آذربایجاندا كاریكاتور صنعتی 

      آذربایجاندا كاریكاتورون یارانماسی و یئنی بیر ژانر كیمی ترققی تاپماسی، بیلاواسیطه  " موللا نصرالدین"  ژورنالی نین آدی ایله باغلیدیر. آذربایجان خالقی نین ایجتیماعی و مدنی شعوورونون اینكیشافیندا موهوم رول اوینامیش بو ژورنالی جلیل محمدقولوزاده نین دئدیگی كیمی، حیاتین اؤزو یاراتمیشدیر.20. عصر آذربایجان ساتیریك مطبوعاتی نین نوفوذو و تاثیر دایره سی اولدوقجا گئنیش اولموشدور. او، بیر طرفدن آوروپا و روس ساتیریك مطبوعاتی ایله قارشیلیقلی علاقه  شراییطینده اینكیشاف ائده رك كامیللشمیش، دیگر طرفدن ایسه یاخین شرق، اورتا آسیا، وولقا بویو، كریم، داغیستان خالقلاری نین ساتیریك مطبوعاتی نین یارانیب اینكیشاف ائتمه سینه موثبت تاثیر گؤسترمیش، ایران ساتیریك مطبوعاتی نین و ساتیریك قرافیكاسی نین اینكیشافیندا فؤوق العلده رول اوینامیشدیر. محض  "موللا نصرالدین"  ژورنالی نین تاثیری آلتیندا آذربایجاندا  " بهلول "  (1907)،  " زنبور "  (1909-1910)،  " میرات "  (1910)،  " آن "  (1910-1911)،  " كل نیت " (1912- 1913)،  " لك-لك "  (1914)،  " طوطی "  (1914-1917)،  " مزه لی "  (1914-1915)،  " بابای-امیر "  (1915-1916)، تارتان-پارتان (1918)،  " شئیپور "  (1918-1919)،  " زنبور "  (1919)،  " مشعل "  (1919-1920) كیمی آذربایجان دیلینده نشر اولونان ساتیریك ژورناللارلا یاناشی بو دؤور باكیدا روس دیلینده  " جیگیت "  (1907-1918)،  " وای-وای "  (1908)،  " باكینسكوئ قورئ "  (1908-1909)،  " بیچ "  (1909-1915)،  " آدسكایا پوچتا’1 (1909-1910)،  " باكینسكیئ سترئلی "  (1910)،  " بارابان "  (1912-1913) كیمی ساتیریك ژورناللار دا درج اولونوردو.

    1920-جی ایله قدر آذربایجاندا درج اولونان ساتیریك ژورناللاردا موختلیف میلتلردن اولان رسساملار فعالیت گؤسترمیشلر. او.شمئرلینق، ای.روتتئر، ع.عظیمزاده، ب.ر.تئلینقاتور، ی.و.چمنزمینلی، خ.موسایئو، و.گیلادزئ، ا.ایبراهیمزاده، آ.قرینیئوسكیی، ر.گیرش، ی.هامبئرق، ج.جبیبیوو، بها سید، م.گئراسیموو، ائ.كارقانووا، ر.شیكارئو، پ.سفینئس و باشقالاری نین محصولدار فعالیتی آذربایجاندا بؤیوك كاریكاتور اوردوسونون اولماسیندان خبر وئریردی. 

    100 ایلدن آرتیق تاریخی اولان آذربایجان ساتیریك مطبوعاتی نین یارانماسی ایله فورمالاشمیش و اینكیشاف ائتمیش ساتیریك قرافیكا صنعتینی تدقیق ائتمك، بو ساحه ده چالیشان رسساملاریمیزین، كاریكاتور اوستالاری نین یارادیجیلیغینی اؤیرنمك و تانیتماق بیزیم قارشیمیزدا دوران اساس وظیفه لردن بیریدیر. 

   اینكیشافی بویو زنگین عنعنه لر الده ائتمیش و گؤركملی صنعتكارلاریمیزین یارادیجیلیغیندا موهوم یئر توتموش كاریكاتور بو گون موستقیل ژانر كیمی تدقیق اولونمالی، كاریكاتور ژانری نین كئچدیگی تاریخی یول و مرحله لر ایشیقلاندیریلمالی، بو ساحه ده مؤوجود اولان تاریخی-بدیعی عنعنه لر موعینلشدیریله رك، اونلارین موعاصیر دؤوروموزده داوام ائتدیریلمه سی تامین اولونمالیدیر. 

