+0 بگندیم
شهریار ؛ میلّی بیرلیک و همرأی‌لیک شاعیری کیمی
رامیز قاسیموو
فیلولوگییا اوزره فلسفه دوکتورو
آنا دیللی شئعیریمیزین زنگینلشمه‌سینده آذربایجان ادبیاتی‌نین گؤرکملی سؤز اوستادلاریندان بیری، اؤز یارادیجیلیغی ایله حئیدربابا داغی کیمی ووقارلا دایانان شهریار یارادیجیلیغی‌نین موستثنا خیدمتلری وار.
حیاتی کئشمکئشلرله دولو اولان بؤیوک صنعتکارین زنگین ایرثی آذربایجان شئعیری‌نین اینکیشافینا خیدمتلرله برابر، میلّی دَیرلریمیز، خوصوصیله آنا دیلیمیز، عومومن آذربایجانچیلیغا قویولان ان سانباللی معنوی آبیده‌دیر.
شاعیرین اؤزونون دئدیگی کیمی:
دئدیم: آذر ائلیمین بیر یارالی نیسگیلی‌یم من.
نیسگیل اولسام دا، گولوم، بیر ابدی سئوگیلی‌یم من.
ائل منی آتسا دا، اؤز گولشه‌نیمین بولبولویم من.
ائلیمین فارسجا دا دردینی سؤیلر دیلی‌یم من.
حاقّا دوغرو نه قارانلیق ایسه، ائل مشعلی‌یم من.
ابدییت گولویم من!
بو باخیمدان محمدحسین شهریار ساده آذربایجان دیلینده یازدیغی اثرلریله منسوب اولدوغو خالقی‌نین دردلری‌نین "حاق سسی" ،"دردینی سؤیلر دیلی" کیمی چیخیش ائتمیشدیر. اونون یارادیجیلیغیندا آنا دیلیمیزه محبّت، خالقین مین ایللرله تاریخینی اؤزونده یاشادان، ائل بیرلیگی و همرأی‌لیک باغلاری اولان عادت-عنعنه‌لر خوصوصیله یئر آلیر. بو باخیمدان اونون یارادیجیلیغی بوتون بو خلقی کئیفییتلرین ستوْلوستو کیتابی کیمی چیخیش ائدیر. آنجاق بونو دا قئید ائتمک لازیمدیر کی، شاعیرین میلّی روحلو شئعیرلری‌نین تاریخی آناسی کؤوکب خانیملا صؤحبتیندن سونرا باشلاییر و گوجله‌نیر. منبعلره گؤره، شاعیرین آناسی کؤوکب خانیم اونا ایراد اولاراق بیلدیرمیشدیر کی، "بالا، سن نئجه شؤهرتلی بیر شاعیرسن کی، من سنین دیلینی باشا دوشه بیلمیرم؟" شاعیر اؤزو ده دئییرمیش کی، "رحمتلیک آنام تئهرانا گلدیگی واختدان اونون سئحیرلی نوفوذونون تاثیری ایله یادداشیندا قورویوب ساخلادیغی کئچمیش خاطیره‌لرینی منه دانیشماقلا شیرین ناغیللار منیم یاواش-یاواش اؤلو روحوما جان وئردی".
