ائرمنیلرین " باش كسیب قان تؤكن ایگیدلری " هم ده كیشیلر اوچون ائهتیراسلی گؤزلچه یه چئوریله رك فاحیشه لیك خیدمتی گؤسترمكله ده تاریخ یازیبلار.

ائرمنیلرین ماوی قهرمانلاری

 میللی قهرمانلارسیز یاشاماق فنا مسئله دی. بؤیوك و یا كیچیكلیگیندن، یاشادیغی تاریخدن و كئچدیگی دؤنملردن آسیلی اولمایاراق هر ائتنوسون، حتی ان كیچیك خالقلارین بئله، اؤز قهرمانلاری اولور. 

   اونلار كوتله یه یول گؤسترن، اینسانلاری اورجاه اولدوقلاری بلالاردان قورتاران كسلردیر كی، سونرادان اینسانلار دا همین آداملاری میلتین یادداشینا حك ائدیر، عصرلردن عصرلره كئچیریرلر. 

  بؤیوك خالقلارین بؤیوك قهرمانلاری اولور، چونكی بؤیوك ظفرلر قازانیر، بؤیوك حیسسلرله یاشاییر، بؤیوك بلالارا سینه گریر، ائتنوسو بؤیوك فلاكتلردن قورتاریرلار. 

  بونون دا اساس شرطی خالقین تاریخی نین گئرچك اولماسیدی. وای او گونه كی، تاریخ اویدورما، حادیثه لر قوراما، یادداش چیی اولا. 

    اوندا بئله میلتین میللی قهرمانلاری دا ساختا، یالانچی و بیر آز آراشدیراندا بی آبیرچی چیخیرلار. 

  اصلینده، ائرمنیلر  " بیز دونیانین ان یازیق، فاجیعه لر یاشامیش میلتلریندن بیری ییك "  دئینده حاقلیدیرلار. 

    چونكی بئله میللی، تاریخی قهرمانلاری اولان خالق گئرچكدن ده، تأسوف و آجییا لاییقدیر. 

  تاریخچی دئییلم، آما ائرمنیلرین تاریخینده كی  ان مشهور قهرمانلارین بیر نئچه سی نین كیملیگینی آراشدیردیم. 

  بللی اولدو كی... 

  فقط، تلسمه یك و بو اینسانلارین،  " ائرمن خالقی نین میللی قهرمانلاری " نین كیملیگینه بیرلیكده باخاق.. 

    ساپیق " سرگدان "   

     ائرمنیلرین ان مشهور تاریخی شخصیتلریندن بیری قارئگین نژدئدیر (Qaregin Njde).

  1886-جی ایلین فئورالین 2-ده ایروان قوبئرنییاسیندا آنادان اولوب 1955-جی ایلین دئكابرین 21-ده روسییانین ولادیمیر شهرینده كی  حبسخانادا اؤلن آدامی ائرمنیلر میللی قهرمان،  " سونیك خیلاصكاری "  و ایلا آخیر ساییرلار. 

  حالبولی، مشهدی ایباد دئمیشكن،  " بو دا سونرادان قلپ چیخدی... "  

  قورتار كندینده دوغولان آراكئل تئرهاروتیونیان  سانكت-پئتئربورق اونیوئرسیتئتی نین حوقوق فاكولته سینه داخیل اولدوغو ایلدن سونرا تورك اولوسونا نیفرت ائتمه یه باشلاییر. 

  همین نیفرت اونو ایرانا، توركییه ایله سرحدین یاخینلیغیندا سالماسدا داشناكلارین یاراتدیغی حربی مكتبه آپاریر. 

  اورادا روس ظابیطی كنیاژئوسكیدن حرب علمینی اؤیرنندن سونرا بولقاریستانین پایتاختی سوفییادا دمیتری نیكولوو آدینا حربی مكتبه داخیل اولور، اورانی بیتیره رك بولقار اوردوسونون پودپوروچیكی چینینی آلیر و ائله همین ایل داشناكلارین یاراتدیقلاری قییامچی دسته یه قوشولور. 

