شبیه

عبدالرحیم بیگ حقوئردی‌یئو

کؤچورن: عباس ائلچین

 " ائی داد شیمر الیندن 

  فریاد شیمر الیندن! 

  کؤپک گؤتوردو قاچدی 

  بیر جاد شیمر الیندن " . 

  محرم آیی‌نین یگیرمیسی و یا یگیرمی ایکیسی ایدی، خیالیمدان چیخیب.  اوخوجولارین دا احوالینا تفاووت ائله‌مز… ناهاردان سونرا چیخیب اؤزومو یئله وئریردیم. خسته‌خانانین یانیندان بیر شخص چیخدی. اوزو ساریقلی، قولتوقلاریندا ایکی چلیک، قارغا کیمی هوپپانا-هوپپانا منه طرف گلیردی. یاخینلاشاندا آغایی فوضولأذاکیرینی تانیدیم کی، قاباق منیمله آشنا ایدی  و نئچه دفعه  سیاحتده بیزیم اوچون اؤز سئگاهلاری ایله، شورلاری ایله، خوصوصن، بایاتی-قاجارلاری ایله لذتی-روحانی وئریبدیر. 

  - آغا، اولماسین آزار، بو نه حالتدیر سیزده گؤرورم؟ 

  جاواب وئریب دئدی: 

  - آیاق اوستونده دورا بیلمیرم. کئیفیتیم اوزوندور. منی اؤز منزیلینه آپار، اورادا صؤحبت ائدریک.  آغانی فایتونا میندیریب گتیردیم ائوه، دئدیم ساماوار حاضیر ائتسینلر.  اؤزوموز کئچدیک اوتاغا. آغا بویوردو کی، ساماوار یاخشی شئیدیر، آما مومکون اولسا ایدی بیر آز باشقا بوغاز ایسلادان وئریدین، بد اولمازدی. عرض ائتدیم کی،  بی‌تداروکم، اینشاللاه گلن دفعه  دوزه‌لر. آغا پاپیروس چیخاردیب، یاندیریب، ایکی یانیقلی قوللاب ووراندان سونرا بیر آه چکیب دئدی: 

  - ائویم ییخیلدی. بو ایل مداخیلدن دوشدوم، یاخشی قازانجیم اولاجاق ایدی، آللاه وئرمه‌دی. یقین مصلحت بئله ایمیش! 

  دئدیم: 

  - بونلار هامیسی اؤتوشر، اینسانا جان‌ساغلیغی لازیمدیر. یاخین اَیلش، صؤحبتینی باشلا! 

  آغا اؤزونو یاخینا وئریب بیر اؤسکوردو، سونرا باشلادی حئکایتی: 

  - عرض اولسون سیزین خیدمتی-شریفینیزه، بو ایل بیزیم اردبیل شولوق اولماغینا  بیناأن واختیندا اؤزومو بورایا یئتیره بیلمه‌دیم. اؤزونوزه معلومدور کی، من  ده همیشه محرم آیینا بیر آی قالمیش قافقاز مملکتینه گلیرم و واختیندا، اوخومالی مسجیدلری موعین ائدیرم. اونا گؤره ده آللاه مؤمین  قارداشلارا برکت وئرسین، ایلده بئش-اون شاهی قول‌بئچه‌لریمه چؤرک پولو آپاریرام. بو ایل محرم آیینا آنجاق اون گون قالمیش بادکوبه‌یه وارید اولدوم. تکیه‌لری بیر-بیر گزیب، گؤردوم هر یئرده مرثیه‌خوان توتولوب. گئتدیم گنجه‌یه، اولمادی. ایسته‌دیم ایروانا، ناخچیوانا طرف گئدیم، مصلحت گؤرمه دیلر؛ دئدیلر:  " گئدرسن موللا ماحمود چاکرله شاهتاختیلی اوغلو او قدر وورارلار کی، بیر بئله ده شیشرسن " . چوخ فیکیر ائدندن سونرا دئدیم: یئنه دججالاباد یاخشیدیر. اورانین  اهلی هم مؤمیندیرلر، هم مرثیه خوانا احتیرام ائدیرلر. گلدیم چیخدیم دججالابادا. مسجیدلره گئتدیم، مرثیه خوان حاضیر، تکیه‌لره گئتدیم، همچنین.  آختاریب بیزیم موللا نبی‌قولونو تاپدیم کی، چوخدان دججالاباددا موقیمدیر.  اردبیلده آروادی ایله دالاشیب، دؤرد اوشاغی ایله قویوب گلیب. دججالاباددا ایکی  آرواد آلیب. بیری ایرانلی، او بیری همین یئرلی. یاخشی اوغلاندیر، آللاه اؤز پناهیندا  ساخلاسین دججالاباددا عملگی-مووتادان حساب اولونور.   چوخ دانیشدیقدان سونرا نبی‌قولو مصلحت گؤردو کی، اونونلا بیرلشیب دججالابادین مئیدانیندا شبیه چیخارداق. باخدیم گؤردوم کی، بو دا بد دئییل. اون اوچ گون شبیه چیخارتساق، آزیندان آلتی-یئددی یوز مانات اله گتیرمک  اولار. من ده راضی اولدوم. 

