ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

نییه "شاعیر سؤزو، البته، یالاندیر" ؟ !

+0 بگندیم

 

نییه "شاعیر سؤزو، البته، یالاندیر" ؟ !

گولشن علی‌یئوا-کنگرلی،

فیلولوگییا عئلملری دوکتورو، پروفئسور

      آرتیق بئش یوز ایلدیر ثوبوت اولونوب کی، فوضولی صنعتی بیتیب-توکنمز بیر دریادیر. بو صنعت مینلرله معنالاری گیزلنمیش دورلو-دورلو گؤوهرلردن عیبارتدیر. "آذربایجان فوضولی‌شوناسلیغی" تدقیقاتیندان سونرا کئچن هر گون گؤستردی کی، حقیقتن ده "فوضولیدن یازماق و فوضولی سئحرینه توتولماماق، فوضولی‌یه اسیر اولماماق چوخ موشکولدور. کیم اوندان یازیرسا، بو اولو جادوگرین سئحرینه دوشور، تاثیریندن یاخا قورتارا بیلمیر" (م.عادیلوو). اصلینده "اولو جادوگر"این بو اسارتی ان بؤیوک سعادتدیر. فوضولی‌یه اسیر دوشمک، اونون سئحرینده - فوضولی صنعتی‌نین پوئتیک آوُراسیندا یاشاماق اینسانا بؤیوکلوک، عظمت، نجیب بیر سئوینج بخش ائدیر. زامان کئچدیکجه فوضولی‌شوناسلیغی تدقیق ائدرکن اورگیمده قالان نیسگیلدن یاخا قورتارا بیلمیرم، عکسینه، ایلان گوللـه‌یه توش گئدن کیمی ذهنیم و قلبیم منی او پروبلئملره - فوضولی شئعیرینه دوغرو چکیب آپاریر. بئله پروبلئملردن بیری داهی شاعیرین "لئیلی و مجنون"آ داخیل اولان "جان وئرمه غمی‌ عشقه کی، عشق آفتی-جاندیر" میصراعسی ایله باشلانان غزلی‌نین سون بئیتینده‌کی"فوضولی یالانی"دیر:

 گر دئرسه فوضولی کی، - "گؤزللرده وفا وار"

آلدانما کی، شاعیر سؤزو، البتّه، یالاندیر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : محمد فوضولی,

گؤیچک فاطما‌نین ناغیلی

+0 بگندیم

گؤیچک فاطما‌نین ناغیلی 
   بیری وار ایمیش، بیری یوخ ایمیش، بیر کیشی وار ایمیش. بو کیشی‌نین بیر آروادی و بو آرواددان فاطما آدیندا چوخ عاغیللی و گؤزل قیزی وار ایمیش. بیر گون فاطما‌نین آناسی ناخوشلاییر و قیزینا دئییر کی، من اؤلندن سونرا دده‌ن تزه آرواد آلاجاق و او آرواد سنی چوخ اینجیده‌جک. آما قارا اینگیمیزدن موغایات اول، اونو اؤزون اوتار.
قیزین آناسی اؤلور و آتاسی گئدیب اؤزگه بیر آرواد آلیر. بو آروادین دا اوّلکی اریندن بیر چیرکین قیزی واردی.
آرواد گؤیچک فاطمانی چوخ دؤیوب اینجیدیرمیش. فاطما صبر ائدیب، هر گون قارا اینگی اوتارماغا آپارارمیش. فاطما‌نین آنالیغی اونا یون، داراق وئررمیش کی، چؤلده داراییب اَییرسین. فاطما یونو وئررمیش اینگین آغزینا. قارا اینک یونو اودار، سونرا حاضیر ایپی آغزیندان چیخاریب وئررمیش فاطمایا. 
بیر گون فاطما یون دارادیغی یئرده کولک اونون الچیمی‌نین بیرینی گؤتوروب قالدیردی هاوایا. فاطما بونون دالینجا یویوروب دئدی: 
- قانادینا قوربان، یئل بابا، الچیمیمی سال، بابا! 
یئل اونون الچیمینی بیر باجادان سالدی. فاطما ائوه گیریب گؤردو کی، بورادا بیر هئیبتلی قاری اوتوروب، آلت دوداغی یئر سوپورور، اوست دوداغی گؤی. قاری قاباغینا بیر قورباغا قویوب اونو سیغاللاییر. بو، دیو آناسی ایدی.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : اوشاق ادبیاتی, ناغیل,

قدیم تورکلرده دؤولت مجلیسلری

+0 بگندیم

قدیم تورکلرده دؤولت مجلیسلری

موباریز عسگروو 
"میلّی مجلیس" ژورنالی‌نین باش رئداکتورونون موعاوینی

کؤچورن:عباس ائلچین

افسانه‌یه گؤره بوزقورد اوغوز خانا: "ائی اوغوز، آرتیق من اؤنده گئده‌جگم" - دئدی. اوغوز خان بو بوزقوردون آرخاسینجا گئده‌رک ژاپون دنیزیندن وولقا چایینا قدر اوزانان بؤیوک هون ایمپئرییاسینی قوردو. 