  آذربایجان كاریكاتورونون كئچدیگی تاریخی یولدا قازاندیقلاریمیز و ایتیردیكلریمیز حاقیندا دانیشاركن دئمه لی ییك كی، بو ساحه نین ایشیقلاندیریلماسی ایستیقامتینده گؤروله سی ایشلریمیز هله چوخدور. 

  تأسوفله دئمك لازیمدیر كی، بو گون غورورلا دانیشدیغیمیز بیر عصرلیك كاریكاتور تاریخیمیز حاقیندا، بو ژانرین اؤلكه میزده اینكیشاف مرحله لرینی ایشیقلاندیرا بیلن هر هانسی بیر تدقیقات ایشی و یا بو ساحه نی اهاطه ائده بیلن ادبیات چوخ آز میقداردادیر. 

  حتّی سووئت دؤورونده بئله بو ساحه نی تام اهاطه ائده بیله جك هر هانسی بیر جیدی ادبیات چاپ اولونمامیشدیر. 

20. عصرین بیرینجی یاریسیندا كاریكاتور ژانرینا موراجیعت ائدن رسساملارین آزلیغی، بعضیلری طرفیندن كاریكاتورون  " یونگول " ، غئیری-جیدی ژانر كیمی قبول اولونماسی تدقیقاتچیلاری بو پروبلئمدن یان كئچمه یه سؤوق ائتمیشدیر. بو و دیگر سببلردن موختلیف دؤورلرده بیر سیرا مؤلیفلر طرفیندن ساتیریك قرافیكایا حصر اولونموش تدقیقاتلاردا و یا علمی اثرلرده كاریكاتور ژانری ائپیزودیك خاراكتئر كسب ائتمیشدیر. 

  مرحوم صنعت شوناسلاریمیز عادیل قازییئوین، مورسل نجفووون، پاشا حاجییئوین عظیم عظیمزاده و نجفقولو ایسماییلوو حاقیندا حاضیرلادیقلاری بیر نئچه كیتاب ایستیثنا اولماقلا آذربایجان كاریكاتور تاریخینی تام ایشیقلاندیرا بیلن، بو ساحه ده چالیشان چوخ سایلی كاریكاتور اوستالاری حاقیندا گئنیش معلومات وئره بیله جك هر هانسی بیر نشر تاپماق چوخ چتیندیر. دئمك اولار كی، مومكون دئییل. بو سببدن اوخوجولاریمیز بیر چوخ رسساملاریمیزین یاراتدیقلاری چوخ سایلی كاریكاتورلارلا تانیش اولماق ایمكانیندان محروم اولموشلار. بو گون سیراوی اوخوجو او.شمئرلینق، ای.روتتئر، ع.عظیمزاده ان یاخشی حالدا ایسه خ.موسایئو، ا.بئهزاد، ای.آخوندوو، ق.خالیقوو، ای.نجفقولو یارادیجیلیغی ایله موعین قدر تانیشدیر. 

  لاكین آذربایجانین گؤركملی ضیالیسی ی.و.چمنزمینلی نین كاریكاتورچی رسسام كیمی فعالیتی ایله، اونون  " موللا نصرالدین"  ژورنالیندا درج اولونان اثرلری ایله، درج ائتمك ایسته دیگی  " فوكوسنیك "  آدلی ساتیریك ژورنالینا چكدیگی ائسكیزلرله تأسوف كی، گئنیش اوخوجو كوتله سی تانیش دئییل. 

   " موللا نصرالدین"  مجموعه سی نین تاثیری آلتیندا اینقیلابا قدركی آذربایجاندا موختلیف دیللرده درج اولونان چوخ سایلی ساتیریك ژورناللار، بو ژورناللاردا فعالیت گؤسترن ب.تئلینقاتور (بئنو)، ج.جبیبیوو، ر.گیرش، ی.هامبئرق، و.گیلادزئ، ا.ایبراهیمزاده، م.گئراسیموو، و.وپنیاوا، ائ.كارقانووا، بها سعید كیمی آذربایجان كاریكاتور صنعتینه خیدمت ائتمیش رسساملارین یارادیجیلیغی نظردن قاچمیشدیر. 