  موللا نبی‌قولو مکتب اوشاقلاریندان بیر دسته دوزلتدی. باشلادیق شبیهی: 

   " وفاتی-سکینه " ،  " طیفلینا-موسلیم " ،  " ریجعتی-اوسَرا "  و سایر موصیبتلردن گتیریردیک. ییغیلان جمعیتی گؤرسیدینیز، تعجوب ائدردینیز کی، پول گؤیدن یاغیش کیمی یاغیردی. بو مینواللا محرمین دوققوزونو باشا وئردیک.  اونونجو گونو شبیهی شهرین اطرافیندا، بیر بؤیوک کندین یاخینلیغیندا چیخارماغا باشلادیق کی، کند اهالیسی ده فیض یاب اولسون. او قدر جاماعات ییغیشمیشدی کی، ایگنه آتسایدین یئره دوشمزدی. موللا  نبی قولویا دئدیم کی، بو دفعه  سن جبراییل شبیهی اولاجاقسان. بیر اوجا آغاجین باش بوداغینا بیر یئشیگی کندیرله مؤحکم باغلاییب موللا نبی‌قولونو اَیلشدیردیم یئشیگین ایچینده و تاپشیردیم کی، ایمام شبیهینی  شهادته یئتیرنده آغاجین باشیندان اوجا سسله  " قوتیله حوسئین "  دئییب قیشقیرارسان. اؤزوم ده بیر ساری قویون دریسیندن تیکیلمیش کورکو ترسینه گئییب  بیر دامین ایچینده گیزلنمیشدیم کی،  " ایمامی "  شهادته یئتیرندن سونرا گلیم  مئیدانا. 

  شبیه باشلاندی. اگر دئسم قییامت برپا اولموشدو، اینانین.‌نینکی جاماعات، یئرلر، گؤیلر، آغاجلار… هامیسی، دئیه بیلرم، سس-سسه وئریب نوایه گلمیشدیلر… دامین ایچیندن باخیرام، گؤزلریمدن یاش سئل کیمی آخیر. شوهدا  بیر-بیر گلیب شهید اولدولار. آخیر نؤوبت یئتیشدی ایمام حوسئین شبیهینه. بو شبیه الینده قیلینج مئیدانا گیرنده جاماعاتا بیر ولوله دوشدو کی، دیل نقل ائتمکدن عاجیزدیر.  " ایمام "  شبیهی شهادت یئتنده قولاغیمی وئردیم نبی‌قولویا طرف. دئدیم: ایندی  " قوتیله حوسئین "  سسی اورادان گلنده جاماعاتین یاریسی بیهوش اولوب اؤزوندن گئده‌جک.  بیر ده ائشیتدیم بیر شئی توپ کیمی پارتلادی، جاماعات بیر-بیرینه قاریشدی. قورخوب باشیمی دامدان بیر آز ائشییه چیخارتدیم کی، گؤروم نه احوالاتدیر. گؤردوم یئشیگین ایپی قیریلیب. موللا نبی‌قولونو یئشیکله برابر آغاجدان اوچوب؛ دوشوب قاسیم اوتاغی‌نین اوستونه. اوتاق ازیلیب، موللا نبی‌قولو  " وای  اؤلدوم "  دئییب زاریییر. جاماعات موللا نبی‌قولونو بیر ائوه آپاردیلار. بیر ده ائشیتدیم: بیر آغ‌ساققال کیشی قیشقیریر:  " آتانا لعنت، آی ایمام تعزیه‌سینه شولوقلوق  سالان! "  

  جاماعات ساکیت اولدو. هر کس چکیلدی اؤز یئرینه. نؤوبت منه یئتیشدی کی، دامدان چیخیب دؤرد ال-آیاغیمین اوستونده مئیدانا گلیم. داملا مئیدانین آراسی بیر اللی قدم اولاردی. دامدان، اَینیمده ترس کورک، حئیوان صیفتینده چیخان کیمی کندین بیر سورو ایتلری تؤکولوب اوستومه باشلادیلار منی دارتیشدیرماغا. آخیر نئچه نفر الی‌اغاجلی گلیب منی ایتلرین آغزیندان قورتاردیلار و هارایا گلینجه ایتلر منی بو گؤردوگونوز حالته سالدیلار. او  واختدان خسته‌خانادا یاتیرام. آلدیغیم پوللارین چوخوسو خرج اولوب. ایندی آللاه بیلیر، نه واخت ساغالیب وطنه قاییداجاغام. 

  آغا سؤزونو قورتاردی. قولاق آسیب دئدیم: 

  - تورک مثلی دیر:  " دوست یولوندا چووغون اولار، قار اولار " . نه عئیبی وار، ایمام یولودور؛ ایمام اؤزو فریادینا یئتر. 

  آغا  " آللاها پناه "  - دئییب چای ایچمگه باشلادی.