     قدیم دؤورلردن حؤکمدارلار تطبیق ائده‌جکلری قرارلاری جمعییته منیمستمک، الده اولوناجاق نتیجه‌لرین مسئولییتینی پایلاشماق، ان دوغرو اولا‌نینی ائتمک اوچون مصلحت آلماغا ائحتییاج دویموشلار. محض بو ائحتییاجدان دا هله قدیم دؤورلردن دؤولت ایداره ائتمه سیستئملرینده خوصوصی دؤولت قوروملاری‌نین - مجلیسلرین، شورالارین مؤوجود اولدوغونو گؤروروک. لاکین بو قبیلدن اولان قوروملار آراسیندا بیزی ان چوخ ماراقلاندیران جمعییتین داها گئنیش طبقه‌سی‌نین داخیل اولدوغو نوماینده‌لی ییغینجاقلاردیر. گونوموزون پارلامئنتلر سیستئمینه‌دک یوکسک اینکیشاف سویییه‌سینه چاتان بو قورومون کؤکو هم غرب، هم ده شرق جمعییتلرینده قدیم چاغلارا قدر اوزانیر بو یازیدا "قدیم پارلامئنت" روبریکاسیندا ایسه تاریخین موختلیف دؤورلرینده "قورولتای" ،"توی" آدلانان قدیم تورک دؤولت مجلیسلری باره‌ده صؤحبت آچاجاغیق. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک دونیاسی, تورک, دؤولت, مجلیس, قورولتای,

بالاجا شاهزاده (آذربایجان تورکجه‌سینده سسلی کیتاب)

+0 بگندیم


BALACA ŞAHZADƏ. Antuan de Sent Ekzüperi (audiokitab)

 

بالاجا شاهزاده

آنتوان دئ ائگزوپئری

 

سسلی کیتابینی یوکله‌یین




تورکلرده عاییله و قوهوملوق سیستئمی

+0 بگندیم

تورکلرده عاییله و قوهوملوق سیستئمی 
ایلاهه صادیقووا
     عاییله بوتون جمعییتلر اوچون ان اونیوئرسال اینستیتوت حساب اولونور. نسیل آرتیرمادان باشقا او بیر سیرا فونکسییالاری یئرینه یئتیریر کی، اونلار آراسیندا ایقتیصادی، بیرگه ایستئحصال و ایستئهلاک، سوسیاللاشمانین فونکسییالاری، اوشاقلارین مودافیعه‌سی، تربییه‌سی و تحصیلی، سئوگی، بیرگه واخت کئچیرمه و س. وار. بوتون بو خوصوصییتلری نظره آلاراق، عاییله‌یه آشاغیداکی تعریفی وئره بیلریک:

"عاییله - جمعییتین ایلکین سوسیاللاشما پروسئسینده یارانان، بشرییّتین داوامینی (نسیل آرتیمینی) تأمین ائدن سوسیال بیرلیکدیر. بو بیرلیگین عوضولری‌نین قارشیلیقلی موناسیبتلری خوصوصی قایدالارا سؤیکَنن بیولوژی، پسیخولوژی، ایقتیصادی، سوسیال، حوقوقی آسپئکتلره تابئع اولور و جمعییتده توپلانمیش مادّی و اخلاقی زنگینلیکلری نسیلدن-نسله اؤتورور" . 
     تورک خالقلاری آدریاتیک دنیزی ساهیللریندن چین سدّینه قدر بؤیوک بیر اراضیده مسکونلاشیبلار. نسیل و عاییله قدیم تورکلرین حیاتیندا اؤنملی رول اویناییردی. عنعنه‌وی عاییله‌ده سیخ قوهوملوق علاقه‌لری مؤوجوددور و اساس رولو عاییله‌سینه جاواب‌دئهلیک داشییان کیشی اویناییر. بو جور عاییله‌لرده آنا، آتا، اوشاقلار، ننه‌لر، بابالار، عمیلر، داییلار، خالالار و بیبیلر هامیسی بیرگه یاشاییر و بیرگه تصروفاتی بؤلوشورلر. 
     تورکلرده قوهوملوق علاقه‌لری‌نین دؤرد سویییه‌سی مؤوجود ایدی: نسیل (بوی)، بؤیوک عاییله (سوی)، تؤرکون (کیچیک آتا عاییله‌سی) و یئنی ائولنمیشلرین عاییله‌سی (بَرک). هر بیر تورک طایفاسی بیر نئچه نسیل و قبیله‌لردن عیبارت بویلارا بؤلونوردو. بو جور قودرتلی طایفالاردان بیری ده آذربایجانلیلارین عایید اولدوغو اوغوزلار ایدی. هر بیر اوغوز نسلی‌نین اؤزونون تمگه‌سی (دامغا، ایشاره)، اونقون (توتئم، گئرب) و بایراغی وار ایدی و هر بیر بوی اؤز تمگه‌سیله اونلارا مخصوص اولان حئیوانلاری، مالی، سیلاحلاری و س. دامغالاییردی (ایشاره‌له‌ییردی). هر بیر نسلین آدی سوی‌آدین ائکویوالئنتی کیمی چیخیش ائدیردی. آما آوروپالیلاردان فرقلی اولاراق نسلین آدی اینسانین آدیندان اول ایشله‌نیردی. مثلا، تورک خالقلاری‌نین اورتاق ائپوسو اولان "دده قورقود" داستانینداکی قهرمانین آدی سالوُر قازان دئیه چاغریلیردی، قازان سالور دئیه یوخ. بو دا اونون سالوُر نسلینه عایید اولدوغونو ایفاده ائدیردی. یعنی، سالوُر نسلیندن اولان قازان. تورکلر بو عنعنه‌ ایله نسلین نه قدر اؤنملی اولدوغونو گؤستریردیلر.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک, تورک دونیاسی,