+0 بگندیم
" دیندیریر عصر بیزی... "
آنار
كئچن عصرین ایبتیداسیندا میرزه علی اكبر صابیر یازیردی:
دیندیریر عصر بیزی، دینمه‌ییریز،
آچیلان توپلارا دیكسینمه‌ییریز.
اجنبی سئیره بالونلارلا چیخیر،
بیز هله آفتوموبیل مینمه‌ییریز...
بو میصراعلارین یازیلدیغی گونلردن یوز ایل كئچیب. باكی دونیادا ان چوخ اجنبی آوتوموبیللر اولان شهرلردندیر ایندی. هاوا بالونلاری چوخدان سیرادان چیخیب، اوچاقلارا گلینجه میلّی آئروكومپانییامیز " AZAL " این طیاره‌لری دونیانین دؤرد طرفینه اوچور.
آما تاریخین اؤز قانونلاری وار،تئخنیكی اینكیشاف چوخ واخت معنوی تكامولـله اوست-اوسته دوشمور.
بو شهرده چوخدور، گؤرورم علم اوخویانلار،
اونلار نه تاپیبلار؟
دیوانه‌دیلر مالینی بو یولدا قویانلار،
گویا كی،یاتیبلار
چوبان چولوق اوغلو بَی ایله باهم اولوبدور،
هامونو بینمز
گاهی شاها بیر طعنه وورار،گاهی وزیره
باخ،باخ،سنی تاری!
صابیر بلكه تصوور بئله ائتمزدی كی، اونون كئچن عصرده ایستئهزایلا، كیناییله، ریشخندله یازدیغی بو سؤزلر بو عصرده حیاتیمیزین آجی گئرچكلیگینه دؤنه‌جك.
وكیل: حقسیزه حقلی دئییب، بیر چوخ گوناها باتمیشام،
شاعیر: بولبوله،عشقه،گوله دایر یالان فیرلاتمیشام
قزئتچی: من جریده‌م دولماق اوچون مطلبی اوزاتمیشام
- سؤزلرینی هاچان دئییبلر، او واختمی، بو گونمو؟
بس بو آشاغیداكی سؤزلر كیمه عاییددیر - صابیرین موعاصیرلرینه می، بیزیم چاغداشلاریمیزامی؟
اینتئللیگئنتیك، بو كی بؤهتان دئییل،
توركی دانیشماق بیزه شایان دئییل،
تورك دیلی قابیلی-عیرفان دئییل،
بیز بونا قایل اولان اینسانلاریق
آی بركللاه، نه گؤزل جانلاریق!
تورك قزئتی وئرسه ده عقله ضیّا
من اونو آلمام الیمه موطلقا
چونكی موسلمانجا قونوشماق بانا
عئیبدیر. اؤز عئیبیمیزی آنلاریق!
آی بركاللاه، نه گؤزل جانلاریق
صابیرین جهالتی، نادانلیغی، عواملیغی گؤرمه‌یه گؤزو یوخ ایدی، آما یالانچی ضیالیلیغین، یاریمچیق ساوادلیلیغین، قینیندان چیخیب قینینی بینمه‌ین " اینتیللیگئنتلرین " ده باریشماز دوشمنی ایدی. یئرینده دئییردی كی،
منم، منم دئینلرین اینانما چوخ دا قؤولونه
گركلی گونده اونلارین قیچینداكی فراری گؤر!
بو اینتئلیكتلرین سؤزون گتیرمه هئچ آرالیغا
اولاری گؤرمك ایسته سن، شرابی گؤر، قوماری گؤر!
پالیتقادیر هر ایشلری، آلیشلاری، وئریشلری،
اولاردا بیر عمل فقط قورو بوش ایفتیخاری گؤر!
تئلئویزییا ائكرانلاریندان،مطبوعات صحیفه لریندن هئچ كسی ایناندیرمایان شیت تبلیغات آخین-آخین آخدیقجا یئنه صابیره رحمت اوخویوروق:
وضع ائتدیگین ایناندی، سن آما اینانمادین!
روشوت حارامدیر، دئدین، آلدین، اوتانمادین!
