قبیربازلار
گی دئ موپاسان
چئویری: هاملئت قوجا
بئش دوست تزهجه ناهار ائدیب قورتارمیشدی. اونلارین بئشی ده یوکسک جمعییّته منسوب، وارلی آداملاردی؛ اوچو ائولنمیشدی، ایکیسی ایسه هله سوبای ایدی. دوستلار هر آی گؤروشور، گنجلیک ایللرینی یادلارینا سالیردیلار. ناهاردان سونرا صؤحبت ائدیردیلر. اونلار اوّلکی کیمی صمیمی ایدیلر، بیرلیکده واختلاری خوش کئچیردی، بیر یئره توپلاشدیقلاری آخشاملاری عؤمورلرینین ان یاخشی چاغی حساب ائدیردیلر. هر شئیدن دانیشیردیلار، پاریسلیلری ماراقلاندیران، اَیلندیرن هئر شئیدن.
بوتون باشقا سالونلارین اکثریتینده اولدوغو کیمی اونلار دا سحر قزئتلریندهکی یازیلاردان باشلاییب صؤحبتی اوزادیردیلار. اونلارین آراسیندا ان مزهلیسی ژوزئف دؤ باردوْن ایدی. او، سوبایدی. سؤزون اصیل معناسیندا پاریسلی ایدی، ماجرانی سئویردی. ژوزئفه اخلاقسیز، پوزغون دئمک اولمازدی، اؤزو ائله-بئله هوسکار ایدی، شنلیگی سئویردی، هله جاواندی، قیرخ یاشی آنجاق اولاردی.
او، اصیل جمعیت آدامی ایدی، خئییرخاهلیقدا تایی-برابری اولمازدی، داهی اولماسا دا عاغیللی ایدی، چوخ درین بیلیگی اولماسا دا، هر ساحه دن معلوماتی واردی، عاریف آدام اولماسا دا چوخ شئیی دویوردو. او گؤردویو، ائشیتدیگی، شاهیدی اولدوغو حادیثهلری، اؤز ماجرالارینی مزهلی، بعضاً ده فلسفی رومان دیلی ایله دانیشیردی، بوتون شهرده عاغیللی بیر آدام کیمی شؤهرت قازانمیشدی.
بوتون مجلیسلرده ماسابگی او ایدی. هر دفعه یئنی بیر احوالات دانیشمالی ایدی، بونا هامی اؤیرشمیشدی. اطرافینداکیلارین خواهیشینی گؤزلهمهدن اؤزو دانیشماغا باشلاییردی. هاردا اولسا دا، اؤزونو اؤز ائویندهکی کیمی حیسّ ائدیردی. ماسایا دیرسکلهنیر، راحات-راحات پاپیروس چکیردی. بوشقابینین یانیندا یاریمچیق شامپان باکالی اولوردو، پاپیروس و عطیرلی کوْفئ مجلیسلرینده اؤزونو سربست آپاریردی. بعضی آداملار اؤز ائولرینده، دیندار معبدده، بالیق سودا اؤزونو سربست آپاریر، او ایسه هر یئرده سربست ایدی.
ژوزئف توستو قوللابلارینا آرا وئریب دئدی:
-بیر آز اوّل باشیما غریبه بیر ماجرا گلیب.
آز قالا هامی بیر سسله دئدی:
- دانیشین
-ممنوعنیتله. بیلیرسینیز کی، من پاریسده چوخ گزیرم، بزک-دوزک هوسکارلاری ویترینلری گزن کیمی من ده بوتون گونو تاماشالارا، آداملارا، یولدان کئچنلر، باش وئرن حادیثه لره باخیرام.
سئنتیابرین اورتالاریندا هاوا چوخ یاخشی ایدی. بیر گون گونورتادان سونرا ائودن چیخدیم، هئچ اؤزوم ده بیلمیردیم هارا گئتمهلییم. آدام همیشه فیکرینده ساخلاییر کی، قشنگ قادینلاردان بیرینه باش چکمک اولار. فیکیرلشیرسن، خیالن اونلاری موقاییسه ائدیرسن، هانسینین داها چوخ جلب ائلهدیگینی، هانسینین داها یاراشیقلی اولدوغونو گؤتور-قوی ائدیرسن، آخیردا گونونون نئجه کئچمهسیندن آسیلی اولاراق بیر قرارا گلیرسن. آما گون گونشلی، هاوا ایستی اولاندا چوخ واخت آدام هئچ کسه قوناق گئتمک ایستهمیر.
