نام برد. امیری در شعر فارسی نیز اشعار بسیار زیبایی دارد.

در خاتمه باید گفت كه تركی سنقری لهجه ای است بین آذری [منظور تركی آذربایجانی است٬ زیرا لهجه سونقوری خود لهجه ای از تركی ایرانی و یا آذری است] و ایناللو كه از نظر فونمها (تبدیل "o---u<" و  "ö---ü<") به ایناللو نزدیكتر است.

 

داغ- علی عمرانی

داغ

آؤ عَطَش خَسرَتی نی چَكَن دوراغلَردَه، مَنَه
آؤ سُُوسُُوز قیتَن آبو یَكّه بلاغلَردَه ،مَنَه

بیجَه غمناك اُؤخیماغ پیچ لَنی آقْشَم كه اُولی
آؤ اَسیر قُوش كه اُوخیر آقْشَم اُوزاقلَردَه مَنَه

اُو قَرَه لالَه نی هركَس اوُجَه داغلَردَه گئوری
یاد ایلَر مَنَه كه داغلو ، آبُو داغلَردَه مَنَه

اُؤرَیم باغی ثَمَر وِرمَری و اُؤلِّی خَزان
اُو قالَنْ حسرَتِنَه یاش گئوزی باغلَردَه مَنَه

باغبان باغَه گَلی قُوجاقِنَه گُل آپاری
گُلی كه قِچ آلتِنْنَه دُوشمی قُوجاقْلَردَه منَه

عَین آؤ یاقلوز آقاج كه یولچی لَر كؤلگَه سیری
شاخ و برگی سینَنُوق یانَنْ اُوجاقْلَردَه مَنَه

 

گَجَُهّ لَر- علی عمرانی

گَجَُهّ لَر

خیمَه رَه شمع خیال اُُلمی قُوناقِم بُو گَجَه
غصّه لَر پروانه سی اُُلمی قُوناقِم بُو گجَه

پیچ لَنأو خزان یِلی باغ امیدمنَه نَجور
ثمری یؤخدی بهار گُورممی باقِم بُو گَجَه

اُؤ قَرَه لاله جیگرلُوق مَنی مشغول ایلَمی
سَنّه ای لالَه دؤراغ یؤخدی سُراغِم بُو گَجَه

غُصّه لَر اُلمی بُلوط ، تَنگ أؤریم تُؤتمی گَنَه
سَسْ چِخار، سَسْلَه مَنی آوقَجَلُوقِم بو گَجَه

دولانِم باشُوَه ساقی كه مَنی یاد ایلَرو
قُومَرو اُوتلوو قالَه داغلُو دؤراغِم بُوگَجَه

مهاجِر قُوش- علی عمرانی

مهاجِر قُوش

قَفَسِم قاپُو سینی آچ تابیابانَه چِخِم
گُل آچَن وقتی سَحَرلَرباغ و بُستانَه چِخِم

اؤرهَ یم طاقتِ بو گُنج قفس لَر، یُوخیری
مَء گُلستان قُؤشیَم، گَرَی گُلِستانَ چِخِم

بُو غَریب تُرپاغَه اؤلمیوری امید باقلَماقِم
قاپُو آچ تا بُو غریب لوقْدَه غَریبانَه چِخِم

مَنَه بُو مِصر قَفَس عَزیزلُوقی جلوه سی یؤخ
قاناتِم باقلَمَه صیاد قؤ تا كنعانَه چِخِم

نَه بهارلَر باشِمَه گیچمیو ، دَم وُرمَمیشَم
نغمه لَر حسرت اُولؤ ،آچ قاپُو میدانَه چِخِم

هاچانَه جئین بوُ قَفَس لَردَه اسیرلُؤقدَه قالِم
هاچانَه جئین آ بؤ میدان و أو میدانَه چِخِم

مَنّهَ عمرانی تَه كی تَنگنئ بُو دنیا قَفَسی
قانات آءوُ گئوُن آچَرَم كه مُلكِ رضوانَه چِخِم

