ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

علیمردان بیگ توپچوباشوو و آذربایجانچیلیق مفکوره‌سی

+0 بگندیم

علیمردان بیگ توپچوباشوو و آذربایجانچیلیق مفکوره‌سی 
سونا ولی‌یئوا 
"کاسپی" قزئتی‌نین تأسیس‌چیسی، فیلولوژی اوزره فلسفه دوکتورو 


   19.عصرین سونو-20. عصرین اوّللرینده آذربایجان خالقی‌نین ایستیقلال مفکوره‌سی‌نین داشیییجیلاریندان اولان علیمردان بیگ توپچوباشووون حیات و فعالیتی حاقیندا اکثر تدقیقات ماتریالی هر دفعه یئنی فاکتلارین اوزه چیخماسینا شراییط یارادیر. ع.توپچوباشوو دؤورونون یوکسک تحصیل آلمیش حوقوقشوناسی، علم، ایجتیماعی خادیمی و ناشیر ایدی. پتربورق بیلیم یوردوندا تحصیل آلدیغی ایللردن باشلایاراق دؤورون ایجتیماعی-سیاسی حادیثه‌لرینه بیگانه قالماماسی اونون فیکیر و دوشونجه‌لری‌نین اینکیشافینی میلّتین طالع یوکلو مسله‌لرینه یؤنلتمیشدی. اونون بوتون فعالیتینده اساس مقصد، اؤزو دئمیشکن، "غفلت یوخوسوندا" اولان میلّتین میلّی اویانیشیندا، میلّی آزادلیق حرکاتی‌نین دوزگون ایستیقامتلنمه‌سینده ضیالی کیمی ایشتیراک ائتمک ایدی. قارشیدا دوران مقصد و وظیفه‌لرین واحید تشکیلات پروقرامی‌نین اولماماسینا باخمایاراق، دؤورون ضیالیلاری‌نین، خوصوصیله ع.توپچوباشوو و اونون یاخین سیلاحداشلاری‌نین فعالیت ایستیقامتلری چوخ دوزگون موعینلشدیریلمیشدی: 
– خالقین معاریفلندیریلمه‌سی و مدنیتین اینکیشافینا نایل اولماق (یالنیز بو یوللا جهالته و فاناتیزمه غالیب گلمک اولاردی)؛ 
– میلّی شوعورون اویانیشی و خالقین حاق و حوقوقلاری‌نین درکینه چالیشماق؛ 
– آزادلیغین، موستقیل‌لیگین موستملکه‌چیلیگه و میلّی عداوت سیاستینه غالیب گلمه‌سی‌نین یوللارینی موعینلشدیرمک؛ 
– ایسلام بایراغی آلتیندا عوموم روسیه اراضیسینده میلّی آزادلیق ایدئیالارینی موباریزه‌یه یؤنلتمک؛ 
– تورک خالقلاری‌نین بیرلیگی ایدئیاسینی (واحید دیل، معنویات عومومی‌لیگی، واحید میلّی ایدئولوژی) گله‌جک غالیبیتین اساس سیموولو کیمی قبول ائتمک. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان,

ابن خلدون فلسفه‌سینده دؤولتین سوقوط سببلری

+0 بگندیم

ابن خلدون فلسفه‌سینده دؤولتین سوقوط سببلری

مراد حسنوو

اورتا عصر ایسلام فلسفه‌سی فلسفه تاریخینه بیر چوخ بؤیوک شخصیتلر بخش ائدیب. ابن عربی، فخرالدین رازی، ابن سینا، ابن رُشد، ابونصر فارابی، ابن خلدون و سایره کیمی شخصلر بونا میثال اولا بیلر. بو موتفکّیرلر ایچریسینده ابن خلدون‌ون اؤزونه‌مخصوص یئری واردیر. ایستر حیات فعالیتی، ایسترسه ده علمه وئردیگی تؤحفه باخیمیندان ابن خلدون هر زامان دیقّت مرکزینده اولوب. 
تام آدی ابو زید عبدالرحمن بن محمد بن خلدون حَضرَمی اولان فیلوسوف 27 مای 1332-جی ایلده ایندیکی تونیس اراضیسینده آنادان اولوب. حیاتی‌نین بؤیوک حیصه‌سی شیمالی آفریقادا کئچدیگی اوچون "ال-مغربی" ،تونیس‌ده دوغولدوغو اوچون ایسه "ال-تونسی" لقبلری ایله تا‌نینمیشدیر. 
او، فرقلی زامانلاردا اندلوس، تونیس، میصیر و مراکش کیمی اؤلکه‌لرین اراضیسینده او زامانلار مؤوجود اولان دؤولتلرده یوکسک وظیفه‌لر توتموش، اوزون ایللر سیاستله مشغول اولموشدور. باباسی اؤز نوه‌سی‌نین سارای وظیفه‌لرینده چالیشماسینا قارشی اولوب. او، ابن خلدونون دا آتاسی کیمی موعلیملیکله مشغول اولماسینی آرزو ائدیردی. چونکی سارایدا موعیّن وظیفه توتماغین نه قدر تهلوکه‌لی اولدوغونو اؤز تجروبه‌سینه اساساً موعین ائتمیشدی. بونا باخمایاراق، ابن خلدون تحصیلینی تاماملادیقدان سونرا حفصی ساراییندا سولطان ابو اسحاق ابراهیم المستنسیرین میرزه‌سی اولدو. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آذربایجان رومانتیکلری‌نین یارادیجیلیغیندا تورکچولوک