  علمی ادبیاتدا جنوبی آذربایجانین  " موللا نصرالدین" -ای آدلاندیریلان  " آذربایجان "  (1907) ساتیریك ژورنالیندا، عئینی زاماندا  " انجمن " ،  " حشرات الارض "  و دیگر ساتیریك مطبوعاتدا محصولدار شكیلده چالیشمیش آذربایجانلی رسسام حوسئین بئهزاد طاهیرزاده و اونون قارداشی كریم بئهزاد حاقیندا هر هانسی بیر معلومات، یازیلمیش علمی و یا پوبلیسیستیك مقاله، دئمك اولار كی یوخدور.    هله طلبه لیك ایللریندن  " موللا نصرالدین"  ژورنالی ایله سیخ امكداشلیق ائتمیش، داها سونراكی ایللرده  " كومونیست،، قزئتینده و  " كیرپی "  ژورنالیندا اوزون ایللر چالیشمیش، گؤركملی رسسامیمیز حوسئین علییئوین كاریكاتورچی كیمی فعالیتی بو گونه قدر ده لاییق اولدوغو درجه ده ایشیقلاندینلمامیشدیر. 

  آذربایجانین گؤركملی بویاكار رسسامی ستار بهلولزاده نین اؤز یارادیجیلیغینا كاریكاتورچی كیمی باشلایاراق دؤورو مطبوعات صحیفه لرینده یاراتدیغی چوخ سایلی ساتیریك رسملرله تأسوف كی، اكثریت تانیش دئییلدیر. میكاییل عبدوللایئو، طاهیر سالاهوو، كاظیم كاظیم زاده، امیر حاجییئو، اوكتای صادیق زاده، آلتای حاجییئو كیمی تانینمیش فیرچا اوستالاریمیزین كاریكاتور ژانرینا موراجیعت ائده رك یاراتدیقلاری چوخسایلی ساتیریك اثرلرله تانیش اولماق ایمكانیندان چوخلاری محرومدورلار. 

  سووئت دؤورونون ایلك ایللرینده آذربایجاندا نشر اولونان  " عقرب "  (1923)، تیكان (1924)،  " ایداره میزین گوزگوسو "  (1924)،  " آللاه سیز "  (1931)،  " مزه لی "  (1939) كیمی ساتیریك ژورناللار حاقیندا، بو ژورناللارین صحیفه لرینده درج اولونان یئنی، اینقیلابی روحلو كاریكاتورلار حاقیندا معلومات تاپماق چوخ چتیندیر. 

1952-جی ایلدن نشره باشلامیش  " كیرپی "  ساتیریك ژورنالی نین رسساملاری حاقیندا عادی بیوقرافیك معلومات بئله تاپماق دئمك اولار كی، مومكون دئییل. اوزون ایللر ژورنالین باش رسسامی اولموش، ع.عظیمزاده عنعنه لری نین لاییقلی داوامچیسی ای.نجفقولو، محصولدار فعالیتلری ایله یاددا قالمیش پ.شاندین، س.شریف زاده، ز.كریم بیلی، ر.قولییئو، ژورنالین ایلك نؤمره لریندن 90-جی ایللره قدر چوخ سایلی كاریكاتورلاری ایله موتمادی اولاراق چیخیش ائدن و.تئرناوسكیی، ائ.عبدوللایئو. و.تاتارینسئو، ا.زئینالوو، م.ایسماییلوو، ف.الییئو، كسكین سیاسی كاریكاتورلاری ایله یاددا قالان ر.قدیموو، آ.علسگروو، تكرارولونماز شارژ اوستاسی ا.حاقوئردییئو، عادی ساتیریك رسمی كامیل قرافیك اثر سویییه سینه قدر یوكسلتمیش آ.قولییئو (ادیل ائلچین) و بیر چوخ باشقا صنعتكارلاریمیزین یارادیجیلیقلاری دیقتله آراشدیریلمالی، تدقیق اولوناراق اؤز لاییقلی قییمتینی آلمالیدیر. 

  آذربایجان كاریكاتور تاریخی نین زنگینلشمه سینده امگی اولان، بو ژانرین اؤلكه میزده اینكیشافی ایستیقامتینده اوزون ایللر چالیشمیش، اؤز سؤزونو دئمیش بو شخصیتلرین یارادیجیلیقلاری نین و فعالیتلری نین تام ایشیقلاندیریلماسی ایستیقامتینده سون ایللر موعین آددیملار آتیلیر. بؤیوك عنعنه لری اولان آذربایجان كاریكاتور صنعتینی یاشاتماق، بین الخالق كاریكاتور عالمینده اونو تبلیغ ائتمك و بو ژانرین اینكیشافینی سورعتلندیرمك مقصدی ایله آذربایجان كاریكاتورچی رسساملار بیرلیگی طرفیندن حیاتا كئچیریلن بیر سیرا تدبیرلر و لاییحه لر مؤوجود بوشلوغو دولدورماق ایستیقامتینده ائدیلن جهدلر كیمی قبول اولونا بیلر. 