دیارِم سُنقر -علی عمرانی

  دیارِم سُنقر

ای وطنم ای سُنقرِم ، دیارِم
ای سَنو تُرپاغو مَنِم مَزارِم

سَنَّه ری بؤ خاطره لَر كی وارِم
اؤشاغلَروگُل، سَه اُؤزو باهَارِِم

ای تُرپاغو سُرمَه بزِم گئوزلَرَه
ایوش دیرمانُو گَلین اؤلَن دُوزلَرَه

سُهیلو گُل تَكی گئولَن أؤزلَرَه
شیرین دیلؤ مَزَّه وِِِِِرَن سؤزلَرَه

سُنقر، دانِش،أؤریلَری شاد ایلَه
یِخِلمیش اُؤریلَری آباد ایلَه

تُرپاغَه گییَن اؤشاغلَرو یاد ایلَه
سَننّه مَنِم غُصَّه مِنَه داد ایلَه

سُنقر؟ سَه سِز گیمَه أؤری باقْلَیَم
آچ قؤجاقو تا سَنی قؤجاق لیَم

بؤینِمَ قُل آت ،آؤقَجَه آقْلَیَِم
سُوزلَرویی دیم ، اُؤریوُ داغلَیَم

سُنقر أؤری دَردی مَنه چؤخ اُلمی
قان أؤرَیم بُو دنیارَه تُوخ اُلمی

یوخ اُلمی دَرد بیلَن أؤری ، یوخ اُلمی
باشده گیچَن گون لَرو تانسُوخ اُلمی

خؤش اُلَه آؤ باشدَه گیچَن گون لَره
شاغرَه چَكَن بیچین بیچَن گون لَره

تُلوغدَه بَرك عَیران ایچَن گون لَره
شادلو غِنَه كؤنَی بیچَن گون لَره

غیرَت جامِنَه سُو ایچَن گون لَره
مَردانَه لوغ رَختی بیچَن گون لَره

خؤش اُلَه آو شاؤ چَرَه لَر وختِنَه
كؤلگَه رَه كی قَهوَه خانَه تَختِنَه

چایدَه گَلَن قِز آچِلَن بختِنَه
گَلین قِزو مین جوقلؤ آغ رَختِنَه

آت یارؤوَه آؤ چوپی چَكماغلَری
دامنَه دؤرَنلَر تؤیَه باخماغلَری

اَروارلَرو كُوچَه سِپِرماغلَری
آقشَم اُلَننَه آشَه باخماغلَری

خَمیر دیارِننَه یاتَن گَجَّه لَر
یاری گَجَه خَمیر چاتَن گَجَه لَر

گونَّه تُوتَن ، تَنؤر آچَن گَجَّه لَر
هاردَری آؤ چُوری یاپَن گَجَّه لَر

هاردَری آؤ سُوزایشِرَن قُولاغلَر

هاردَری آؤ چارشئ تُوتَن دُوراغلَر

هاردَ رِه لَه دَرد بیلَن اؤشاغلَر
گیدِلَه بو دنیارَه آؤ قُؤناقلَر

دنیانو دا شیرین لُوقی قالمَمی
هیچ قاپُونی شادلُوقه نَه چالمَمی

هیچكَه بؤ دنیارَه تاوان آلممی
هیچ كَسَه دنیا اُؤریئ یانمَمی

حسرَتَم آؤ شیرین شیرین سُؤزلَرَه
نامَردیچی اَگِلمیَن دوزلَرَه

حسرَتَم آؤ آشنا باخن گُئوزلَرَه
هامی نَجُور باش قُوریلَه دؤزلَرَه

وختی سَحَر گُلی اُؤزه گُولِردی
سَحَر بانكِی نماز وختی اُولِردی

جانماز عطرِننَه اتاق دؤلِردی
یَكَه نَنَه قاب باجَه نی سُولَردی

اُو موقع بی مَردانَه لوق واریدی
ایولَردَه رَه گُل خانَه لوق واریدی

بیجّه ایولُوق یگانَلُوق واریدی
هاردَه بُو جُور بیگانَه لوق واریدی

قارداش بُخلِنَه باخمَزدی قارداشَه
یؤلاش كه خَنجَر وُرمَزدی یؤلاشَه

یُوخدی گؤچَه لَردَه آؤ چاوُش سسی
باباوَه گُور گُور زائِرینی سَسلَسی

سینُوق سینُوق اُؤریلَری بَسلَسی
خادِمَه دی گَجَّه چِراغ آچمَسی

قَلَنقُولوغ ، آی تُوتِلَن گَجََّه لَر
مِس غازانَه قاشُق دُؤگَن گَجَلَه لَر

چِللّه لَرِ ی باشَه وُرَن گَجَه لَر
قُورؤ اؤزِم قُوزِِِنَه یِن گَجَّه لَر

شُوشَمَكی یَه خُوش اُلَن اُؤریلَر
آردی سارؤ تازَه یاپَن چُوریلَر

غیرَت یُؤلِنَّه قِرتِلَن تُوسیلَر
هَر كَه بیلئو رِی اُؤری كُؤریلَر

قَدیمكیلَر یاخچی دانِشماغلَری
بیر بیری احوالی آراشماغلَری

بیر بیری دَردِ دلی بیلماغلَری
اینّی تَبَروكدی اؤ تُرپاغلَری

 قَدیمكیلَر شیرین شیرین سُوزلَری
قَدیمكیلَر آؤ مهربان گئوزلَری

یادلَری خیر هاردَه رِلَه اؤزلَری
دؤشدی گؤگ اُوزِنَه اؤ یُولوزلَری

اُوشاغلَرو بركلَری گؤگ مین جُوغی
اُتاق لَرو ردیف ردیف یاسُوغی

مِس غازانی مِس تاوَه سی قاشُوقی
دُكانلَرو شیرین شیرین قاتُوقی

سُنقر اِمام زارَه نؤ سُوق بلاغی
دَرمان ایلَردی ناخُوشی ناساغی

اُوردَه گیچَن یاشلَنَردی دُوراغی
گیچمی دا آؤ بِلاغدَه كی چراغی

خُوردَه اُشاغلَر قُول و قُولواغلَری
گَلینلَرو مین جُوقلُو بُویماغلَری

تازَه دُوغَنلَر تازَه قُویماغلَری
یَكُّه نَنَه باغلییَن بیلواغلَری

گئون دیواردَه گییَنَه ، آقشَم اُولَننَه
یَتیم آناسی خَیمَه نی وُرَننَه

یَتیمُو آؤ كُوچی اُؤری دُولَننَه
مَنِم تَكی كِز گیچِرردؤ َسنَّه

اِشِق گؤن نؤز كه گَجَه یِل دؤنَردی
یَتیم آناسی شم لَری آچَردی

یَتیم آؤ كوچی اُؤریی دُولِردی
خیمَه غذاسی اُؤریی تُوتَردی

ای سُنقر ، ای بزلَرَه غَمخوار اُولَن
ای سَه بزَه مُونِس اُولَن یار اُولَن

ای هامی غملَردَه بزَه وار اُولَن
غریب قناریلَرَه گُلزاراُولَن

ای سَه بزِِم اَجدادمِز تُرپاغی
ای باشی اُوجَّه ایرانو اُوشاغی

ای كِز غریب لَر اُؤریی چِراغی
دُوراغ سُو سُوز غَریبلَرو بلاغی

یُولّوزو دؤشسی تُوپاغَه ای فَلَك
یارلمیشو گُل دَرماغَه ای فَلَك

فرهادلَری چَكدو داغَه ای فَلَك
غُللَر قؤرو تَنگ قوجاقَه ای فَلَك

قامَتی گُل اؤغلانلَرویی سَس لَه
رشید رشید جوانلَرویی سَس لَه

یَكَه یَكَه خَزانلَرویی سَس لَه
گَنَه غریب باوانلَرویی سَس لَه

سُنقُر ، جانِم قُروان بؤ تُرپاعُه
غَریبلَرو گَلِل لَه باش وُرماغَه؟

دی نَنَه لَر گئوزی قُوماؤ باخماغَه
بلبل تَكی باش وؤرو تیز تیز باغَه

هیچ نَنَه گئؤزی قاپُو رَه قالمَسی
هیچ باجی قارداشیچی داغلَان مَسی

هیچ كَه باوان قاپسینی كِز چالمَسی
هیچ دادایَه خَل اُؤره یی یانمَسی

سُنقر هامی اُوشاغلَرو شاد اُوسی
غَریبلَروننّه ، همیشه یاد اُوسی

مَكتَبَه گیِین اُوشاغُو اُستاد اُوسی
دَروازؤ آچُوخ ایوؤ آباد اُوسی

شیرین شیرین كُرپَه لَرو چاق اُوسی
یَكَّه لَرو جانی هامی ساق اُوسی

همیشه دایم سَه أوزؤ آق اُوسی
سُنقر ایللّه چار طَرَفو باغ اُوسی