+0 بگندیم

آذربایجان رومانتیکلری‌نین یارادیجیلیغیندا تورکچولوک

پروفسور تیموچین افندی‌یئو

   20. عصر آذربایجان رومانتیکلری‌نین قیدالاندیقلاری ایکی منبعدن بیری تورکیه ایدی؛ بورادان گلن رومانتیک منبع‌نین اساس قایناقلاریندان بیری ایسه تورکچولوک گؤروشلری ایدی.
شوروی تنقیدچی و ادبیات‌شوناسلاری‌نین رومانتیکلری ایکی یئره؛ موترقّی و مورتجعلره بؤلمه‌سی‌نین اساس سببی ده اونلارین یارادیجیلیغینداکی میلّتچیلیک، تورکچولوک و ایسلامچیلیق ایدئیالاری‌نین گئنیش یئر توتماسی ایدی. بو دؤورو آذربایجان بدیعی دوشونجه‌سینده میلّیلیک و تورکچولوک مرحله‌سی اولاراق قییمتلندیرسک، او زامان مؤوجود ادبیات‌شوناسلیغین موناسیبتینی آیدین گؤرمک اولار.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان,

آی اؤتور، گون کئچیر

+0 بگندیم
آی اؤتور، گون کئچیر 
اوزئییر حاجی‌بیگلی 

دؤولت دوما یاخینلاشیر. جاماعات دا حاضیرلاشیر، حؤکومت ده حاضیرلاشیر. حؤکومت حاضیرلاشیر کی، گؤرسون ائله بیر دوما قاییرا بیلرمی کی، آخیردا جاماعاتی اؤز زورناسی ایله اویناتسین. 
جاماعات دخی بو کلگی دویوب اللشیر کی، گؤرسون بیر ائله دوما قورا بیلرمی کی، حؤکومتی زورناسینا اویناتسین.... آخیردا کیم چالیب، کیم اوینایاجاق، اونو آللاه بیلیر. 
آنجاق بیر اونو دئمک لازیمدیر کی، ایندی‌یه کیمی بیز جاماعات حؤکومتین جوربجور زورناسینا اویناییب، هامیسی‌نین لذتینی گؤرموشوک. ایندی آللاه ائله‌سین، ایش ائله گتیرسین کی، حؤکومت جاماعاتین زورناسینا اویناسین، گؤرک اونون لذتی نه جوردور. دئییلنه گؤر، او گرک چوخ دادلی اولسون، چونکی او زورنادا چالیناجاقدیر: حورّیت شیکسته‌سی، عدالت چاهارگاهی و موساوات بایاتی-شیرازی. 


آردینی اوخو/ Ardını oxu

بیر دلی‌نین دفتریندن

+0 بگندیم

بیر دلی‌نین دفتریندن

اوزئییر حاجی‌بیگلی

بیر مثل وار دئییرلر کی، ایکی‌آیاقلی‌یا اعتیبار یوخدور. 
دوغرودان دا بئله‌دیر، دونیادا هر نه ایکی‌آیاقلی مخلوق وار، اونلارین هئچ بیرینه اعتیبار ائله‌مک مومکون دئییل. 
گؤتورک، مثلا، تویوغو. ایکی‌آیاقلی مخلوقدور. نه قدر دن وئر، نه قدر یئم وئر، یئنه ده سنی گؤرنده قاچاجاقدیر. او کی، قالدی آداما--ایکی‌آیاقلی مخلوقدور--داها بورادا هئچ دانیشماق لازیم دئییل. 
آما بو ایشین سببی وار. 
مثلا، ائودن چیخیرسان باییرا و گؤرورسن کی، بیر دنه تویوق آیاغی‌نین بیرینی قالخیزیب تکجه دوروبدور. و اؤزو ده برک فیکره گئدیبدیر. ایسته‌ییرسن کی، یانینا گئدیب بیر قدر دن وئره‌سن. گؤرورسن کی، او ساعات قاچدی. دئمه‌لی، تویوقلا سنین آراندا اعتیبار یوخدور. چونکی سن ده ایکی‌آیاقلی، او دا. 
ایندی گؤرک بونون سببی ندیر؟ 



آردینی اوخو/ Ardını oxu