+0 بگندیم
آذربایجان ساتیریک ژورنالی
ویکی‌پئدییا، آچیق ائنسیکلوپئدییا
حاقّیندا معلومات
"آذربایجان" ژورنالی‌نین بیرینجی نؤمره‌سی 1906-جی ایل دئکابرین 6-دا تبریزده چیخمیشدیر. ژورنال "موللا نصرالدین" عنعنه‌لرینی داوام ائتدیرن مجموعه‌لردن بیری اولوب. م.س.اوردوبادی یازیر:
ستّارخان "آذربایجان" ژورنالی‌نین بیرینجی نؤمره‌سینی گؤردوکده: "بو گون آذربایجان خالقی‌نین میلّی بایرامیدیر" دئمیش و آغلامیشدی".
حقیقتاً ده ژورنالین نشری و فعالیتی بیلاواسیطه ستّارخانین آدی ایله باغلیدیر. همین ژورنال1907-جی ایلین سئنتیابرینادک داوام ائتمیش و ایران آذربایجانی‌نین "موللا نصرالدین"-ی آدینی قازانمیشدی.
"موللا نصرالدین" ژورنالی‌نین تاثیری
ژورنال اؤز اوسلوبو و دئموکراتیک گؤروشلری ایله "موللا نصرالدین"-ه بنزه‌ییردی. حتّی بیرینجی نؤمره‌ده "آذربایجان" ژورنالی موللا نصرالدینین شکلی ایله ایران آذربایجانینی تمثیل ائدن حاجی بابانین بیر یئرده شکلینی وئرمیشدی:
موللا نصرالدین گولومسر نظرلرینی ایران آذربایجانی "موللا"سینا دیکه‌رک شیرین-شیرین دانیشیر، ایران آذربایجانی "موللا"سی ایسه اونا دیقّتله قولاق آسیر.
"آذربایجان" ژورنالیندا تئز-تئز "موللا نصرالدین"دن کاریکاتورالار و ماتئریاللارینا اویغون یازی و شکیللر وئریلیردی. ژورنالدا "موللا نصرالدینه جاواب" آدلی ساتیریک شئعیر درج اولونموشدو. شئعیر صابیر ساتیراسی‌نین تاثیری ایله یازیلمیشدیر:
ائی موللا امی، ناحاق یئره جیندارا ساتاشما،
دیندارا دولاشما...
بو حیله‌گر، ساحیری غدارا ساتاشما،
مکّارا دولاشما...
ژورنالین نثرله یازیلمیش فئلیئتونلاریندا دا، خبر، تئلئقرام و س. یازیلاریندا دا "موللا نصرالدین" مؤلیفلری‌نین قووّتلی تاثیری اولوب.
ژورنالین 3-جو نؤمره‌سینده وئریلن شکیلده تیریکخانا تصویر اولونور. 5-6 نفر تیریکچی‌نین قارشیسیندا مانقال، دم چایدانلاری واردیر. اونلار تیریکین تاثیریندن خومارلانمیشلار. بو کاریکاتورا ایران آذربایجانیندا چوخلاری‌نین حیاتینی فعالییتیندن قویان، سوستلشدیرن تیریک علئیهینه کسکین هوجومدور. همین کاریکاتوراداکی دئموکراتیک فیکیرلره ژورنالین نثر و نظمله یازیلمیش فئلیئتونلاریندا دا راست گلمک اولور. مثلا،"حرّاج و یغما" آدلی فئلیئتوندا ایرانداکی آجیناجاقلی وضعییت تصویر اولونور و بو وضعیتین نه واخت دوزله‌جگی سوروشولور. همین فئلیئتون "موللا نصرالدین" ژورنالیندا گئدن "سوال و جاواب" فئلیئتونونون تاثیری ایله یازیلمیشدیر.
