پنبه‌یی-داغی-جنون ایچره نهاندیر بدنیم-غزلی‌نین آچیقلاماسی

صداقت احمدووا

   دئییرلر، پ.ای.چایکووسکی دؤرد-بئش یاشلاریندا ایکن قولاقلارینی اللری ایله برک-برک سیخاراق اوتاقدان اوتاغا قاچارمیش. سونرالار آیدین اولوب کی، اوشاق قولاقلارینا دولان آرامسیز موسیقی سسلریندن جانینی قورتارماغا چالیشیر.

   م.فوضولینی موطالیعه ائدرکن منه ائله گلیر کی، بؤیوک شاعیرین ده قولاقلارینا آرامسیز اولاراق پوئتیک ایفاده‌لر دولورموش و اونلارین هامیسینی یازییا آلماغا ماجال تاپمیرمیش. فوضولی‌نین هر پوئتیک ایفاده‌سی‌نین بیر شئعیر، هر بئیتی‌نین بیر محبت حئکایه‌سی اولدوغو "مشهوری-جاهاندیر" ،غزللرینی ایسه بوتؤو بیر داستانا برابر توتماق اولار. عیرفانی-فلسفی غزللر (عیرفان، بیلیک، معریفت، عئلم و دوشونجه‌دن حاصیل اولان یئتکین‌لیک؛ عاریف‌لیک آنلامینی ایفاده ائدیر. باخ:" آذربایجان کلاسیک ادبیاتیندا ایشله‌دیلن عرب و فارس سؤزلری لوغتی" ؛باکی، 1981)؛ بعضاً رمزلرله، بعضاً آچیق-آشکار صوفی‌لیگی تبلیغ ائدن عیرفانی غزللر؛ ایجتیماعی غزللر؛ چوخلوغو تشکیل ائدن عاشیقانه-دونیوی غزللر... و عیرفانی عشقی "تصویر" ائتمک اوچون دونیوی عشقین "رنگ"لریندن ایستیفاده... بو، دونیوی عشقین اؤزونو داها دا اوجالتمیرمی؟ هم ده او درجه‌ده کی، او عشقین "آیاقلاری" یئردن اوزولور، بلکه بولودلارین پاک عاغلیغینا، بلکه سمانین صاف ماوی‌لیگینه قاریشیب ابدی‌لشیر...

غلامحسین ساعدی؛ دویغو و ایضطیرابلارینی پانتومیملرینده عکس ائتدیرن یازیچی

پروانه مممدلی

       تبریزده دوغولان، عؤمرونون سون ایللرینی پاریسده یاشاییب یارادان،ایستعدادلی آذربایجانلی ناثیر غلامحسین ساعدی جمعی 53 ایل عؤمور سورسه ده دونیا ادبیاتیندا اؤز ایمضاسینی قویا بیلدی.

       ساعدی بوتون عؤمور بویو اؤز سینه‌سینده بیر آغری داشیدی. ساعدییه گؤره" بوتون آذربایجان تورکلری (گونئی آذربایجان نظرده توتولور.پ.م.) دوغولان گوندن دیلسیز ایدیلر…"اهالیسی‌‌نین اکثریتی آنا دیلیندن محروم اولان خالقین دانیشیغی بیر نؤوع پانتومیم اویونونا بنزه‌ییر-بونو دا ساعدی سؤیله‌میشدی.و تأسوفلر اولسون کی،بو حال بو گون یئنه ده داوام ائدیر… ساعدی فارسجا یازماغا محکوم اولونسا دا،بدیعی اثرلرینده ده، پوبلیسیستیک یازیلاریندا دا دایم بو مؤوضویا توخونوردو.

     چوخشاخه‌لی یارادیجیلیغا مالیک اولان غلامحسین ساعدی دراماتورق، ناثیر، پوبلیسیست، سسئناریست، ائتنوقراف، ترجومه‌چی کیمی زنگین و رنگارنگ بیر ایرث قویوب گئتمیشدیر. غلامحسین ساعدی جنوبی آذربایجاندا و ایراندا میستیک رئالیزم مکتبی‌نین بانیسی ساییلیر.اونون اثرلری یاشادیغی اؤلکه‌‌نین حودودلارینی آشمیش،گئنیش شؤهرت قازانمیشدیر سسئناریسی اساسیندا چکیلمیش "اؤکوز(گاو)" فیلمی بئرلین‌فیلم فئستیوالیندا بیرینجیلیک اؤدولو آلمیشدیر. 1982-جی ایلدن فرانسا‌نین پایتاختی پاریسده یاشایان غلامحسین ساعدی‌نین یازدیغی سسئناریلر اساسیندا بو اؤلکه‌ده تاماشالار حاضیرلانمیش،فیلم چکیلمیشدیر. غلامحسین ساعدی‌نین «بیلده یاس» حئکایه‌لر سیلسیله‌سی، «قورخو» حئکایه‌لر مجموعه‌سی، «من، کئچل و کئیکاووس» حئکایه‌سی 70-جی ایللرده روس دیلینه ترجومه ائدیلمیشدیر.

