ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

عوثمانلی دؤولتی‌نین ایلک باش معماری: تبریزلی معمار علی

+0 بگندیم

عوثمانلی دؤولتی‌نین ایلک باش معماری: تبریزلی معمار علی

    آذربایجان و آنادولو جوغرافیاسیندا یاشایان و عینی دیل، مدنیت و اینانجی داشییان خالقلار آراسیندا قورولان موناسیبتلر ۱۱-جی عصردن باشلایاراق، بوتون اورتا عصرلر بویو داوام ائدیب. ۱۵-جی-۱۶-جی عصرلرده ایسه گوجلَنن آذربایجان-عوثمانلی موناسیبتلرینده بوتون ایستیقامتلرده اولدوغو کیمی، مد‌نی علاقه‌لرده ده اینکیشاف قئیده آلینیب. بونا بعضی سیاسی و اجتماعی حادثه‌لرین ده سبب اولدوغونو سؤیله‌مک مومکوندور.

آذربایجان، ایران، یاخین شرق و آنادولونو اؤز حاکمیتینده ساخلایان ائلخانلیلار (۱۲۵۶-۱۳۵۷) دؤورونده تبریز شهری‌نین بو دؤولتین پایتاختی اولماسی (۱۲۶۵) بؤلگه‌ده هم تبریز شهری‌نین، هم ده آذربایجا‌نین اؤنمینی آرتیردی. ایران، چین، آنادولو و سوریه‌دن مینلرله صنعت و علم آدامی‌نین پایتاخت تبریزه جلب ائدیلمه‌سی سونراکی ایللرده آذربایجا‌نین مد‌نی حیاتینا دا اؤز موثبت تأثیرینی گؤستردی. بوتون بونلار آذربایجانی ۱۴-جو-۱۵-جی عصرلرده، دئمک اولار کی، شرقین علم، صنعت و مدنیت مرکزینه چئویردی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک دونیاسی,

میلّی دؤولتچیلیک تاریخیمیزین پارلاق سیماسی؛ فتحعلی خان خویسکی

+0 بگندیم

میلّی دؤولتچیلیک تاریخیمیزین پارلاق سیماسی؛ فتحعلی خان خویسکی

     میلّی ایستیقلال ایدئیالاری ایله یاشاییب-یارادان ضیالیلار خالقین دؤیونن قلبی، دوشونن بئینی، میلّی یادداشین، میلّی روحون داشیییجیسی کیمی تاریخی فونکسیانی همیشه لیاقتله یئرینه یئتیرمیشلر. خالقیمیزین موستقیل‌لیک ایده‌آلی‌‌نین گئرچکلشدیریلمه‌سینده، آذربایجا‌نین تاریخی دؤولتچیلیک عنعنه‌لری زمینینده میلّی دؤولت قورولوشونون یارادیلماسیندا بؤیوک خیدمتلر گؤسترمیش شخصیتلردن بیری ده گؤرکملی اجتماعی-سیاسی خادیم، ایستیقلال موجادیله‌میزین پارلاق سیماسی فتحعلی خان خویسکی‌دیر.

هر شئیدن اوّل، خالق اوچون چالیشماق، میلّی موستقیل‌لیگین، دؤولتچیلیگین قورولماسینا خیدمت ائتمک، میلّتین گله‌جک اینکیشافی نامینه یورولمادان، غزمله فعالیت گؤسترمک گؤرکملی شخصیتین حیات آمالینا، مقصدینه چئوریلمیشدی. بو آمال، غایه ایسه اؤزنؤوبه‌سینده، اونون معنوی دونیاسیندان، وطن عشقیندن قایناقلانیردی. تکجه تورک خالقلاری ایچریسینده دئییل، عموماً موسلمان دونیاسیندا ایلک دموکراتیک، پارلامانلی جومهوریت - آذربایجان خالق جومهوریتی‌‌نین تمل داشینی قویانلاردان بیری، میلّی حؤکومتین ایلک قوروجوسو فتحعلی خان خویسکی‌نین چتین، کشمکش‌لی، لاکین شرفلی حیاتی، خالقین میلّی ایستیقلال موباریزه‌سینه حصر ائدیلمیش بوتؤو عؤمور یولو تاریخیمیزین شانلی صحیفه‌سینی تشکیل ائدیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آأذربایجان, میللی,

