ائرمنی کشیشی و تۆرک آخوْندۇن فرقی حاقدا

جلیل محمدقۇلۇزاده

 “ایراوان قۇبرنیاسیندا بیر کند وار ایدی: آدی سامانلیق‌دیر.کندین جاماعاتی یاری‌یا قدر ائرمنی و یاریسی مۆسلمان‌دیر.

یای فصلی ایدی. اۇجا آتین اۆستۆنده اوْتۇدۇب‌‌‌‌ کندین آلچاق دیوارلاریندان حَیَط لرین هامیسینی گؤرۆردۆم. حَیَطین بیرینده بیر ائرمنی اۇشاغی آغاجین کؤلگه‌سینده اوْتۇرۇب‌ کیتاب اوْخۇیۇردۇ.

بیر حَیَطده اوْن ایکی-اوْن اۆچ یاشیندا بیر مۆسلمان اۇشاغی پیشیگین قۇیرۇغۇنا ایپ باغلاییب حَیَطین اوْ طرفیندن بۇ طرفینه قاچیردی و پیشیک‌ میزیلدایا-میزیلدایا اۇشاغیین دالی-دالی حرکت ائدیردی.

حَیَتین بیرینده بؤیۆک تۇت آغاجی‌نین گؤلگه‌سینده بیر نئچه ائرمنی اوْتۇرۇب چؤرک یئییردیلر.کئشیش آیاق اۆسته دۇرۇب ساغ الینی یۇخاری قوْزاییب دانیشیردی.

ایسته ییردیم کئچیب گئدم، همین کئشیشدن بیر سؤز ائشیدیب آتی ساخلادیم. کئشیش اۇجا سس ایله دئدی: حایرئنیق، حایرئنیق، حایرئنیق (“حایرئنیق ائرمنی دیلینده “وطن” دئمکدیر).

چۆنکی من ائرمنی‌نین دیلینی باشا دۆشۆرم، بیر قدر دایاندیم کئشیشین سؤزلرینه قۇلاق آسام.

بۇ حینده کۆچه‌نین بیر طرفیندن مۆسلمان دانیشیغی ائشیتدیم. آتی قاباغا سۆرۆب گؤردۆم کی، کۆچه آیریمیندا دیوارین کؤلگه‌سینده دؤرد مۆسلمان اوْتۇرۇب.

بۇنلارین بیری آخۇند موْللا قۇربانقۇلۇ ایدی. بۇ آخۇندۇ من چوْخدان تانیییردیم. موْللا قۇربانقۇلۇنۇن الینده بیر کیتاب وار ایدی. موْللا کیتابی اوْخۇیۇردۇ و کندلی‌لر دیقّتی-تام ایله قۇلاق آسیردیلار.کئشیش اۇجا سسله کندلی‌لر بۇ سؤزلری دئییردی:

-‌ ائرمنی میلّتی‌نین دۆنیادا اۆچ سئوگیلی بالاسی وار: “وطن”، “میلّت”، و”دیل”.

کئشیشین بۇ سؤزلریندن سونرا قۇربانقۇلۇنۇن سسی گلدی.موْللا کیتابدان بۇ سؤزلری اوْخۇیۇردۇ:

-“بابی-هفتۆم (یئددینجی فصل). اگر بیر شخص یاتا، یۇخۇسۇندا حَجَمَت گؤره، همین شخص دۆنیادا هئچ بیر بلایا و نوْخوْشلۇغا گیریفتار اوْلمایاجاق”.

کئشیشن بئله سسی گلیردی:

“ای منیم‌ ائرمنی قارداش‌لاریم، دۆنیا خلق اوْلۇلاندان ایندی‌یه کیمی ائرمنی طایفاسی مۆختلیف میلّت‌لرین جؤور و ظۆلمۆنه دۆچار اوْلۇب.

قاریشقالار آت نالی‌نین آلتیندا ازیلن کیمی قۆوّتلی و‌‌‌ بی مۆرۆوّت طایفالارین یۇمرۇغۇنۇن آلتیندا پامال اوْلۇبلار: بۇنیله بئله ائرمنی اؤلۆم حالیندا جان وئره-وئره یئنه دئییب: وطن، وطن، میللت، حایرئنیق!”

“ای منیم قارداش‌لاریم، نه قدر کی میلّت، دیل و‌‌ وطن یوْلۇندا فدا اوْلماغا بیز قادیریک، جَمعی دۆنیانین طایفالاری مۆتّفیق اوْلۇب بیزیم اۆستۆمۆزه هۆجۇم گتیررلر، بیز یئنه اوْنلارین قاباغیندا دایانیب دیلیمیزی و وطنیمیزی مۆحافیظت ائده بیله‌جه‌ییک.

یاشاسین وطن یوْلۇندا فدا اوْلان ائرمنی میلّتی!

یاشاسین میللت اۇغدوندا شهید اوْلان قارداش‌لار! گئتسه (یاشاسین)، گئتسه حایرئنیق!”

موْللا قۇربانقۇلۇ کندلی‌لره دئییردی:

- آغاجین آلتیندا، سۇیۇن قیراغینا بؤول ائتمک یاخشی دئییل، چۆنکی همزاد، اجیننه، شیاطین اینسانا ضرر یئتیرر.

اجیننه ،چاهارشنبه، شنبه و تک گۆنۆ قبریستانا و حاماما جَمع اوْلۇب قوْناقلیق ائدرلر و‌ همین گۆنلر بۇنلارین بایرامی‌دیر.

اینسانی گؤرسه‌لر، ضرر یئتیررلر. اگر بیر کسین بئله بیر قضا باشینا گلسه، دۇرماییب گلسین منیم یانیما، واخت ایکَن اوْنا “هفت حصر” دۇعاسی یازیم .