  بو ساحه ده اوزون ایللر فعالیت گؤسترمیش، عؤمورلرینی بو ژانرین اینكیشافینا حصر ائتمیش كاریكاتور اوستالاری حاقیندا كیفایت قدر آرخیو ماتئریالی توپلانمیش، یاددان چیخان، اونودولان كاریكاتورچی رسساملاریمیزین فعالیتلری ایشیقلاندیریلمیشدیر. بئله كی، 2005-جی ایلده  " آذربایجان كاریكاتورچی رسساملاری "  2006-جی ایلده  " 100 ایللیك كاریكاتور تاریخیمیز " ، 2007-جی ایلده  " آذربایجان كاریكاتورو دونن و بو گون " ،  " موعاصیر آذربایجان كاریكاتورو " ، 2008-جی ایلده  " آذربایجان كاریكاتورونون اینكیشافی "  كیمی كیتابلار حاضیرلاناراق كاریكاتورسئورلره تقدیم اولونموشدور. 

  بو كیتابلارین آذربایجان و اینگیلیس دیللرینده حاضیرلانماسی آذربایجان كاریكاتور صنعتی و رسساملاریمیزین یارادیجیلیغی ایله داها گئنیش اوخوجو كوتله سینی تانیش ائتمك ایمكانی یاراتمیش اولور. صنعتكارلیق باخیمیندان یوكسك سویییه سی ایله سئچیلن اثرلر اساسیندا حاضیرلانمیش بو كیتابلارا آرتیق دونیانین ایسته نیلن اؤلكه سی نین كیتابخانالاریندا، كاریكاتور تشكیلاتلاریندا و یا كاریكاتورچیلارین شخصی كیتابخانالاریندا راست گلمك اولار. تصادوفی دئییل كی، بین الخالق كاریكاتورچیلار تشكیلاتلاری فئدئراسییاسی نین باش كاتیبی جناب پیتئر نیوواندئیك  " 100 ایللیك كاریكاتور تاریخیمیز "  كیتابی ایله تانیش اولدوقدان سونرا آذربایجان كاریكاتورو حاقیندا یازدیغی مقاله ده بو كیتابی  " شاه اثرلر توپلوسو "  آدلاندیرمیشدیر. منجه بو، آذربایجان كاریكاتورچی رسساملاری نین یارادیجیلیغینا وئریلن لاییقلی قییمتدیر. 

  سئویندیریجی حالدیر كی، بو گون آذربایجان رئسپوبلیكاسی مدنیت و توریزم ناظیرلیگی طرفیندن اؤلكه ده بو ژانرین اینكیشافی، گنجلرین بو ساحه یه ماراغی نین آرتیریلماسی ایستیقامتینده موهوم آددیملار آتیلیر. 65 ایللیك فعالیتی دؤورونده ایلك دفعه  اولاراق 2006-جی ایلده آذربایجان رسساملار ایتتیفاقی نین نزدینده كاریكاتور بؤلمه سی فعالیته باشلامیشدیر. موقاییسه اوچون دئیه بیلریك كی، ساتیرا و یومورون مركزی ساییلان بولقاریستانین رسساملار ایتتیفاقیندا كاریكاتور بؤلمه سی هله 1964-جو ایلدن اعتیبارن فعالیت گؤستریر. كاریكاتور عنعنه لری نین زنگینلیگی، جمعیتده ساتیریك سؤزه و ساتیریك رسمه ماراغین یوكسك اولماسی باخیمیندان آذربایجان ایسته نیلن آوروپا اؤلكه سی ایله آیاقلاشماغا قادیردیر. 

  دیگر موهوم حادیثه  ایسه 2008-جی ایلدن اعتیبارن آذربایجان دؤولت مدنیت و اینجه صنعت اونیوئرسیتئتی نین رسساملیق فاكولته سینده  " كاریكاتور تاریخی " - نین ایلك دفعه  اولاراق بیر فن كیمی گله جك صنعت شوناسلارا تدریس اولونماسی فاكتی ایله باغلیدیر. گنجلر آراسیندا بو ژانرین تبلیغ و تدریس اولونماسی باخیمیندان چوخ بؤیوك اهمیت كسب ائدن بو حادیثه لر گله جكده آذربایجان كاریكاتور صنعتی نین بو ساحه نی موكممل بیلن نظریییه چیلرین، صنعت شوناسلارین و پئشكار كاریكاتورچیلارین سیماسیندا اعتیبارلی اللرده اولماسینا ضمانت وئریر. 

