ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

"بختی" گتیرن «موللا نصرالدینچی»

+0 بگندیم

əli nəzmi

"بختی" گتیرن «موللا نصرالدینچی»

 قرنفیل دونیامین قیزی

BDU -نون فلسفه دوکتورو

 

"کئچن ایلدن بری تیفلیسسده نشر اولونان "موللا نصرالدین" آدلی موسلمان یوموریست ژورنالی اؤز اوخوجولاری آراسیندا گئتدیکجه داها آرتیق ماراق جلب ائدیر. آز زاماندا نشر ائدیلمه‌سینه باخمایاراق، رئداکتورو ایستعدادلی میرزه جلیل محمدقولوزاده اولان بو ژورنال یالنیز روسییادا دئییل، حتّی ایراندا و دیگر موسلمان اؤلکه‌لرینده ده اؤزونه گئنیش اوخوجو کوتله‌سی قازانمیشدی".

"Zakavkazye" قزئتی، 30 یانوار 1907، ن-24

 

     تدقیقاتچیلارین فیکرینجه موللانصرالدینچیلر آراسیندا نیسبتن "بختی گتیرن" علی نظمی اولموشدور. چونکی باشقا موللانصرالدینچیلره نیسبتن علی نظمی هله ساغلیغیندا اثرلری‌‌نین بؤیوک بیر حیصه‌سی‌‌نین نشرینه نایل اولموش، عؤ.ف.نئعمانزاده کیمی تئز-تئز سورگونلر، حبسلره معروض قالمامیش، ع.غمگوسار کیمی فاجیعه‌لی حیات یاشامامیش و س. آما تأسوفلر کی، اونون دا حیاتی قلم، مسلک یولداشلاری اولان موللانصرالدینچیلر کیمی احتییاج ایچینده کئچمیش، اوشاقلیغیندان عؤمرونون سونونا کیمی بو احتییاج اونو ترک ائتمه‌میشدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

ANAMIN KİTABI

+0 بگندیم

 ANAMIN KİTABI

Cəlil Məmmədquluzadə

 

 Drama, dörd mәclisdә

 

 

1) R ü s t ә m   b ә y--Rus intelligenti libasında: yәni pidjak, jilet, nişastalı yaxalı köynәk, boğazında qalstuk, nişastalanmış ağ qolları. Rus darülfünununda elm tәhsil elәmiş vә rus tәrbiyәsi tәrәfdarı. Hərәkәti ağır vә tәmkinli. Başı açıq, hәmişә gözlәri eynәkli (çeşmәk). 40 yaşında. 

  

2) M i r z ә   M ә h ә m m ә d ә l i--İran ürәfası libasında, yәni uca İran börkü, uzun İran arxalığı, üstündәn qurşaq, arxalığın üstündәn uzun İrani  çuxa   (geymә), gen şalvar, ağ corab. Başmaqlarını qapının ağzında çıxardıb yerdә diz üstә oturur. Hәmişә әlindә tәsbeh vә gözündә eynәk.  Acıqlı vә gülmәyәn. İran tәrbiyәsi tәrәfdarı. 35 yaşında.   

 

3) S ә m ә d   V a h i d--İstanbulda әdәbiyyat  dәrsi almış. Başında qırmızı fәs, әynindә pidcak, jilet, ağ yaxalı köynәk vә qalstuk, gözlәrindә eynәk. Tәmkinli vә sakit. Osmanlı tәrbiyәsi tәrәfdarı. 30 yaşında.  

 

4) G ü l b a h a r--surәtdә gözәl. Ümumi müsәlman qızları libasında, başında çarqat. Müsәlmanca savadlı. Anasını nәhayәt istәyәn. 20 yaşında.

 

5) Z i v ә r   x a n ı m--Rus tәrbiyәsi tapmış. Rus xanımları libasında. Boğazı vә qolları açıq, müsәlmanca savadsız.   

 

6) Q ә n b ә r--Sifәtdә göyçәk. Әynindә çәrkәzi çuxa, belindә qәmә vә tapança. Әlindә qamçı.

 

7) A s l a n   b ә y--hәr cәhәtdәn Rüstәm bәyә oxşayır.

 

8) M i r z ә   B ә x ş ә l i--hәr cәhәtdәn Mirzә Mәhәmmәdәliyә oxşayır.

 

9) H ü s e y n   Ş a h i d--hәr cәhәtdәn Sәmәd Vahidә oxşayır.

 

10) S e n z o r   M i r z ә   C ә f ә r   b ә y--Rus çinovniki libasında. Gözlәrindә eynәk.

