​ 

شوشانین داغلاری باشی دومانلی

شوشانین داغلاری باشی دومانلی — خواننده خان شوشینسکی‌نین شوشا شهرینه حصر ائتدیگی وطنپرور آذربایجان خالق ماهنیسی، اثرده شهر گؤزل قیزلا موقاییسه ائدیلیر. تار و کامانچانین موشاییعتی ایله موغام اوسلوبوندا ایفا اولونور. 

  تاریخی

  ماهنینی 20. عصرده یاشامیش آذربایجانلی خواننده خان شوشینسکی یازیب. ماهنی قرامافون والینا یازیلارکن بیلدیریلمیشدی کی، ماهنی‌دا  "دومان "  و  "‌اؤلورم‌"  کیمی چوخلو کدرلی سؤزلر وار، خواننده جاوابیندا شوشانین دومانلی داغ زیروه‌لریندن بیرینه ایشاره ائده‌رک، سؤیله‌دی کی، داغلارین زیروه‌لری ائله دومانلی اولمالی‌دیر،  "‌اؤلورم‌"  کلمه‌سی ایسه حقیقی اؤلمک معناسیندا دئییلمیر.[1] بونا باخمایاراق، شوشینسکی‌دن ماهنی سؤزلری‌نین دَییشدیریلمه‌سینی طلب ائده‌رک سؤیله‌دیلر کی، سووئت شوشا داغلاری‌نین باشی  "‌دومانلی‌"  اولا بیلمز، خواننده ایلک سطیری  "‌شوشانین داغلاری دئییل دومانلی‌"-یا دَییشدیره‌رک ماهنینی یازدی.[1][2] لاکین ماهنی ایندیکی گونوموزده ده اؤز ایلکین واریانتیندا ایفا اولونور. 

اؤزبک حاکیم و شاعیری: 

2. محمدرحیم‌خان (فیروز) 

2. محمدرحیم‌خان (فیروز) (1845، خیوه – 1910، خیوه) —خیوه خانی(1864–1910)، اؤزبک قونقورات‌لار سولاله‌سیندن، شاه، شاعیر و بسته‌کار   

یاشامی

 2. محمدرحیم‌خان سئیید محمد خان اوغلو 1845-جی ایلدهخیوه شهرینده آنادان اولموشدو. موکمّل مدرسه تحصیلی آلمیشدی. 1864-جو ایلده، آتاسی نین وفاتیندان سونرا حاکیمیته گلمیشدی. خانلیق اونون حاکیمیتی دؤنمینده، 1873-جو ایل مئی آیی نین 29-دا روسیه ایمپراتورلوغوطرفیندن ایشغال ائدیلمیشدیر.     

2. محمدرحیم‌خان شاعیر ایدی. فیروز تخلوصو ایله کلاسیک اوسلوبدا شعیر یازیردی.     

  فیروز بو توپلومسال ایشلر یانیندا، صنعت و ادبیات ساحه‌سینده ده اؤز صنعتی ایله اؤلومسوز ایزلر بوراخمیشدیر. او، بسته‌کار اولاراق دا اثرلر وئرمیشدیر.  " شِش‌مقام " دا اون اوچ اثر بستله‌میشدیر: یعنی،  " راست "  مقامیندا  " محمدی جدیدی فیروز " ؛  " سئگاه "  مقامیندا  " ساکیلی فیروزشاه " ،  " چار اوصولی فیروز " ؛  " بوزروک "  مقامیندا ایسه  " محمدی فیروز "  کیمی ماهنی‌لار بستله‌میشدیر.  

2. محمدرحیم‌خان 1910-جو ایلده وفات ائتدی.  

تنگیر اوْردوْ

تنگیر اوْردوْ (قیرغیز: Теңгир Ордо)– یعنی تنگری‌نین خالقی. 2005-جی ایلده قیرغیزیستانین پایتاختیبیشککده قیرغیز میلّت وکیلی داستان ساریقولوف طرفیندن قورولان و تورکچولوگه اساسلانان تشکیلات.[1] [2][3][4] 

حاقیندا

  شوروی داغیلاندان سونرا بو رژیمدن قورتولان تورک خالق‌لاری یئنیدن اؤز کؤکلرینی و میلّی شخصیت‌لرینی آختارماغا باشلادیلار. بو اینکیشاف اوّلجه تاتاریستاندا 1990-جی ایل‌لرده، داها سونرا روسیه وقیرغیزیستاندا مئیدانا گلدی. تاتاریستاندا بو حرکاتین آدی اوّلجه  "‌بیزنینگ یول‌"  (بیزیم یولوموز) ایدی، لاکین سونرادان  "تنگریسم"  (تنگرچی‌لیک) داها تئز-تئز ائشیدیلیردی. زامان کئچدیکجه تنگریسم خالق آراسیندا گئنیش یاییلمیش بیر هوس اولماغی دایاندیردی و دؤولت طرفیندن دستکلنمگه و اینستیتوت‌لار قورولماغا باشلادی.

​

آذربایجان فیلوسوفو: سید یحیی باکووی

سیّد یحیی باکووی — منشاجه آذربایجان تورکلریندن[1][2][3][4][5][6][7][8] اولان آذربایجانین [9] [10] [11][12] [13][14] [15] [16] تانینمیش فیلوسوف عالیم و شاعیرلریندن بیری، خلوتی‌‌لیک طریقتی‌نین ایکینجی قوروجوسو.[17] [18][19] باکووی عئینی زاماندا خلوتی‌‌لیگین ویردی اولان "ورد الستّار" مؤلیفی‌دیر.[20] 2013-جو ایلده یونسکو-نون باش کونفرانسی‌نین 36-جی  اوتوروموندا سیّد یحیی باکووی‌نین 550 ایللیک ایل‌دؤنومونون  دونیا سویه‌سینده قئید ائدیلمه‌سی حاقیندا قرار قبول ائدیلیب.[21] [22]