گون چیخمیشدی، هاوا دا ایستی ایدی. داماغیما بیر سیقار قویوب آوارا-آوارا چؤل بولواردا گزینیردیم. سونرا عاغلیما گلدی کی، گزه-گزه گئدیم موْنمارتر قبیریستانلیغینا، بیر آز دا اورادا گزینیم.
قبیریستانلیقدان خوشوم گلیر، اورادا ایستیراحت ائدیرم. مئلانخوْلیک بیر احوال-روحیییهده اولورام-بونا احتییاجیم وار. هم ده قبیریستانلیقدا گؤزل دوستلاریمیز وار، اونلاری داها گؤره بیلمیریک، هردن اونلارا باش چکیرم. موْنمارتر قبیریستانلیغیندا بیر محبتیم: منی چوخ اینجیتمیش، چوخ ناراحات ائتمیش بیر معشوقم وار. خیرداجا، گؤزل بیر قادیندی، اونون خاطیرهسی منه عذاب وئریر، چوخ تأسوف ائدیرم... اورکدن تأسوفلهنیرم... گئدیب قبرین اؤنونده خیالا دالیرام. اؤزو داها یوخدور.
قبیریستانلیقلاری هم ده اونا گؤره سئویرم کی، اونلار عجایب بیر حیاتلا یاشایان، توک اورپهدن شهرلردیر. بیرجه فیکیر وئرین، بو بالاجا یئرده نه قدر اؤلو وار، پاریسین هر نسلینین نومایندهلرینه راست گهلرسن. هامیسی اؤز کاهالاریندا همیشهلیک گیزلهنیبلر. هرهسینین اوزرینده داش پارچاسی، یاخود خاچ قویولوب، داها هئچ نه ایستمیرلر. آما ساغ قالمیش سفئهلر گؤرون نه قدر یئر توتوبلار، یئنه گؤزلری دویمور.
قبیریستانلیقلاردا موزه اشیالاری قدر ماراقلی آبیدهلر وار. کاوئنیاکین قبرینی گؤرنده خیالا دالیرام، سؤزون دوغروسو، من اونو هله ژان قوژونون شاه اثریله-لوی دؤ برئزئنین روان کیلسهسینین یئرالتی معبدینده قویولموش "جسدی"له موقاییسه ائتمیرم. ایندی مودئرن و رئالیست آدلاندیردیغیمیز اینجهصنعت اثرلرینین هامیسی اونلارین اساسیندا یارانیر، جنابلار.
حاضیردا قبیرلر اوزرینه حک اولونان عکسلرین ان اوخشاری، ان دهشتلیسی جان وئرن، اؤلن بیر اینسانا داها چوخ اوخشایانی لوی دؤ برئزئنین آبیدهسیدیر. مونمارتر قبیرتستانلیغیندا بودئنین هئیکلینه باخاندا آدام حئیران قالیر، بؤیوک هئیکلدیر: قوتیئنین ده، مورژئنین ده هئیکللری گؤزلدیر. کئچن دفعه مورژئنین آبیدهسی اؤنونده اوجوز، توند ساری رنگلی بیر اکلیل واردی، گؤرهسن کیم گتیریبمیش؟ بلکه بورالاردا یاشایان، الدن دوشموش خیدمتچی قاریلاردان بیری اونو یاد ائدیب؟ بو گؤزل هئیکلی میلئ ایشلهییب. آما باخیمسیزلیقدان کورلانیر، چیرک ایچریسیندهدیر. گنجلییه ماهنیلار دئ، مورژئ!
من مونمارتر قبیریستانلیغینا گیردیم. غوصهیه غرق اولدوم، ائله بیر غوصهیه کی، عذاب وئرمیر، احوالی یاخشی اولاندا آدامدا بئله بیر فیکیر اویادیر:
"بورا پیس یئر دئییل، آما هله واختیم چاتماییب..."
