اوُرال خان دستانی 

     باشقوردلار - اوُرال بؤلگه‌سینده‌کی  باشقوردیستان جومهورییتی‌نین اصل نوفوسونو اوْلوشدوران روسیا فدراسیونونون تورک دیلی قونوشان بؤیوک بیر خالقیدیر. 

    ‘اوُرال-باتیر’ دستانی کوُبایر(kubair) آدلی اسکی باشقورد خالق شئعیر ادبییات تورونه عاییددیر. اثر 4576 شئعیرر و 19 نثر سطریندن عیبارتدیر. 

  ‘اوُرال-باتیر’، باشقورد خالقی‌نین میتولوژیسینی و کؤکلری ایلکل کومونال سیستمین اگَمن اولدوغو دؤنمه اوزانان آرکایک گؤروشلری و اینانجلاری یانسیدان بیر اثردیر. 

  ‘اوُرال-باتیر’ دستانیندا یئر آلان بعضی حئکایه و کاراکتئرلره باشقا باشقورد دستانلاریندا دا راستلانیر (مثلا ‘Zayatulyak ve Hıyhılu’, ‘Kongur buga’, ‘Alpamışa’, ‘Kuzıykurpyas ve Mayanhılıu’ کیمی دستانلار). 

  دستان تملینده یاتان حئکایه اولدوقجا قارماشیق، اوُرال-باتیر’ین اینسانلارین موتلولوغو اوچون جاناوار گؤرونوشلو پیس روحلار ایله ساواشماسینی آنلادیر. دستانین قهرمانلاری باهادیر و سیرادان بیر اینسانلار، گؤی اوزونده یاشایان تانریلار، دوغا گوجلری، میتولوژیک یاراتیقلاردیر. 

  اثرده قوجا آدام یانبیرده(Yanbirde) و آروادی یانبیکه(Yanbike)، اوشاقلاری اوُرال و شوُلگئن(Şulgen) و نوه‌لری یاییک(Yayik)، ایدئل(İdel)، نوُقوُش(Nuguş)، ساکمار(Sakmar) کیمی اوچ نسلدن کاراکتئرلرین یاشام اؤیکولری آنلادیر. بونا گؤره دستان دا اوچ بؤلومدن عیبارتدیر. 

  بیرینجی بؤلومده دونیانین اولوشوموندان سؤز ائدیلیر، بؤیوک توفان مئیدانا گلیر، ایلک اینسانلار یانبیرده و یانبیکه اورتایا چیخیر، اوغوللاری اوُرال و شوُلگئن دونیایا گلیر. 

  دستانین قهرمانلیقلاری آنلادان ایکینجی بؤلومده اوُرال ایله شولگئن اؤلومسوزلوک آراییشلارینا قویولور. اوُرال ظالیم قاتیل خان’ی یئنر، ایلانلار کرالی کاهکاهی(Kahkahi)’نین بوینونو أیدیریر، یئرآلتی و سو آلتی دونیا کرالی آزراکا(Azraka)’نی اؤلدورور، پیسلیک طرفینی سئچن قارداشی شولگئن ایله ساواشیر، سونوجدا ایسه یئراوزونه دیریلیک سویونو سپه‌رک اونو اؤلومسوزلشدیرمگی باشاریر. 

  سون بؤلومده اوچونجو نسل قهرمانلار اورتایا چیخار. بابالاری‌نین ایشینه دوام ائدن اوُرال و شولگئن’ین اوغوللاری پیس روحلار ایله ساواشار و یئنشیشما(Yenşişma) آدلی دیریلیک سویونو الده ائدرلر. دستان اوُرال’ین اؤلومویله سونا یئتیشر. اونون گؤوده‌سی اوُرالتاوُ داغی’نا دؤنوشور. 

  اوُرال-باتیر دستانین’دان کیچیک بیر پارچا اوخویاق: 

  بؤیوک قارداشی‌ ایله برابر اوُرال 

  گونلر، آیلار، ایللر سایاراق 

  قارا اورمانلار، داغلار و چؤللر آشاراق 

  برابر عئینی یولدان یورویورموش؛ 

  گونلردن بیر گون 

  جوشقون چایین آخدیغی یئرده 

  یئره اوزانان آغ ساققاللی 

  بیر قوجایا راستلامیشلار. 

  الینده بؤیوک سوپا وارمیش. 

  قارداشلار قوجایا یاخینلاشیب 

  سایغسییلا سلام وئرمیشلر. 

  اونلاری دا سلاملاییب قوجا

  قارداشلارین هارادان و هارایا گئتدیگینی سورموش، 

  قارداشلار ده اونا هر شئیی آنلاتمیشلار. 

 قوجا دوشونجه‌لره دالمیش. سونرا 

  ساققالینی الییله اوخشایاراق یول آغزینا ایشارت ائتمیش 

  بونلاری سؤیله‌میش: 

  ‘اؤنونوزده ایکی یول وار: 

  سوْلا گئدرسه‌نیز - ایلریده 

  گولمه، ایچدن نئشه سیزی گؤزله‌ییر. 

  اورادا کدر و دوشمانلیق ندیر بیلمه‌ین 

  باریش ایچینده چاییرلاردا قوردلار ایله قویونلار، 

  اورمانلاردا تولکولر ایله تویوقلار یاشار، 

  قوش سامراو(Samrau)’یا بوتون قلبی ایله سایغی گؤستریر، 

  ات یئمز، قان ایچمز، 

  اؤلومه یول وئرمز. 

  ایشده بؤیله دییار وار اورادا. 

 یاخشیلیغین قارشیلیغینا یاخشیلیق ائتمک 

  او برکتلی رفاه تورپاقلاردا بیر عادتدیر. 

  ساغا گیدرسه‌نیز - بوتون یول بویونجا 

  ساده‌جه اینسانلارین گؤزیاشلارینی گؤرورسونوز. 

  او بلالی دییار ظولوم و کدرلرله دولو. 

  حیله‌گر ظالیم کرال قاتیل اونون حؤکومداری، 

  اینسانلارین قانینی ایچیر. 

  بو اولکه‌نین هر یئری سوموک ییغینلاری، 

  ایشده بو منظره‌نی گؤره جکسینیز 

  ساغ یولدان گئدرسه‌نیز’. 

  قایناق: bilinmeyenturktarihi.com

کؤچورن: عباس ائلچین