+0 بگندیم
سلطانمجید غنیزاده
سلطانمجید غنیزاده- آذربایجانین تانینمیش معاریف خادیمی، مۆعلّیم، یازیچی، ترجۆمهچی، ژۇرنالیست، بیر سیرا لۆغتلر، درسلیکلر، بدیعی اثرلر، فئلیئتوْنلار مۆلیفی.
حیاتی
سلطانمجید غنیزاده1866-جی ایلین آپرئل آییندا تاجیر حاجی مۇرتۇضعلی کیشینین عاییلهسینده دۆنیایا گلمیشدی. تدقیقاتچیلارین یازدیقلارینا گؤره، سلطان مجیدین اۇلۇ باباسی آغا مسیح شیروانی شاماخینین تانینمیش شاعیرلریندن اوْلۇب. ادیبین بعضی مقالهلرینده "مسیحزاده" ایمضاسی ایله یازماسی دا بۇ واریثلیگه ایشارهدیر. سلطان مجیدین آتاسی تاجیر ایدی. شاماخینین ساییلیب-سئچیلن ضیالیلاریندان اوْلۇب. عئلم، معاریفه بؤیۆک ماراغی وارمیش. بۇ سببدن ده اوْغلۇنۇن ایلک مۆعلّیمی اؤزۆ اوْلۇب. اوْ، اوّلجه اؤولادینا یازیب-اوْخۇماق اؤیرهدیب، سوْنرا دا اوْنۇ شهردهکی مۆختلیف مکتبلرده اوْخۇدۇب، بیر نئچه دیلین اؤیرهدیلمهسینه نایل اوْلۇب.
رۇس دیلینی مۆکمّل بیلدیگیندن سلطانمجید غنیزاده1883-جۆ ایلده تیفلیسدهکی آلئکساندروْوسکی مۆعلّیملر اینستیتۇتۇنا داخیل اوْلمۇشدۇر. بۇ اینستیتۇت 50 ایله یاخین بیر مۆدّتده یاخین ویلایتلرین شهر مکتبلری اۆچۆن مۆعلّیم کادرلاری حاضیرلاییب. اوْ واخت مۆسلمانلارین شهر مکتبلرینده مۆعلّیم ایشلهمهسی چار حؤکۇمتی طرفیندن قاداغان ائدیلدیگیندن سلطانمجید غنیزاده طلبه دوْستۇ و گلهجکده یاخین سیلاحداشی اوْلاجاق حبیب بیگ ماحمۇدبیگاوْولا بیرلیکده کند مکتبلرینه تعیین ائدیلیبلر. بۇ حاقسیزلیقلا راضیلاشمایان هر ایکی دوْست باکییا گلهرک 1887-جی ایلده "رۇس-آذربایجان مکتبی" آدلی ایبتیدایی تحصیل اوْجاغینین یارادیلماسینا نایل اوْلدۇلار. بۇ معاریف ایشیغینین شؤعلهسی تئزلیکله یۇردۇمۇزۇن بیر سیرا بؤلگهلرینه ده یاییلدی. آذربایجان معاریفینین یئنی مرحلهسی ساییلان بۇ اۇغۇرلۇ فعالیّتین شؤهرتی باشقا اؤلکهلرده ده یئنی تحصیل اوْجاقلارینین یارادیلماسینا تکان وئردی.