آذربایجانین قدیم اولسا دا او زامانلار كیچیك ایالت شهرینده صابون بیشیره‌رك كولفتینی دولاندیران صابیر ایرانین، توركییه‌نین، روسییانین، عومومن بوتون دونیانین پروبلئملریندن پئشكار سییاستچی قدر، درین موتفكّیر كیمی باش آچیر، اؤلكه‌سینی شخصی جیفتلیگی كیمی گؤرن، " من شاهی-قوی شؤوكتم، ایران اؤزوموندور، ایران اؤزومون، رئی، طبریستان اؤزوموندور " -دئین ممدعلینی ایفشا ائدیر، " عوثمانلیلار آلدانمایین، آللاهی سئورسیز، ایرانلی كیمی یانمایین، آللاهی سئورسیز " دئیه آنادولو توركلرینه خبردارلیق ائدیردی.
دیندار موسلمان اولان صابیر قارشیسینا چیخان حاقسیزلیقلاری، هر ظولمه دؤزن جانلاری و داش قلبلی اینسانلاری گؤردوكده تانری‌نین اؤزونه بئله عوصیان ائدیردی:
داش قلبلی اینسانلاری نئیلردین، ایلاهی؟!
بیزده بو سویوق قانلاری نئیلردین، ایلاهی؟!
آرتدیقجا حیاسیزلیق اولور ائل موتحمّیل،
هر ظولمه دؤزن جانلاری نئیلردین، ایلاهی؟!
غئیرتلی دانوسبازلاریمیز ایش باجاریركان
تنبل دلی شئیطانلاری نئیلردین، ایلاهی؟!
تاجیرلریمیز سونیالارا بند اولاجاقمیش،
بدبخت توكزبانلاری نئیلردین، ایلاهی؟!
صابیر تورك دونیاسینی بوتؤولوكده گؤره بیلن،وحدتده درك ائدن، اونون داخیلینده كی چكیشمه‌لری تاریخی آردیجیللیقلا قلمه آلان ایلك شاعیرلردندیر:
تورانلیلاریق، عادییی-شوغلو-شرفیز بیز!
اؤز قؤوموموزون باشینا انگل‌كلفیز بیز،
الیؤوم اوروسلاشماق ایله ذی‌شریفیز بیز
اؤز دینیمیزین باشینا انگل‌كلفیز بیز،
احسن بیزه! هم تیرزنیز، هم هدفیز بیز.
اؤز قؤوموموزون باشینا انگل‌كلفیز بیز،
بو قانلی قارداش قیرغینلاریندان شاعیرین چیخاردیغی نتیجه ابدی دوستور كیمی دقیق و دوروستدور:
اول قدر قیریب بیر-بیریمیزدن كی، یورولدوق،
قیردیقجا یورولدوق و یورولدوقجا قیریلدیق.
صابیرین بؤیوك دوستو عباس صحت " وطنی سئومه‌ین اینسان اولماز، اولسا اول شخصده ویجدان اولماز " دئییردی. گئرچكدن ده وطنی سئومه‌ین اینسانی، ایللاه دا وطنینه بیگانه شاعیری تصوور ائتمك چتیندیر. آما سئوگی‌نین ده چئشیدلری وار. شاعیر وار كی، اؤلكه‌سی‌نین داغلارینی، باغلارینی، شرفلی كئچمیشینی، ایشیقلی گله‌جگینی وصف ائدیر. شاعیر ده وار كی،
ائی دربه در گزیب اورگی قان اولان چوجوق،
ائی ائهتیشامی-میلتی تالان اولان چوچوق.
- دئییر.
ستّارخانی ترننوم ائدن صابیر یئنه ده صحتین تعبیرییجه " ایران مشروطه‌سینه بیر اوردودان زییاده خیدمت گؤسترمیشدیر " .
صابیر حاقیندا چوخ یازیلیب، آما منجه اونون صیرف ادبی شوجاعتینی ان گؤزل سجییّه‌لندیرن یئنه ده عباس صحتدیر. " هوپ‌هوپ‌نامه‌نی " توپلاییب گله‌جك نسیللره چاتدیرماقدا دا صحتین خیدمتی میثیل سیزدیر. صحت یازیردی:
" صابیر...كؤهنه شئعیرله یئنی شئعیرلر آراسیندا بیر عصرلیك قدر اوچوروم یاراتدی كی، بیر داها گئری دؤنوب ده بو اوچورومو آتلانماغا كیمسه ده جورأت و جسارت قالمادی "
ائی آلنین آی، اوزون گونش، ائی قاشلارین كمان
جئیران گؤزون، قاریشقا خطین، كاكیلین ایلان-
تیپلی عنعنه وی شرق پوئتیك تشبئه‌لرینی تكرار ائدیب شئعیرینی
" قاه،قاه!غریبه گولمه‌لی‌سن خانیمان خراب! "
- سؤزلرییله بیتیرن صابیر ائپیقونچو شئعیر عنعنه‌سینه اؤلدوروجو ضربه ائندیرمیشدی.