پاییزین گلدیگینی، یارپاقلارین اؤلدویونو، گونشین ضعیفلهدیگینی، یورولدوغونو، سارالدیغینی خبر وئرن نم، ایلیق هاوا، تنهالیق حیسّین، اینسان اؤلومونون آبیدهسی اولان بو سوکوتا شاعیرانه بیر بویا چکیر.
من خیردا آددیملارلا قبیریستانلیق کوچهلرینده گزینیردیم. بورادا قونشولار قونشولوق ائتمیرلر، تک یاتیرلار، قزئت ده اوخومورلار. قبیرلرین اوزریندهکی یازیلاری اوخوماغا باشلادیم. دونیادا بوندان ماراقلی نه وار کی؟
هئچ واخت لابیش، یاخود مئیاق منی قبیر یازیلارینی اوخویارکن گولدویوم قدر گولدورمهییبلر. مرمر لؤوحهجیکلرین و خاچلارین اوزریندهکی بو یازیلار پول دؤ کوکون اثرلریندن ده مزهلیدیر. اؤلنلرین قوهوملاری بورادا اؤز غوصهلرینی، ایتیریلمیش آدام اوچون خوش آرزولارینی حک ائدیبلر، حتّی اؤلوب اونلارا قوووشماغی دا آرزولاییبلار. یالانچیلار!
بو قبیریستانلیغین ایری سرو آغاجلاری و قاراچؤهرهلرله دولو، یاددان چیخمیش، کؤهنه حیصهسیندن داها چوخ خوشوم گلیر. بورا کؤهنه اؤلولرین کؤهنه محلّهسیدیر، آز سونرا تزه محلّهیه چئوریلهجک؛ اینسان جسدلریندن شیره چکیب، بؤیوموش آغاجلار قیریلاجاق، یئرینده اوزری مرمر لؤوحهجیکلی یئنی قبیرلر سالیناجاق.
فیکریمی داغیتماق اوچون گزیندیگیم واخت آنلادیم کی، داریخاجاغام؛ گرک بالاجا رفیقهمین قبرینه باش چکم، اونا اؤز اعتیباریمی بیلدیرم. قبرین یانینا چاتاندا اورگیم بیر آز سیخیلیردی. منیم زاواللی سئوگیلیم، او ائله گؤزل، ائله مئهریبان، ائله آغ، ائله طراوتلی ایدی کی ... بس ایندی... قبیری آچساق گؤررسن کی...
دمیر چرچیوهیه سؤیکهنیب لاپ آستادان اونا اؤز دردیمی سؤیلهدیم، شوبهه یوخ کی، هئچ نه ائشیتمهدی. آرالانیب گئتمک ایستهینده قونشو قبرین اؤنونده دیز چؤکموش قارا پالتارلی، یاسا باتمیش بیر قادین گؤردوم. اونون ظریف شالینین آراسیندان گؤزل آغ صیفتی گؤرونوردو. قارا اؤرتویون آلتیندا ساریشین ساچلاری ظریف گونش شوعالاری کیمی ایشیق ساچیردی. من دایاندیم.
یقین بو قادینین دردی دؤزولمز ایدی. اوزونو اللریله اؤرتوب هئیکل کیمی دونوب قالمیشدی. گؤزلرینه چؤکموش قارانلیق اونو درد عالمین، خاطیرهلر دونیاسینا آپارمیشدی، ائله بیل اؤلموش عزیزینین دردیندن اؤزو ده اؤلموشدو. سونرا دویدوم کی، او آغلاماغا باشلاییر، چییینلری حزین-حزین سیلکلهنیردی.
اوّلجه آستادان آغلاییردی، سونرا بوینونو و چییینلرینی اسدیره-اسدیره اوجادان آغلادی. بیردن گؤزلرینی آچدی، گؤز یاشلارینین آراسیندان اورکک باخیشلارلا اطرافینا نظر سالدی، ائله بیل قورخولو بیر یوخودان آییلمیشدی. منیم اونا باخدیغیمی گؤروب آزاجیق اوتاندی، یئنیدن اوزونو اللریله اؤرتدو. هؤنکورتولری سوستلشدی، باشی یاواش-یاواش قبره طرف اَییلدی. آلنینی قبره سؤیکهدی، شالی عزیز قبرین آغ کونجلرینی اؤرتدو. او اینیلدهییردی. سونرا طاقتسیزلشدی، اوزونو قبره سؤیکهییب سوست قالدی، هوشونو ایتیردی.
