ائلچین ELÇİN

تورک دیلی و ادبیاتی

غربی آوروپا دیللرینده توركیزملر

+0 بگندیم

غربی آوروپا دیللرینده توركیزملر 

    یازان : ووقار زیفر اوغلو 

  «اوغوز» موستقیل آراشدیرماچیلار قروپو ایداره هئیتی نین صدری،  فلسفه دوكتورو 

          توركولوگییا اوزون مودت قارشیسینا قویولان سددلری آشاراق، نهایت كی، آدینی اؤز اوزرینه گؤتوردویو اولو بیر ائتنوسون تاریخ و ادبیاتی نین قارانلیق صحیفه لرینه قووولموش شانلی ایرثینی اؤیرنمك ایستیقامتینده جیدی نتیجه لر الده ائتمكده دیر. اساسن 20-جی عصردن پوپولیارلاشان  «بشریتین ان مدنی و شانلی ایرثینی هیند-آوروپالیلار یاراتدیلار» شوعاری ایله اوتوروب-دوران «عالیملر» طرفیندن اورتایا آتیلمیش پارادوكسلارلا زنگین بیر افسانه، نهایت كی، بیر چوخ توركولوق ضیالیلارین گؤستردیكلری چابا ایله گئرچك صیفتینی آچماغا باشلادی. اولژاس سولئیمانوو دئمیشكن، «بوددا آیاغینا تاپینان بوددالیلار تك، هیند-آوروپا چكمه سی نین دار قلیبینه سیتاییش ائدن چكمه چیلر بیزه حقیقتی سؤیله یه بیلمز، بو حقیقتی بیز اؤزوموز یادا سالمالی ییق».  بؤیوك بیر مدنی ائپوخانین یارادیجیسی اولان توركلره او درجه ده حقارت ائدیلیردی كی، اونلاردا حتّی بیر یازی و الیفبانین اولمادیغی بئله موزاكیره پرئدمئتینه چئوریلمیشدی. «توركلر كؤچری دیر، مالداردیر، اونلارین مدنی ایرثی اولا بیلمز، یالنیز اوتوراق ائتنوسلار مدنیت یارادا بیلرلر» كیمی جیلیز و هئچ نه یه اساسلانمایان آرقومئنتلرله، هیند-آوروپاچیلار، اصلینده اورتادا اولان زنگین مدنیته صاحیب چیخماق آرزوسو ایله آلیشیب-یانیردیلار. آز قالا هر قبیر داشینی و تاریخی -آرخئولوژی تاپینتینی اؤز آدلارینا چیخارماق هوهسینده اولان بو «عالیملر» تاریخی عدالت پرینسیپی دئییلن آنلاییشی اؤزلرینه یاخین بوراخماق باره ده بئله دوشونموردولر.  حالبوكی، توركلر هم اوتوراق، هم ده كؤچری اولموشلار. سون اون ایللرین آرخئولوژی قازانتیلاری ثوبوت ائتدی كی، اورال، غربی سیبیرین مئشه-چؤل حیصه سیندن ایرتیش و ایشیم چایلارینا قدر اولان اراضیلر، همچنین، مركزی و اورتا آسیا، قارا دنیز، خزر دنیزی اطرافی، آذربایجان، آنادولو و ایران یایلاسینی  احاطه ائدن اؤن آسیا ایله بیرگه نهنگ بیر آرئالدا نئولیت و ائنئولیت دؤورونون تجسسومو اولان قودرتلی و واحید مدنی - تاریخی ائپوخا مؤوجود اولوب. و بو ائپوخانین یارادیجیلاری دا محض توركلر اولموشلار. حربی قودرتی و مدنیتی ایله قونشو ائتنوسلاری اؤز تاثیری آلتینا سالا بیلن توركلر اونلارین مدنیتینه هر وجه له تاثیر ائدیردیلر. محض بو جور تورك اؤز دیلی واسیطه سی ایله دونیا لینقویستیكاسینا اؤز تؤهفه لرینی وئردی. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