  مؤحكم تمللر اوزرینده قورولموش، یوكسلن خط ایستیقامتینده اینكیشاف ائدن آذربایجان كاریكاتورو تاریخین سیناغیندان چیخاراق، 30-جو ایللرین رئپرئسییالارینا، 90-جی ایللرین ایقتیصادی چتینلیكلرینه سینه گله بیلمیشدیر. 

  30-جو ایللرده مورككب سیاسی شراییطده كاریكاتوریا گؤستریلن ایدئولوژی تضییق و تپكیلر طبیعی كی بو ژانرین اینكیشافینا انگللر تؤره دیردی. بو ایللر كاریكاتور اؤزونون دورغونلوق دؤورونو یاشامیشدیر. عئینی زاماندا 90-جی ایللرده اؤلكه میزین و جمعیتیمیزین یاشادیغی سیاسی، سوسیال، ایقتیصادی و مدنی پروبلئملر كاریكاتوردان دا یان كئچمه میشدیر. موستقیللیكدن سونراكی كئچید دؤورونده بازار ایقتیصادیاتی نین برقرار اولماسی، چوخ پارتییالیق سیستئمی نین تطبیقی، مطبوعاتین اؤزللشدیریلمه سی، نشریاتلارین تصروفات حسابینا كئچمه سی كاریكاتورا گوجلو ضربه وورموشدور. مالیییه چتینلیكلری اوزوندن دؤورو مطبوعاتدا درج اولونان كاریكاتورچی رسساملارین سایی كسكین شكیلده آزالیر،  " كیرپی "  ژورنالی فعالیتینی مووققتی اولاراق دایاندیریر. موستقیللیگی نین سونراكی ایللرینده اؤلكه ده درج اولونان موختلیف ساتیریك ژورناللار طبیعی كی،  " موللا نصرالدین"  (1906-1931)،  " كیرپی "  (1952-1990) سویییه سینه یوكسله بیلمه میشلر. مالیییه چتینلیكلری اوجباتیندان سولغون، اكسك حاللاردا آغ-قارا چاپ اولونان بو ژورناللاردا درج اولونان كاریكاتورلارین اكثریتی صنعتكارلیق باخیمیندان چوخ آشاغی سویییه ده ایدی. 

  تأسوفله دئمه لی ییك كی، بو گون ده اؤلكه ده نشر اولونان ساتیریك ژورناللارین اكثریتی نین تاسیس ائدیلمه سینده اساس مقصد كاریكاتور صنعتینی اینكیشاف ائتدیرمك و یا ساتیریك مطبوعات مدنیتینی یوكسلتمك دئییل. طبیعی كی، بو جور  " ساتیریك ژورناللار " - دا هئچ بیر بدیعی سویییه دن، پولیوقرافییا مدنیتیندن، چاپ كئیفیتیندن، یئنی یاناشما و یا آختاریشلاردان، تقدیم اولونان مؤوضولارین آكتواللیغیندان و یا اوریژیناللیغیندان صؤحبت ده گئده بیلمز. شخصی ماراقلارا خیدمت ائدن بو  " ساتیریك ژورناللار "  آرتیق تك كاریكاتورون یوخ، بو گونكو مطبوعاتین، عئینی زاماندا بوتون جمعیتین عومومی پروبلئمیدیر. تأسوف كی، ساتیریك مطبوعاتین و كاریكاتورون تصادوفی اینسانلارین الینده آلته چئوریلمه سی كیمی نئقاتیو حاللارلا بیز بو گون هله ده راستلاشیریق. 

  اؤلكه ده جیدی ساتیریك ژورناللارین درج اولونماماسی، تصادوفی اینسانلارین یاراتدیقلاری موختلیف پروبلئملر، كاریكاتورچی رسساملاریمیزین اوزون ایللر بو ژانرا موراجیعت ائتمه مه سی ایله نتیجه لنمیشدیر. كاریكاتوردا اؤز سؤزونو دئمیش پئشكار رسساملار، كاریكاتوریا تمنناسیز خیدمت ائدن بو صنعتكارلار ی.اسدوو، گ.الیزاده، و.آللاه یارووا، ائ.میرزیئو، ك.آبدین، ب.قاسیمخانلی، س.سولطانلی و باشقالاری سون ایللر بو صنعته قاییداراق اؤز اثرلری ایله كاریكاتور صنعتینه یئنی تؤهوه لر وئریرلر. سون ایللر گنجلرین، طلبه رسساملارین بو ژانرا داها تئز-تئز موراجیعت ائتمه سی، كاریكاتورچیلارین سایی نین گونبه-گون آرتماسی حقیقتن آذربایجان كاریكاتورسی نین صاباحینا داها ایناملا باخماغا تام اساس وئریر. 