میلّی روح: «عایله فلسفه‌سی»

+0 بگندیم

میلّی روح: «عایله فلسفه‌سی»

دوکتور فایق علی اکبرلی

   میلّی روح هر هانسی میلّتین اؤزونه‌مخصوص دَیرلریدیر. دینی روح، بیر نئچه میلّتین اورتاق دَیرلریدیر. بین المیلل روح بوتون میلّتلرین اورتاق دَیرلریدیر.

میلّی روح هر هانسی میلّتین اؤزونه‌مخصوص دَیرلردیرسه، بو دَیرلری آرادان قالدیرماق اوچون ان گوجلو سلاح دین و یاخود دا ایدئولوژی فلسفی جریانلاردیر.

مثلاً، اینگیلیس-آمریکا پراقماتیزمی بیر چوخ میلّتلرین حیاتینا داخیل اولاراق اونلارین اؤزلرینه‌مخصوص دَیرلری آرادان قالدیریر. بونو دا فردین آزادلیغی، دموکراسی، اینسان حاقلاری و س. آنلاملار آلتیندا حیاتا کئچیریر.  یاخود دا واختیله علمی کومونیزم آدی آلتیندا روس امپریالیزمی بونو حیاتا کئچیرمیشدیر و ایندی ده موختلیف یوللار دنه‌یه‌رک بونو داوام ائتدیرمک ایسته‌ییر. چین هله ده، کومونیزمی بو آنلامدا ایستیفاده ائتمکده‌دیر. بونا یهودی ماسون‌چولوغونو دا عایید ائتمک اولار؛ یهودیلر دین و میلّت آنلاییشینی «بوتؤولشدیردیک»دن سونرا، بین المیلل روحون تیمثالچیسی رولونو اویناماق ایدیعاسیندادیرلار.

میلّی روح ائله بیر سیستمدیر، قورولوشدور کی، اونو تصادوفاً آرادان قادیرماق مومکون دئییلدیر. میلّی روحو آرادان قالدیرماق اوچون اؤنملی واسیطه‌لردن بیری، بلکه ده بیرینجی‌سی «عایله فلسفه‌سی»‌نین پوزولماسیدیر. اصلینده هر بیر میلّتین روحونون تملینده عایله و عایله‌لر دایانیر. عایله فلسفه‌سی یوخدورسا، میلّت، میلّی روح، دو‌نندن یوخدور. اولا بیلر کی، بورادا «عایله فلسفه‌سی» کلمه‌سی غریبه گؤرونسون. اصلینده «عایله فلسفه‌سی» یوخدورسا، جمعیته قازانیلاجاق فرد ده یوخدور. فرد ایسه عایله ده دونیایا گلیر. عایله ده میلّتین سوتونودور. آتا و آنا ایسه عایله‌‌نین تملیدیر. ننه‌لر و بابالار دا عایله‌‌نین اؤرنکلریدیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

"آچیق سؤز"(قزئت)

+0 بگندیم

"آچیق سؤز"(قزئت) (روس. "Свободное слово") — باکی‌دا نشر اولونموش گونده‌لیک ایجتماعی-سیاسی، ادبی، دموکراتیک بئین‌الخالق قزئت.


آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : قزئت, آذربایجان, مطبوعات,

