+0 بگندیم
آخیسقا تورکلرینین لطیفه‌لری
کؤچورن: عباس ائلچین
آخیسقا تورکلرینین ان بؤیوک خوشبختلیگی اوندادیر کی، طالعیین آجیلاری اونلارین گولوشونو و حیات عشقینی اریده بیلمه‌میشدیر. خالقی‌‌نین فاجیعه‌سینی اؤز فاجیعه‌سی کیمی دویان هر بیر تورکون دردینه درمان، روحونا تپر مودریک خالق گولوشو، دوزلو شاکالار، یئرئننوک(yerennük) اولموشدور. خالق گوله-گوله هئچ ده اؤز دردینی اونوتمامیشدیر. خئیر! - گولوش میلّی روحو، خالق روحونو سینماغا، قیریلماغا قویمامیش، دوشمنلره جاواب اولموشدور. خالق اؤز گولوشو ایله سانکی بؤیوک اوغلو عؤمر فایق نئعمانزاده‌‌نین دئدیکلرینی بیر داها سؤیله میشدیر: «خئیر، عزیزیم، خئیر! ایشیق دایره‌‌میز سؤنمه‌یه مایل اولسا دا، آرخایین اولونوز، سؤنمه‌یه‌جکدیر. بلکه گئتدیکجه بؤیویه‌جک، او قدر بؤیویه‌جک کی، تا بابالاریمیزین کئچمه‌مه‌لری اوچون چکیلن چین سدّینی ده کئچه‌جکدیر» (عؤ. ف. نئعمانزاده. اثرلری. باکی، 1983، س. 95).
تورکلرین میفولوژی اثرلری، افسانه، داستان، مانی، تورکولری ایله برابر، نصرالدین، قایا عمی، بئچ، کودیان حاقیندا چوخلو مزه‌‌لی روایتلری ده وار. اونلاردان بعضیلیرینی سیزه تقدیم ائدیریک.
1. نصرالدینین طلبه‌لیگی
کئچمیشده بیر موللا اولییئر، اؤزی ده چوخ عاقیلمیشدور. اونون بیر کوچی(قوچو) اولییئر. موللا هر گون کوچی کسیب اوچ دفعه چوربا بیشورییئر، طلبه‌لریینن یییئر. سورا اونون گموکلرینی(سوموکلرینی) ییغیب دوعا اوخییئر، کوچ دیریلییئر.
بیر گون موللا نئریسه گئدییئر. طلبه‌لرینه ده تاپشیرییئر کی، کوچی کسمییاسیز. سیز اوخویاماسیز. کوچ نادان اولور.
آنجاک موللانین طلبه‌سی نصرالدینن طلبه‌لره دییئر کی، کوچی کسیب یییاخ، بن اوخومای بیلییئریم. گموکلری ییغیب اوکوروم، کوچ دیریلور. موللا نه بیلاجاخ کی، بیز کوچی یئدوخ.
کوچی کسیب یییئرلر. سورا گموکلری ییغییئرلر. آما دوز ییغمییئرلر. نصرالدینن اوخویئر، کوچ آیاغا کاخییئر، آنجاخ نادان اولییئر.
موللا میسفیرلوخدان گلیب گؤرویئر کی، کوچ ناداندور. جاماهات دا باخیب گولییئر. بیلییئر کی، بو، نصرالدینین ایشیدور. دییئر کی، بن دئمه میشدیممی کی، کوچا بؤگون دگمه‌یین! سنی گؤروم بو کوچ کیمی ائللره گولونجی اولاسین.
موللانین کارغیشی نصرالدینی توتییئر. او گوندن نصرالدینین بوتون سؤزلری ائللره گولونجیدور.
2. ایکی ارینگن
ایکی تنه ارینگن (تنبل) اولییئر ده، بونلار اوزومون آلتیندا یاتییئرلر ده. اوزوم سالخومی ساللانور آغیزلدارینا دییر. آما اریندوکلریندن یئمییئرلر. بیری دییئر کی، اولان، ائی واخ، بنی واخ، بیر آدام اولسا دا، بانا بیر گیله اوزوم وئرسه دا یئسم.
او بیری لاپ ارینگن دییئر کی، اولان، بنیم یئریمه ده دئ کی، وئرسینلر.
3. باجاناقلار
یئددی باجاناق یول گئدییئرمیش. بیری دییئر کی، اولان، بیر آدام اولئیدی دا، کونوشایدیخ.
4. کوسین ائنیشده
آجلیخ دؤوری تویدا ائشیته‌‌نین جادی (چؤرک نؤوو) پایینی یییئرلر. گووگییه ائنیشتگی گؤتورنده آیاغینی ائشیگه دیرییئر، دییئر کی، جادیگی کی کیم یئدی، گلینین ده یانینا او گیرسین، بن گیرمم.
5. اوفور داغی
بیری میسفیرلوخدا سیجاخ چوربایی یییئر، آغزینی یاخییئر (یاندیریر). یاندیغیندان باشینی دیک گؤیه قالدیرور، آما اوتاندیغوندان اوفوره بیلمییئر. تاوانا باخییئر ده ائو صاحیبیندن سوروشییئر:
- دادا-دادا-دادا، بو کوشاتلاری (تیرلری) نئردن گتیردوز؟
او صاحیبی عاریف آدام ایمیش ده، دییئر:
- اوفور داغیندان گتیردوخ، دادامجان.
6. ائنیشته‌لوخ
بیری ائنیشتالوغا گئدییئر، بونا یئمایا خینگال گتیرویئرلر. خینگال اوفاخ (خیردا) اولییئر، ائنیشته فیکیرلشییئر کی، شیمدی بیر-بیر یئسم، آغیزدا بیر شئی یوخ. باشلییئر ایکی-ایکی، اوچ-اوچ یئمایا. قایناتاسی دییئر:
- ائنیشته‌جان، سیزده توربه‌یه اؤلویی قاچ-قاچ قویییئرلر؟
ائنیشته مسله‌نی دویوب دییئر کی، اؤلوسونه باخییئر، اگر بؤیوک ایسه بیر-بیر، اوفاخ ایسه ایکی-ایکی، اوچ-اوچ ده قویماخ اولییئر.
7. مورتَز دده و کؤشلی
ساعاتلیدا م.ف.آخوندوو آدینا کولخوزدا اورتا مکتب موعلیمی ایشله‌ین محمد دورسونوو سؤیله‌ییر:
- بیر دفعه ماشیندا اوت گتیرنده ماشینا آتاش آلیشدی، اوت یانمایا باشلادی، بیزیمسه خبریمیز یوخدور. آرخادان " ژیقولی " گلییئر، چاتاممییئرلر کی، دئسینلر اوت یانییئر. او گلییئر، بیز یول وئرمیروخ، قاچییئروخ. بیر توور " ژیقولی " ایره‌لیله‌دی و ساخلادی. بیزه ایشمار ائتدی کی، اوت یانییئر. بیز چیخدوخ کی، ماشین اوستی توتونه قاتلانموش، یانییئر. سورن ده زئدیبانلی اوغلاندور، عادی کؤشه‌لیدور. بیر توور اوتون آتاشینی سؤندیردوخ. ماشین آلوولانا-آلوولانا گوموش کانالا گلدوخ چاتدوخ. سو سپدوخ، سؤندیردوخ. بو خبر مورتز دده‌یه (مشهور ائل شاعیری آرزنئلی مورتز تورن اوغلو) اولاشدی، آلدی گؤرک، مورتز دده ناسیل وصف ائتدی بونی:
زئدیبان قارییه‌‌لی (کؤولو) تمَلین اوغلی،
بسمله‌سیز دؤشکدن چیخان کؤشه‌لی،
اونونچون گلمییئر ایشلرین توغری،
سول آیاغین شالوارا تاخان کؤشه‌لی.
ناسیل ائداخ کؤتولرین متحینی،
بیلیروم آصلینی، تانری ذاتینی،
سن کی یاکدین محمدین اوتونی،
قومشی اوجاغینی ییخان کؤشه‌لی.
او کی بنزییئرسین آغاجلارین زورتونا،
جانیم قوربان اولسون ییگیتلرین قارتینا،
یوز مانات خرجلاتدین ماشین بورتونا،
پارایا دا پانچو تاخان کؤشه‌لی.
سیز کیمی جَهیللر ماشین قدرین بیلمز،
دؤوران سوروب اصلا صفا دا قیلماز،
زحمت چکر، زحمت حاقین آلاماز،
حؤکمت ماشینین یاخان کؤشه‌لی.
اوستا مورتزدی سؤزلرینی قاندوران،
تاپولمادی ماشینایی سؤندورن،
اود سالیبان ماشینایی یاخدیران
ایدارادان دا یوزی‌آغ چیخان کؤشه‌لی.
قایناق:
