ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

"کیتاب-ی دده قورقود"-دا اسکی تانریچیلیغین و شامانچیلیغین ایزلری

+0 بگندیم



"کیتاب-ی دده قورقود"-دا اسکی تانریچیلیغین و شامانچیلیغین ایزلری 
دوکتور فایق علی اکبرلی

اؤزت 
بو گونه قدر "کیتاب-ای دده قورقود" و یازاری دده قورقود فلسفه‌دن اوزاق توتولموش، داها چوخ فولکلور، ادبیات، دیلچیلیک و بیر اؤلچوده ده  تاریخی مسله‌لر آراشدیریلمیشدیر. اؤزللیکله ، آذربایجاندا، تورکیه‌ده، عومومیتله بوتون تورک دونیاسیندا "کیتاب-ی دده قورقود"-ون اساساً فولکلور اثری اولاراق قلمه وئریلمه‌سی بو دگرلی اثرین فلسفی مضمونونو و یازیچیسی قورقود آتا‌نین فیلوسوفلوغونو کؤلگه‌ده قویموشدور.  شوبهه‌سیز ، آذربایجاندا و تورکوستاندا "کیتاب-ای دده قورقود" و قورقود آتانین فلسفه‌دن، عئینی زاماندا  تاریخدن اوزاق توتولماسی سیاسی موتیولرله باغلی اولموشدور. آنجاق تأسوفله، آذربایجا‌نین موستقیل‌لیک دؤورونده نشر اولونان "فلسفه" آدلی بیر چوخ کیتابیندا "کیتاب-ای دده قورقود"-ا  فلسفی و تاریخی بیر اثر کیمی چوخ آز دیقّت یئتیریلیر. 

" کیتاب-ی دده قورقود" اثری سؤزلو اولاراق م.س.6-8. عصرلرینده رسمی اولاراق فورمالاشسا دا، کؤکلری داها اسکیلره، بلکه ده مین ایللر اوّله گئدیب چیخیر .. بو آنلامدا کیتاب و یازیچیسی دده قورقود تورک فلسفه‌سی‌‌نین ان ایلک قایناقلاریندان بیریدیر، بلکه ده بیرینجیسیدیر، هر حالدا  بو اثرده اسکی دؤنمین تانریچلیق، شامانیزم، توتمیزم و دیگر ایدئیالاریندان یایغین اولاراق بحث ائدیلمکده‌دیر. اؤزللیکله قورقودآتانین فلسفی باخیش آچیسیندان اؤنملی یئر توتان تانریچیلیغین تورک خالقلاری‌نین حیاتیندا یئری و رولو آراشدیریلمالی، ایسلام دینی ایله بوتؤولشن بو فیکرلرین باشقا اؤزللیکلری تثبیت ائدیلمه‌لیدیر. شوبهه‌سیز، تانریچیلیغین ایسلام دینیله هانسی بنزه‌ر و فرقلی جهتلری‌نین اولماسی، تورکلرین چوخونلوغونون تانریچیلیقدان ندن ایسلاما یؤنلمه‌سی ایسه  تورک فلسفه‌سی‌نین، تورک فلسفه‌ تاریخی‌نین آراشدیرما نسنه‌سی اولمالیدیر. عینی زاماندا، "کیتاب-ی دده قورقود"-دا اوغوز تورکلری‌نین ایسلام دینینه قدرکی مادی و معنوی دگرلری، عادت-عنعنه‌لری اخلاق-اتیک نورملاری، باخیش آچیسی  عکس اولونور. کیتابدا قورقود آتانین دیلیندن دوغایا، توپلوما، وارلیغا، ایداراکه عاید فلسفی فیکیرلر اؤنه سورولمکده‌دیر.

آچار سؤزلر:

دده قوردقود فلسفه‌سی، تورک فلسفه‌سی، تانریچیلیق، شامانیزم، تورک فلسفه تاریخی



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک دونیاسی, دده قورقود,

آذربایجاندا میلّی شوعور مسله‌سی: تاریخ و جاغداشلیق

+0 بگندیم
آذربایجاندا میلّی شوعور مسله‌سی: تاریخ و جاغداشلیق 
دوکتور فایق علی اکبرلی