تورك دونیاسیندا الیفبا و یازی دیلی بیرلیگی

+0 بگندیم
تورك دونیاسیندا الیفبا  و یازی دیلی بیرلیگی 

    پروفسور  یوسوف گدیكلی 

   

      بوگون تورك دونیاسی نین اؤنونده مؤوجود اولان فورصت لر، بیر تورك بیرلیگی نین ووجودا گلمه سی اوچون ان اویغون فورصت لردیر. چونكو ایندییه دك تورك دونیاسی میللی بیرلیك حیسسی یؤنوندن هیچ بو قدر بیر و برابر اولمامیشدی. تاریخین بیزه سوندوغو بو فورصتی  ان یاخشی شكیلده دگرلندیرمك زورونداییق، یوخسا یارین چوخ گئج اولابیلر. 

      بللی دیر كی بو بیرلیك سیاسی بیر بیرلیك (ان آزیندان ایندیلیك) اولمایاجاقدیر. آنجاق سیاسی و ایداری بیرلیك خاریجینده هر تورلو بیرلیك اوچون ماددی و معنوی شرط لر حاضیردیر. بو قونودا ایلك یاپیلماسی گركن شئی، ایقتیصادی و كولتورل ایلیشكیلری گلیشدیرمك و ایش بیرلیگی ساحه لری میدانا گتیرمكدیر. ایقتیصادی و كولتورل ایش بیرلیگی ایلری ده سیاسی-عسكری ایش بیرلیگینه دؤنوشه بیله جك، بلكی ده كونفئدراتیف بیر سیاسی یاپی اولوشاجاقدیر. دونیانین چوخ كیچیلدیگی گونوموزده بو اولمایاجاق بیر ایش دئییلدیر. ایقتیصادی-كولتورل و حتا گلجكده آوروپا توپلولوغو تیپی ایقتیصادی-سیاسی بیرلیكلر موطلقن تشككول ائده جكدیر. بوتون بونلارین اولابیلمه سی اؤنجه لیكله مثلن فیكیر پیلانیندا اولغونلاشماسی ایله مومكوندور. چونكو فیكیر (توری) اولمادان حركت اولماز. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu

آچار سؤزلر : تورک,

مینیاتور صنعتیمیزین تاریخیندن

+0 بگندیم

مینیاتور صنعتیمیزین تاریخیندن 

     مینیاتور صنعتی خالقیمیزین چوخ عصرلیك اینجه صنعت تاریخی نین ماراقلی صحیفه لریندن بیریدیر. اورتا عصر آذربایجان رسساملاری و خالق صنعتكارلاری بدیعی مدنیتیمیزین قدیم لیگینی، چوخ جهتلی لیگینی و اؤزونه مخصوصلوغونو ثوبوت ائدن یوزلرله معمارلیق، تصویر و دئكوراتیو صنعت اثری یارادیب.  

            مینیاتور صنعتی طبیعتی اعتیباریله بیر كیتاب ایللوستراسییاسی كیمی كلاسسیك شرق پوئزییاسی نین بیلاواسیطه تاثیری آلتیندا تشككول تاپیب. هله 13. عصرین اوللرینده مینیاتور رسسام عبدول مؤمین محمد ال-خویین  " ورقا و گولشا "  اثرینه (الیازماسینا) مینیاتورلر چكیب. حاضیردا ایستانبولدا، توپقاپی موزه سینده ساخلانیلان بو اثرلرین اوسلوبو، بدیعی صنعتكارلیق خوصوصیتلری مینیاتورلرین ایلكین اولمادیغینی، موعین بیر عنعنه یه اساسلاندیغینی و مینیاتور صنعتی نین داها اول مؤوجود اولدوغونو گؤستریب.  " ورقا و گولشا " یا چكیلن مینیاتورلر یالنیز آذربایجاندا دئییل، یاخین و اورتا شرقده بو صنعتین ان قدیم نومونه لریندن ساییلیر. 



آردینی اوخو/ Ardını oxu