 

 

 

 

M Ә C L İ S L Ә R İ N   Ә H A L İ S İ

 

 

1. Z ә h r a   b ә y i m--60 yaşında.

2. R ü s t ә m   b ә y--onun böyük oğlu, intelligent. 40 yaşında.

3. M i r z ә   M ә h ә m m ә d ә l i--onun ikinci oğlu, elmi-ilahi müәllimi vә vaiz. 35 yaşında.

4. S ә m ә d   V a h i d--onun üçüncü oğlu, türk dili  müәllimi (fәs qoyur) 30 yaşında.

5. G ü l b a h a r--qızı, müsәlmanca oxumuş. 20 yaşında.

6. Z i v ә r   x a n ı m--Rüstәm bәyin övrәti, rusca  tәrbiyә tapmış. 25 yaşında.

7. M i r z ә   H ә s ә n--Rüstәm bәyin dilmancı. 30 yaşında.

8. T e y m u r   b ә y--Cәmiyyәti-xeyriyyәnin dәftәrdarı. 25 yaşında.

9. M i r z ә   Z e y n a l--millәtpәrәst. 30 yaşında.

10. S ә l i m ә   x a n ı m--müәllimә (danışmır). 25 yaşında.

11. A s l a n   b ә y--mal hәkimi (rus intelligenti libasında). 30 yaşında.

12. İ s m a y ı l   a ğ a--cәmiyyәti-xeyriyyә üzvü (danışmır). 45 yaşında.

13. M ü n ә v v ә r   x a n ı m--onun qızı (danışmır). 20 yaşında.

14. H ü s e y n    Ş a h i d--türk dili müәllimi (fәsli). 30 yaşında.

15. M i r z ә   B ә x ş ә l i--elmi-ilahi müәllimi. 35 yaşında.

16. Q ә n b ә r--Rüstәm bәyin sәrkarı. 45 yaşında.

17. Q u r b a n--çoban. 25 yaşında.

18. 3 a m a n--çoban. 25 yaşında.

19. S e n z o r   M i r z ә   C ә f ә r   b ә y--45 yaşında.

20. P o l i s    m ә m u r u (danışmır)--35 yaşında.

21. İ k i    n ә f ә r    f ә r r a ş  (danışmırlar)--30--35 yaşında.

22. M ә ş ә d i    C ә f ә r--әrizә sahibi, 40 yaşında.

23. Y e n ә   ü ç    n ә f ә r     f ә q i r--40-45 yaşında.

24. B i r i n c i    h a m b a l--30 yaşında.

25. İ k i n c i    h a m b a l--30 yaşında.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

میلّی ایستیقلال ادبیاتین سرکرده‌سی

+0 بگندیم

میلّی ایستیقلال ادبیاتین سرکرده‌سی؛ جلیل محمدقولوزاده 

 ترتیب ائدن : گولنار عبدوللایئوا

رئداکتور :گ.محمدووا

       گؤرکملی یازیچی، بؤیوک ایجتیماعی خادیم جلیل محمدقولوزاده (1869-1932) آذربایجان ادبیاتیندا کیچیک حئکایه‌‌نین بؤیوک اوستادی، تنقیدی-رئالیست نثرین داهی یارادیجیسی کیمی گئنیش شؤهرت قازانمیشدیر. محض اونون یارادیجیلیغی سایه‌سینده کیچیک آدام بؤیوک ادبیاتین اساس قهرما‌نینا چئوریلمیشدیر. میرزه جلیل آذربایجان دراماتورگییاسی تاریخینده تراژی‌کومئدییا مرحله‌سینی یاراتمیشدیر. اونون کومئدییالاری خاراکتئرینه گؤره فاجیعه‌یه یاخیندیر. جلیل محمدقولوزاده آذربایجان تراژی‌کومئدییاسی‌نین بانیسیدیر. مشهور «اؤلولر» اثری آذربایجان تراژی‌کومئدییاسی‌نین زیروه‌سینی تشکیل ائدیر. آذربایجاندا منظوم فاجیعه‌لرین بانیسی اولان حوسئین جاویدین «اؤلولر»ین هر تبسّومونده آجی بیر فریاد قوپار» - سؤزلرینده داهییانه شکیلده یازیلمیش بو اثرین تراژی‌کومیک خاراکتئری بؤیوک مهارتله ایفاده اولونموشدور. اوریژینال بدیعی نثری، دراماتورگییاسی و پوبلیسیستیکاسی ایله جلیل محمدقولوزاده آذربایجان تنقیدی رئالیزم جریا‌نی‌نین اساسینی قویموشدور. تیپیک شراییطده تیپیک خاراکتئرلرین جانلاندیریلماسینی طلب ائدن، فاناتیزم و جهالته آغیر ضربه‌لر ووران، جمعیتین دییشیلمه‌سی ضرورتینی مئیدانا قویان تنقیدی رئالیزم ادبیاتی اؤلکه‌میزده میلّی شوعورون اویانیشینا و دیرچه‌لیشینه بیر اوردودان چوخ خیدمت گؤسترمیشدیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