صابیر بؤیوك فوضولینی سئومه‌یه بیلمزدی، اؤزونون ده فوضولی‌یانه لیریك غزللری آز دئییل. آما فوضولی‌نین ان اینجه غزللرینی ساتیریك مقصدلرله ایستیفاده ائدن شاعیر، چوخ سونرالار دبه دوشموش پوست‌مودئرنیست اینكارچیلیغینی اینكارچیلیق نامینه یوخ، كونكرئت بدیعی واسیطه كیمی ایستیفاده ائدیردی.
" اؤز وطنی اؤزونه زیندان كسیلن شاعیر " :
اشهددو بیللاهی علی‌العظیم،
صاحیبی-ایمانم، آ شیروانلیلار.
یوخ یئنی بیر دینه یقینیم منیم،
كؤهنه موسلمانام، آ شیروانلیلار
- دئسه ده، مؤمینلرین گؤزونده " دین‌و ایمانی دانیب، یولدان آزیبدیر، بابیدیر " - دامغاسییلا یاشادی و اونا گؤره ده قلبی‌نین ان درین گوشه لریندن گلن آجی بیر فریادلا:
هاردا موسلمان گؤرورم قورخورام
- دئدی.
او دؤورده، او موحیطده، او شراییطده بئله سؤزلری دیله گتیرمك نه بؤیوك جسارت طلب ائدیردی! آما آخی صابیر حیاتداكی قیسمتینی ده بیلیردی، وظیفه‌سینی، میسسییاسینی دا دقیق درك ائدیردی.
شاعیرم چونكی وظیفه م بودور اشار یازیم -
دئیه رك اونو دا قئید ائدیردی كی،
نئجه من دؤردده بیرین یازماغا ائیمن دئییلم.
قورخور اون دؤردده بیرین یازماغا هم اهلی-قلم.
دوشونن، اؤز دییشمز عقیده‌سینه صادیق قالان، كولك هانسی سمته اسسه او سمته دؤنمه‌ین بوتون بؤیوك صنعتكارلار كیمی صابیرین ده قلبی‌نین ان بؤیوك دردی - آنلاماق دردی ایدی.او،یاشادیغی موحیطین طلبلرینی قبول ائده‌رك " گؤرمه‌مه‌یه، دینمه‌مه‌یه، ائشیتمه‌مه‌یه، گولمه‌مه‌یه " راضی اولوردو - آما قانمایا، آنلامایا بیلمیردی.
من بئله عصراری قانا بیلمیرم
قانماز اولوب دا دولانا بیلمیرم
دئرلر اوتان، هئچ كسه بیر سؤز دئمه،
حق سؤزو دئركن اوتانا بیلمیرم
دئرلر اوسان، هرزه و هدیان دئمه،-
گوج گتیریر درد، اوسانا بیلمیرم!.
مسله بوندادیر. درد گوج گتیرنده نئجه اوساناسان؟ آما
ائیله بیلیردیم كی، دخی صوبح اولوب،
مورغو سحر تك بیر آغیز بانلادیم.
سنگ شیكست ائیله‌دی بال و پریم،
بانلاماغین حاصیلینی آنلادیم.
صوبح اولدوغون دوشونوب اؤتن قوشون قانادلارینی داشلاییب شیكست ائدیرلر و او، " بانلامیغین حاصیلینی آنلاییر " ، " بانلامارام، بانلامارام بیر داها " - دئییب علاوه ائدیر:
بانلاماماقدیر سیزه عهدیم منیم
سؤیلمیرم: آنلامارام بیر داها.