  3000 ایل اول خالق یارادیجیلیغیندان باشلامیش، اورتا عصرلرده قزئت قرافیكاسینا قدر بؤیوك یول كئچمیش كاریكاتور موستقیل بیر ژانر كیمی جمعیتده اؤز واجیبلیگینی ثوبوت ائتمیشدیر. میصیر فیرعونلارینی، آنتیك دؤورلرین میفیك قهرمانلارینی، حتّی آللاه لاری بئله تنقید ائدن، اورتا عصرلرده روما پاپاسینی، واتیكانی، كراللاری، كاتولیك كیلسه سینی، اینكویزیسییانی، ناپولئونون ایشغالچیلیق سییاستینی ایفشا ائدن، عصرلر بویو تكمیللشن كاریكاتوردان اكثر حاللاردا ایدئولوژی سیلاح كیمی ایستیفاده اولونموشدور. خوصوصیله ده سووئتلر دؤورونده سووئت ایدئولوگییا ماشینی نین بیر حیصه سی اولان كاریكاتور بو گون یئنی بیر مرحله یه چیخاراق تصویری صنعتین آیریلماز تركیب حیصه سی اولماسینی ثوبوت ائتدی. بو گون، كاریكاتور بیر صنعت نؤوع، دوشونجه طرزی اولماقلا یاناشی آرتیق بین الخالق دیلده دانیشا بیلن، خالقلار، مدنیت لر آراسیندا بیر كؤرپو اولاراق موعاصیر دونیامیزین آیریلماز حیصه سینه چئوریلمیشدیر. آوروپا اؤلكه لرینده هله 60-جی ایللردن اعتیبارن موختلیف بین الخالق كاریكاتور فئستیواللاری. موسابیقه لری، سرگیلری تشكیل اولونور، چوخ سایلی كاریكاتور تشكیلاتلاری و كلوبلاری یارادیلیر. مدنیتلرین دیالوقو باخیمیندان بو بؤیوك و چوخ اهمیتلی لاییحه لره آذربایجان سون ایللر قوشولموشدور. 1985-جی ایلدن بئلچیكادا فعالیت گؤسترن آوروپا كاریكاتور تشكیلاتلاری بیرلیگینه آرگئنتینا، ایسراییل، تایوان، كورئیا، ایران كیمی اؤلكه لر عوضو قبول ائدیلدیكدن سونرا بو تشكیلات حوقوقی و جوغرافی باخیمدان اؤز سرحدلرینی گئنیشلندیره رك بین الخالق كاریكاتورچیلار تشكیلاتلاری فئدئراسییاسی (فئكو) آدلاندیریلدی. 

  بو مؤعتبر تشكیلات بوتون فعالیتی بویو كاریكاتور صنعتی نین دوزگون ایستیقامتده اینكیشافینا خیدمت ائتمیش، كاریكاتورچیلارین حوقوقلاری نین قورونماسی، مطبوعات و سؤز آزادلیقلاری نین پوزولماسی نین قارشیسی نین آلینماسی، رسساملارین مؤلیف حوقوقلاری نین مودافیعه سی ساحه سینده موهوم ایش آپارمیشدیر. عئینی زاماندا بین الخالق موسابیقه لرین، كونفرانسلارین، دییرمی ماسالارین تشكیل ائدیلمه سی، موختلیف اؤلكه لرده تشكیل اولونان كاریكاتور موسابیقه لرینده اوبیئكتیولییه و قییمتلندیریلمه نین شففافلیغینا نظارت بو تشكیلاتین نوفوذ دایره سینده دیر. 