ائرمنیستان رئژیمی فاشیزمه پرستیش ائدیر

+0 بگندیم

ائرمنیستان رئژیمی فاشیزمه پرستیش ائدیر

آللاه‌وئردی مئهدی‌یئو

     خئیلی واختدیر کی، ائرمنیستاندا بیر تمایول اؤزونو آچیق-آیدین بوروزه وئریر: ایروانداکی حاکیم رئژیم اؤلکه‌ده داوام ائدن سوسیال-ایقتیصادی بؤحران ایچینده چاپالایان جمعیتین چوخ‌سایلی پروبلئملرینه چاره تاپا بیلمه‌دیگیندن ایجتیماعیتین دیقتینی باشقا ایستیقامته یؤنلتمه‌یه و بئله‌لیکله، خالقین حیدّتیندن قورتولماغا جهد ائدیر.

      اؤزو ده بو جور سیاسی رئژیملرین دارا دوشنده یئنی ایدئیا آختاریشینا چیخماسی تزه دئییل. ایستر تاریخده، ایسترسه ده موعاصیر دؤورده بئله "تجروبه"لر یئترینجه‌دیر.

     لاکین ائرمنیستان ایقتیداری یئنی "میلّی ایدئیا" آختاریشیندا تامامیله فرقلی، هئچ کیمین تصوور ائده بیلمیه‌جگی یول سئچمیشدیر: 71 ایل اول تاریخین زیبیل‌لیگینه آتیلمیش فاشیزمی دیرچلتمک، ناز‌ییستلره حاق قازاندیرماق و اونلارین حربی جینایتلرینی قهرمانلیق کیمی قلمه وئریب تبلیغ ائتمک! ایلک باخیشدان آغلاسیغماز گؤرونه بیلر. آما فاکت فاکتلیغیندا قالیر: ائرمنیستان هم ائرمنی خالقی، هم ده بشریت اوچون سون درجه تهلوکه‌لی اولان فاشیزمه پرستیش یولو سئچیب.




آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : ائرمنی, ائرمنیستان, فاشیزم,

سئرئنادا/میخاییل زوْششئنکو

+0 بگندیم

سئرئنادا

میخاییل زوْششئنکو

چئویری: ووقار علی‌سوی

 

"من چوخ ییغجام یازیرام. منیم جومله‌لریم قیسادیر. و ساده آداملارینانلایا بیله‌جگی دیلده‌دیر. بلکه ده بونا گؤره منیم اوخوجولاریمین سایی کیفایت قدر چوخدور."

 مؤلیف

 

      آدامین اینانماغی دا گلمیر-ایکی نفر سوپورله‌شه، اؤزو ده ضعیف، خسته بیر اوشاق اؤزوندن یئکه و گوجلو بیریسینی ازیشدیره. چوخ ماراقلیدیر. منی قینامایین، یولداشلار، بو نئجه اولا بیلر کی،گوجسوز بیر آدام اولاسان،اؤزون ده طبیعتین بوتون قانونلاری‌‌نین علئیهینه اولاراق گوجلویه قالیب گله‌سن؟ دئییرسیز یعنی، کف گلیب، یا دا بلکه، بیجلیک ایشله‌دیب؟

یوخ! ساده‌جه، بو اوغلا‌‌نین شخصیتی اوستون گلیب. و یاخود، بئله دئیک: غئیرتی. و او، اؤز غئیرتی و کیشیلیگی سایه‌سینده دوشمنی ازه بیلیب. نه ایسه… دئدیگیم اودو کی، بو یاخینلاردا ایکی نفر اؤز آرالاریندا دالاشیب. بیری یولداش فیلیپپوودو، ووْدوْلاز ایشله‌ییر. یئکه‌پر بیر کیشیدیر، بوُدیوْنوْووُن بیغلاری کیمی ده بیغلاری وار. او بیری اوغلان ایسه طلبه‌دیر، عالی مکتبده اوخویور. اؤزونه گؤره ساوادلی، یاریم‌ضییالی بیر طلبه‌جییَزدیر. هم ده بیزیم بو سووئت رومانیستی مالاشکینله هم‌سوی‌آددیر. بو وودالاز فیلیپپوو دا،دئییم سیز،چوخ بئله نهنگ آدامدیر. آیدین مسله‌دیر کی، وودالازدیغا اونسوز دا ائله-بئله آدام گؤتورمورلر، آما بو، فیلیپپوو دئدیگیم،لاپ بئله پئزه‌ونگین بیریدیر. طلبه ده کی، آریق،جیلیز،بالاجابوی بیر اوغلاندیر. ائله سن دئین یؤنو-یؤنده‌می ده یوخدو. صیفتیندن ده ائله بیل همیشه خسته‌لیک یاغیر. قیزیلجادی ندی بیلمک اولمور.



آردینی اوخو/ Ardını oxu