طوطی" (ژورنال) — هفته‌لیک ساتیریک، شکیل‌لی

 "طوطی" ژورنالی "موللا نصرالدین" ژورنالی‌نین تاثیری آلتیندا هفته‌ده بیر باکیدا آذربایجان دیلینده نشر اولونموشدور. سیاسی، ادبی، ایجتیماعی تورک مضحکه مجموعه‌سی ایدی. "طوطی" ژورنالی‌نین رئداکتورو "صدا" قزئتی‌نین موحرّیری جعفر بونیادزاده، ناشیری و صاحیبی تاغی ناغی‌یئو ایدی. ژورنالین ایلک نؤمره‌سی 1914-جو ایل 27 دئکابردا، سونونجو نؤمره‌سی 1917-جی ایل 29 اییوندا (جمعی 112 نؤمره) بوراخیلمیشدیر. بیرینجی ایل بیر نؤمره، ایکینجی ایل 44 نؤمره، اوچونجو ایل 1916 - جی ایل اییولون 30 - نا کیمی 28 نؤمره چیخمیشدیر. دؤردونجو ایل "طوطی" اینقیلابا قدر چیخمیشدیر. همین ایل مودیرلیگی داداش بونیادزاده درعؤهده ائدیب. مجموعه 15 گونده بیر نشر اولونماغا باشلامیشدیر.[1] بیرینجی نؤمره‌ده عومومی باشلیغین یانیندا آشاغیداکی ائعلان وئریلمیشدیر:

 دوغرو، غرضسیز و آچیق تورک دیلینده یازیلیب جماعتیمیزه نفعی و میلّت نؤقطه‌یی نظرینجه اهمییّتلی مادّه‌لری تعلیم ائدن هر نؤوع مقاله‌لره مجموعه‌میزده یئر وئریلیر.

 ژورنال اؤزوندن اوّل چیخان ساتیریک ژورناللاری تکرار ائتمه‌یه‌جگینی و اونلاردان تامامیله فرقلنه‌جگینی بیرینجی نؤمره‌نین باش مقاله‌سینده اوخوجولارا وعد ائتمیشدی و گؤسترمیشدی کی، همین مضحکه ژورناللاری‌نین مسلکینی تعقیب ائتمه‌یه‌جکدیر. ژورنال اؤز مسلکینی مقاله‌ده بئله شرح ائدیر:

 مجموعه‌میزین باشیندا گئدن شکله دیقّتله باخینیز، او، منیم مسلکیمدیر. ساغدا بیر چمنلیک، سولدا دا بیر خرابه‌زار بیر باغ گؤرونور. او باغدا قوروموش بیر آغاجدان آغزی سینمیش بیر قفس آسیلمیشدیر. اورادان خیلاص اولوب اوزوم چمنلیگه طرف دورموشام. آرزوم بودور کی، سیزله باهم اینشاللاه، چمنلیگه یئتیشیب، چایین کناریندا، بولبوللرین جه-جهی ائشیدیلن بیر مقامدا بؤرکوموزو یانیمیزا قویاراق چیرت چوبوغونا خود وئرک.

 مرام و مقصدینی آچیقلایان ژورنالین باش مقاله‌سیندن حیسّ اولونور کی، "طوطی"چیلر اینسانلارین آزاد یاشایاجاق بیر دؤورده اولماسینی آرزولاییرلار. لاکین ژورنالین کومپلئکتلرینی ورقله‌دیکجه معلوم اولور کی، بو "آزاد دونیا" چوخ دومانلی شکیلده تصوّور ائدیلیر. بیر سیرا مؤلیفلر اصیل آزاد دونیانین کؤهنه قورولوشو دئویردیکدن سونرا یاراناجاغینی درک ائتمیردیلر. اونلار خیردا ایصلاحاتلارلا عومومی ریفاه قازانالاجیغینی گومان ائدیرلر. بو ایدئیا ماتئریاللاردا دا اؤز عکسینی تاپیردی.

 امکداشلار:

"طوطی"ده م.س.اوردوبادی، س.حوسئین، ج.محمّدقولوزاده، ا.شمسی‌زاده، ع.نظمی، صمد منصور، ی.و.چمنزمینلی، ج.جاببارلی، حاجی سلیم سیاح، علی محزون ایروانی، م.هادی، م.حاجینسکی، ج.مومتاز و ب. فعّال ایشتیراک ائدیردیلر. گؤروندوگو کیمی، مؤلیفلر مسلک و عقیده‌جه موختلیفدیر. بو موختلیفلیک ساتیریک یازیلاردا دا اؤز عکسینی تاپیردی. بعضاً آچیق و جسارتلی یازیلاری‌نین اوستونده "طوطی" موحرّیرلرینی تعقیب ائدیردیلر. بعضی موحرّیرلر ایسه، مثلا، صمد منصور خالقی فلاکتدن قورتارماق اوچون آللاهی کؤمگه چاغیریردی. "طوطی" ایله عئینی واختدا باکیدا "بابایی-امیر" و "مزه‌لی" ژورناللاری دا چیخیردی. بعضاً بو ژورناللار آراسیندا عادی، خیردا مسله‌لر اوستونده موباحیثه‌لر گئدیردی.

 ژورنالدا عکس اولونان مؤوضولار:

ژورنالدا ایجتیماعی-سیاسی مؤوضولاردا، معاریف، ادبیات، اینجه‌صنعت مسله‌لرینه دایر، اساسن، خیردا ایصلاحاتچیلیق، بعضاً دئموکراتیک روحدا یازیلار درج اولونوردو. "طوطی"ده موطلقیت قورولوشونا، موستملکه سییاستینه قارشی کسکین چیخیشلار دا اولوردو. سئنزورانین تضییقی بعضاً صحیفه‌لرین آغ قالماسی ایله نتیجه‌له‌نیردی. ج.محمدقولوزاده بو ژورنالدا "دمدمه‌کی " ،"موللا حسرتالی" ،"دردمند" ،"فهله" ،"هردمخیال" ایمضالاری ایله یازیلار درج ائتدیریردی.

 منبع:

 1.جلیل محمدقولوزاده ائنسیکلوپئدییاسی. باکی، 2008. ص. 287 (آزرب.)

 2.ن.ن.زئینالوو "آذربایجان مطبوعات تاریخی" ،1. حیصه . باکی، 1973، ADU-نون نشریاتی

 3.ولییئو عاکیف عبدولعظیم اوغلو (آشیرلی). "آذربایجان مطبوعاتی تاریخی" (1875-1920)، باکی "عئلم و تحصیل" ،2009، 172 ص

کؤچورن: عباس ائلچین