  30 اؤلكه دن 2000 كاریكاتورچونو اؤز اطرافیندا بیرلشدیرن بو بین الخالق تشكیلاتا آذربایجان كاریكاتورچی رسساملار بیرلیگی آنجاق 2006-جی ایلده تام حوقوقلو عوضو قبول اولونموشدور. بو دا رسساملاریمیزین یارادیجیلیق ایمكانلارینی گئنیشلندیرمكله یاناشی بو مؤعتبر تشكیلاتدا بیزه مؤوقئعییمیزی بیلدیرمك، اهمیتلی تدبیربرده آذربایجانی لاییقینجه تمثیل ائتمك اوچون داها یوكسك تریبونا وئرمیس اولور. 30-40 ایللیك فعالیتی دؤورونده بؤیوك تجروبه توپلامیش آوروپا و دیگر قونشو اؤلكه لرین كاریكاتور تشكیلاتلاری ایله موقاییسه ده آذربایجان كاریكاتورچی رسساملار بیرلیگی چوخ گنجدیر. بونا باخمایاراق قیسا مودت عرضینده، بیزیم تشكیلات دونیا كاریكاتورسی نین آیریلماز حیصه سی اولدوغونو ثوبوت ائده رك بو عاییله نین تام حوقوقلو عوضوو اولموشدور. بو بیزه گؤستریلن بؤیوك اعتیماد و خوصوصی دیقتله یاناشی، عئینی زاماندا بیزدن داها چوخ مسئولیت، محصولدار فعالیت، گؤتوردویوموز عؤهده لیكلری یئرینه یئتیرمه میزده دقیقلیك طلب ائدیر. غورورلا دئیه بیلریك كی، بین الخالق موسابیقه لرده داها دا فعال ایشتیراك ائدن رسساملاریمیز سون 3 ایل عرضینده قاتیلدیقلاری 200-دن آرتیق بین الخالق كاریكاتور موسابیقه لرینده 70-ه یاخین خوصوصی موكافاتا و فخری دیپلوملارا لاییق گؤرولموش، كاریكاتورچیلاریمیزین اثرلری موسابیقه لرین قیزیل، گوموش، بورونج موكافاتلاری ایله قییمتلندیریلمیشدیر. ایشتیراك ائتدیگیمیز دئمك اولار كی، بوتون موسابیقه لرده رسساملاریمیزین كاریكاتورلاری سئچیلمیش ان یاخشی 100 اثر سییاهیسینا داخیل ائدیلمیشدیر. بو حادیثه لر موعاصیر دؤورده آذربایجان كاریكاتورسی نین اینتئنسیوئ شكیلده اینكیشاف ائده رك، بو ساحه ده درین بدیعی عنعنه لره مالیك اولماسینی، دونیا كاریكاتورسی نین اینكیشافینا اؤز لاییقلی تؤهوه لرینی وئرمك باجاریغینی نوماییش ائتدیریر. 

  بو گون آذربایجان كاریكاتور صنعتی نین بین الخالق كاریكاتور عالمینده تانینماسی و تبلیغی ایستیقامتینده مقصدیؤنلو ایش آپاریلیر. آرتیق تام امینلیكله دئمك اولار كی، خاریجی اؤلكه لرده آذربایجان كایكاتورونون دوستلاری آدلاندیردیغیمیز، آذربایجانی سئون اینسانلار وار كی، اونلار دا آذربایجان كاریكاتورونون تبلیغی، بو صنعت نؤوعونون دونی و بو گونو، رسساملاریمیزین تانینماسی ایستیقامتینده اؤز اؤلكه لرینده و موختلیف بین الخالق تشكیلاتلاردا اهمیتلی تدبیربر، سرگیلر، كونفرانسلار تشكیل ائدیرلر. توركییه دن یورداگون گؤكئر، آتیللا اؤزئر، ایسماییل كار، روسییادان میخایل زلاتكووسكیی، ستانیسلاو آشمارین، ایراندان رحیم باققال، شهرام رضائی، ماكئدونییادان جوردان پوپ ایلییئو، ایسراییلدن قئننادیی كوستووئتسكیی، اوكراینادان ولادیمیر كازانئوسكی، كیپردن حوسئیین چاكماك، سئربییادان زوران ماتیك، بئلچیكادان رودی گئیسئنس، میصیردن ائففات محمد و دیگر همكارلاریمیز آذربایجان كاریكاتورونونتانینماسی ایستیقامتینده بیزه دستك اولاراق سؤزون اصل معناسیندا فداكارلیق ائدیرلر. آذربایجانی سئون، آذربایجان كاریكاتور صنعتینه لاقئید اولمایان بو اینسانلارین كؤمگی و دستگی نتیجه سینده 100 ایللیك كاریكاتور تاریخیمیزی تانیتماق كیمی واجیب ایشده بیز داها گئنیش ایمكانلار قازانمیش اولوروق. 