علی بیگ حسین‌زاده‌نین دونیاگؤروشونده تورکچولوگون نظری-فلسفی اساسلاری

+0 بگندیم

علی بیگ حسین‌زاده‌نین دونیاگؤروشونده تورکچولوگون نظری-فلسفی اساسلاری

دوکتور فایق علی اکبرلی

اؤزت

مقاله‌ده، ایلک نؤوبه‌ده ع. حسین‌زاده‌نین تورکچولوکله، خصوصیله «تورکلشمک، ایسلاملاشماق و آوروپالاشماق» - «اوچلو» دوستورو ایله باغلی فیکیرلری اؤز عکسینی تاپمیشدیر. عینی زاماندا، بورادا ع. حسین‌زاده‌نین ندن «عوثمانلی تورکچولوگو» ایدئیاسینی مدافعه ائتمه‌سی‌نین نظری-فلسفی اساسلاری آراشدیریلمیشدی. مقاله‌ده گؤستریلیر کی،ع. حسین‌زاده «اوچلو» دوستورونو (تورکلشمک، ایسلاملاشماق و آوروپالاشماق) و «عوثمانلی تورکچولوگونو» ایره‌‌لی سورمکله ‌نینکی آذربایجان تورکچولوگو ایدئیاسینا قارشی اولموش، عکسینه میلّی آذربایجانچیلیغین نظری-فلسفی اساسلاری‌نین فورمالاشماسیندا تکان‌وئریجی و موهوم رول اوینامیشدیر. محض بونون نتیجه‌سیدیر کی، آذربایجان جومهوریتی‌نین بایراغی دا ع. حسین‌زاده‌نین «اوچلو» دوستورو اساسیندا قبول ائدیلمیشدی. تورکچولوک نظریه‌سی آچیسیندان بو مولاحیظه همین دؤور اوچون ان رئال و گئرچکچی باخیش ایدی. خصوصیله قئید اولونمالیدیر کی،ع. حسین‌زاده‌نین «اوچلو «دوستورو و «عوثمانلی تورکچولوگو ایدئیاسی تورکچولوگون یئنی بیر ایدئیا‌نین -تورانچلیغین فورمالاشماسیندا دا عوضسیز رول اوینامیشدیر.

آچار سؤزلر: علی بیگ حسین‌زاده، تورک فلسفه‌سی، تورانچیلیق، ایسلامچیلیق، عوثمانلی تورکچولوگو.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

قوزو - جلیل محمدقولوزاده

+0 بگندیم

قوزو

جلیل محمدقولوزاده

محمدحسین کاسیب بیر کندلی ایدی. گونلرین بیر گونو کیروه‌سی‌نین اوغلو اونا بیر قوزو سووقات گؤندردی. محمدحسین ایسته‌دی قوزونو کسه. اما حیوانین بئلینی سیغاللاییب گؤردو کی، بیر دری‌دیر، بیر سوموک. بیچاغی توللادی یئره. قوزونو دا باغچایا اؤتوردو کی، بیر نئچه گون اوتلاییب عمله گلسین.

 همین واخت قونشولوقدا، عزیز خانین ائوینده یئنه چال-چاغیر واردی. عزیز خان ایچیب کئفلنمیشدی، اوجا سسله ماهنی اوخویوردو. محمدحسین نه فیکیرلشدیسه، قوزونو باغچادان چیخاردی. قوجاغینا آلیب خانین ائوینه ساری یوللاندی. حیطه گیرنده گؤردو کی، بورادا یئکه توت آغاجی وار، آلتیندا دا اوچ-دؤرد قوزو اوتلاییر. چارداغین آلتیندا بیر آغ آت باغلانمیشدی. مطبخدن قاب-قاجاق سسی گلیردی. قوللوقچولار مطبخدن ائوه خؤرک، ائودن ده مطبخه بوش قاب-قاجاق داشیییردیلار. محمدحسین پیللکه‌نلرله ائیوانا قالخدی و نؤکرلردن بیرینه دئدی:

− صادق عمی‌اوغلو، خانا عرض ائله کی، محمدحسین قوزو گتیریب.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

انجمن (قزئت)

+0 بگندیم

انجمن (قزئت) - ۱۹۰۶-جی ایل اوکتوبر آیی‌نین ۱۹-دان - ۱۹۱۱-جی ایله‌دک تبریزده میرزه علی اکبر وکیلی‌نین باش‌یازارلیغی ایله نشر اولونان مطبوع اورقان.