یارادیجیلیغی
اوْنۇن حاضیرلادیغی بیر سیرا لۆغتلر بۇ ساحه ده ایلکین آددیملاردان ساییلا بیلر. "لۆغت-رۇسی و تۆرکی" (1902)، " Samouçitel tatarskoqo yazıka" و باشقا کیتابلار س.م.غنیزادهنین عئلمی تفکّۆرۆندن، دیللره اوْلان مۆناسیبتیندن، گرگین امگیندن، یارادیجی فعالیّتیندن، اؤز میلّتینه گؤستردیگی خیدمتدن و جانیانغیسیندان خبر وئریر. آذربایجان معاریفینین آغیرلیغینی چیگنینده شرفله داشییان سلطانمجید غنیزاده بیر مۆدّت قوْری مۆعلّیملر سئمینارییاسیندا، سوْوئت حاکیمیّتی ایللرینده ایسه رئسپۇبلیکانین خالق معاریف کوْمیسسارلیغیندا چالیشمیش، مۆختلیف عئلمی جمعیّتلرین، کوْمیسسییالارین عۆضوۆ اوْلمۇشدۇر. آذربایجان مۆعلّیملری آراسیندا بؤیۆک حؤرمته و نۆفۇذا مالیک اوْلان بۇ قوْجامان معاریف خادیمینه هامی ائحتیراملا "میرزه مجید" دئیه مۆراجیعت ائدیبلرمیش. سلطانمجید غنیزاده مدنیّت خادیمی ایدی. آذربایجان تئاترینین اینکیشافی ساحهسینده بؤیۆک خیدمتلری اوْلۇب. صحنهیه نئچه-نئچه ایستئعدادلی هوسکارین جلب ائدیلمهسینه، تئاتر ترۇپپالارینین فعالیت ایستیقامتلرینین مۆعیّنلشدیریلمهسینه چالیشان سلطان مجیدین حسین عربلینسکینین تئاترا گلمهسینده بؤیۆک روْلۇ اوْلۇب.
معلۇمدۇر کی، حسین عربلینسکی ایلک دفعه محض سلطان مجید غنیزادهنین رئژیسسوْرلۇغۇ ایله حاضیرلانمیش "وزیرِ خانِ لنکران" کوْمئدییاسینین تاماشاسینداکی (1898) مئهتر کریم روْلۇنۇ اوْینامیشدیر. آراشدیرمالار گؤستریر کی، سلطان مجید هم رئژیسسوْرلۇغۇ گؤزل باجاریرمیش، هم ده دراماتۇرقلۇغۇ. تأسۆف کی، اوْنۇن بۇ ساحهدکی فعالیتی یئترینجه تدقیق ائدیلمهمیشدیر. سلطانمجید غنیزاده ترجۆمهچی ایدی. ادبیّاتشۆناس عالیم عباس زامانوْو یازیردی: "رۇس دراماتۇرگییاسینی ایلک دفعه صحنهمیزه گتیرمک شرفی ده سلطان مجید غنیزادهیه مۆیسّر اوْلمۇشدۇر. 1894-جۆ ایلده وْ، لئو توْلستوْیۇن "اولینجی شرابچی" پیئسینی ترجۆمه ائدیب، همین ایلین مای آییندا باکیدا تاماشایا قوْیمۇشدۇر کی، بۇ دا آذربایجان صحنهسی تاریخینه رۇس دراماتۇرگییاسینین ایلک تاماشاسی کیمی داخیل اوْلمۇشدۇر". اوْ دا معلۇمدۇر کی، سلطان مجیدله لئو توْلستوْی مکتۇبلاشیرمیشلار.
سلطانمجید غنیزاده بؤیۆک یازیچی و دراماتۇرق ایدی. دئییلَنه گؤره، ایلک قلمه آلدیغی پیئس "قؤنچه خانیم" آدلانیب. تأسۆف کی، بۇ گۆنه کیمی بۇ پیئس تاپیلماییب. رۇس ادیبلریندن ائتدیگی ترجۆمهلرله یاناشی، سلطان مجید خالق ناغیللاری اساسیندا اۇشاقلار اۆچۆن منظۇم حئکایهلر یازیبمیش. ان سانباللی بدیعی اثری ایسه "مکتۇبات-شئیدا بگ شیروانی" آدلانیر. اصلینده بۇ، بیوْقرافیک بیر اثردیر. روْمانین بۆتۆن مضمۇنۇ اثرین باش قهرمانی شئیدا مسیحزادهنین گۆندهلیکلریندن عیبارتدیر. تدقیقاتچیلار بیرمعنالی اوْلاراق تصدیقلهییبلر کی، شئیدا بک ائله غنیزادهنین اؤزۆدۆر. روْمان "مۆعلّیملر ایفتیخاری" و "گلینلر حمایلی" آدلی ایکی حیصهدن عیبارتدیر. سوْوئت دؤورۆنده بۇ روْمانین تحلیلی ده ضیدیتلی شکیلده آپاریلمیشدیر. مۆلیفین فاناتیزم، گئریلیگه قارشی یؤنلدیلمیش تنقیدی تقدیرلنسه ده، آللاها اینامی قبۇل ائدیلمهمیشدیر. بۇ سببدن ده غنیزادهنین فیکیرلری "ضیدیتلی گؤرۆشلر" کیمی قییمتلندیریلمیشدیر.