من اونا طرف قاچدیم، اللرینی الیمه آلیب دؤیجهلهدیم، گؤز قاپاقلارینی اوفوردوم کی، آییلسین. عئینی زاماندا قبرین اوزریندهکی یازینی اوخویوردوم. یازی چوخ ساده ایدی: "بورادا دنیز پییادا قوشونو کاپیتانی لوی-تئودور کوررئل دفن ائدیلیب. تونکینده دوشمن طرفیندن اؤلدورولوب. اونا دوعا اوخویون".
مرحوم بیر نئچه آی اول اؤلوبموش. گؤزلریم یاشاردی، قادینی آییلتماق اوچون داها جیدی جهد گؤستردیم. مقصدیمه نایل اولدوم، او آییلدی. من برک هیجانلانمیشدیم، اؤزونوز بیلیرسینیز کی، پیس آدام دئییلم، اؤزوم ده جاوانام، هئچ قیرخ یاشیم یوخدور. اونون ایلک باخیشیندان آنلادیم کی، نزاکتلی قادیندیر، منه تشکّور ائدهجک. بئله ده اولدو. گؤزلری یئنیدن یاشلا دولدو، هیچقیرا هیچقیرا منه اؤز طالعییندن و ظابیطین تونکینده هلاک اولماسیندان دانیشدی. ائولندیکلری گوندن بیرجه ایل کئچیبمیش، اری اونو سئویب ائولهنیبمیش، قادین آتادان دا، آنادان دا یئتیم ایمیش، جئهیزی چوخ دئییلمیش.
من اونو اوووندوردوم، اورک-دیرک وئردیم، قولوندان توتوب آیاغا قالدیردیم. سونرا دئدیم: — بورادا قالمایین، گئدک.
او، میزیلدادی:
-گئتمهیه حالیم قالماییب.
- من سیزه کؤمک ائدرم.
- ساغ اولون، جناب، خئییرخاه آدامسینیز. سیز ده قبیر اوستونه
گلمیسینیز؟
- بلی خانیم.
- قادیندیر؟
- بلی، خانیم.
- آروادینیزدیر؟
- رفیقهمدیر
- آدام رفیقهسینی ده آروادی قدر سئوه بیلر، ائهتیراسین حودودو یوخدور.
- ائلهدیر، خانیم.
بیز بیرلیکده یولا دوشدوک، او منه سؤیکنمیشدی. من ده اونو ائله توتموشدوم کی، آز قالا آیاقلاری یئردن اوزولوردو. قبیریستانلیقدان چیخاندا ضعیف سسله دیللندی:
- قورخورام احوالیم پیسلشه.
- بلکه کافئلردن بیرینه گیرک، بیر شئی ایچمک ایستهییرسینیزمی؟
- بلی، جناب.
یاخینلیقدا گؤزومه بیر رئستوران دیدی، بئله رئستورانلاردا مرحوملارین دوستلاری مراسیملرین سونا چاتماسینی بایرام ائدیرلر. رئستورانا داخیل اولدوق. من اونا بیر استکان قاینار چای ایچیرتدیم، دئیهسن احوالی یاخشیلاشدی. دوداقلاریندا آزاجیق سئزیلن بیر تبسّوم اویاندی. سونرا منه اؤزو بارهده دانیشماغا باشلادی. دئییردی کی، حیاتدا تنها اولماق، گئجه ده، گوندوز ده ائوده تک قالماق داها هئچ کسه محرم اولماماق، مئهریبانلیق گؤرمهمک آداما عذاب وئریر، آدام غوصهدن بوغولور. صمیمی صؤحبته اوخشاییردی. او گؤزل دانیشیردی. من حئیران اولموشدوم. قادین چوخ گنج ایدی، ایییرمی یاشی آنجاق اولاردی. من اونو تعریفلهییب خوش سؤزلر دئدیم، راضیلیقلا تشکّور ائلهدی. واخت کئچیردی، تکلیف ائلهدیم کی، اونو فایتونلا ائولرینه آپاریم. راضی اولدو. فایتوندا لئله سیخ اوتورموشدوق کی، چییینلریمیز بیر-بیریندن آیریلمیردی، بدنلریمیزین حرارتی، پالتارلاریمیزدان سوزولوب قاریشیردی. دونیادا بوندان تاثیرلی نه وار کی!