حاقّیندا

تبریزده مشروطه قانونو اعلان ائدیلدیکدن سونرا چیخان ۱-جی مطبوع اورقانی «روزنامه ملّی» («میلّی قزئت») اولوب. بیر مدت سونرا بو آد دا دَییشیلیب. «جریده‌ ملّی» آدی ایله چیخدی. قزئت ۳۸ ساییندان «آذربایجان ایالت انجمنی»‌نین رسمی اورقانی کیمی فعالیت گؤستره‌رک «انجمن» آدی ایله یاییلدی. قزئت ۱۹۰۶-جی ایل اوکتیر آیی‌نین ۱۹-دان تبریزده میرزه علی اکبر وکیلی‌نین باش‌یازارلیغی ایله نشر اولونوب. ایلک ایللرده هفته‌ده ۲ دفعه، محمود غنی‌زاد‌ه‌نین باش یازار اولدوغو ایللرده ایسه هفته‌ده ۳ دفعه چاپ اولونوب. قزئتین باشلیغیندا ۱۱-جی-۱۴-جو عصرده آذربایجا‌نین آتابیگلر دؤولتینه منسوب اولان سونرالار ایسه قاجارلارین رسمی نیشانینا چئوریلن آسلان و گونش عکس اولونموشدو. قزئتین نشری ۱۹۱۱-جی ایله‌دک داوام ائتمیش‌دیر. قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، «انجمن» مشروطه اینقیلابی دؤورون‌ده ایشیق اوزو گؤره‌ن ایلک میلّی اورقان ایدی. بونونلا یاناشی، او دؤورده قبول اولونموش ایران و گونئیآذربایجان مطبوع اورقانلارینا تطبیق ائدیلن قایدالاردان یان کئچه‌رک، یعنی مطبوعات ناظیرلیگی‌نین ایجازه‌سی اولمادان نشره باشلامیشدی. بو قزئت او دؤورده ایراندا آزاد مطبوعات آنلاییشی‌نین ایلک قارانقوشو ایدی. قزئتین آدی‌نین آلتیندا بو سؤزلر یازیلیردی:

خالقین و تاجیرلرین ایستگی اوزرینه بو قزئت چوخ ساده بیر دیلده یازیلیر.[۱]



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : درگیلر,

کیرپی (درگی)

+0 بگندیم

کیرپی (درگی)

"کیرپی" (درگی) — آذربایجان‌ جومهوریتینده نشر اولونان ساتیریک کاریکاتور درگیسی.

 

بیلگی

"کیرپی" ساتیریک درگیسی ۱۹۵۲-جی ایلده‌ن چیخیر. "ملا نصرالدین" عنعنه‌لرینی داوام ائتدیرمک، جمعیت‌ده‌کی نقصانلاری اوزه چیخارماق، حاقین، عدالتین اؤز یئرینی توتماسی "کیرپی"نین اساس ایش پرینسیپی اولوب. درگی اوزون ایللر روشوتخورلارین، ائل مالینی داغیدانلارین، مدنیتیمیزه بیگانه قالانلارین و س. ایفشا ائدیلمه‌سی اوچون قتعیتله موباریزه آپارمیش‌دیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : درگیلر,

عقرب (درگی)

+0 بگندیم

عقرب (درگی)

"عقرب" — باکی‌دا نشر ائدیلمیش ساتیریک درگی.

حاقّیندا

۸ صحیفه‌دن عبارت اولان "عقرب" درگیسی‌نین ۱۹۲۳-جو ایلده ۶، ۱۹۲۴-جو ایلده ۲ نؤمره‌سی چاپ ائدیلمیش‌دیر. درگیده نظم و نثرله هم ساتیریک، هم ده یوموریستیک یازیلار، کاریکاتورالار وئریلیردی. "عقرب" درگیسی‌نین رداکتورو حسن رحمانوو، رسامی عظیم عظیم‌زاده ایدی. "عقرب" ایمضالی باش مقاله‌سیندن درگی‌نین بعضی اساس وظیفه‌لری، دیل، اوسلوب خصوصیتلری اعتباریله "ملا نصرالدین"دن اؤیره‌نمه‌یه چالیشدیغی گؤرونوردو.

قایناق

  • جلیل محمدقولوزاده انسیکلوپدیسی. باکی،۲۰۰۸. ص.۹۵



آچار سؤزلر : درگیلر,