سلطانمجید غنیزاده بؤیۆک ژۇرنالیست ایدی. قوْری مۆعلّیملری سئمینارییاسیندا ایشلهدیگی مۆدّتدن مطبۇعاتدا مۆنتظم چیخیش ائدن سلطانمجید غنیزاده ان چوْخ "دبستان" ژۇرنالیندا چاپ اوْلۇناردی.[1] ادبیّاتشۆناس فیرۇدین حسیناوْوۇن یازدیغینا گؤره، سلطانمجید غنیزاده نریمان نریمانوْولا یاخیندان دوْستلۇق ائتمیش و عقیده یوْلداشی حبیببیگ ماحمۇدبیگاوْولا بیرلیکده معاریفپرور بیر مطبۇعات اوْرقانی آچماق حاقّیندا دۆشۆنۆرمۆش. 1906-جی ایلده نشره باشلایان "موْللا نصرالدین" ژۇرنالینین یارانیشینی آلقیشلایان و بۇنا چوْخ سئوینن ضیالیلاریمیزدان بیری محض سلطانمجید غنیزاده اوْلۇب. آما تأسۆف کی، تدقیقاتچیلارین هئچ بیری "موْللا نصرالدین"-ین یازارلاری حاقیندا آراشدیرمالار آپارارکن سلطان مجید غنیزادهنین اۆستۆندن سۆکۇتلا کئچیبلر. هئچ اوْلا بیلمز کی، بئله بیر ژۇرنالین یارانیشینا سئوینن، صابیرله دوْست اوْلان، اوْ دؤورۆن مۆختلیف مطبۇعات اوْرقانلاریندا چیخیش ائدن بیر ادیب "موْللا نصرالدین" ژۇرنالینا نسه یازمامیش اوْلسۇن. گؤرۆنۆر، نامعلۇم قالان ایمضالاردان سلطان مجید غنیزادهیه ده مخصۇس اوْلانلار وار. یقین کی، یئنی تدقیقاتچیلار طرفیندن بۇ قارانلیق مسلهلره ده بیر آیدینلیق گتیریلهجک.
سلطانمجید غنیزاده بؤیۆک آذربایجانلی ایدی. مۆعلّیملیگه باشلادیغی ایلک گۆندن حیاتینی و یارادیجیلیغینی میلّتینین اوْیانیشینا، ترقّیسینه، تحصیلینه و ایشیقلی گلهجگه صاحیب دۇرماسینا باغلامیشدی. گؤرکملی ادبیّاتشۆناس فیریدۇن کؤچرلی یازیردی: "غنیزاده ایقتیدارلی بیر ادیب اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریر. اثرلرینین هر بیرینده تزه فیکیرلر، وۆسعتلی خیاللار، درین معنالار، نازیک ایشارهلر، گؤزل عقیدهلر وار کی، هر کسه اوْنلاری اوْخۇماغی تؤوصیه ائدیریک". بیر چوْخ همکاریندان فرقلی اوْلاراق سلطانمجید غنیزاده یارادیجیلیغیندا دا، پئداقوْژی فعالیتینده ده اینسانلاری آللاهین بۇیۇردۇغۇ شریعتله یاشاماغا چاغیریردی. اینسان معنویاتینی، اخلاقینی اؤنه چکن غنیزاده دۆنیوی عئلملری یوْرۇلمادان تبلیغ ائتمکله یاناشی، هر کسی اینسان اوْلماغا، اینسانیّته، میلّییته، وطنه خیدمته سسلهیردی. اوْ، بۆتۆن عیبرتآمیز اؤیۆدلرینده وطنداش اوْلدۇغۇنۇ، وطنه باغلیلیغینی ایفاده ائدیردی.