    میلّی شوعور میلّی معنوی دَیرلری اؤزونده عکس ائتدیرن بیر آنلاییشدیر. شوعور آنلاییشی نه قدر عومومی‌دیرسه، میلّی شوعور ایصطیلاحیندا هم عومومی‌لیک، هم ده خوصوصی‌لیک واردیر. میلّی شوعور بیر نؤوع فردی شوعورلا عومومی شوعور آراسیندا علاقه‌لندیریجی کئیفیته مالیکدیر. چونکی میلّی شوعوردا بیر فردین تمثیل اولوندوغو کونکرت إتنیک، دینی، مدنی خوصوصیتلرله یاناشی، عومومی ماهیتلی بشری دَیرلر ده اؤزعکسینی تاپا بیلر. یعنی هر بیریمیز بیر طرفدن کونکرت بیر میلّتین، دینین، مدنیتین نوماینده‌سی اولدوغوموز حالدا، دیگر طرفدن بشری‌لیگه عایید علامتلری ده داشیییریق. 
بو معنادا، میلّی شوعور-میلّی روح یالنیز نسیل، قان بیرلیگی اساسیندا فورمالاشا بیلمز. بو پریزمادان چیخیش ائتسک گؤرریک کی، میلّی ایدئولوژی‌نی یالنیز قان-نسیل بیرلیگی ایله فورمالاشدیرماق چتیندیر. اونا گؤره ده، میلّی شوعور میلّی ایدئولوژی‌نین فورمالاشماسیندا چوخ موهوم رول اوینایا بیلر. یعنی تورکلوگوموزله یاناشی، ایسلاملیلیغی، چاغداشلیغی و آذربایجانلیلیغی ایفاده ائدن یئنی بیر میلّی شوعورا احتییاجیمیز وار. بورادا تورکلوک دیل، مدنییت و إتنوسلا، آذربایجانلیلیق وطن و دؤولتچیلیکله، ایسلام دینی ایناج و اعتیقادلا، موعاصیرلیک یئنیلشمه و زمانه‌‌نین طلبلری ایله باغلیدیر. 


آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان,

اورتاق تورک الیفباسینا دؤنوش: تاریخ و چاغداشلیق

+0 بگندیم
اورتاق تورک الیفباسینا دؤنوش: تاریخ و چاغداشلیق 

دوکتور فایق علی اکبرلی

خولاصه 
مقاله‌ده گؤستریلیر کی، 1926-جی ایلین فوریه 26-دان مارسین 5-دک باکی‌دا کئچیریلن تورک‌سویلو خالقلارین تورکولوژی قورولتایی‌نین قارشیسیندا دوران اساس پروبلملردن بیرینجیسی میلّی الیفبا و میلّی دیل مسله‌سی اولموشدور. تورکولوژی قورولتایین کئچیریلمه‌سی‌نین اساس تشبوثچولری ایسه یئنی تورک الیفباسی (ی‌ت‌ا) کومیته‌سی و آذربایجانی آراشدیرما و اؤیرنمه جمعیتی ایدی. تورکولوژی قورولتایدا عرب الیفباسیندان لاتین الیفباسینا کئچیریلمه‌سی چاغریشینا جاوابلار دینلنمیشدیر. قورولتایا قاتیلان 131 نوماینده‌دن 93-او تورک‌سویلو، یئرده قالانلاری دیگر خالقلارین تمثیلچیلری اولموشلار. یئنی تورک الیفباسی مسله‌سینده ایکی جریان: 1) لاتین‌چیلار و 2) ایصلاحاتچیلار (عرب الیفباسی طرفدارلاری) مؤوجود اولموشدور. عئینی زاماندا، مقاله‌ده چاغداش دؤورده ده اورتاق تورک الیفباسی‌نین یارانماسی‌نین اهمیتیندن بحث اولونموشدور. 


آچار سؤزلر: تورکولوژی قورولتای، یئنی تورک الیفباسی کومیته‌سی، تورک رونیک الیفباسی، لاتین الیفباسیی، عرب الیفباسی، اورتاق تورک الیفباسی 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی,

دیمور (Dimur)

+0 بگندیم

دیمور (Dimur)

یازار: اورهان آراس

تورکیه تورکجه‌سیندن اویغونلاشدیران: ائیواز زئینالوف

کؤچورن: قدرت ابوالحسنی سهلان  

اورهان آراس 1963-جو ایلده ایغدیردا دوغولوب. آلمانیادا یاشاییر. اورادا "Referans" درگیسی‌نین باش رئداکتورودور. آذربایجان و آلمانیا یازارلار بیرلیگی‌نین عوضوودو. تورکجه، آلمانجا و آذربایجان تورکجه سینده بیر چوخ کیتابین موللیفیدیر.

Dimur – Orhan Arasın hekayəsi

اونونلا بیر تویدا تانیش اولموشدوم. ایپک کیمی آغاپپاق ساچلاری، قییق، قارا گؤزلری، قیریشمیش یاناقلاری و دونوق باخیشلاریلا ائله ایلک گؤروشدن دیققتیمی چکمیشدی. سونرادان اؤیرندیم کی، گلینین باباسیدی. کیچیک بیر کندده یاشادیغیما گؤره اورادا یاشایانلارین هامیسینی تانیسام دا، بو آدامی ایلک دفعه گؤروردوم. کوره کنی تانیشلیق وئرندن سونرا ایصرارلا اونون یانیندا اوتورماغیمی خواهیش ائتدی. دومور یا دا دیمور کیمی بیر آدی واردی.