شاعیر بو تربییه‌وی صؤحبتدن سونرا بوتون قلبی و روحو ایله یازدیغی اؤلمز "حئیدربابایا سالام" ،او جومله‌دن، "سهندییّه" ،"تورکون دیلی" و باشقا اثرلریله سانکی آنا-وطن قارشیسینداکی "گوناهلارینی" یوماغا چالیشمیش، بو اثرلرله اؤزونون وطنداشلیق دویغولاری و وظیفه‌لرینه نظر سالمیش، اؤزونون عظمتلی وطنداشلیق سیماسینی عکس ائتدیرمیشدیر.آنجاق بونو دا اعتیراف ائتمک لازیمدیر کی، شاعیرین "تورکون دیلی" شئعیرینده ده یازدیغی، "تورکون دیلی تک سئوگیلی، ایستکلی دیل اولماز" ،- دئیه اعتیراف ائتدیگی شیرین، آهنگدار، قدیم شئعیر-صنعت دیلی کیمی شؤهرت قازانان آذربایجان دیلی اونون اثرلرینه نایلییت و شؤهرت قازاندیردیغی کیمی، شاعیرین درین و اینتیهاسیز ایستعدادی دا آنا دیلینده پوئزییامیزین ان کامیل نومونه‌لری‌نین یارانماسینا شرط اولموشدور. بو باخیمدان شاعیرین بؤیوک ایستعداد و یوکسک طبعله یازدیغی "حئیدربابایا سالام" پوئماسی خوصوصیله دیقّته لاییقدیر. بو اثرده شهریارین اوشاقلیقدان آرالاریندا بؤیودوگو عادی اینسانلارین، ساده خالقین حیات طرزی‌نین، عادت-عنعنه‌لری‌نین، دیلی‌نین، سؤز-ساولاری‌نین بوتون اینجه‌لیک، دقیقلیک و تفرروعاتی ایله تقدیمی بؤیوک ماراق کسب ائدیر. بلکه ده بو سببدندیر کی، شاعیرین تدقیقاتچیلاریندان اولان ائلمان قولی‌یئوین ده یازدیغی کیمی، "حئیدربابایا سالام" پوئماسی هر بیر آذربایجانلی اوچون آنا لایلاسی قدر عزیز و موقدسدیر. اوستاد شهریار حئیدربابا داغیندان بیر تریبونا کیمی ایستیفاده ائده‌رک اؤز آرزو و ایستکلرینی بوتون دونیایا بیان ائتمیشدیر". آکادئمیک بکیر نبی‌یئو حاقّلی اولاراق دئییردی کی: "حئیدربابایا سالام" پوئماسی شاعیرین گؤز آچیب گؤردوگو دوغما ائللر، جنوبی آذربایجان حاقّیندا، میلّی حیاتیمیز، معیشتیمیز، پسیخولوگییامیز حاقیندا ووسعتلی بیر شاعیرانه ائنسیکلوپئدییادیر".
شهریارین "حئیدربابایا سالام" اثری او تایلی-بو تایلی حیات سورمه‌یه محکوم ائدیلمیش خالقیمیزین بیر-بیرینه معنوی-روحی یاخینلاشماسی اوچون اولدوقجا اهمییّتلی معنوی کؤرپو رولونو اوینامیشدیر. چونکی عادت-عنعنه‌لر، آنا دیلی آیری-آیری سرحدلر داخیلینده یاشایان بیر میلّتین، خالقین واحیدلیک، میلّی بیرلیک پاسپورتو، کیملیگیدیر. آکادئمیک عیسا حبیب‌بَیلی چوخ گؤزل دئییردی کی، شهریارین "یازدیغی اثرلر آذربایجانلی روحونون پوئتیک ایفاده‌سیدیر". شاعیرین "حئیدر بابابایا سالام" پوئماسیندا خالقا موراجیعتله دئییلن آشاغیداکی میصراعلار دا بیرلیک و همرأی‌لیگه چاغیریش شوعارلاری کیمی سسله‌نیر:
حئیدربابا، گؤیلر بوتون دوماندی.
گونلریمیز بیر-بیریندن یاماندی.
بیر-بیریزدن آیریلمایین، آماندی!
یاخشیلیغی المیزدن آلیبلار،
یاخشی بیزی یامان گونه سالیبلار.
موباریز شاعیر: "حئیدربابا، مرد اوغوللار دوْغگینن، نامردلرین بورونلارین اوْوگینن" ،- دئیه خالقینی آیریلیق و حسرتی اورتادان گؤتورمک اوچون موباریزه‌یه ده سسله‌میشدیر.
