ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

بولود قاراچورلو (سهند)-ین حیاتی و یارادیجیلیغی

+0 بگندیم

بولود قاراچورلو (سهند)-ین حیاتی و یارادیجیلیغی

 "طالعییمه سن باخ! دوشونجه‌لریم یاساق، دویغولاریم یاساق!.." 

 

     گونئی آذربایجان ادبییّاتی‌نین گؤرکملی سیمالاری آراسیندا یئر آلان قلم صاحیبلریندن بیری ده بولود قاراچورلودور. هله سووئتلر زاما‌نیندان هم آرازین او تاییندا، هم ده بو تاییندا سهند لقبی ایله مشهور اولان شاعیر ادبییّات خزینه‌میزه گؤزل نومونه‌لر بخش ائتمیشدیر.
     بولود قاراچورلو سهند 1926-جی ایلده ماراغا شهرینده آنادان اولموشدور. شاعیرین اصلی قاراچورلو طایفاسینا منسوب ایدی. قدیم یازیلی قایناقلارا گؤره، گؤی‌تورک دؤولتینی یارادان ایکی طایفا خوصوصی قیلینج بوراخیردی. هر طایفا دا ایستحصال ائتدیگی قیلینجا اؤز آدینی وئرمیشدی. طایفالاردان بیری‌نین آدی "بیلگه تکینی" ،دیگری ایسه "قاراچوری" ایدی. هر ایکی طایفا طرفیندن بوراخدیقلاری قیلینجین اوستونده اؤز نیشانی خوصوصی شکیلده حک اولونوردو. او زامان گؤی‌تورک ایمپئرییاسی‌نین سرحدلری آذربایجانی دا احاطه ائدیردی. سهندین نسلی ده گؤی‌تورکلری یارادان همین قاراچوری طایفاسینا گئدیب چیخیر. عاییله‌سیندن بحث ائدن سهند دئییردی کی، آتاسی "اَیری-اویرو بیر خطله اؤز آدینی جیزمالاردی، طایفادا آغ-قارادان باشی چیخان تکجه آناسی ایدی کی، او دا دوز-غلط، فقط قوران اوخویاردی". بونونلا بئله، والیدئینلری اونا بؤیوک بیر مکتب اولموش، آتا و آناسی‌نین حئکایتلری یادداشینا هوپموش، اونون موکمّل بیر شخص کیمی یئتیشمه‌سینده اؤنملی رول اوینامیشدی. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

دوه اورگی

+0 بگندیم

دوه اورگی

عزیزه جعفرزاده

بیر کندلی‌نین بیرجه دوه‌سی واردی. قونشوسونون دا دوه‌سینی امانتن گؤتوروب، ایکی دوه ایله کاروانا قوشولور. قاییداندا دوه صاحیبی گؤرور کی، اونون دوه‌سی الدن دوشوب:

-کیشی، قونشو حاقی سن منیم دومین باشینا نه گتیرمیسن؟ اونو نه قدر یوکلمیسن؟

-واللاه، قارداش، اؤز دوه‌مه نه قدر یوکله‌میشمسه، سنینکینه ده او قدر یوک وورموشام.

-پیس باخمیسان، ناوالاسین…

-واللاه، اؤز دوه‌مدن پیس باخمیشامسا، بالام اؤلسون…

غرض، دوه دوشور اؤلور. کندین باش‌بیلنلری ییغیشیب دوه‌نی کسیر، سویور، ایچ‌آلاتینا دیقّتله فیکیر وئریب گؤرورلر کی، دوه هر جهتدن ساغلاممیش، آنجاق بیرجه دوه‌نین اورگینده بالاجا آغ لکه وار.