فایتون ائوه چاتاندا او ضعیف سسله دئدی:
-پیللکهنی تک قالخماغا حالیم قالماییب، اؤزو ده دؤردونجو مرتبهده اولورام سیز منه چوخ یاخشیلیق ائلهمیسینیز، بلکه منزیلیمه قالخینجا منه کؤمک ائدهسینیز؟
-من تلهسیک راضیلاشدیم. او یاواش-یاواش قالخیردی، تؤوشویوردو. قاپینین قاباغینا چاتاندا منه دئدی:
- کئچین بیر آز اَیلشین، نفسیمی دریب سیزه تشکّور ائلهمک ایستهییرم.
لعنت شئیطانا، کئچدیم ایچری. اونون منزیلی یاخشی ایدی، بیر آز کاسیب گؤرونوردو، آما سلیقهسینه سؤز اولا بیلمزدی. بیز بالاجا بیر دیوانین اوستونده یاناشی اوتوردوق، او یئنه اؤز تنهالیغیندان دانیشماغا باشلادی. زنگ چالیب خیدمتچیسینی چاغیردی کی، منه ایچمک اوچون بیر شئی گتیرسین. خیدمتچی گؤرونمهدی. من حیس ائلهدیم کی، اونون خیدمتچیسی یالنیز سحرلر ائوده اولور، سئویندیم. بئله خیدمتچیلر آنجاق ائو-ائشیگی ییغیشدیریر، بازارلیق ائدیر، سونرا چیخیب گئدیرلر. او، شلیاپاسینی چیخارتدی. ماوی گؤزلرینی منه زیللهینده گؤردوم کی، او دوغرودان دا گؤزلدیر، اؤزو ده ائله یاخشی باخیردی کی، منده دهشتلی بیر آرزو اویاندی، اؤزومو آرزوما تسلیم ائتدیم. اونو قوللاریم آراسینا آلدیم، قفیلدن یومولموش گؤزلریندن اؤپمهیه باشلادیم ... اؤپدوم ... چوخ اؤپدوم ... او قدر اؤپدوم کی، گل گؤرهسن.
او موقاویمت گؤستریر، منی ایتلهمک ایستهییر و تئز-تئز دئییردی:
- قورتارین گؤرک... قورتارین... یاخشی، قورتارین.
گؤرهسن او نه دئمک ایستهییردی؟ بئله حاللاردا "قورتارماق" سؤزونون ان آزی ایکی معناسی اولور. اونو سوسدورماق اوچون گؤزلریندن ال چکیب دوداقلاریندان اؤپدوم، بئلهلیکله، "قورتارماق" سؤزونه اؤزوم ایستهدیگیم معنانی وئردیم. او چوخ موقاویمت گؤسترمهدی. تونکینده اؤلدورولموش کاپیتانین خاطیرهسینی تحقیر ائلهیندن سونرا بیر-بیریمیزه باخاندا اونون باخیشیندا یورغونلوق، عئینی زاماندا دؤزوم و مولاییملیک گؤردوم، ناراحاتلیغیم یوخا چیخدی. من ده عالیجناب، ایلتیفاتلی و مئهریبان اولماغا چالیشدیم. بیر ساعاتا یاخین صؤحبت ائلهیندن سونرا سوروشدوم:
- سیز هارادا ناهار ائدیرسینیز؟
- یاخینلیقداکی بالاجا بیر رئستوراندا.
- تک؟
- البتّه.
- بلکه منیمله ناهار ائدهسینیز؟
- هارادا؟
- بولوارداکی یاخشی رئستورانلارین بیرینده.
او، بیر آز تردّود ائلهدی. من ال چکمهدیم. آخیردا: — من یامان داریخیرام ... چوخ داریخیرام، دئیه اؤزونه حاق قازاندیریب گوذشته گئتدی. سونرا علاوه ائلهدی: -"گرک ائله دون گئیم کی، توند قارا اولماسین". او یاتاق اوتاغینا کئچدی. اوتاقدان چیخاندا گؤرکمی دییشمیشدی، ظریفلیگی گؤزه چارپیردی، بوز رنگلی ساده پالتار گئیمیشدی. بو پالتارلا هم قبیریستانلیقدا هم ده شهرده گؤرونمک اولاردی. ناهار یاخشی کئچدی. او شامپان ایچدی، قیزاردی، جانا گلدی، سونرا بیرلیکده اونون ائوینه قاییتدیق.