کوره کن پاکیستانلیدی. تمیز، چالیشقان بیر آدامدی. آرابیر قارشیلاشیر، دونیا، ایسلام و اینسانلار حاققیندا صؤحبتلشیردیک. گنجدی، آمما دونیا گؤروشلویدو.  پروبلئملریمیزین جهالتدن قاینالاندیغینین فرقیندیدی. بیر گون صؤحبت زامانی آلمان اصیللی بیر روس قیز ایله ائولنمک ایسته دییینی سؤیله دی و منیده تویونا دعوت ائتدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

اورمو تئوری‌سی ایشیغیندا تورکلرین آتایوردو

+0 بگندیم

اورمو تئوری‌سی ایشیغیندا تورکلرین آتایوردو 

رنگ بیلدیرن سؤزلره گؤره

پروفسور دوکتور فیرودین آغاسی‌ اوغلو

علمده درین کؤک سالمیش یانلیش بیر تئوری‌نی ردّ ائتمگین واختی چوخدان چاتسا دا، تورکولوق، إتنولوق و تاریخچیلر بو پروبلِمین اوزرینه گئتمگه ریسک ائتمیرلر، چونکی ایکی عصردن آرتیق علمی ادبیاتدا کیتابدان کیتابا اؤتورولن، آز قالا، بدیهیاتا چئوریلن بیر فیکری تکذیب ائتمک او قدر ده آسان دئییل. بو، «آلتای دیللری عاییله‌سی» نظریه‌سیدیر. ایثبات اولونمامیش بو نظریه‌یه گؤره، گویا تورکلر موغول و تونقوز-مانجور خالقلاری ایله قوهومدور و اونلار نه واختسا، آلتای دیل عاییله‌سی آدلا­نان پروتوآلتای دیلی پارچالاناندان سونرا بیر-بیریندن آیریلمیشدیر. گویا تورکلر آلتایداکی موغولوید قوهوملاریندان آیریلیب، باتی اؤلکه‌لره کؤچموشلر. بو باخیمدان، آذربایجان تورکلری‌‌نین منشأیی ده آلتای و موغولوستان چؤللری ایله باغلانیر. 

 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اورمو, آذربایجان, تورک, تورک دونیاسی,

تاریخ شوعورو

+0 بگندیم
تاریخ شوعورو
   تاریخ، اینسانلیغین و میلّتلرین یادداشیدیر. بو سببله، میلّتلرین حیاتیندا تاریخ شوعورو و بیلینجی اؤنملی بیر یئر توتار. 
تاریخینی بیلمه‌ین و شوعورونو داشیمایان میلّتلر یادداش و ایدراکلارینی ایتیرمیش چاشمیش کیمسه‌لره بنزرلر. بئله بیر دورومدا میلّتلرین یوکسلمه‌لری و یا میلّت خوصوصیتینی موحافیظه ائتمه‌لری و حتّی میلّی منلیکلرینی قورومالاری اولدوقجا چتیندیر. اینسانلیغین تکامولونده بو درجه اؤنملی اولان تاریخ، مدنیّتین یوکسلمه‌سی ایله پارالل اولاراق ایره‌لیله‌یر و میلّتلرین گله‌جگینی حاضیرلاماقدا اؤنملی بیر رول آلار. 
تاریخ شوعوروندان محروم اولان میلّتلر، میلّی بیرلیک و برابرلیگینی ده قورویا بیلمزلر. میلّی بیرلیگینی تأسیس ائده بیلمه‌میش میلّتلرین یاشاماسی مومکون دئییل. تاریخ شوعورو ضعیف اولان میلّتلرده سیاسی و ایجتیماعی ساحه‌ده چوخ بؤیوک پروبلِملرین یاشاندیغی بیر گئرچکدیر. ایجتیماعی و سیاسی بؤحرانلارین یاشاندیغی جمعیّتلرده ایسه اینسانلارین اؤزونه اولان گووَن دویغوسونون آزالدیغی و اؤز مدنیّتیندن اؤزگه‌لشدیگی گؤرولر. بو ایسه کیملیک دَییشیمی و بئیین کؤچونه سبب اولار کی بو دا ایجتیماعی و سیاسی حیاتدا تعمیری مومکون اولمایان فاجیعه‌لره گتیریب چیخاردار. بونون اوچون ده اؤز اینسان و جمعیّتیمیزی تاریخ شوعورو و بیلینجی ایچرسینده یئتیشدیرمه‌میز گرکدیر. 


آردینی اوخو/ Ardını oxu