  موراد آلاوئردیانین دسته سینده توركلره قارشی ووروشماغا باشلایان آراكئل اولور قارئگین نژدئ، یعنی  " سرگدان قارئگین " . 

  بو آدامین عمللری بللی: اون مینلرله عوثمانلی و آذربایجانلی توركون قتله یئتیریلمه سینده بیرباشا گوناهكار، زنگه زور و یئلیزه وئتپول قزالاریندا گوناهسیز آذربایجانلیلاری قیران  " سرگدان "  سونرادان ائرمنیلرین داها بیر  " میللی قهرمانی " نا دؤنن آندرانیك اوزانیانین كوماندیری اولموشدو. 

  قارئگین نژدئنین حیاتی و گؤردویو ایشلردن گئنیش بحث  ائتمك ایستمم. ساده جه، اونو یازیم كی،  " سرگدان "  سومویونون ایلیگینه دك تورك دوشمنی، یوزلرله اوشاق و قادینی شخصن گولله له میش غدار، حتی مانیاك بیر اینسان ایدی. اؤزونو تورك سایان كس، بئله موردارین گورونا توپورمگی عادی ایش بیلمه لی. بونو ائرمنیلر ده اعتیراف ائدیر، غورورلانیرلار. 

  آما ائله همین ائرمنیلر قارئگین نژدئنین حیاتی نین ایندییه دك  " قارانلیق و موبهم "  ساخلانان یؤنلریندن بحث ائتمیرلر. 

  حالبوكی  " سرگردان " ین كیم اولدوغونو ایلك دفعه  روس بولشئویك اینقیلابی نین  " آتا " لاریندان بیری، بولشئویك اوردوسونون قوروجوسو لئو (لئیبا) داویدوویچ برونشتئین -  " تروتسكی "  لقبییله دونیانین تانیدیغی آدام بحث ائتمیشدی. 

       " گئجه عذابلارینی "  سئون گؤزلچه قارئگین 

     1913-جو ایلین نویابرین 15-ده نژدئنین كوماندیری اولدوغو دسته ایله بولقاریستاندا محرملی آدلی تورك كندینه هوجوم ائده رك یوزلرله گوناهسیز اینسانی عذابلا، وحشیلیكله قطعله یئتیرمه سیندن و بو  " شجاعتینه گؤره بولقاریستانلا یونانیستانین حربی اوردئنلرینی آلماسیندان سونرا لئو تروتسكی بولقار سوسیال-دئموكراتلارینا عنوانلادیغی مكتوبوندا یازیردی:  " ... یولداش نژدئنین عمللرینی دویدوم و اونونلا بلكه ده فخر ائتمك اولاردی. هر حالدا او، ایمپئریالیستلره قارشی پیس ووروشمور. لاكین یولداشلار بیلدیریرلر كی، دؤیوشدن سونرا یولداش نژدئ ایكی تورك گنجینی اؤلدورمه مگی امر ائدیب، اونلاری مووققتی قرارگاه ائتدیگی كندلی داخماسینا آپاریب. منه چاتان معلوماتلارا گؤره، یولداش نژدئ همین آخشام او تورك گنجلردن اونو  " سئومه لرینی "  طلب ائدیب، اؤزو قادین پالتاری گئییب و سحره دك  " تجاووزه "  معروض قالیب. سحر آچیلاندا ایسه همین توركلری گوللله ییب. بو حادیثه  بی آبیرچیلیقدیر و اومید ائدیرم كی، گركلی نتیجه لر چیخاریلاجاق " . 

     چاغداش دیلله دئسك، ائرمنیلرین  " ان سرت، عزملی، غدار میللی قهرمان " لاریندان بیری كیمی وصف ائده رك حئیران قالدیقلاری قارئگین نژدئ  پاسسیو هوموسئكسوال، ایچینده قادین یاشادان بیر  " كیشیجیك "  اولوب. 

  اونون یاورلری همیشه هوندوربوی، نژدئنین اؤزو دئمیشكن،  " سویوشیرین و گؤزل "  اولوردولار. 

  1919-1920-جی ایللرده آذربایجان كندلرینه دیوان توتان دیگر جللاد پوقوس تئر-داوتیانین سونرادان دسته كوماندیری اولموش یئگیشئ آوازیان  " سرگدان "  قارئگی نین سابیق یاورلریندن ایدی. 

  تئر-داوتیان 1921-جی ایلده  " داغلیق ائرمنیستان رئسپوبلیكاسی " نی یاراتمیش نژدئنین  " باش ناظیری سمون وراسیانا عنوانلادیغی مكتوبوندا یازیردی:  " ... نژدئنین موردارلیغینی كیم بیلمیر كی؟! تاتئو كیلسه سینده اوتورا بیلرسینیز، گوروسدا 32 تاتار كندینی یاندیریب كول ائتمگینیزله غورورلانا بیلرسینیز. آما من بیلیرم نژدئنین كیم اولدوغونو. او، من یاوری اولاندا دفعه لرله  " گل، بو گئجه سنین گؤزلچن اولاجاغام، منه عذاب وئر، اینجیت منی، سئو منی "  دئیردی. یازیقلار اولسون سیزه كی، باشینیزدا ظاهیری كیشی، ایچی ایسه كوچه فاحیشه سی اولان آدام دورور " . 

  نژدئ 1937-جی ایلده ائرمنی اینقیلابی فئدئراسییاسی-داشناكسیون ایله علاقه لری كسنده، داشناكلاری  " خالق دوشمنی، چاققاللار "  آدلاندیریب  " سئقاكرئون "  آدلی ایفراط میلتچی تشكیلات یاراداندا مشهور داشناك مانوچار سویكاسیان دئمیشدی:  " گؤر ائرمنی میلتی نه گونه قالیب كی، هفته ده ایكی-اوچ دفعه  اؤزونو ایكی-اوچ كیشییه زورلادان، ان اخلاقسیز عمللردن حظ آلان یاری قادین-یاری كیشی نژدئ بیزه جسارت و كیشیلیك درسی كئچیر " . 

  1946-جی ایلده ایروان حبسخاناسیندا ساخلاناندا دا او، گئجه لر  " فاحیشه " یه دؤنمه سی ایله آد چیخارمیشدی. 

  سابیق س س ری دؤولت تهلوكه سیزلیك ناظیرلیگی نین (مقب) آرخیولرینده نژدئ نین ایستینطاق ماتئریاللاری ساخلانیردی و همین سندلر بو  " قهرمان " این آشكار هوموسئكسوالیست اولدوغونو تصدیقله ییر. 

     ظریف مادئموازئل درو 

      تورك اولوسونون قانینی ایچمه یه حاضیر اولموش مخلوقلاردان بیری، مینلرله آذربایجانلی نین قتلینده گوناهكار اولان دیگر ظریف  " قهرمان "  ائرمنی گئنئرالی درودور. 

  1883-جو ایلین مایین 1-ده ایغدیردا آنادان اولموش دراستامات مارتیروسوویچ كانایان اوشاقلیق ایللرینده آغیر پسیخی تراوما كئچیرمیشدی. 

  ائرمنی تاریخچیلری بو فاكتی هر بیر وجهله گیزلتمه یه چالیشیرلار، لاكین بللی كی، دراستامات 6 یاشیندا اولاندا آتاسی اونو زورلاییب. 

  سونرالار ایروانداكی روس گیمنازییاسیندا اوخودوغو دؤورده ایسه ایكی موعلیم طرفیندن دفعه لرله جینسی تجاووزه معروض قالدیغینی اعتیراف ائدن دراستامات كانایان ایللر اؤتندن سونرا اؤزو پاسسیو هوموسئكسوالیسته دؤنموشدو. 

  1918-جی ایلده توركلرله آذربایجانلیلارا قارشی باشاپاران دؤیوشوندن اول آرتیق  " درو "  لقبییله تانینان كانایان دئمیشدی:  " موحاریبه نین بیر پیس جهتی وار كی، گؤزل كیشیلر و یاراشیقلی اوغلانلاری اؤلدورمه لی اولورسان " . 

  او، عؤمرونون سون ایللرینده یاشادیغی بئیروتدا دا یئنی یئتمه اوغلانلارلا عشقدن وجده گلیر، بونو گیزلتمیردی ده. 

    مادئموازئل آندرانیك 

      توركییه نین ترابزون ویلایتی نین اوزقاراسی آداملاری وار و اونلارین آراسیندا آندرانیك اوزانیان خوصوصی یئر توتور. 144 ایل اول قاراحیصاردا دوغولان بو آدام حربچی اولوب، آروادی و اوغلو اؤلندن سونرا ایسه توركییه یه قارشی تئررورا  باشلاییب. 

  1891-جی ایلده  " هنچاكیان "  پارتییاسینا قوشولان اوزانیان ایستانبولداكی  " لودوس "  مئیخاناسیندا ایچیب ایكی یونان گنجله سحره دك سئویشدیگی اوچون پارتییادان قووولموشدو. 

  او بی آبیرچی اولایدان سونرا  " هنچاكان " لار، ینی پارتییا عوضولری اوزانیانی  " مادئموازئل آندرانیك "  آدلاندیرمیشدیلار. 

  1907-جی ایلده داشناكسوتیونا عوضو اولان اوزانیان بورادا دا سویومامیشدیلار. داشناكلار 1908-جی ایلین یاییندا اوزانیانین ایچیب قادین پالتاریندا مئیخانادا اویناماسینی، سونرا دا اوراداكی ائرمنیلره  " آهه، ایچیم یانیر - منی سؤندورن تاپیلارمی؟! "  دئمه سینی ایكراهلا خاطیرلاییردیلار. 

  ایستانبول داشناكلاری نین لیدئرلریندن اولان ماسیس تووژیان ایسه دئییردی:  " بئله سی نین اوزونه توپورمك بئله، ایستمیرم. آندرانیك اوزانیان چوخ اخلاقسیز، سورتوك بیر اینساندی. اوشاقبازلیغینی، كیشیلرله یاتاغا گیریب  " ائهتیراسلی قادین "  اولماق ایسته دیگینی گیزلتمه ین دییوثدور او " ! 

  لاكین 1914-جو ایللده تووژیان معمالی شكیلده قتله یئتیریلیر و اوزانیان یئنیدن داشناكسوتیون سیرالاریندا برپا اولونور. 

     سئروبلا آندرانیكین سئوگی ماجراسی 

      آندرانیكین  " پاشا "  آدلاندیریلماسی نین دا ماراقلی تاریخچه سی وار. 

  بیر چوخ تاریخچیلرین ایدیعالاری نین تام عكسینه اولاراق، بو هوموسئكسوال مخلوق هئچ زامان عوثمانلی توركییه سینده ظابیط اولماییب. 

  1895-جی ایلده قارسدان سامسونا یوللاناراق آخبور سئروب آدلی ائرمنینین قییامچی دسته سینه قوشولان و ائله ایلك گئجه ده سئروبون چادیریندا  " كوماندیر " له یاتان آندرانیكین عشق ماجراسی فاش اولماسین دئیه 4 نفر گولله لنمیشدی. 

  اونلار سئروبلا آندرانیكین گئجه عیش-عیشرتینی گؤرموش موحافیظچی لردی. 

  1900-جو ایلده كورد آغا بشارئ خلیل ائرمنی سئروبو تله یه سالیب باشینی كسیر. عوثمانلی توركییه سی نین سولطانی عبدالحمید ده بو عمله گؤره خلیل آغایا اوردئن وئریر. 

   " سئوگیلیسی " نین اؤلدورولدویونو ائشیدن آندرانیكین اوچ گون-اوچ گئجه آغلادیغی دئییلیر و بو باره ده ائرمنیلرین خوصوصی  " داستان " لاری دا وار. 