اوْ دؤور یازیچیلارینین بیر چوْخۇنۇ مشغۇل ائدن پروْبلئملردن بیری ده قادین آزادلیغی مسلهسی اوْلۇب. سلطانمجید غنیزاده مۆسلمان عالمینده عصرلر بوْیۇ داوام ئدن قادین گئریلیگینه سوْن قوْیماق اۆچۆن "گلینلر حمایلی"نده اؤز فیکیرلرینی اوْخۇجۇلارین مۆحاکیمهسینه وئرمیشدی. سلطانمجید غنیزاده بۆتۆن بۇنلاردان سوْنرا "خالق دۆشمنی" ایدی. اوْنۇن ترجۆمئیی-حالیندا اوْخۇیۇرۇق: "س.م.غنیزاده 1937-جی ایلده، 72 یاشیندا وفات ائتمیشدیر". گؤرۆنۆر، تدقیقاتچیلار دؤورۆن آب-هاواسیندان چکینهرک اؤلۆم تاریخینی سادهجه بئله یازماغی مصلحت بیلمیشلر. سلطانمجید غنیزاده اؤز اجلی ایله وفات ائتمهمیشدی. 1937-جی ایلین رئپرئسسییالاری اؤز قارا جایناقلارینی یاشینین آهیل چاغیندا سلطان مجید غنیزادهیه ده تۇشلادی. عؤمرۆ بوْیۇ میلّتین، خالقینا، اوْنۇن ایشیقلی گلهجگینه خیدمت گؤسترن بیر شخصیتی حبس ائدهرک "خالق دۆشمنی" کیمی گۆلللهدیلر.
اثرلری
"مکتۇبات-شئیدا بگ شیروانی" اثری - باکی، 1898-جی ایل
یازارین علی ایسکندر جابباروْولا بیرلیکده یازدیغی "کلیلی ادبیّات"(مۆنتخابات)، "ایصطیلاح- آذربایجان" ،"لۆغت- رۇسی و آذربایجان(مۆسلمان)" و س. اثرلری مکتبلردهکی بوْشلۇغۇ قیسماً دوْلدۇرماغا خیدمت ائتمیشدیر. اوْ، "آخشام صبری خئییر اوْلار" اثری ایله ادبیّات تاریخیمیزده تبدیلین اساسینی قوْیمۇشدۇر. ان اوْرژینال اثری "مکتۇبات شئیدا بگ شیروانی" عۆمۇمی باشلیغی آلتیندا یازدیغی "مۆعلّیملر ایفتیخاری" حئکایهسی و "گلینلر حمایلی" روْمانیدیر. بۇ اثر ادبیّات تاریخیمیزده ایلک دیلوْگییا کیمی دَیرلندیریلیر. یارادیجیلیغیندا 1906-جی ایلده "دبستان" ژۇرنالیندا چاپ ائدیلمیش "آللاه خوْفۇ" حئکایهسی خۆصۇصی یئر تۇتۇر. س.م.غنیزاده ترجۆمه ساحهسینده ده اؤزۆنۆ سینامیشدیر. ایلک ترجۆمه اثری ل.توْلستوْیۇن "اوّلینجی شرابچی" اثریدیر.
قایناقلار:
"س.م.غنیزاده و ه.ماحمودبیگاووون پئداقوژی فیکیرلری". یوسف طالیباوو، فراهیم صادیقاوو، سردار قولییئو. آذربایجاندا مکتب و پئداقوژی فیکیر تاریخی. باکی: اونسیت، 2000. - ص. 261-268.
"سلطان مجید غنیزاده". آذربایجان اوشاق ادبیاتی مونتخباتی (20-ییرمی عصرلر). اوچ جیلدده. ایکی جیلد. باکی: ناسیر، 2002. - ص. 386-464.
قایناق: az.wikipedia.org
کؤچورن: عباس ائلچین