قبیرلر اوزرینده یارانمیش بو علاقه لوچ هفتهیه قدر داوام ائلهدی. آما هر شئی آدامی تنگه گتیریر، علی الخصوص، قادینلار. من سفره چیخماغیمی بهانه گتیریب اوندان آیریلدیم. عالیجنابلیقلا آیریلدیم. عوضینده منه چوخلو تشکّور ائلهدی. مندن وعده آلدی، آند ایچدیردی کی، قاییداندا اونون یانینا گلهجگم؛ دئیهسن دوغرودان دا منه بیر آز مئهر سالمیشدی. باشقا قادینلارلا عشقبازلیق ائلهدیم، آز قالا بیر آی، قبریستانلیقدا دوچار اولدوغوم محبتین سببکارینی گؤرمهدیم، گؤرمک هوسینه دوشمهدیم ده. آما اونو اونوتموردوم... اونون فیکری غریبه بیر سیرّ، پسیخولوژی پروبلئم، جاوابسیز بیر تاپماجا کیمی منی مشغول ائدیردی. گونلرین بیرینده، بیلمیرم ندنسه فیکیرلشدیم کی، مونمارتر قبیریستانلیغینا گئتسم اونو گؤررم. گئتدیم. قبیریستانلیقدا چوخ گزیندیم، اؤز اؤلولری ایله علاقهلری هله تامام کسمهمیش بیر نئچه آدامدان باشقا هئچ کسه راست گلمهدیم. تونکینده اؤلدورولموش کاپیتانین قبری اوزرینده نه آغلایان واردی، نه چیچک دستهسی، نه ده اکلیل گؤرونوردو. اولولرین بو بؤیوک شهرینین باشقا بیر محلّهسینه گئدیب چیخدیم، قفیلدن گؤردوم کی، ایرهلیدهکی سکی ایله آغیر یاسا باتمیش جوت آدام گلیر: بیر کیشی، بیر قادین. آمان آللاه! اونلار یاخینلاشاندا من قادینی تانیدیم. بو همن قادین ایدی!
او منی گؤردو، قیزاردی، یاخیندان کئچنده آزاجیق توخوندوم، او ایسه منه آستا بیر ایشاره ائلهدی، گؤزوجو بیر گؤز ووردو. معناسی تخمینن بئله ایدی: "منی تانیمایین" ،عئینی زاماندا ایکینجی بیر معنا دا دویولوردو: "یئنه بیزه گلین، عزیزیم".
کیشی گؤرکملی آداما اوخشاییردی. شوخ قامتی واردی. فخری لئگیونون ظابیطی ایدی، اللی یاشی اولاردی. قادین اونا سؤیکنمیشدی،عئینیله قبریستانلیقدان چیخارکن منه سؤیکندیگی کیمی. گئدیردیم، آما عاغلیم باشیمدان چیخمیشدی، اؤزوم-اؤزومدن نهلر گؤردویومو، بو قبیریستانلیق اووچوسونون هانسی نسله منسوب اولدوغونو سوروشوردوم. گؤرهسن، عادی بیر قیزدیمی، یوخسا، آروادینین یاخود معشوقهسینین مئهریبانلیغیندان محروم اولموش غمگین کیشیلری قبیرلر اوزرینده اوولاماغا عادت ائلهمیش بیر فاحیشهدیر؟ گؤرهسن او تکدیر؟یوخسا بئلهلری چوخدور؟ بلکه بو دا بیر پئشهدیر؟ بلکه مشهور سکیلرده گزن قادینلارین قبیریستانلیقلاردا گزنلری ده وار؟ قبیربازلار! بلکه قبیر اوستونده یادا سالینان ائهتیراس قیغیلجیملاریندان ایستیفاده ائتمک فیکری، بو درین فلسفه تک اونون عاغلینا گلیب؟ فیکیرلشیرم کی، گؤرهسن همین گون او کیمین دول قادینی ساییلیرمیش؟
کؤچورن: عباس ائلچین