ژورنالدا عکس اولونان مؤوضولار
ایران آذربایجانیندا کندلیلرین مولکدارلار طرفیندن ایستیثمار اولوندوغو ژورنالین بیرینجی نؤمره‌سینده وئریلمیش بیر کاریکاتورادا آیدین عکس ائتدیریلمیشدیر. "ارباب و رنجبر" آدلانان بو کاریکاتورادا بوینویوغون و شیشمان بیر مولکدار تصویر اولونور. اونون قارشیسیندا جیرجیندیر ایچریسینده کندلی اؤز عاییله‌سی ایله دایانمیشدیر. بالاجا اوشاق الینی آغزینا آپاراراق آج اولدوغونو بیلدیریر، مولکدارلا کندلی‌نین آراسیندا بوغدا تپجیکلری واردیر. بؤیوگون اوستونه "اربابین پایی" ،کیچیگی‌نین اوستونه "رنجبرین پایی" یازیلمیشدیر. کندلی الی ایله تاخیلا ایشاره ائدیب آز اولدوغونو بیلدیریر. مولکدار ایسه غضبلی باخیشلارلا آز قالا کندلینی پارچالاماغا حاضیرلاشیر. کاریکاتورا کندلیلرین آجیناجاقلی وضعییتینی آیدین گؤستریردی.
صابیرین "اؤلکه‌نیزه شومَنده‌فئر یول تاپا بیلدی، گلدیمی؟" میصراعسینا جاواب اولاراق ایران آذربایجانی شاعیری عئینی وزن و اوسلوبلا جاواب وئریردی کی، "بیزلره بو شَمَنده‌فیل، دوغروسو، ایشه گلمه‌دی، سنده کی، یوخدور حؤوصله، دینمه، دانیشما صبر ائله".
رئداکتور و دیگر امکداشلار
ژورنالین رئداکتورو علی‌قولو صفروو تبریزین قاباقجیل ضیالیلاریندان ایدی. محمدعلی تربییت"دانشمندانِ آذربایجان" کیتابیندا ع.صفرووون شخصییتی و فعالییتی حاقّیندا دانیشاراق گؤستریر کی، او، "شبنامه،" "ائحتییاج" و "ایقبال" قزئتلرینین رئداکتورو و ناشیری اولموشدور. ع.صفرووون میرزه جلیل‌له شخصی دوستلوغو وار ایدی.
ژورنالین ع. صفروودان باشقا اساس موحریرلری خازیم و صراف ایدی. تبریزین آردینجا "موللا نصرالدین" جبهه سینه باکی ضیالیلاری قوشولدو.[1][1]
ژورنالین فعالیتینی دایاندیرماسی
ستّارخانین رهبرلیگی ایله اینقیلابی حرکات گئنیشلندیکجه "آذربایجان" ژورنالی‌نین صحیفه‌لرینده مضمونجا داها دولغون و گئنیش یازیلار درج اولونوردو. مثلاً، ایکینجی نؤمره‌نین باش مقاله‌سینده روسییادا باش وئرمیش اینقیلابی حراکاتدان و روس-ژاپون موحاریبه‌سیندن بحث اولونور. ژورنال اوخوجولاری‌نین نظرینه چاتدیردی کی، ایران موطلقییتیندن داها قووّتلی اولان روس چاریزمینی زحمت‌کئش کوتله سارسیدا بیلمیشدیر. ایران موطلقییتینی ده سارسیتماق اولار.
"آذربایجان" ژورنالی‌نین بئله فعالییتی یئرلی مورتجئعلرین و ایران حاکیملری‌نین دیقّتینی جلب ائتدی. اونلار ژورنالین باغلانماسی اوچون اللریندن گله‌نی ائتدیلر. اینقیلاب 1907-جی ایلین آوقوست-سئنتیابر آیلاریندا بؤیوک تهلوکه قارشیسیندا قالارکن ژورنال دا آغیر وضعییته دوشدو. 1907-جی ایلین سئنتیابریندا 21-جی نؤمره‌دن سونرا باغلاندی. عؤمرونون چوخ آز اولماسینا باخمایاراق "آذربایجان" ژورنالی ایران آذربایجانی ادبییّاتی و مطبوعاتی تاریخینی اؤیرنمک اوچون بؤیوک اهمییته مالیکدیر.
قایناق: آذربایجان مطبوعات تاریخی، آ.ب شاهوئردی‌یئو. ص248، 2006
کؤچورن: عباس ائلچین