اوستاد محمدحسین شهریار بشری اولدوغو قدر ده میلّی شاعیردیر. ایستر فارس، ایسترسه ده آنا دیلینده یازدیغی شئعیرلرینده ائلی‌نین دردلرینی سؤیلر دیل اولان شاعیر میلّی مسله‌لری عومومی‌لشدیرمه‌یه و تقدیم ائتمه‌یه نایل اولموشدور. "محمد راحیم حضرتلرینه جاواب" ،"ائل بولبولو" ،"سولئیمان روستمه" ،"قارداشیم سولئیمان روستمه" ،"دؤیونمه، سؤیونمه" ،"اوْیون اولدوق" ،"آذربایجان" ،"اسیر آذربایجانیما خطاب" ،"تورکون دیلی" و باشقا شئعیرلرینده شاعیر منسوب اولدوغو خالقی‌نین دردلرینی، اونون ایستیقلالی، خوشبخت‌لیگی و بیرلیگی ایدئاللارینی عکس ائتدیرمیشدیر. شاعیر "اسیر آذربایجانیما خطاب" اثرینده خالقینی ایستیقلال موباریزه‌سینه و بیرلیگه چاغیریر:
فداکارلیق گونودور، قالخ، آنام آذربایجان!
...ائی مین-مین بلالارا سینه گریب، مرد دوران،
ائی دوشمنلر اؤنونده قایا کیمی سرت دوران...
آهین داغلارا دوشسون، گؤز یاشین دومانلارا،
ائی محبت، ائی اولفت مسکنی مغرور وطن!
شاعیرین "آذربایجان" شئعیری ایسه عومومن بو مؤوضودا یازیلمیش اثرلر ایچریسینده ان یاخشی نومونه‌لردن بیرینی تشکیل ائدیر. شئعیر شاعیرین وطنداشلیق دویغولارینی موکمّل عکس ائتدیرن ان سانباللی نومونه‌لردن بیریدیر. "ائلیمین فارسجا دا دردینی سؤیلر دیلی‌یم من" ،- دئین شاعیر بورادا خالقی‌نین آرزولاری اوغروندا داها چوخ موباریز، قطعییتلی، حتّی عوصیانکار و کسرلی سؤزلرله چیخیش ائدیر. شاعیر بؤیوک جسارتله خالقینی اؤیور، اونون قهرمانلیغی، موباریزلیگی، فداکارلیغی و صداقتینی قاباریق تقدیم ائدیر، بونون موقابیلینده دوچار اولدوغو دردلره گؤره ایستیلاچیلاری تنقید و قیناق ائدیر. "آذربایجان" شئعیرینده موباریزه روحو دا قووّتلیدیر. مؤلیفین میصراعلارداکی موباریزه‌یه سسله‌نیشی اونون ایستیقلال اوچون داریخان و قووّتله دؤیونن قلبی‌نین سسیدیر.
اؤولادلارین نه واختادک ترکی وطن اولاجاقدیر؟
ال-اله وئر، عوصیان ائله، اویان، اویان، آذربایجان!
بسدیر فراق اودلاریندان کول الندی باشیمیزا،
دور آیاغا! یا آزاد اول، یا تامام یان، آذربایجان!
- میصراعسی بوتون آذربایجانا و آذربایجانلیلارا سسله‌نیش کیمی قییمتلندیریلمه‌لیدیر. شاعیرین "ائل بولبولو" شئعیرینده ده جسارتله دئدیگی: "او تای، بو تای، فرقی یوخدو، وطندی" میصراعسی شاعیرین جسارتلی وطنداشلیق دویغولاری‌نین ایفاده‌سی، آذربایجا‌نین سییاسی و معنوی بیرلیگی حاقّینداکی دوشونجه‌لری‌نین اؤرنگیدیر.
بئله‌لیکله، محمدحسین شهریار یارادیجیلیغی میلّی و بشری سجییّه‌لی، خالقی‌نین معنوییات منبعیی، بشرییتین ایدئاللار لؤوحه‌سیدیر. شهریار تکجه آذربایجان خالقی‌نین دئییل، بوتؤولوکده بشرییتین ان نهنگ سؤز آداملاریندان بیری، منسوب اولدوغو خالقی‌نین سؤیلر دیلیدیر.
کؤچورن: عباس ائلچین