  دونیا شؤهرتلی كاریكاتور اوستاسی و نظریییه چیسی یورداگون گؤكئر ایلك دفعه  اولاراق آذربایجان كاریكاتورچی رسساملاری نین اثرلریندن عیبارت  " آذربایجان كاریكاتورو دونن و بو گون "  آدلی سرگیسینی 2008-جی ایلده ایستانبولدا و داها سونرا بورسادا تشكیل ائتمیشدیر. توركییه طرفی نین تشببوسو ایله رئاللاشان بو سرگیلرده توركییه لی كاریكاتورسئورلر آذربایجانین 50-دن آرتیق كاریكاتورچی رسسامی نین موختلیف دؤورلرده یاراتدیقلاری اثرلری ایله تانیش اولماق ایمكانی الده ائتمیش اولدولار. قئید ائتمك لازیمدیر كی، بو، آذربایجان كاریكاتورچیلاری نین خاریجی اؤلكه ده تشكیل اولونان ایلك سرگیسی اولموشدور. توركییه آنادولو اونیوئرسیتئتی نین كاریكاتور ژانرینی تدقیق و تطبیق ائتمه مركزی نین دیرئكتورو پروفئسسور آتیللا اؤزئر، سئربییادان  " كیكس "  ساتیریك ژورنالی نین رئداكتورو زوران ماتیك، میصیردن  " پهاراوهس "  ساتیریك ژورنالی نین رئداكتورو ائففات محمد، كیپردن  " عقرب"  ساتیریك ژورنالی نین رئداكتورو حوسئیین چاكماك، هوللاندییادان بین الخالق كاریكاتور تشكیلاتلاری فئدئراسییاسی نین (فئكو) اورقانی اولان ‘تئكونئوس "  ژورنالی نین رئداكتورو پیتئر نیوواندئیك و باشقالاری آذربایجان كاریكاتور تاریخی حاقیندا، موعاصیر رسساملاریمیزین یارادیجیلیغینی ایشیقلاندیران ماتئریاللارلا مطبوعات صحیفه لرینده موتمادی اولاراق چیخیش ائدیرلر. موعاصیر دونیامیزین آیریلماز حیصه سی اولان اینتئرنئت سایتلاریندا، ایرانلی همكاریمیز رهیم باككال، آبش-دا  " جارتونیون "  كلوبونون رهبری آندرئی فعلدشتئین، سورییادان رائد خلیل، رومینیادان ژولیان Реنا پای، توركییه دن ایسمایل كار، ماكئدونییادان جوردان پوپ ایلییئو، سوداندان جاماجهو نایئر، چیندن لئنق مو و باشقالاری بو گون اؤز اؤلكه لری نین بین الخالق كاریكاتور قوروملاریندا بیزه دستك اولاراق آذربایجان كاریكاتورسی نین تانینماسی ایستیقامتینده بیزیمله چیگین-چیگینه چالیشیرلار. 

  سون ایللر آذربایجان رئسپوبلیكاسی مدنیت و توریزم نازیرلیگی نین و حئیدر الییئو فوندونون مدنیتین بوتون ساحه لری نین اینكیشافی ایستیقامتینده آپاردیغی كؤكلو و اساسلی قوروجولوق ایشلری اؤلكه باشچیسی نین بیلاواسیته دیقت و قایغیسی نین نتیجه سیدیر. شاهیدی اولدوغوموز بو یوكسه لیش عئینی زاماندا آذربایجان كاریكاتور صنعتی نین اینكیشافینا دا گوجلو تكان وئرمیشدیر. 

  كاریكاتورون دئموكراتیك جمعیتین آرتیبوتو اولدوغونو، بو ژانرین آنجاق دئموكراتیك جمعیتده اینكیشاف ائتمه سینی نظره آلساق گونو-گوندن اینكیشاف ائدن، چیچكلنن موعاصیر آذربایجاندا سون ایللر كاریكاتور ژانری نین اینكیشافی اؤلكه ده گئدن عومومی پروسئسلرین بیر حیصه سی، دئموكراتیك جمعیتین گؤستریجیسی كیمی قبول اولونا بیبر. اؤلكه میزده گئدن بو اینكیشاف و یوكسه لیش آذربایجان تصویری صنعتی نین آیریلماز تركیب حیصه سی اولان كاریكاتور ژانری نین دا یئنی اینكیشاف مرحله سینه قدم قویماسیندان خبر وئریر. جمعیتده و اؤلكه نین مدنی حیاتیندا اؤزونمخسوس یئری اولان آذربایجان كاریكاتورسی میللی عنعنه لرینی قورویوب ساخلایاراق، میللیلیكله برابر، بین المیلل خوصوصیتلری ده كسب ائده رك دونیا كاریكاتور صنعتی نین آیریلماز تركیب حیصه سینه چئوریلمیشدیر. 

      خالق جبهه سی.- 2011.- 6 آپرئل.- س.14.

كؤچورن: عباس ائلچین