      سئروبون اؤلدورولمه سیندن 8 آی سونرا آندرانیك باشی نین دسته سی ایله خلیل آغانین كندینه گیریر. كورد آغانی و اونون 17 موحافیظچی سی نین اؤلدورولدویو همین دؤیوشده آندرانیك كورد خلیل آغانین اوردئنینی اؤزو ایله آپاریر. بئله لیكله آندرانیك، اؤز همجینسی، داها دوغروسو سئوگیلیسی سئروبون قیصاسینی آلیر.  

  محض بو اولایدان سونرا ائرمنیلر آندرانیكه  " پاشا "  دئمه یه باشلاییرلار. 

  اونون ظابیط روتبه سی ایسه 1912-جی ایلده بالكان موحاریبه لرینده توركلره قارشی ووروشماسی ایله باغلیدیر كی، بو ساواشلاردا بولقاریستان چاری اوزانیانا پولكوونیك روتبه سی وئریر. 

  1915-جی ایلده ایسه او، توركلره قارشی دیلمان (سلماس) ساواشیندا خوصوصی، اعلی حدده وحشیلیك گؤستردیگینه گؤره چار روسییاسی نین ایلتیفاتینی گؤرموشدو. روسییا چاری ایكی نیكولایین فرمانی ایله آندرانیكه گئورگی خاچی و گئنئرال روتبه سی وئریلمیشدی. 

  ساغ قولاغینی تورك سلیمین كسدیگی ائرمنی آندرانیك باره ده ائرمنیلرین  " موبهم "  ساخلادیقلاری حقیقتلردن بیری ده اونون آمریكاداكی سون ایللری باره سینده كی  بیر پارا سندلردیر. 

  1927-جی ایلده فرئسنو شهرینده اؤلن آندرانیكین عؤمرونون سون گونلرینه دك هر گئجه یاتاركن قادین تومانی گئیمه سی باره ده اونون قوللوقچولاریندان بیری، رئپسیمئ یانوسیان آدلی قادینین خاطیره لری وار. 

  و نه قدر  " گؤزله نیلمز "  اولسا دا، آندرانیك اوزانیان پاسسیو هوموسئكسوالیست، یعنی اؤزو كیمی  " ماوی " لرله جینسی علاقه لر زامانی  " قادین "  اولماغی سئون آدام ایدی. 

  اوسته لیك، قوجا یاشلاریندا او، 14 دفعه  زؤهروی خسته لیكلردن موعالیجه آلمیشدی. 

       " آغلایین، ائی ائرمنیلر! "  

      .... ائرمنیلرین  " میلتین آتاسی "  و تاریخلری نین ان بؤیوك سالنامه چیسی حساب ائتدیكلری آلبان خورئناسلی مووسئس  " ائرمنیستانین تاریخی "  كیتابینی بو سؤزلرله بیتیریردی: 

 " آغلاییرام سنی، ائرمنی اؤلكه سی. چونكی چارین، كئشیشین، موعلیمین و مودریكین یوخدو. سنین دونیان ناقیض لشیب، اخلاقسیزلیغین اخلاق اولوب، بیسوادلیق ساواد و بیلیك ایستكلرینی اوستله ییب، یالان حقیقته چئوریلیب.  

  سنی آغلاییرام، ائرمنی كیلسه سی - گؤزللیگینی، عاغلینی، جسور رهبرینی و اونون یوللارینی گئدنلری ایتیریبسن. آرتیق یاشیل چمنده اوتلایان عاغیللی سورونو، جاناوارلاردان قورونموش قویونلاری گؤرمورم. ائرمنیلر آدلانان، بو سورو داغ-داشلارا سپله نیب، چیركینلیگی صافلیق، چیركابی پاكلیق كیمی قبول ائدیر " . 

  بئله  " قهرمان " لاری اولان خالق آغلامالیدی. آما نه یازیق كی، ائرمنیلر عصرلر اول اونلارین باره سینده دئییلنلری هله ده درك ائتمه ییبلر. 

  قایناق: میللی آز / یازان:حسن آغاجان 

كؤچورن‌ : عباس ائلچین