 مختومقولو فراقی و  18. عصرده اوغوز تورکلری‌نین ادبیاتی

  پاشا علی اوغلو 

 فیلولوگییا عئلملری دوکتورو 

  تورکمن خالقی‌نین ان بؤیوک شاعیری، بوتون تورک خالقلاری ادبیاتی‌نین ان گؤرکملی نوماینده‌لریندن بیری مختومقولو فراقی خالق شئعیری ایله کلاسیک شئعیر عنعنه‌لرینی بیرلشدیرن صنعتکارلارداندیر. دؤولتمند آزادی و نورمحمد قریب عندلیبین سیماسیندا تورکمن ادبیاتیندا اؤزونو بیروزه وئرن بو جریان مختومقولو فراقی‌نین شخصینده اؤز زیروه‌سینه چاتمیشدیر. مختومقولو شئعیری رئالیزمه، حیات گئرچکلیگی‌نین رئالیست تصویرینه مئیل ائدن تورکمن پوئزییاسی‌نین ان پارلاق صحیفه‌سیدیر. م.فراقی یارادیجیلیغی خالقین حیات طرزی، معیشتی، سئوینج و کدری ایله سیخی صورتده باغلی اولان، اصلینده تورکمن خالقی‌نین ائنسیکلوپئدییاسی اولان بؤیوک صنعتکاردیر. شاعیر تورکمن خالقی‌نین حیاتی‌نین ان چتین، ضیدیتلرله دولو، داخیلی چکیشمه‌لرین، اؤلکه‌لرآراسی موناقیشه‌لرین  گئتدیگی بیر دؤورده یاشاییب-یاراتمیش، همیشه قلبی خالقی‌نین قلبی ایله بیر وورموش، اونون سئوینج و کدرینه شریک اولموشدور. یاشادیغی دؤورون حاقسیزلیقلارینی، عدالت‌سیزلیکلرینی آمانسیز تنقید هدفینه توتان، خالقینی آزاد، خوشبخت گؤرمک ایسته‌ین، تورکمنلره داخیلی چکیشمه‌لره سون قویوب، وطنی دوشمن تاپداغی آلتینا دوشمه‌یه قویماماغی، اؤلکه‌نی بیر یومروق کیمی بیرلشیب مودافیعه  ائتمگی تؤوصییه ائدن، سؤزون اصل معناسیندا میلّی شاعیردیر. 

  پاشا علی‌اوغلو     

           آذربایجان دیلینی ایجتیماعی حیاتین بوتون ساحه‌لرینده یایماغا، دؤولت دیلی سوییّه‌سینه قالدیرماغا چالیشان شاه ایسماییل خطایی‌دن سونرا دا صفویلر دؤولتینده تورک دیلی ان یوکسک دایره‌لرده اؤز نوفوذونو کیفایت قدر ساخلامیشدی. دوغرودور، آردی-آراسی کسیلمه‌ین عوثمانلی-صفوی حربی توققوشمالاری نتیجه‌سینده آذربایجان اون یئددینجی عصرده صفویلر دؤولتی‌نین سیاسی-ایقتیصادی مرکزی رولونو ایتیرمیش، پایتاخت شاه تهماسیبین (1524-1576) دؤورونده تبریزدن قزوینه، بیرینجی شاه عباس (1587-1629) دؤورونده ایسه، قزویندن ایصفاهانا کؤچورولموشدو. بونا باخمایاراق، آذربایجان تورکجه‌سی تبریزده و قزوینده اولدوغو کیمی، ایصفاهاندا دا سارایین و قوشونون ایشلک دیلی اولاراق قالیردی.

مختومقولو فراقی و  اون سککیزنجی عصرده اوغوز تورکلری‌نین ادبیاتی

  پاشا علی‌اوغلو     

  فیلولوگییا علملری دوکتورو  

       تورکمن خالقی‌نین ان بؤیوک شاعیری، بوتون تورک خالقلاری ادبیاتی‌نین ان گؤرکملی نوماینده‌‌لریندن بیری مختومقولو فراقی خالق شئعیری ایله کلاسسیک شئعیر عنعنه‌لرینی بیرلشدیرن صنعتکارلارداندیر. دؤولتمند آزادی و نورمحمد قریب عندلیبین سیماسیندا تورکمن ادبیاتیندا اؤزونو بیروزه وئرن بو جریان مختومقولو فراقی‌نین شخصینده اؤز زیروه‌سینه چاتمیشدیر. مختومقولو شئعیری رئالیزمه، حیات گئرچکلیگی‌نین رئالیست تصویرینه مئیل ائدن تورکمن پوئزییاسی‌نین ان پارلاق صحیفه‌سیدیر. م.فراقی یارادیجیلیغی خالقین حیات طرزی، معیشتی، سئوینج و کدری ایله سیخی صورتده باغلی اولان، اصلینده تورکمن خالقی‌نین ائنسیکلوپئدییاسی اولان بؤیوک صنعتکاردیر. شاعیر تورکمن خالقی‌نین حیاتی‌نین ان چتین، ضیدیتلرله دولو، داخیلی چکیشمه‌لرین، اؤلکه‌لرآراسی موناقیشه‌‌‌لرین  گئتدیگی بیر دؤورده یاشاییب-یاراتمیش، همیشه قلبی خالقی‌نین قلبی ایله بیر وورموش، اونون سئوینج و کدرینه شریک اولموشدور. یاشادیغی دؤورون حاقسیزلیقلارینی، عدالتسیزلیکلرینی آمانسیز تنقید هدفینه توتان، خالقینی آزاد، خوشبخت گؤرمک ایسته‌ین، تورکمنلره داخیلی چکیشمه‌‌لره سون قویوب، وطنی دوشمن تاپداغی آلتینا دوشمه‌یه قویماماغی، اؤلکه‌‌نی بیر یومروق کیمی بیرلشیب مودافیعه  ائتمگی تؤوصییه ائدن، سؤزون اصل معناسیندا میلّی شاعیردیر.