-کیشی، دوزونو دئ، نئینمیسن؟

-واللاه، اونو اؤز دوه‌مدن آییرمامیشام. تک بیرجه دفعه توز بورولغانیندا اونلاری اوز-اوزه یاتیردیب، اؤزوم ده آرالاریندا گیزلنمیشم، اوچوموزون ده باشیمیزین اوستونه یاش اؤرتوک آتمیشام. بیرجه او اولوب کی، همین واختدا اوزومو اؤز دوه‌مه چئویرمیشم. قوجالار:

-هه… دوه‌نین قلبینه صاحیبسیزلیگی دَییب؛ اورگینه خال دوشوب. دؤزمه‌ییب…
کؤچورن: عباس ائلچین




سولطان مجید غنی‌زاده

+0 بگندیم

سولطان مجید غنی‌زاده
     آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین فورمالاشماسیندا موهوم رول اوینایان موتفکّیرلریمیزدن اولان سولطان مجید غنی‌زاده (1866-1937) تورکلوگه و ایسلاما موناسیبتده ده اؤزونه‌مخصوص یئر توتموشدور. هله، 1880-جی ایللرین سونلاریندان باشلایاراق آذربایجان تورکلری‌نین معاریفلنمه‌سی اوغروندا موباریزه‌یه باشلایان سولطان بَی بو دؤورده دیگر آذربایجان تورک موتفکّیری حبیب بَی ماحمودبیَوولا بیرلیکده، 1887-جی ایلده باکیدا «روس-تاتار مکتبی» آدلی ایلک یئنی تیپلی ایبتیدایی مکتبین اساسینی قویموشدور. چونکی بو دؤورده اساسن دینی عئلملری اؤیره‌دن مدرسه‌لر مؤوجود ایدی و اورادا دا درسلر یالنیز فارس و عرب دیللرینده حیاتا کئچیریلیردی. آنجاق یئنی تیپلی مکتبده ایسه آذربایجان تورکجه‌سی اساس دیل کیمی تدریس اولونور، عئینی زاماندا بورادا دونیوی عئلملر (جوغرافییا، ریاضیات،تاریخ و س.) تدریس اولونوردو. 
    بو مکتبین یارادیلماسی آذربایجان میلّی ایدئیاسی‌نین اینکیشافینا دا موثبت تاثیر گؤسترمیشدیر. بئله کی، همین مکتبین مأذونلاری آراسیندا آذربایجان تورکلری‌نین ایدئولوقو محمد امین رسول‌زاده ده اولموشدور. 
    سولطان مجید بَی آذربایجان تورک دیلی‌نین اینکیشافینا دا بؤیوک دیقّت یئتیرمیش، 20-جی عصرین اوّللرینده اونون «لوغتی-روسی و تورکی»، «ایصطیلاحی-تورکی» و باشقا کیتابلاری نشر اولونموشدور. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آز بوْیوُ

+0 بگندیم

 

آز بوْیوُ

پروفئسور دوکتور فریدون آغاسی اوغلو

 

  «آذربایجان قدیمدن تورکلرین اؤلکه‌سیدیر» (ابن هشام)

      آذربایجان اؤلکه آدی‌نین کؤکونده‌کی آذر بوْی آدی‌نین یارانماسیندا اساس اؤزک اولان آز بوْیو تورک ائتنوسو ایچینده چوخ‌سایلی سویلاردان بیری ایدی. آزییا//آسییا آدینداکی پارالئللیک کیمی، آز ائتنونیمی‌نین ده آس واریانتی گئنیش یاییلمیشدیر. بئله یاییلما‌نین سببی آز/آس بوْیلاری‌نین واختیله قدیم آذربایجاندان باتی، قوزئی و دوغو اؤلکه‌لره اولان کؤچو ایله باغلیدیر. اوچ-دؤرد مین ایلدیر کی، بو بوْیلار تاریخی منبعلرده خاطیرلانیر، لاکین اونلارین ائتنیک منسوبییتی باره‌ده عئلمی ادبییّاتدا هله ده توتارلی سون سؤز دئییلمه‌میشدیر، حالبوکی آز/آس حاقینداکی بلگه‌لر بؤیوک بیر مونوقرافییا اوچون کیفایت قدر معلومات وئریر. گؤرونور، باشقا میلّتلرین عالیملری اوچون او قدر ده اهمییّت کسب ائتمه‌ین بو پروبلئمین چؤزولمه‌سی اوچون خالقیمیزین و اؤلکه‌میزین آدی‌نین یارانماسیندا موهوم یئر توتان بو بوْیلارین تاریخینی اؤزوموز اؤیرنمه‌لی‌ییک.



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : آذربایجان, تورک, تورک دونیاسی,