آنلاماق - اینسانا تانری طرفیندن وئریلن ائله بیر نعمت و ائله بیر اذیتدیر كی،- اونو هئچ بیر تضییقله، هئچ بیر تعقیبله، یوخاریدان یا آشاغیدان ائدیلن هئچ بیر هوجوملا یاساقلاماق اولمور. آنلاماماق اوچون یالنیز بیرجه چیخیش یولو وار:
دئرلر، آ قانماز، دئ ییخیل، اؤل، قوتار!
هه، بالام، دوغروسو، آی داداش، من دخی
مصلحت اوندان او یانا بیلمیرم!
آما عؤمرونو مشقّتلر ایچینده یاشامیش صابیر اؤلومون ده نازینی چكمه لی اولدو :
ایسترم اؤلمگی من، لئیك قاچیر مندن اجل،
گؤر نه بدبختم، اجلدن ده گرك ناز چكم.
اؤلوم‌قاباغی آجیدان آجی اعتیرافلار:
عاریضی غملر الیندن اورگیم شیشمیش ایدی
ظن ائدیردیم ائده جكدیر اونا چاره جیگریم
بختی منحوسیمه باخ، من بو تمنّادا ایكن
باشلادی شیشمه یه ایندی اوزو قاره جیگریم...
منه بد كئچدی شهری شیرواندا
مرضیم شیدّت ائتدی هر یاندا.
بیر طرفدن توررومی جیگریم،
بیر طرفدن اوركده كی كدریم.
دوزدور، اوركده كی كدرییله، غملر اوزوندن شیشمیش ورملی جیگری‌نین اذیتلرییله برابر صابیر اؤز گله‌جگی‌نین بؤیوك حقیقتینی ده بیلیردی، ادبی و ابدی طالعیینی ده بیلیردی، اؤلومسوزلوك حددینده یئرینی ده ...
دؤیسه ده جانیمی مینلرجه ملامت لپه سی،
زؤورقی-هیمّتیم اولكی تمنّادا دورار.
سئیلی-تن اویله تموووجله آلیب دؤورو بریم،
بنزرم بیر قوجامان داغا كی، دریادا دورار.
نه غم اوغراتسا دا بیر گون منی ایفنایه زمان،
من گئدرسمسه، مرامیم یئنه دونیادا دورار.
" هوپ‌هوپ‌نامه " دكی بوتون شئعیرلر منه عزیزدیر، دوغمادیر، اورگیمدن خبر وئریر، آما بونلارین آراسیندا ائله میصراعلار وار كی، ان چتین آنلاریمدا دادیما چاتیر، منه تسلّی وئریر، آغریلاریمی اووودور. سانكی صابیر بو سؤزلرله بوتون زامانلارین بدخاهلارینی، دلدوزلارینی، پاخیللارینی، بؤهتانچیلارینی همیشه لیك و بیردفه‌لیك دامغالاییب:
بیر بؤلوك بوش‌بوغازیق، هئیوره لیك عادتیمیز،
دولودور لعنت ایله، غئیبت ایله صؤحبتیمیز.
اوخوماقدان پاییمیز یوخ، یازیدان قیسمتیمیز،
بو عواملیقلا بئله هر سؤزو تفسیر ائدریك،
مومكون اولدوقجا موسلمانلاری تكفیر ائدریك.
هر سؤزه چولغاشاریق، هر بیر ایشی قوردالاریق،
هاردا بیر نور گؤررسك، اونا قارشی اولاریق،
بعضینه دیش قیجیدیب، بعضینه قویروق بولاریق،
بیزه هر كس چؤرك آتسا اونو تقدیر ائدریك!
دانیشیب-سؤیلشریك هر نئجه عونوان اولسون،
ایفتیرا، لغو، عبث، هرزه‌وو هدیان اولسون
قوی بیزیم دین ائویمیز اولسا دا ویران اولسون،
گوج وئریب ذیكره، جینان قصرینی تعمیر ائدریك.
مؤمینیك، كئفلنریك آرزویی-جنّت ایله،
اوخوموشلار آدینی یاد ائدریك لعنت ایله،
دوشمنیك علم ایله، اینصاف ایله، حرّیت ایله.
بیز بو افسانه لری جهل ایله تنفیر ائدریك،
مومكون اولدوقجا موسلمانلاری تكفیر ائدریك.
آللاه سنه مین رحمت ائلسین، صابیر!
كؤچورن: عباس ائلچین
قایناق:
